Pontevedra

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Pontevedra.

Pontevedra

Bandeira Brasón
Localización
42°26′01″N 8°38′51″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	Provincia de Pontevedra
Capital	Pontevedra
Contén a división administrativa	Pontevedra
Poboación
Poboación	82.535 (2023) (699,45 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade para o Servizo de vertedoiro de residuos sólidos urbanos dos concellos de Pontevedra e Sanxenxo Mancomunidade Terras de Pontevedra
Superficie	118 km²
Bañado por	ría de Pontevedra, Océano Atlántico e río Lérez
Altitude	24 m
Comparte fronteira con	Barro Ponte Caldelas Soutomaior Vilaboa Cotobade Moraña Campo Lameiro Poio Marín
Datos históricos
Precedido por	Xeve, Alba, Mourente e Ponte Sampaio
Evento clave 9 de xuño de 1809 batalla de Ponte Sampaio
Organización política
• Alcalde	Miguel Anxo Fernández Lores (1999–)
Eleccións municipais en Pontevedra
Orzamento	79.300.000 €
Identificador descritivo
Código postal	36000 e 36001–36162
Fuso horario	UTC+01:00 UTC+02:00
Código INE	36038
Outro
Irmandado con	Barcelos Santo Domingo Nafpaktos Municipal Unit (en) Vila Nova de Cerveira San Xosé Salvador Merlo Gondomar
Páxina web	pontevedra.gal

Pontevedra é unha cidade e concello do suroeste de Galicia, capital da provincia de Pontevedra, da comarca homónima e das rías Baixas. Está situada nas beiras do río Lérez e da ría de Pontevedra en pleno centro das Rías Baixas e foi alcumada polos medios de comunicación franceses "a cidade onde o peón é rei".

A cidade é coñecida polo seu urbanismo, converténdose nunha referencia internacional en materia de peonalización, mobilidade urbana e desenvolvemento sostible. Ten sido galardoada con premios internacionais como o da ONU-Hábitat en 2014 en Dubai ou o da Comisión Europea en 2020 en Bruxelas, entre outros. Tamén é coñecida como a cidade dos nenos, sendo unha das cidades do mundo onde os nenos viven mellor.

O camiño Portugués, do que é capital en España, atravesa a cidade de sur a norte. Son testemuñas relevantes monumentos como a igrexa da Virxe Peregrina e a ponte do Burgo, coas famosas cunchas de peregrino esculpidas.

Pontevedra é a segunda das grandes cidades galegas pola súa riqueza monumental, só despois de Santiago de Compostela. Alcumada a Boa Vila (La Bonne Ville ou A Boa Cidade) polo francés Jean Froissart nas súas crónicas do século XIV pola súa magnífica situación xeográfica e o seu esplendor económico, atesoura un importante conxunto monumental relixioso (coa basílica de Santa María a Maior ou as igrexas de San Francisco, San Domingos ou San Bartolomeu entre outras) e civil (con casas nobres con escudos, pazos ou mansións como a casa das Campás ou a casa dos Fonseca, os pazos dos Condes de Maceda, o de Mugartegui, o de García Flórez ou o de Lourizán e palacetes como os das Mendoza ou Villa Pilar entre outros, así como unha decena de prazas de orixe medieval). Un símbolo importante é o papagaio Ravachol, cuxa estatua está no centro da cidade.

Pontevedra é un centro administrativo, político, xudicial, militar, histórico e cultural importante. No século XVI era a maior cidade de Galicia. Actualmente está marcada por unha gran presenza dos servizos administrativos (delegacións provinciais da Xunta de Galicia e do goberno central), de xustiza (audiencia provincial e cidade da xustiza), políticos (deputación de Pontevedra, subdelegación do goberno), militares (delegación de defensa, BRILAT) e culturais (museo de Pontevedra, pazo da cultura, teatro principal, facultade de belas artes, centro cultural Afundación, Café Moderno).

Xeografía

Vista xeral de Pontevedra desde A Caeira (Poio).

O concello de Pontevedra ten unha área de 117 km², e alóngase de norte a sur case 20 quilómetros. Esténdese pola parte sur da ría que leva o seu nome (ría de Pontevedra), onde ocupa os vales fluviais do Lérez e do río dos Gafos. Cara ao sur, chega ata a desembocadura do río Verdugo, en Ponte Sampaio, xa na ría de Vigo. Aséntase rodeado de catro sectores montañosos separados entre si por dúas crebas, unha de dirección meridiana e a outra nordeste-sueste pola que transcorre o leito do río Lérez.

A cidade localízase no fondo da ría de Pontevedra, na desembocadura do Lérez. Está asentada nun outeiro rochoso relativamente aplanado pola erosión que, aínda que non é de moita altura, fai que o Lérez a arrodee polo norte antes de abrirse á ría. Por esta razón as únicas rúas que son algo empinadas son as que baixan á ribeira. A localización resulta estratéxica, xa que é o primeiro punto, vindo desde o mar, a través da ría, polo que se pode cruzar de norte a sur.

Limita ao norte cos concellos de Barro, Moraña e Campo Lameiro; ao leste cos de Cerdedo-Cotobade e Ponte Caldelas; ao sur cos de Soutomaior, Vilaboa e Marín, e ao oeste co de Poio e coa ría de Pontevedra.

Clima

O clima é morno, cunha media anual de 15 °C e amplitude térmica de 10 °C (10 °C en xaneiro até 20 °C en xullo) e chuvioso (1.600-1.800 mm.), especialmente a finais do outono e no inverno. Ademais, a cidade está suxeita a unha serie de treboadas atlánticas durante o outono e o inverno, e frecuentemente teñen certa violencia.

Pontevedra é a cidade que ten máis horas de sol ao ano entre as grandes cidades galegas, con 2223.

Parámetros climáticos medios de Pontevedra (1972-2000)
Mes	Xan	Feb	Mar	Abr	Mai	Xuñ	Xul	Ago	Set	Out	Nov	Dec	Ano
Temperatura máxima absoluta (°C)	22,5	23,4	28,4	31,3	34,0	38,0	39,5	38,2	36,6	31,0	25,6	23,4	39,5
Temperatura máxima media (°C)	13,1	14,3	16,6	17,9	19,9	23,5	25,6	25,6	23,6	19,7	16,0	13,8	19,1
Temperatura media (°C)	9,5	10,6	12,1	13,2	15,4	18,5	20,5	20,4	18,8	15,6	12,3	10,5	14,8
Temperatura mínima media (°C)	6,0	6,8	7,6	8,5	10,9	13,4	15,4	15,2	13,9	11,4	8,6	7,3	10,4
Temperatura mínima absoluta (°C)	-3,6	-1,7	-2,0	0,6	4,2	7,0	9,2	9,8	7,2	4,2	0,0	-1,5	-3,6
Precipitacións (mm)	204	190	126	140	129	66	44	47	108	185	198	254	1691
Horas de sol	116	112	179	197	226	270	292	278	212	151	116	98	2223
Humidade relativa media (%)	73	71	66	66	67	65	65	66	69	72	74	74	69
Fonte: AEMET

Demografía

Censo total	82.539 (2015)
Menores de 15 anos	12.484 (15.12 %)
Entre 15 e 64 anos	54.365 (65.87 %)
Maiores de 65 anos	15.690 (19.01 %)

Segundo o Padrón municipal do IGE Pontevedra no ano 2015 tiña unha poboación de 82.539 habitantes (78.715 hab. en 2004) e 83.260 habitantes en 2020 segundo o INE.

O seu xentilicio no Galizionario é «pontevedrés/pontevedresa», «lerense» e «teucrino/teucrina».

Fonte: INE

Nota: Entre o censo de 1857 e o anterior medra o termo municipal porque incorpora a Verducido. Entre o censo de 1877 e o anterior incorpora Alba, Mourente e Salcedo, entre o de 1950 e o anterior incorpora a Xeve e no censo de 1960 é Ponte Sampaio o que xa está incorporado ao termo da cidade.

Evolución da poboación de Pontevedra   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
22.330	30.821	43.221	64.184	78.715	81.891	82.400	82.684	82.934	82.946	82.539	82.549	82.671	82.802	83.029	83.260	83.114
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Morfoloxía urbana

O casco urbano ten barrios dende pequeno ata gran tamaño. Estes son:

• Centro histórico: zona orixinaria da cidade, noutrora amurallada, posúe a meirande parte dos monumentos como son as múltiples prazas, San Francisco ou a basílica de Santa María a Maior.
• A Moureira: esténdese ao longo do río Lérez e da ría de Pontevedra desde a ponte do Burgo ata o final da avenida das Corvaceiras. Antigo barrio mariñeiro do que hoxe queda pouco, xa que moito foi reconstruído nos 70, o seu urbanismo é algo caótico por ter a mesma planta que hai varios séculos. Aquí están a capela de San Roque, o porto deportivo e o Gremio de Mareantes. A praza de Concepción Arenal localízase entre A Moureira e a praza de España.
• Alameda-Palmeiras: engloba a zona da cidade alzada a finais do XIX. Os seus edificios importantes (a Casa do concello, o pazo da Deputación, o Instituto Valle-Inclán,...) foron case todos deseñados por Alejandro Sesmero, xunto coa Alameda, a Gran Vía de Montero Ríos, os xardíns de Vincenti e de Colón no parque das Palmeiras e zonas como a Praza de España, a rúa Marqués de Riestra, a rúa Xeneral Gutiérrez Mellado (tamén coñecida coma rúa dos Bancos pola cantidade de sucursais que hai) etc.
• A Peregrina-Ensanche: As súas rúas están cheas de tendas retallistas ou de grandes cadeas. Os comercios de grandes marcas sitúanse no eixo comercial das rúas Benito Corbal - Daniel de la Sota - Sagasta e Glorieta de Compostela na súa maioría. As tendas pequenas atópanse máis na rúa da Oliva e nas súas famosas Galerías abertas en 1961. As prazas principais son tres: praza da Peregrina (coa súa popular igrexa, é o punto neurálxico da urbe), a praza de Compostela (tamén alcumada praza da Fonte dos nenos) e a praza de San Xosé (chamada popularmente Praza dos Músicos, aquí atópanse os edificios das antigas Caixa de Pontevedra e Caixa Galicia).

Fonte dos Nenos na Glorieta de Compostela.

• Santo Antoniño-Santa Clara: este barrio é, con probabilidade, un dos primeiros barrios de casas subvencionadas da cidade. Estas atópanse sobre todo na rúa San Antoniño, centro do barrio que empezou a configurarse a principios dos anos 60. A praza de Barcelos é unha das prazas máis abertas da cidade. Outros elementos de interese son o Estadio da Xuventude na rúa Padre Fernando Olmedo, o convento de Santa Clara ou a ponte dos Tirantes.
• Campolongo: zona residencial da cidade aparecida nos 70 sobre o antigo pazo de Paco Leis. Destaca o seu parque e a súa igrexa, amais de ser a sede do grande complexo administrativo Xunta de Galicia e do Ministerio de Facenda na avenida María Victoria Moreno. A súa superficie ten arredor de medio quilómetro cadrado.
• O Burgo-A Xunqueira: O Burgo, antiga aldea extramuros é un dos máis longos barrios residenciais da cidade. Este atópase arredor das rúas Coruña e Médico Ballina. Aquí atópanse o estadio de Pasarón, fogar do Pontevedra CF e a capela de Santiaguiño. A ponte do Burgo conéctaos co casco vello e a avenida de Compostela fai de saída norte da cidade, separándoos da Xunqueira. Nesta zona está o campus universitario de Pontevedra, así como as escolas e institutos da Xunqueira, a cidade deportiva, o Pazo da Cultura-Recinto Feiral e o Parque da Familia.
• A Eiriña: nesta zona, antiga aldea da que hoxe nada queda, está o Hospital Provincial de Pontevedra e un importante número de novas residencias que agora se estenden coa ampliación entre as rúas Filgueira Valverde e 12 de Novembro.
• O Gorgullón: na beira leste do río dos Gafos e coa avenida Eduardo Pondal como eixo central, está esta zona, na que se atopan a estación de tren e a estación de autobuses.
• Mollavao-A Ruibal: antiga aldea aos pés do mar hoxe convertida en zona residencial de media e baixa densidade. A AP-9 e a ponte da Ría atravesan esta zona, na que tamén está a estrada a Marín e o Paseo marítimo de Pontevedra.

Paseo marítimo de Pontevedra.

• Os Salgueiriños: Os Salgueiriños naceu nos anos 50 coma unha urbanización subvencionada entre a rúa Loureiro Crespo e a rúa da Estrada.
• Valdecorvos: É un barrio xurdido a finais dos anos 2000, na entrada leste da cidade. A súa rúa principal é Prado Novo, moi preto da rúa Loureiro Crespo e da estrada de Ourense. É un barrio residencial case ao 100%.
• A Seca: outro barrio totalmente residencial xurdido a finais dos anos 50. Antes aquí estaba a fábrica madeireira TAFISA pechada en 2003. Está previsto ampliar o campus nesta zona.
• A Parda: zona totalmente residencial e actual xurdida a finais dos anos 90 onde hoxe está a Cidade da Xustiza con dous grandes edificios de Xulgados, o colexio Sagrado Corazón, o Conservatorio profesional de música Manuel Quiroga e o centro de saúde da Parda. Hai algúns comercios, sobre todo bares ou pequenas tendas.
• Josefina Arruti: zona de moi recente construción arredor da avenida do mesmo nome, inaugurada en 2015. Na zona atópase tamén o popular Nó do Pino, onde conflúen a PO-10, a N-550 e a PO-542.
• Avenida de Lugo-Santa Margarida: a avenida de Lugo é un espazo de saída da cidade cara ao concello de Cotobade e Ourense construído nos anos 60 e 70, posúe grandes superficies comerciais, concesionarios e coñecidas cadeas de restaurantes de comida rápida. En Santa Margarida, o seu principal atractivo é a súa capela co seu carballo.
• San Amaro: zona de moitas casas unifamiliares onde tamén se atopa o cemiterio e a capela homónimas.
• Monte Porreiro: zona xurdida nos 70, agora é un dos barrios máis poboados da cidade. Aquí está a UNED e outros servizos (pero de menor escala).
• San Brais-Fontesanta: zona de chalés e antigas casas subvencionadas. Un hipermercado Carrefour atópase neste preludio de Salcedo, á parte dunha capela dedicada a San Brais.

Historia

Artigo principal: Historia de Pontevedra.

O nacemento

Existe unha lenda de carácter erudito creada cara ao Renacemento para dotar a vila dunha orixe fantástica, que fai responsable da fundación a Teucro, un dos heroes da Guerra de Troia. A lenda di que chegou a estas terras tras ser exiliado polo seu pai Telamón e fundando un asentamento co nome de Helenes. Após iso casou con Helena, a filla do rei Putrech, quen entón dirixía o exército grego cara á cidade de Atenas.

Pero o certo é que diversos estudos^[quen?] históricos e arqueolóxicos máis recentes non detectan restos de presenza humana neste val anteriores á súa integración no Imperio Romano.

A fachada da casa do concello de Pontevedra, seguindo a lenda de Teucro, ten a seguinte inscrición:

FVNDOTE TEVCRO VALIENTE DE AQVESTE RIO EN LA ORILLA PARA QUE EN ESPAÑA FVESES DE VILLAS LA MARAVILLA DEL ZEBEDEO LA ESPADA CORONA TU GENTILEZA VN CASTILLO PVENTE Y MAR SON TIMBRE DE TV NOBLEZA

Fundoute Teucro valente na beira deste río, para que en España foses das vilas a mellor, de Zebedeo a espada coroa a túa xentileza; un castelo, ponte e mar, son timbre da túa nobreza.

Época romana

Ponte do Burgo coas cunchas dos peregrinos esculpidas

Despois da integración da Gallaecia no Imperio Romano, procedeuse á construción dunha serie de vías de comunicación que a unisen comercialmente co resto da Península. A vía XIX do itinerario de Antonino, que unía Bracara Augusta (Braga), Lucus Augusti (Lugo) e Asturica Augusta (Astorga), cruzaba o río Lérez por Pontevedra. A mansión de Turoqua (núcleo de poboación; literalmente "Torre sobre a auga") situábase nas proximidades do lugar que ocupa hoxe a ponte do Burgo, en pleno centro histórico da cidade. Foi tempo despois cando se decidiu edificar unha nova ponte para salvar a canle do río. Estas dúas construcións foron decisivas para que se fose conformando un núcleo habitado. O achado en 1988 na cabeceira sur da ponte dunha columna miliaria, dedicada no ano 137 ao emperador Adriano confirma o paso da calzada romana polo lugar.

Séculos XII - XV

Convento de San Francisco.

Durante o reinado en Galicia de Fernando II, na última parte do século XII, produciuse certa reactivación da actividade comercial debido á restauración de camiños e pontes, e parello a este fenómeno o lugar hoxe ocupado pola cidade volveu ser poboado, despois de pasar por un período de certo baleiro no altomedievo.

A ponte vella que xa daba nome á cidade foi substituída por outra medieval -á que hoxe se pode ver modificada- en 1169, cando Fernando II outorgou o foro aos habitantes da vila. Na actualidade non se conserva o foro orixinal de Fernando II, senón unha confirmación de Afonso X do ano 1264. Os privilexios e exencións que se lle foron concedendo á cidade actuaron como importantes dinamizadores da súa actividade económica. Entre as concesións destacan o monopolio da fabricación de saín en Galicia, así como da cura do peixe (non da salga) (1229) e a adxudicación do porto de carga e descarga de Galicia (1452).

As sucesivas ampliacións do recinto amurallado pontevedrés veñen determinadas polo crecemento demográfico e polo desenvolvemento de actividades económicas na vila, que precisaba de espazos máis amplos onde poder expandirse. A estas causas únese o desexo da Coroa por controlar a produción e o tránsito de mercadorías.

A actividade económica da cidade acada o seu maior esplendor baixo o reinado de Henrique IV de Castela, ao concederlle a cidade en 1467 o privilexio dunha feira franca, de 30 días de duración, que se celebraba quince días antes da festividade de San Bartolomeu. Para a celebración destas feiras, ampliouse de novo a muralla para dar cabida á praza da Ferrería, que albergaría o recinto feiral. Esta Feira Franca foi recuperada no ano 2000, celebrándose a primeira fin de semana do mes de setembro.

Século XVI

Praza da Leña.

No século XVI, Pontevedra convértese na cidade máis poboada de Galicia cun gran porto pesqueiro ligado ao comercio internacional, no que destaca a actividade da exportación de peixe salgado a Portugal. Ao final do século XVI comezaron a ser notábeis os síntomas da profunda crise na que se sumiu Pontevedra durante os séculos XVII, XVIII e XIX, debido a diversos factores.

Séculos XVII – XVIII

Durante os séculos XVII e XVIII a decadencia agudizouse debido a unha situación de inestabilidade política provocada polas constantes guerras que había nese momento (Portugal e a sucesión á coroa española, a ocupación inglesa), que contribuíron ao decaemento do comercio exterior.

A poboación da cidade reduciuse á metade, nuns séculos nos que se duplicou en Galicia e se triplicou no resto da comarca pontevedresa. Esta crise demográfica foi ocasionada por epidemias e graves enfermidades.

Século XIX

Praza de Curros Enríquez.

A comezos do século XIX, a economía de Pontevedra baséase fundamentalmente na actividade artesá, no comercio e, en menor medida, na pesca e na agricultura. En 1833, coa creación das provincias, convértese na capital da provincia do mesmo nome cá cidade, o que permitiu a transformación nunha urbe administrativa.

Nesta época, diante da necesidade de contar con espazos para a edificación, a cidade cambia a súa fisionomía; deste xeito, derrúbanse as murallas e ábrense novas rúas, como a que conduce hoxe desde a Oliva á Virxe do Camiño (na actualidade rúa García Camba) ou a que vai desde a rúa do Comercio á Michelena. Igualmente, desenvólvense obras de infraestrutura e saneamento, constrúense escolas e hospitais, créanse espazos de uso público como a alameda do Arquitecto Sesmero, e chega o ferrocarril.

Século XX

Ponte dos Tirantes.

Ponte das Correntes.

Nas primeiras décadas do século XX, Pontevedra viviu un momento de especial efervescencia cultural e política. Ten especial relevancia a creación da Misión Biolóxica de Galicia e a fundación, en decembro de 1931, do Partido Galeguista, dirixido por Bóveda e Castelao, xermolo do nacionalismo galego actual.

En 1936 ten lugar o Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936 do xeneral Francisco Franco, que deu paso á guerra civil, fomentada polos odios e enfrontamentos acumulados durante anos. Tras o seu remate tres anos máis tarde, viu a represión por parte dos triunfadores nacionais.^{[Cómpre referencia]} Así as cousas, numerosas persoas foron asasinadas, fusiladas ou obrigadas a marcharen ao exilio.^{[Cómpre referencia]}

En 1944 anexionouse o concello de Xeve, que abranguía as parroquias de Xeve, Santa María de Xeve e Verducido.

Como consecuencia desta guerra, as dúas primeiras décadas da ditadura franquista foron de enormes dificultades económicas para a maioría da poboación. O cambio produciuse na década dos 60, que se caracteriza por un desenvolvemento sostido que empezou a manifestarse máis claramente a principios dos 70, coincidindo coa morte de Franco en 1975 e coa transición democrática española. Nestes anos produciuse un auxe extraordinario da construción que chega a converterse, ata hoxe, nun dos grandes motores da economía pontevedresa.^{[Cómpre referencia]}

Nos últimos tempos véuselle recoñecendo o seu labor en diversos campos a moitos persoeiros do ámbito galego. Así, no ano 1999, o Concello de Pontevedra rendeu por vez primeira unha homenaxe institucional a Alexandre Bóveda (figura clave na historia contemporánea de Galiza) asasinado o 17 de agosto de 1936, e a outras figuras importantes na historia política de Pontevedra que foron fusiladas o 12 de novembro dese mesmo ano por defender a Galiza, a liberdade e a xustiza social: o comandante Ramiro Paz Carbajal, o mestre Germán Adrio Mañá, o avogado e ex gobernador civil José Adrio Barreiro, os médicos Amancio Caamaño, Luis Poza Pastrana e Telmo Bernárdez, o capitán de asalto Juan Rico González, o profesor de instituto Paulo Novás, o industrial Benigno Rey Pavón e o escritor Víctor Casas.

Desde 1999, a alcaldía é ocupada polo médico Miguel Anxo Fernández Lores, do BNG, que gobernou en solitario entre os anos 1999-2003, en coalición do PSdeG-PSOE entre 2003 e 2015 e, dende aquela, novamente en solitario con 12 concelleiros, a só un da maioría absoluta.

Cultura

Toponimia

Pontevedra procede do latín pontem veteram 'ponte vella', que fai referencia á primeira ponte que os romanos construíron para cruzar o río Lérez e a Ría de Pontevedra.

Educación

A cidade conta con numerosos colexios e institutos públicos e privados (entre eles o IES Valle Inclán, primeiro instituto da provincia de Pontevedra), unha escola de hostalería (Carlos Oroza), un conservatorio profesional público de música chamado Manuel Quiroga e outro privado (Mayeusis) e unha Escola Oficial de Idiomas desde 1987.

Facultade de Belas Artes de Pontevedra

A Universidade Nacional de Educación a Distancia (UNED) conta cun Centro Asociado en Pontevedra, o máis antigo de Galicia, onde se poden realizar unha gran variedade de carreiras universitarias e de idiomas. O Centro Asociado da UNED de Pontevedra é a sede do Campus Noroeste da UNED en España (que comprende as comunidades autónomas de Galicia, Asturias, Castela e León e Estremadura)..

Doutra banda, a cidade alberga o Campus Universitario de Pontevedra (dependente da Universidade de Vigo), onde se atopan, entre outras, as únicas facultades e carreiras universitarias de Galicia de Belas Artes, Publicidade e Relacións Públicas, Dirección e Xestión Pública e Deseño.

En Pontevedra atópase tamén o Centro Galego de Tecnificación Deportiva, centro de formación de deportistas de alto nivel, e a Escola Superior de Conservación e Restauración de Bens Culturais de Galicia.

Pontevedra alberga un dos cinco Centros de Recursos Educativos da ONCE en España, o do noroeste do país. A cidade tamén conta coa única Escola Profesional de Cómic e Ilustración de Galicia (privada), cuxo nome é O Garaxe Hermético.. En Pontevedra atópase tamén a Misión Biolóxica de Galicia, un centro do Consello Superior de Investigacións Científicas situado na parroquia de Salcedo.

Patrimonio

Véxase tamén: Igrexas de Pontevedra.

Moitos lugares de interese da cidade sitúanse no centro histórico, no recinto que estivo amurallado. Esta zona está peonalizada por completo.

Monumento aos heroes de Ponte Sampaio na praza de España.

A Alameda é unha ampla zona verde na que se atopa a Cruz aos Caídos e o Monumento aos heroes de Ponte Sampaio; na mesma zona na que se atopa a xa citada Alameda, atópase o Parque das Palmeiras, chamado así polas súas altas palmeiras. No contacto da Alameda co Centro Histórico, na praza de España, edifícanse a Casa do Concello sobre os restos das antigas Casas do Concello de Pontevedra (séculos XV-XVI) e o edificio da Subdelegación do Goberno. Na Gran Vía de Montero Ríos sitúanse os organismos oficiais como o Pazo da Deputación Provincial de Pontevedra, monumentos como as Ruínas de San Domingos, ou edificios como o do Instituto Valle Inclán, a antiga Escola Normal e diante dos Xardíns de Marescot a antiga Maestranza.

Desde aí, pola Avenida de Santa María, chégase á praza Alonso de Fonseca onde se atopa a Basílica de Santa María A Maior, símbolo do apoxeo pontevedrés do século XVI. Moi preto, na rúa Amargura atópase a Casa dos Vaamonde, unha das construcións civís máis antigas da cidade. Baixando pola rúa de Sabela II, no primeiro cruzamento á esquerda, encóntrase o Santuario das Aparicións, antigo colexio das Nais Doroteas e onde viviu Sor Lucía, despois da aparición da Virxe de Fátima.

Pola rúa da Ponte dáse ó pazo que foi a antiga residencia dos Condes de Maceda e que desde 1955 abeira o Parador de Turismo, coñecido como o pazo dos Condes de Maceda ou Casa do Barón. Moi preto, na praza do Peirao, atópase o edificio do Colexio Oficial de Aparelladores e Arquitectos Técnicos de Pontevedra e no final da rúa Real a Casa do Correo Vello. Subindo pola rúa do Barón chégase ata a praza das Cinco Rúas onde, diante da casa que habitou Valle-Inclán, pódese ver un cruceiro do século XVIII con figuras de Adán e Eva.

Pola rúa da Princesa chégase á praza do Teucro, enmarcada polos pazos señoriais de Gago e Montenegro e do Marqués de Aranda dos séculos XVII e XVIII e nos que se atopan bos exemplos da riqueza heráldica de Pontevedra. Nas proximidades desta praza, bautizada co nome do mítico fundador da cidade, sitúase a Capela do Nazareno, o Teatro Principal, o Liceo Casino e a Casa das Campás, a construción civil máis antiga da cidade.

Seguindo pola rúa de Manuel Quiroga chégase á praza de Curros Enríquez co monumento ao insigne galeguista Alexandre Bóveda e co Casino Mercantil e Industrial, unha sociedade deportiva, social e cultural. Detrás da praza atópase a Capela das Ánimas. A escasos metros está outra das prazas históricas da cidade, a praza de Méndez Núñez. Baixo un gran magnolio, plantado pola irmá do navegante, encóntrase unha escultura de Valle-Inclán.

Igrexa da Virxe Peregrina e estatua do papagaio Ravachol na praza da Peregrina.

Baixando cara ao mercado de Abastos de Pontevedra, no primeiro desvío á dereita, atópase a praza da Pedreira, onde se levanta o Pazo de Mugartegui. Subindo pola rúa dos Arcos, atópase a igrexa de San Bartolomeu, unha das creacións máis destacadas do barroco galego e o antigo colexio barroco da Compañía de Xesús.

Continuando pola rúa Sarmiento cara ao leste, dáse con outros dous lugares de gran tradición histórica: a praza da Leña e a praza da Verdura, que fan referencia aos produtos que alí se vendían.

Na praza da Leña están tres dos edificios do Museo de Pontevedra, un dos mellores de Galicia pola súa gran riqueza e diversidade. Entre eles destacan os pazos barrocos de García Flórez e de Castro Monteagudo. No seu interior pódense atopar pezas e documentos que van desde a prehistoria ata o presente.

Subindo pola rúa San Romano chégase á praza da Ferrería que recibe o nome das antigas forxas existentes nos seus soportais. É digna de visitar a igrexa de San Francisco, unha edificación do século XIII que destaca polas súas bóvedas de cruzaría e polas súas vidradas cristaleiras e a fonte da Ferrería nos xardíns de Casto Sampedro. Na praza da Estrela, adxacente á praza da Ferrería, atópase a casa das Caras, de orixe renacentista.

Subindo pola praza de Ourense, na praza da Peregrina, está a Igrexa da Virxe Peregrina, levantada á beira do camiño portugués a Santiago sobre unha planta inspirada nunha cuncha de vieira, símbolo dos peregrinos.

Villa Pilar.

No ensanche da cidade atópanse distintas mostras da arquitectura modernista como a Casa de Correos e Telégrafos, o Café Moderno (na praza de San Xosé), o edificio Gran Garaje, o instituto Valle-Inclán, Villa Pilar (na rúa Marqués de Riestra), o pazo de Lourizán (nos arredores), ou na cidade vella a antiga casa da Confraría da Peregrina na praza da Peregrina e os edificios centrais do lado oeste da Praza da Ferrería. Outros edificios senlleiros se atopan nas rúas que seguen o trazado da antiga muralla como a Mansión do Marqués de Riestra ou o antigo Edificio do Banco de España na rúa Michelena e preto das antigas murallas, no ensanche ou nas antigas Moureiras outros como o Convento de Santa Clara, a Casa dos Fonseca, a capela de San Roque, a praza de touros, o edificio da Caixa de Aforros Provincial de Pontevedra, o edificio da delegación de Defensa e o Hospital Provincial de Pontevedra.

Cruzando unha das pontes do río Lérez chégase á parroquia do Burgo. Preto do Campus Universitario de Pontevedra atópase a Illa das Esculturas, un parque de 70.000 m² con mostras de arte contemporánea.

Na cidade tamén se atopan mostras da arquitectura moderna e contemporánea como o Edificio Castelao do Museo de Pontevedra, o Edificio Central da Xunta de Galicia en Pontevedra de Manuel Gallego Jorreto na cidade administrativa de Campolongo, o Pavillón Municipal dos Deportes de Alejandro de la Sota, o pazo de congresos e exposicións e auditorio e o Recinto Feiral de Pontevedra, ambos de Manuel de las Casas ou a Cidade da Xustiza da Parda.

Nos arredores da cidade atópanse o mosteiro barroco de Lérez, a igrexa neogótica da Nosa Señora dos Praceres e o pazo de Lourizán. Na parroquia de Ponte Sampaio atópase a ponte de Ponte Sampaio.

Patrimonio escultórico

Distintas esculturas e grupos escultóricos están distribuídos pola cidade, especialmente no casco antigo e o ensanche. Entre eles destacan os monumentos conmemorativos dedicados a personaxes de relevancia na historia da cidade como o monumento aos heroes de Ponte Sampaio, o monumento á tertulia, Valle-Inclán, Castelao, Teucro, Cristóbal Colón, o monumento aos caídos ou personaxes populares como o Papagaio Ravachol, o Fiel contraste ou a muller con galiñas; outros dedicadas ao carácter marítimo da cidade como o monumento aos navegantes, a dorna homenaxe ao camiño de Santiago ou a muller do emigrante e outras máis puramente artísticas.

Pontes

Pontevedra, cuxo propio nome deriva de ponte, é por excelencia a cidade das pontes en Galicia. O río Lérez e a ría de Pontevedra están atravesado por nove pontes de distintas épocas (desde a Idade Media á actualidade) no tramo urbano desde o barrio de Monte Porreiro ata o barrio de Mollavao: a ponte da Palabra, a ponte antiga do ferrocarril preto da praia do Lérez, a pasarela peonil da illa das Esculturas, a ponte dos Tirantes, a ponte de Santiago, a ponte do Burgo, a ponte das Correntes, a ponte da Barca e a ponte da Ría (parte da AP-9).

Patrimonio cultural

Museos e centros culturais

• O Museo Provincial de Pontevedra: está repartido en seis edificios espallados pola cidade. Os máis antigos son o pazo de Castro Monteagudo e o pazo de García Flórez situados na rúa Pasantería, onde ten a sede, e o edificio Fernández López. Tamén conta co edificio Sarmiento e as ruínas de San Domingos. O último edificio construído, na rúa Padre Amoedo Carballo, o edificio Castelao, alberga unha importante colección arqueolóxica, amais dunha zona de exposicións temporais.

Edificio Castelao do Museo de Pontevedra.

Os edificios da rúa Pasantería albergan arte e arqueoloxía, onde se atopa a recreación do despacho do almirante Méndez Núñez. As ruínas do convento de San Domingos, na Gran Vía de Montero Ríos, albergaban todos os brasóns nobiliarios rescatados por Casto Sampedro e outras pezas, entre elas un miliario atopado a carón da ponte do Burgo.

• Centro Social Afundación: na praza de San Xosé, no seu baixo alberga o café Moderno, lugar onde se reunían as grandes personaxes pontevedresas a falar: Castelao, Carlos Casares, Manuel Quiroga,... Alberga un interesante conxunto de salas de exposicións temporais.

• Centro de Interpretación das Torres Arcebispais (CITA): baixo a terra, na avenida de Santa María, atópanse os restos das antigas Torres Arcebispais que, na actualidade forman un museo inaugurado en agosto de 2010.

CITA.

• Espazo arqueolóxico da Historia: na praza de Valentín García Escudero, espazo cos restos arqueolóxicos do antigo porto da cidade e da ponte medieval.

• Centro Cultural Afundación: atópase na praza de San Xosé, nunha das zonas máis concorridas da cidade. Neste recinto hai importantes exposicións temporais de arte (principalmente contemporánea) e conta cun grande auditorio de máis de 800 prazas que alberga todo tipo de espectáculos: musicais, obras de teatro, ata conferencias.

• Recinto Feiral de Pontevedra e Pazo da Cultura de Pontevedra: son dúas construcións pegadas unha a outra, da arquitectura contemporánea. Nestes lugares celébranse importantes eventos.

• Teatro Principal de Pontevedra: atópase nun antigo edificio do século XIX construído enriba dun vello cemiterio; é de titularidade municipal.

Como proposta de cultura alternativa, dende 2011 a cidade conta co Liceo Mutante, unha asociación autoxestionada.

Nas asociacións de veciños tamén hai exposicións temporais de cando en vez, pero menos importantes.

Patrimonio natural

Espazos naturais, parques e xardíns

Pontevedra, como as demais cidades galegas, ten xardíns e parques moi espallados pola cidade. En total, estes parques teñen unha extensión de 190 000 m², é dicir, 2,32 m²/habitante; na cidade, a diferenza doutras galegas, atópanse moitos pequenos parques que en certa maneira incrementarían estas cifras:

Alameda do Arquitecto Sesmero.

• Alameda do Arquitecto Sesmero: O conxunto coa praza de España conforma o típico espazo urbano nacido a finaos do século XIX, cando se derrubaron os muros da cidade e se produciu unha expansión urbana fóra daqueles límites. No que era a horta do Convento de San Domingos foron construíndose a avenida chamada Gran Vía nos anos 1870 e a Alameda, que chegaba até as primeiras casas das vellas Moureiras e o Cuartel de San Fernando, hoxe facultade de Belas Artes. Está separada do Parque das Palmeiras polo paseo peonil da Gran Vía de Montero Ríos e os edificios do Instituto Valle-Inclán, o pazo da Deputación e a Antiga Escola Normal e Delegación de Educación. Destaca na praza de España diante da Alameda o monumento conmemorativo da xesta dos Heroes de Ponte Sampaio, construído en 1911 para lembrar a vitoria obtida nesta localidade sobre as tropas napoleónicas en 1808.

• Parque das Palmeiras: Trátase dun conxunto con tres áreas ben diferenciadas: os xardíns de Eduardo Vincenti e o paseo das Palmeiras e os xardíns de Colón. No século XIX constrúese o novo Concello, o pazo da Deputación Provincial de Pontevedra, a sede da Escola Normal e o Instituto. Tras estes edificios, atópanse os xardíns de Vincenti e o paseo das Palmeiras, un paseo lineal destas especies exóticas, que hoxe ten continuidade na rúa Xeneral Gutiérrez Mellado, que segue a linealidade de palmeiras que conforman esa agradábel zona verde.

Parque das Palmeiras.

• Parque de Campolongo: Foi feito nos anos 70 para dar servizo á nova poboación do polígono residencial de Campolongo, conta cuns 19 000 m² de paseos, xardíns, pistas deportivas e unha igrexa (San Xosé de Campolongo). Actualmente conta, ademais, cun parque infantil de 930 metros cadrados inaugurado no ano 2019.

• Parque do Gafos: Este parque é un paseo lineal ao longo da maior parte do treito urbano do Río dos Gafos, unha canle que procede de Vilaboa, atravesa Tomeza e a zona norte de Salcedo e penetra no centro urbano pola zona da Estación de Autobuses. No treito rural o río vai acompañado dunha agradábel senda en todo o seu percorrido. Na zona urbana, o espazo libre que deixou a intensa actividade edificatoria foi convertido nun parque lineal que parte da ponte da Avda. da Estación, atravesa baixo Ponte Boleira (Avda. de Vigo) e vai dar ao parque de Campolongo. Todo ese percorrido é de feito unha frondosa senda que decorre a ámbolos lados do río, apoiado en pasarelas de madeira para facer posíbel o paso, e un alumeado moi apropiado para unha acolledora área natural imbricada no centro urbano. A partir de aí, o Gafos decorre por baixo da urbanización de Campolongo, para volver renacer á altura da Avenida de Rosalía Castro, desde onde existe un último treito practicábel antes do seu fin, nas Corbaceiras. Neste último treito do percorrido, dúas pontes e varios edificios tradicionais dannos unha idea de como era este río antano, cando constituía unha das máis famosas fotos da cidade, coas mulleres lavando nas súas augas cristalinas.

• Senda do Lérez: É un parque lineal que nace na Avenida de Bos Aires, paralela ao Río Lérez, e decorre en paralelo á urbanización de Monte Porreiro. Un itinerario máis grande desta senda vai desde a Estación de captación de auga ata Bora, uns 5 km de percorrido cabo do río. A senda nace na Ponte dos Tirantes, desde onde vai en forma de paseo urbano ata a praia fluvial, preto das pontes do tren. De alí introdúcese na mesta vexetación de ribeira, entre carballos e salgueiros, por diversas pasarelas de madeira e camiños acondicionados para un acceso doado. Despois a senda ten que continuarse polos antigos accesos á estación de bombeo da auga, de onde nace o itinerario máis longo, que comunica esta zona de Monte Porreiro con Bora, en paralelo ó tubo que conduce a auga que a fábrica de Ence en Lourizán capta do río. Pola marxe da parroquia de Lérez, a senda pode tomarse a partir da illa das Esculturas, desde onde se pode camiñar un pequeno treito á beira do río, para subir despois ao mosteiro de San Bieito. De alí, por diversos camiños, volve a baixar cara a unha das pasarelas peonís que comunican esta marxe coa de Monte Porreiro. Antes de cruzar a ponte, pode dirixirse, río arriba, ao lugar da illa do Couto, onde desemboca o río dos Fontáns, un espazo de agradábel fisionomía.

Illa das Esculturas.

• Parque da Illa das Esculturas: Tamén chamada illa do Covo, atópase na desembocadura do río Lérez. Ten uns 130 000 m² que albergan esculturas de artistas de diversos países, unha pequena desviación do Lérez, zonas verdes e paseos. É o parque urbano maior da cidade.

• Parque da Xunqueira de Alba: Alén da ponte das Correntes, este é un gran parque natural de ao redor de 80 hectáreas na súa totalidade que acolle na súa zona húmida máis de 120 especies de aves e 160 especies vexetais diferentes. Dispón de varios paseos para camiñantes e ciclistas e ao fondo no seu parte esquerda, dun observatorio de aves. A Xunqueira de Alba localízase no tramo final do río Rons, moi preto da súa desembocadura no río Lérez e a ría e é un refuxio para moitas especies, entre elas aves migratorias; conta con camiños e miradoiros para o goce cidadán. Foi declarado primeiro Espazo Natural de Interese Local (ENIL) de Galicia para protexer a súa flora e a súa fauna.

Parque das Marismas de Alba.

• Praza de Barcelos: Posúe un parque infantil e zonas de xogo para os máis pequenos. Unha grande escultura dunha árbore no seu extremo superior lembra os múltiples plátanos que a poboaban antes de que se construíse o gran aparcadoiro subterráneo que ocupa case toda a súa extensión.

• Praza de Galicia: É unha praza no centro da cidade no límite co barrio de Campolongo que foi acondicionada como parque en 1991. Dispón de numerosos freixos orixinarios dos Países Baixos, de múltiples bancos, paseos e unha fonte central rodeada de 7 conxuntos de rocas graníticas que emulan as estrelas do escudo de Galicia.

• Parque Rosalía de Castro: Alén das ponte de Santiago e dos Tirantes atópase o parque Rosalía de Castro situado diante do grande edificio do Recinto Feiral de Pontevedra, concibido polo arquitecto Manuel de las Casas.

• Parque de Valdecorvos: Espazo natural de 6 hectáreas no barrio de Valdecorvos, ao leste da cidade. Dispón de camiños e pasarelas de madeira sobre o leito dun pequeno río.

• Paseo marítimo de Pontevedra: Pontevedra conta cun paseo marítimo-fluvial de varios quilómetros ao redor da Ría de Pontevedra e do Río Lérez nas dúas marxes do río-ría. Divídese en varios tramos chamados paseo marítimo, desde o que se ve abrirse a ría de Pontevedra e vese moi preto a illa de Tambo (especialmente desde o seu miradoiro), paseo de Beiramar ou de Corvaceiras e paseo do Lérez. O paseo marítimo, o do Lérez e o do outro lado da ría entre a ponte do Burgo e o das Correntes dispoñen de carril bici específico para os ciclistas, mentres que nas outras partes do paseo os ciclistas coexisten cos peóns.

• Parque do Miradoiro: Un agradábel parque ao pé do barrio de Monte Porreiro reconvertido grazas a labores de destoconamento e adaptación, coa mellora da súa iluminación pública e en xeral das condicións de uso como área de expansión desta urbanización, complementario á próxima senda do Lérez e miradoiro privilexiado sobre o treito urbano do río. Ten no seu interior o vello templete do miradoiro, que era parte da leira que a principios do século XX explotaba D. Casimiro Gómez, dedicado á agricultura e á exportación a América de auga do Lérez.

• Xardín botánico de Lourizán. É o xardín botánico máis importante de Galicia. Consta de múltiples paseos fontes e especies vexetais e arbóreas. Nel está o pazo de Lourizán, do século XIX, obra do arquitecto Jenaro de la Fuente. Está situado a tres quilómetros do centro da cidade, na marxe esquerda da ría de Pontevedra, en dirección a Marín.

• Os amplos parques forestais situados nos arredores de Pontevedra: A Tomba de 82 hectáreas (moi preto da cidade, ao norte, na parroquia de Campañó), A Fracha de 406 hectáreas (ao sur da cidade, nas parroquias de Salcedo, Tomeza e A Canicouva) e Pontillón de Castro de 50 hectáreas (ao nordés de Pontevedra na parroquia de Verducido). O monte de Cotorredondo e a lagoa de Castiñeiras tamén se atopan moi preto da cidade, a 9 quilómetros.

Praias

• Praia do Lérez. Praia marítimo-fluvial semiurbana, con auga doce e salgada xa que a ela chegan as correntes das subidas e baixadas das mareas da ría de Pontevedra. Está situada ao final do paseo do Lérez, enfronte á illa das Esculturas, entre o barrio de Monte Porreiro e o centro da cidade. Dispón de socorristas na época estival, aseos, duchas, quiosco, zonas verdes de esparexemento e mesas e bancos de pedra para comidas e pícnics.

Praia do Lérez.

• Praia de Praceres: Situada en Praceres na ría de Pontevedra, é unha pequena praia próxima á zona portuaria e aos estaleiros que se divisan desde o miradoiro da Alameda de Pontevedra. É unha praia semiurbana, moi próxima ó barrio pontevedrés de Estribela e á autovía PO-11. Dispón de duchas e establecemento de bebidas.

• Praia de Fontaíña: Praia situada na parroquia de Ponte Sampaio, na marxe dereita do río Verdugo. Dispón dunha zona arborizada de recreo con mesas para pícnics, duchas e aseos.

Flora

Arredor da cidade, existen eucaliptais na súa maioría. Tamén hai piñeirais, soutos e carballeiras. Unha parte da superficie forestal foi destruída nos incendios de 2006, aínda que foi repoboada con especies autóctonas grazas ao plan Monte Vivo aprobado en 2008, e que tiña como obxectivo repoboar 12 parroquias do concello a razón de catro árbores por cada pontevedrés.

Nos parques da cidade abundan palmeiras (sobre todo no parque homónimo), camelias (ornamentan amplos espazos verdes e unha parte das rúas da cidade. Tamén hai plátanos na zona da Alameda e en avenidas como Bos Aires ou María Victoria Moreno.

En canto a pequenos arbustos e plantas herbáceas, o parque natural das marismas de Alba é un importante ecosistema.

Fauna

Na cidade abundan gaivotas e pombas. Nos parques hai unha cantidade algo relevante de merlos e estorniños. Os patos son importantes no río dos Gafos.

Nos bosques do arredor da cidade, abunda a fauna típica do bosque litoral galego. Nas Marismas de Alba hai anfibios, entre outros.

Ecosistemas

Á parte da ría e das fragas, as Marismas de Alba é un dos núcleos máis prezados. Comezan na cidade (barrio do Burgo) e alóngase ata a parroquia de Alba que na Idade Media tiña un porto pesqueiro.

Anfibios, aves e plantas de marisma conviven nesta feble contorna que se viu mellorada recentemente coa intervención das institucións.

Etnografía

Festas e celebracións

A Feira Franca, celebrada desde o ano 2000, recrea os tempos do privilexio concedido a Pontevedra polo rei Henrique IV, no ano 1467, en virtude do cal se autorizaba a celebración dun mercado libre de impostos.

O día 20 de xaneiro celébrase a festividade de San Sebastián, patrón da cidade, e o día 18 de decembro, a da Virxe do O, a patroa.

Porén, as festas de máis sona son as da Virxe Peregrina (patroa da provincia), celebradas entre o segundo sábado e o terceiro domingo de agosto. O segundo domingo de agosto é o día da Peregrina, cando se celebra unha procesión que remata coa actuación do grupo de danzas Duos Pontes co seu famoso e tradicional baile de cintas, soltando unha pomba ó final do mesmo.

Tamén teñen repercusión as festas do Santiaguiño (25 de xullo, patrón da parroquia do Burgo), a romaría de San Benitiño de Lérez (11 de xullo, patrón da parroquia de Lérez), o Entroido pontevedrés e a Feira Franca (primeiro sábado de setembro).

Cidades irmandadas

Escultura en Barcelos, cidade irmandada con Pontevedra.

Pontevedra está irmandada coas seguintes poboacións:

Merlo Salvador San Xosé Santo Domingo

Nafpaktos Barcelos Gondomar Vila Nova de Cerveira

Economía

Desde a Idade Media, a vila de Pontevedra foi lugar de asentamento de actividades comerciais e artesanais, que se agrupaban en gremios ou confrarías de traballadores nun mesmo oficio. Hoxe moitas rúas levan, precisamente, o nome destes. Coa capitalidade provincial, creada en 1833, Pontevedra tornouse unha cidade administrativa e comercial.

Sector primario

Ao campo só se dedica o 5 % da poboación. Está limitado ás parroquias rurais.

Sector secundario

Porto de Marín-Pontevedra.

Comezouse a instalar en Pontevedra só desde a década de 1960, e hoxe ocupa ao 17% dos pontevedreses; con empresas como ENCE ou as desaparecidas Tafisa ou Elnosa. Debido á imposibilidade de utilizar o porto propio por falta de calado suficiente, úsase o de Marín.

Existen varios polígonos industriais nos arredores da cidade, aínda que no concello o principal é o polígono industrial do Campiño. Existen outros como o sito en Campañó, que comparte co veciño Poio; o situado en Barro-Meis; o polígono industrial de Xeve, o sito na estrada de Vigo que engloba un gran número de concesionarios e talleres etc.

Outras empresas importantes localizadas en Pontevedra son Construcciones José Malvar e Constructora San José.

Sector terciario

Hoxe en día, o sector terciario, ocupa o 65 % da poboación. O pequeno comercio é a base deste sector, aínda que tamén cadeas nacionais e internacionais de roupa teñen tendas na cidade; sobre todo na rúa Benito Corbal, eixo comercial da cidade xunto a outras rúas como Michelena, Peregrina, Oliva, Sagasta ou Castelao.

Infraestruturas

Modelo peonil

Rúa peonil Virxe do Camiño e Camiño Portugués no Ensanche.

A zona vella da vila de Pontevedra e boa parte do Ensanche está peonalizado, polo que nesa zona o transporte de motor está restrinxido a residentes e servizos. No 2010, Pontevedra foi a primeira capital de provincia de España en reducir a 30 quilómetros por hora a velocidade máxima na zona urbana. A cidade converteuse nos últimos anos en referente das reformas urbanas das cidades no mundo. Pontevedra propón un novo modelo que consiste en dar prioridade ás persoas, máis espazo público, accesibilidade universal, tráfico só de necesidade, seguridade viaria, menos fumes, menos ruídos... é a cidade dos nenos e as nenas coa que o pedagogo italiano Francesco Tonucci soñaba no seu libro A cidade dos nenos. Pontevedra foi cualificada en 2018 polo xornal británico The Guardian como un paraiso entre as cidades españolas..

O seu alcalde recolleu premios por este fito en moitos lugares, destacando entre eles Dubai (premio ONU Hábitat 2014), Nova York (Center for Active Design da Fundación Bloomberg no 2015) ou Mobilidade intelixente (Shenzhen, 2016), entre outros. Así mesmo, a axenda do grupo de goberno está pragada de visitas a unha ampla diversidade de lugares do mundo para expoñer o seu multipremiado modelo urbano, chegando a participar no Cumio do clima de París (2015), en Mextrópoli (Cidade de México, 2018) en xuntanzas da OCDE en Atenas (2019).

A cidade de Pontevedra está ben comunicada co exterior mediante unha completa rede de infraestruturas que a conectan cos principais núcleos urbanos galegos, peninsulares e incluso internacionais.

Transportes

Por estrada

A autoestrada do Atlántico (AP-9), que atravesa todo o territorio da Comunidade Autónoma galega desde Ferrol ata Tui, pasa pola cidade.

Outras importantes vías de comunicación para esta urbe son a autovía das Rías Baixas e a do Noroeste. A primeira enlaza no Porriño coa autoestrada do norte de Portugal que pasa polas cidades de Tui, Braga, Porto, ata enlazar con Lisboa. Por outra banda, a autovía do Noroeste conéctaa coa cidade de Madrid e co resto da meseta.

Ademais destas tres vías, a rede estatal de estradas comunica Pontevedra coa súa comarca, así coma con todas as capitais de Galiza. A N-550 que une A Coruña con Tui; a N-541, que é a principal vía cara ao interior pasando por Ourense; a PO-546 vai cara a Marín; a PO-308 e o corredor CG-4.8 vai cara ao Salnés, a PO-531 con dirección a Vilagarcía de Arousa e a PO-532 cara a Ponte Caldelas.

Por ferrocarril

Estación de ferrocarril.

A estación de Pontevedra está na liña G-1 A Coruña-Vigo, e serve de enlace ferroviario co porto de Marín.

Tamén ten o servizo de longa distancia co Talgo/Altaria a Madrid-Chamartín e a Alacant-Terminal.

Ademais da devandita estación, existe un apeadoiro preto do campus universitario chamado apeadoiro de Pontevedra-Universidade.

Por autobús

A estación de autobuses de Pontevedra conecta a cidade con multitude de destinos autonómicos, nacionais e internacionais. O servizo interurbano de autobús que comunica con Marín, xestionado pola empresa Monbus, segue a ser coñecido popularmente como "trole", polo trolebús que antigamente facía ese percorrido.

Deporte

Támara Echegoyen, David Cal, Javier Gómez Noya, Teresa Portela e Beatriz Gómez, 5 deportistas vinculados á vila de Pontevedra que participaron nos Xogos Olímpicos de Londres 2012.

Hai varios equipos de sona na cidade:

• En fútbol, destaca o Pontevedra C. F., que milita na Segunda División RFEF, se ben chegou a competir na máxima categoría do fútbol español.
• En balonmán, está o Teucro, que compite na Liga Asobal (1ª categoría do balonmán en España). Tamén ten sona na cidade o Cisne, que milita na División de Honra Prata (2ª categoría do balonmán en España).
• En fútbol sala, o Leis xoga na terceira categoría da LNFS (Liga Nacional de Fútbol Sala).
• En baloncesto feminino, o CB Arxil, que milita na Liga Feminina-2.
• En rugby, o Mareantes e mais o Pontevedra Rugby Club xogan no grupo A da 1ª división nacional. Ambos os dous clubs contan con numerosas categorías inferiores.
• En atletismo figura a Sociedad Gimnástica de Pontevedra, de gran tradición.
• En tríatlon, desde o 2008 a cidade vén organizando a ITU Triathlon Premium European Cup, con vitoria de Xavier Gómez Noia no 2008 e 2010. No 2011 organizou a Copa de Europa de Tríatlon. Destaca a presenza neste deporte de recoñecidas deportistas, entre elas Saleta Castro.
• En voleibol, destaca o Comercial Durán, con categoría feminina e masculina.
• En wáter-polo, o CN Pontevedra compite na Liga Galega de Waterpolo.
• En esgrima, conta co Club Escola Hungaresa de Esgrima de Pontevedra, fundado a finais do 2007. É o primeiro club de esgrima de toda Galiza adicado integramente á modalidade de sabre, a arma con máis tradición en Hungría, país que forxou os mellores mestres e campións desta disciplina. Tiradores deste club compiten regularmente en ligas autonómicas e no Circuíto Wilkinson de sabre (Campionato de España).

Recintos deportivos

O Estadio Municipal de Pasarón é o fogar do Pontevedra CF. Ao seu carón, o Pavillón Municipal dos Deportes é sede de partidos de todo tipo, entre eles os do Teucro. A cidade deportiva da Xunqueira alberga varios campos de fútbol. Pontevedra é tamén a sede do Centro Galego de Tecnificación Deportiva, sito no estadio da Xuventude, que posúe piscinas e pistas de atletismo. Á beira do Lérez está o Porto Deportivo de Pontevedra, e na presa do Pontillón do Castro está o centro deportivo que en 2007 acolleu o campionato europeo de piragüismo en augas tranquilas.

Política e goberno

Artigo principal: Eleccións municipais en Pontevedra.

Edificio principal do Concello de Pontevedra engalanado coas cores da bandeira LGTBI co gallo do 28 de xuño

O alcalde da cidade é o médico Miguel Anxo Fernández Lores, do Bloque Nacionalista Galego. Os partidos políticos máis relevantes no ámbito local, ademais do BNG, son o PPdeG, cuxo portavoz no pleno é Miguel Domínguez, o PSdeG con Iván Puentes.

O concello de Pontevedra estrutúrase en diferentes concellerías: de cultura e normalización lingüística, de servizos municipais: deportes, mocidade, transportes e iluminación pública; de medio ambiente; de benestar social e participación cidadá, de promoción económica, turismo e comercio e policía local; e de obras. O concello celebra plenos ordinarios cada mes, aínda que frecuentemente se celebran plenos extraordinarios, co fin de debater temas e problemas que afectan o concello.

A corporación municipal ten 25 membros. Deles, 9 forman o equipo de goberno (9 concellarías do BNG) e os outros son 11 do PPdeG e 5 do PSdeG.

Galardóns

No 2020 recibiu o premio da Unión Europea de mobilidade sostible.

Na literatura popular

• As nenas de Pontevedra/ son o mesmo cás de Ourense,/ son sen quitarlle nin porlle/ como tódalas mulleres.
• Dime, Manoela,/ dime donde vas./ Para Pontevedra,/ buscar un rapás .
• Pontevedra é Boa Vila/ dá de beber a quen pasa/ a fonte na Ferrería/San Bartolomé na praza.
• Pontevedra non ten auga,/ se non ten eu lla darei:/ coas bágoas dos meus ollos/ Pontevedra regarei .
• Santiago reza, Pontevedra dorme, Vigo traballa e a Coruña divírtese.
• Vexo Caldas, vexo Vigo,/ tamén vexo Pontevedra,/ vexo a ponte de Sampaio/ camiño da miña terra.
• Vexo Vigo, vexo Cangas,/ tamén vexo Redondela;/ vexo a ponte de Sampaio,/ camiño da miña terra.
• Viva Cruña, viva Lugo,/ viva Ourense e Pontevedra,/ viva Galicia, irmauciños,/ que pra nós no’hai millor terra .

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Pontevedra.

• 
  Praza da Pedreira e Pazo de Mugartegui
• 
  Praza de España
• 
  Praza do Teucro
• 
  Praza da Ferrería
• 
  Praza da Peregrina e Papagaio Ravachol
• 
  Praza de Méndez Núñez
• 
  Praza de Galicia
• 
  Rúa peonil Rosalía de Castro
• 
  Estatua de Teucro
• 
  Facultade de Belas Artes
• 
  Rúa peonil Benito Corbal
• 
  Basílica de Santa María a Maior
• 
  Pazo dos Condes de Maceda
• 
  Casa das Campás
• 
  Paseo marítimo da cidade e Ría de Pontevedra
• 
  Parque da Illa das Esculturas

Lugares de Pontevedra

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Pontevedra vexa: Lugares de Pontevedra.

Véxase tamén

Bibliografía

• BOUZA BREY, Fermín: "Cantigas populares da Arousa", en Arquivos do Seminario de Estudos Galegos III, 1929, 153-204 [en facsímile II].
• LORENZO FERNÁNDEZ, Xaquín: Cantigueiro popular da Limia Baixa,^{[cómpre nº de páxina]} Galaxia, Vigo 1973.
• VALLADARES NÚÑEZ, Marcial: Diccionario gallego-castellano,^{[cómpre nº de páxina]} Santiago, Imp. Seminario Conciliar 1884.

Outros artigos

• Eleccións municipais en Pontevedra

Ligazóns externas

• pontevedra.gal