Celîlî'nin Husrev ü Şîrîn Mesnevisi (İnceleme-Metin), 2017, Palet yayınları, Konya.

Journal of Turkish Studies, 2013

Edebiyatımızda hamse şairi olarak bilinen Celilî'nin ilk mesnevisi Husrev ü Şirin'dir. Bu mesnevi, İran ve Türk edebiyatında sevilen bir mesnevidir. Sasani hükümdarlarından Husrev-i Perviz ile kaynaklarda hakkında farklı rivayetler bulunan Şirin'in aşk hikâyesinin anlatıldığı bu mesnevide üçüncü bir kahraman olarak Ferhad da vardır. Celilî, bu konuyu ele alırken hikâyesini daha çok Husrev ve Şirin'in aşkı üzerinden anlatmayı seçmiştir. Celilî'nin bu eserin bilinen üç nüshasına ek olarak "Millet Yazma Eser Kütüphanesi Türkçe ve Farsça Yazma Eserlerin Yeniden Kataloglanması Projesi" sırasında karşılaşılan müellifi bilinmeyen bir Husrev ü Şirin incelendiğinde bunun Celilî'nin eserinin yeni bir nüshası olduğu ortaya çıkmıştır. Bu nüsha, hem Husrev ü Şirin'in yeni bir nüshası olması hem de istinsah tarzı bakımından dikkat çekicidir. Ayrıca diğer önemli bir özelliği de Şerife Kâmile binti Mehmed Ataullah adlı bir kadın müstensih tarafından istinsah edilmiş olmasıdır. Bu çalışmada öncelikle Celilî ve Husrev ü Şirin hakkında bilgi verilip Husrev ü Şirin üzerine yapılmış mevcut çalışma ile yeni nüsha karşılaştırılarak nüshanın hususiyetleri ortaya konulacak, bu yazmanın "müstensihe"si Şerife Kâmile binti Şeyhülislam-ı esbak Mehmed Ataullah hakkında ulaşılabilinen bilgiler aktarılacaktır.

2008

Türkiyat Mecmuası, 2014

Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, şahsiyeti ve eserleri ile Türk edebiyatını yönlendirmiş büyük bir şahsiyettir. Onun büyük eseri Mesnevî'de yer alan hikâyeler kendisinden sonraki dönemlerde yazılan eserlerde sıklıkla kullanılmıştır. İşte Cevâhirü'l-kulûb, Beyân-ı Çeng-nâme, Risâle-i Teşrîhiyye, Risâle-i Fakriyye ve Risâle-i Sûfîyye adlı beş tasavvufî mesnevî kaleme alan ve XV. yüzyıl Türk tasavvuf edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Cemâl-i Halvetî, bu mesnevîlerden Cevâhirü'l-kulûb, Risâle-i Fakriyye ve Risâle-i Sûfîyye'de Mesnevî'den aldığı hikâyelere yer vermiştir. Cemâl-i Halvetî mesnevîlerini tasavvuf hakkında bilgi vermek, tasavvuf yoluna meyletmiş bir kimseye ışık tutmak ve yol göstermek maksadıyla kaleme aldığı için mesnevîlerinde temel tasavvufî kavramların bazılarını izah etmiştir. Mesnevîlerde anlatılan konunun veya tasavvufî kavramın izahını kolaylaştırmak ve okuyucunun daha iyi anlamasını sağlamak amacı ile temsil, hikâye ve tevillere sıklıkla yer verilmiştir. Bu makalede, adı geçen üç eserde yer alan Mesnevî kaynaklı hikâyelere değinilecek, bu hikâyeler verilen örnek beyitler ile özetlenecek ve bu bağlamda Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî'nin Cemâl-i Halvetî üzerindeki tesiri ortaya konmaya çalışılacaktır.

Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2023

Şerh, edebiyatımızda geçmişten bugüne önemli bir telif türü olmuştur. Günümüzde henüz gün yüzüne çıkmamış, çalışılmayı bekleyen şerhlerin hatırı sayılır bir miktarda olduğu söylenebilir. Tespit edilebilenler, yazma eser kültürüne katkı sağlamayı amaçlamaktadır ve günümüz harflerine aktarılıp yayımlanarak edebiyatımıza kazandırılmaktadır. Bu çalışma ile Mehmet Büküm’ün 2023 yılının Şubat ayında yayımladığı, hem alanın uzmanlarına hem de klâsik edebiyata ilgi duyan okuyuculara hitap eden, Şii Attâr-ı Tûnî’nin Tasavvufî Risâlesine Hüseyin Nazmî-zâde’nin Şerhi: Şerh-i Kenzü’l-Ârifîn adlı kitabını değerlendirilecektir. Büküm’ün aktardığına göre Attâr-ı Tûnî’nin Kenzü’l-Ârifîn’i İran’da ve muhtemelen Anadolu’da isim benzerliğinden dolayı Feridüddîn Attâr-ı Nîşâbûrî’ye nispet edilmiştir. Hatta Kenzü’l-Ârifîn İran’da müellifi Feridüddîn Attâr-ı Nîşâbûrî olarak birkaç kere basılmıştır. Risalenin şarihi de müellifi ,le aynı kaderi paylaşmış, o da kardeşi Nazmî-zâde Murtaza ile karıştırılmıştır. Büküm’ün müellifi ve şarihi hakkında titiz bir çalışma yaptığı bu eseri, İranlı mutasavvıf Attâr-ı Tûnî’nin Kenzü’l-Ârifîn adlı eserine Hüseyin Nazmî-zâde’nin XVII. yüzyılda Osmanlı Türkçesiyle kaleme aldığı şerhi esas almaktadır.

nasandina pirtûkan-Kitap tanıtımı Bu çalışmada Dr. Adnan Oktay’ın Terceme-i Tevârîh-i Şeref Hân: Şem’î (İnceleme-Metin-Özel İsimler Dizini) adlı eseri tanıtılacaktır. Nûbihar Yayınları tarafından 2016’da yayınlanan eser, 1597 yılında Şeref Hân-ı Bitlisî tarafından Farsça olarak yazılmış Şeref-nâme’nin1682 tarihindeki ikinci Osmanlıca çevirisidir.

Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi / Journal of Turkish Language and Literature, 2021

Hamîdî-zâde Celîlî (d. 893/1487-ö. 977/1569), siyasî ve coğrafî bakımından yükselişe paralel olarak fikir ve sanatın geliştiği, şiir ve şairin değerinin bilindiği XVI. yüzyılda hak ettiği şöhreti ve makamı yakalayamamış talihsiz şairlerden birisidir. Husrev ü Şîrîn ile Leylâ vü Mecnûn'undan sonra "üç genc" ilavesiyle "Penc-Genc"ini tamamlayamamış; ancak Hecr-nâme, Mehek-nâme, Şeh-nâme Tercümesi mesnevilerinin yanı sıra farklı isimler altında oluşturduğu "Gül-i Sad-berg" ile "Bahâr-nâme" adlı şiir seçkilerinden oluşan Divan'ının da eklenmesiyle hamse/külliyat sahibi olarak kabul edilmiştir. Celîlî, Divan'ındaki hasb-i hâl tarzında yazılmış gazellerinde kendini ve aşk anlayışını anlatmış; mesnevilerinde "hasb-i hâl" veya "der sebeb-i nazm-ı kitâb" başlığı altında ya da başlıksız manzumelerinde ise eserini yazma sebebini, padişahtan ya da devlet adamlarından beklentilerini dile getirmiştir. Bunlar Celîlî'nin hayatı ve edebî kişiliği hakkında bilgi vermesi, duygu ve düşüncelerini etkileyici ve gerçekçi bir biçimde yansıtması bakımından önemlidir. Çalışmamızda Celîlî'nin hamsesi hasb-i hâl açısından değerlendirilecek, bazen bu başlık altında bazen hikâye kahramanlarının ağzından ya da benzetme yoluyla kişileştirilmiş varlıklar tarafından aktarılan duygu ve düşüncelerin yer aldığı metinler incelenecektir. Böylece eserlerin yazıldığı dönemin toplum hayatı, değer yargıları, toplumda görülen aksaklıklar, toplumun ve insanın hayata bakışı, şairin yaşantısı ve hayatındaki dönüm noktaları tespit edilmeye çalışılacaktır.

Mustafa İzzet Def'ü'l-Mesâlib fî Edebi'ş-Şâ'ir ve'l-Kâtib (İnceleme-Metin-Dizin), 2014