Türk Yurdu

Türk Yurdu dergisi 30 Kasım 1911’de Türk Yurdu Cemiyeti’nin yayın organı olarak çıkmaya başlamıştır. Cemiyetin kurucuları; Mehmet Emin, Müftüoğlu Ahmet Hikmet, Ağaoğlu Ahmet, Hüseyinzâde Ali,
Doktor Akil Muhtar ve Akçuraoğlu Yusuf’tur. Türk Yurdu dergisinde dil, edebiyat, tarih, dış Türkler, mimari, kadın, muhabir izlenimleri, içtimaiyat, kitap tanıtımı, sağlık gibi konu başlıkları yer almıştır.
Dönemin olağanüstü koşulları sağlık politikalarının önemini arttırmıştır. Salgın hastalıklar pek çok şehirde nüfusun kırılmasına yol açmıştır. Osmanlı Devleti bu hastalıkları önlemek, milleti sağlıklı
yaşatmak için çeşitli önlemler almıştır. Türk Yurdu dergisinde de bu konuda bilgilendirici yazılar yer almıştır. 1918 yılında İstanbul’un işgal edilmesi ile yayın hayatına ara veren dergi, 1924 yılında yeniden yayın hayatına başlamıştır. 1931 yılına kadar süren bu ikinci yayın döneminde yine derginin önemli konularından biri sağlık olmuştur. Cumhuriyet döneminde salgın hastalıklarla mücadele, sağlıklı bir toplum inşası, idman ve sporun sağlık üzerindeki etkileri üzerine dergide yazılar yer almıştır. Türk ırkının güçlü, kavi ve muktedir olması için dergi yazarları bilgilendirici ve teşvik edici yazılar kaleme almıştır. Bu sunumda Türk Yurdu dergisinde sağlık yazılarının analizi ve II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet sonrası sağlık hizmetlerinin bir karşılaştırılması amaçlanmıştır.
The Turk Yurdu magazine was published on 30 November 1911 as the publication organ of the Turk Yurdu society. Founders of the Society; Mehmet Emin, Müftüoğlu Ahmet Hikmet, Ağaoğlu Ahmet,
Hüseyinzâde Ali, Doctor Akil Muhtar and Akçuraoğlu Yusuf. The Turk Yurdu magazine included topics such as language, literature, history, external Turks, architecture, women, reporter feedback, imprint, book rewievs and health. The extraordinary conditions of the period increased the importance of health policies. Epidemic diseases have led to the breakdown of the population in many cities. The Ottoman State took various measures to prevent these diseases and to keep the nation healthy. There were also informative articles in the the Turk Yurdu magazine. With the occupation of Istanbul in 1918, the magazine stopped the publication and started the publishing again in 1924. During this second publication period- until 1931, one of the important issues of the magazine was health. In the Republic period, have been published articles about fighting against epidemics, building a healthy society, the effects of exercise and sports on health. Journalists wrote
informative and encouraging articles about Turkish race to be strong, unbroken and capable. In this article, it is aimed to analyze the health articles in the journal and compare the II. Meşrutiyet and the
Republican Term health service.

Türk milliyetçilerinin bir asırdan uzun zamandır ayakta tuttuğu Türk Yurdu
dergisi zaman zaman duraklamalar yaşamış olsa da günümüze kadar yayım hayatında kalmayı başarmış tek dergi özelliğini taşımaktadır. Yayımlanmaya başladığı
1911 yılından günümüze Türk milliyetçilerinin fikirlerini beyan ettiği dergi, günümüzde Türk Ocakları Genel Merkezinin yayın organı olarak çıkmaktadır.
Bilim insanı, aydın, kültür adamlığının yanında büyük bir Türk milliyetçisi
olan Fahrettin Kırzıoğlu, 1942 yılından başlamak üzere 1970 yılına kadar farklı konularda Türk Yurdu dergisinde yazılar yazmış ve hem fikrî anlamda hem de bizzat Türk Ocaklarının yönetim kademesinde yer alarak derginin yayımına katkı sunmuştur. Yazımızda da değineceğimiz üzere özellikle 1969 yılında yapılmış olan Büyük Kurultayda Türk Yurdu dergisinin yayım hayatına devam etmesinin Türk Milliyetçileri ve Türk Ocağı açısından hayati önemde olduğunu vurgulamıştır.
Yazımızda Fahrettin Kırzıoğlu’nun Türk Yurdu dergisinde yayımladığı 1942-1943-1955-1967 yıllarında çıkan muhtelif sayılardaki bir yazısı ve 1970 yılında yayımlamış olduğu iki yazısını inceleyeceğiz. Dönemsel olarak Kırzıoğlu’nun hangi konuları neden yazdığının sebeplerine bakarak bir sonuca ulaşmaya çalışacağız.

Melendiz Bölgesi, Roma ve Doğu Roma dönemlerine ait zengin yerleşim alanlarının yanında tahkimat merkezleriyle de çevrilidir. Öyle ki Kapadokya’da 7. yüzyılı izleyen ve üç yüzyıl boyunca süren Doğu Roma ile Araplar arasındaki savaşlarda Melendiz (Matmura)  tampon bölgesi konumundadır. Bu savaşlarda Harun Er-Reşid ve oğlu Halife Me’mun Melendiz’e gelirler. Melendiz bölgesi bu sayede İslam dini ile ilk kez tanışır. Doğu Romalıların Melendiz ovasında kazandıkları bir savaş sonrası bölgedeki yerleşik Araplar çekilirler. Doğu Roma idaresindeki bölge, 12. yüzyılda Türklerin Anadolu’ya daimi yerleşimleri neticesinde Türk yurdu haline gelir. Dolayısıyla Melendiz bölgesi 12. yüzyıldan itibaren Türkmenlerin yurdu olur.

Öz Türk Yurdu Dergisi 1911 yılında yayın hayatına başlamış, Türk milliyetçiliğinin en uzun soluklu yayın organıdır. Rusya Türklerinin öncülük ettiği dergide Türklüğün her alanda yükselmesi amaçlanmıştır. Bu makalede Türk Yurdu dergisinin 1911-1918 yılları arasındaki sayılarından yola çıkılarak dergideki bazı kalem tartışmaları, mektuplar ve onlara verilen cevaplar incelenmiştir. Bu kalem tartışmalarında Türkçenin sadeleştirilmesinden ne anlaşılması gerektiği ve sınırları, eğitimde ideal eksikliği, eğitim dilinin Türkçe olması ve azınlık okullarının Osmanlı sosyal bünyesine verdiği zararlar, Tanzimatçı reform programının başarılı olup olmadığı ve nedenleri, milli kimliğin dini aidiyete zarar verip vermeyeceği konuları ele alınmıştır. Türk Yurdu dergisi yazarları ile dönemin diğer önemli entelektüellerinin çeşitli gazete ve dergilerde dâhil olduğu bu kalem tartışmaları zengin bir muhteva kazanmıştır. Bu tartışmalar dönemin entelektüel fikir hareketleri ve siyasi akımlar hakkında önemli bilgiler içermektedir. Bu araştırma, yapılan tartışma ve polemiklerin hangi konular etrafında yoğunlaştığını ve Türk Yurdu dergisinin bu tartışma ve polemiklerde ne tür bir yöntem izlediğini ortaya koymaktadır.

XIX. yüzyılın ortalarına kadar Türk aydınının belleğinde Türk sözcüğünün iki temel anlamı bulunmaktadır. Bunlardan ilki bir etnik grubu işaret ederken ikincisi de bir hakaret anlamı içerir. II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi ile birlikte örgütlenebilme olanağına sahip olan Türkçü aydınlar, toplumun geleceğini biçimlendirebilmek amacıyla Türk mitolojisi ile ilgilenmeye başlar. Bu ilgi bir yönü ile bilimsel araştırma yapmaya dayanırken diğer bir yönüyle de üretilen bilginin kitle arasında dolaşıma sokulmasını hedefler. Popülerliğini yitirmiş olan halk bilgisinin kitlede dolaşıma sokulması süreçlerinde başvurulan yöntemler, halkbilimi disiplini içerisinde “uygulamalı halkbilimi” adıyla kavramsallaştırılmıştır. Bu bildiride 1908 ve 1923 yılları arasındaki 15 yıllık süreçte, Türk aydınının Türk mitolojisi ile olan ilişkisi, uygulamalı halkbilimi örnekleri üzerinden incelenmiştir. Bu uygulama örneklerinin Türk Romantizminin inşasında nasıl işlevler üstlendikleri sorusu tartışmaya açılmıştır. Bu sürecin kurumsal mimarlarının başında Türk Ocağı, kişisel mimarlarının başında ise Ziya Gökalp’ın bulunduğu görülür. Bu uygulamalar sayesinde Türk Romantizmi ile birlikte “Türk” kavramı, gurur kaynağını çağrıştıran bir anlamla yeniden yapılandırılır. Bu dönemde mitolojiden alınarak uygulanan Turan, Ergenekon, Bozkurt, Oğuz Kağan gibi semboller, zaman içerisinde Türk Romantizminin kutsal işaretlerine dönüşür ve Cumhuriyet’in ilanından sonra da bu işlevleri ile toplumsal bellekte kalıcılaşır.

Türkçenin İpek Yolu’ndaki gelişmesini alfabeler üzerinden takip etmek mümkündür. Yazıyı kullanma, " yazılı dil " olma, bir dil için önemli bir süreç ve dolayısıyla gelişmedir. Bir dil, yazıyı kullanmaya başladıktan sonraki dönemlerde hangi şartlan yaşarsa yaşasın, ne kadar alfabe değişikliğine uğrarsa uğrasın, "yazılı dil" olma özelliğini bir şekilde sürdürmektedir. Türkçenin yazımında tarih boyunca birçok alfabe kullanılmıştır: Arap, Brahmi, Ermeni, Göktürk, Grek, İbrani, Kiril, Latin, Mani, Soğd, Süryani, Uygur. Türkler bu alfabeleri ya kendileri kullanmışlar ya da Türkçe metinler bu alfabelerle başkaları tarafından kaleme alınmıştır. Bu alfabelerin kimisinin kullanımı uzun sürmemiş, kimisi ise yüzlerce yıl kullanılmıştır. Mesela, sekizinci yüzyılda Göktürk Devletinin sona ermesiyle Göktürk Alfabesi de genel kullanım özelliğini kaybetmiş, yerini Uygur Alfabesine bırakmıştır. Yirminci yüzyılın ilk yarısında kullanılma­ ya başlanan Kiril Alfabesinden vazgeçme süreci, yine aynı yüzyılda başlamıştır. Buna karşılık onuncu yüzyılda kullanılmaya başlanan Arap harflerinin, Türkiye'de değiştirilse bile bugün birçok Türk topluluğu arasında geçerliliğini koruduğunu görüyoruz. Alfabeyi devam ettirme veya değiştirmenin temelinde, o alfabeyi kullanmayı sağlayan esasların hükmünü sürdürüp sürdürmemesi ve Türkçeyi yazmaya uygun olup olmamasıyla ilgili tartışmalar da etkili olmuştur.

Zeki Velidi Togan, 1890 yılında Başkurdistan’ın Küzen Köyü’nde dünyaya
gelmiştir. Arapça ve Farsça’yı anne ve babasından öğrenen Zeki Velidi’nin eğitiminde aile çevresinin büyük bir rolü vardır. Gençlik yıllarında Tatar kökenli reformist İslam alimlerini okumuş, bazılarıyla tanışarak onlardan etkilenmiştir. Daha sonra Rus şarkiyatçılar muhitine girerek onlarla yakın temas halinde olmuş, Rus âlimlerin Türk tarihiyle ilgili çalışmalarını takip etmiştir. Togan, Türk tarihi üzerine yaptığı çalışmalarına umumî bir açıdan yaklaşmıştır. Türkistan tarihi konusunda dünya çapında bir otorite konumuna yükselmiştir. Türkiye’de modern manada ilk Türkistan tarihi araştırmalarını ve aynı zamanda ilk tarih metodolojisi çalışmalarını yapmıştır. Türk Yurdu’nda kaleme aldığı yazıları onun aslında neredeyse bütün ilmi hayatı boyunca eserlerinde ileri sürdüğü fikirlerin bir hulâsâsını yansıtmaktadır. Bu sebeple çalışmamızda onun Türk Yurdu’nda yazdığı yazıları inceleyerek tarihçiliği hakkında çıkarımda bulunmayı amaçladık. İlk önce fikirlerine tesir eden yetiştiği muhiti inceledik, peşinden Türklük fikri ve Türk Yurdu’ndaki yazılarından hareketle tarihçilik anlayışını ve umumî Türk tarihine bakışını değerlendirdik. Anahtar kelimeler: Zeki Velidi Togan, Türkistan, Tarihçilik, Türk Birliği.

Bu çalışmanın konusunu Türk Yurdu ve Türk Ocakları ile onların yerine kurulan Halkevleri ve Halkevlerine bağlı olarak yayınlanan Halkevleri Dergileri oluşturmaktadır. Bu konu üzerine yapılan çalışmalarda Türk Ocaklarının ve Türk Yurdu’nun kapatılmasına yönelik olarak farklı görüşler ortaya konmaktadır. Yönetimle problemi olmamasına rağmen Ocakların kapatılarak devlet ve parti bütçesinden daha büyük kaynaklar aktarılmak suretiyle desteklenen Halkevlerinin kurulması, Türk Yurdu’nun kapatılarak Halkevleri Dergilerinin çıkarılmasına bu çalışmada farklı bir açıdan bakılmaya çalışılacaktır. Çalışmada önce Türk Ocaklarının kurulması ve Türk Yurdu’nun yayınlanma sebepleri ve derginin çalışmaları üzerinde durulmakta, yeni devletin kurulmasından sonraki dönemde Ocakların konumuna değinilmekte, daha sonra Ocakların kapatılması ve Halkevlerinin kurulması ve Halkevleri Dergilerinin yayınlanmasının amaçları ele alınmaktadır.

Yusuf Akçura 1904 yılında yazmış olduğu Üç Tarz-ı Siyaset adlı makaleyle Osmanlı İmparatorluğu’nda Türkçülük politikasının uygulanması gerektiği fikrini ilk kez ileri süren kişi olmuştur. Yusuf Akçura hem Rusya’da hem Osmanlı İmparatorluğu’nda Türkçülük faaliyetleri yürütmüştür. Fikirleriyle hem Millî Mücadele’nin felsefesine hem de yeni kurulan millî devletin şekillenmesindeki politikalara kaynaklık etmiştir. Bu çalışmada; Rusya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na göç eden aydınlardan Yusuf Akçura’nın hayatı ve fikirleri üzerinde durulmuş, millî tarih ve millî iktisat çerçevesindeki millî devlet anlayışı ortaya konmaya çalışılmıştır.


Yusuf Akçura is the person who for the first time brought forward the idea Turkism policy should be performed in Ottoman Empire through his article called Üç Taz-ı Siyaset he wrote in 1904. With his ideas, he was the source for both the the philosopy of te national struggle and the policies forming the newly established national state. In this study; it is emphasized the life and ideas of Yusuf Akçura who is intellectual migrating from Russia to Ottoman Epire and it is tried to reveal his national state understanding within the scope of national history and national economy.

Bu çalışmanın konusunu Türk Yurdu ve Türk Ocakları ile onların yerine kurulan Halkevleri ve Halkevlerine bağlı olarak yayımlanan Halkevleri Dergileri oluşturmaktadır. Yönetimle problemi olmamasına rağmen Ocakların kapatılarak devlet ve parti bütçesinden daha büyük kaynaklar aktarılmak suretiyle desteklenen Halkevlerinin kurulması, Türk Yurdu’nun kapatılarak Halkevleri Dergilerinin çıkarılmasına bu çalışmada farklı bir açıdan bakılmaya çalışılmaktadır.

XI. asır ortalarında, yakın doğuda büyük Selçuklu İmparatorluğu kurmak suretiyle orta çağ tarihinde çok kıymetli rol oynamış olan Türk kabililerine "Oğuz" ile birlikte "Türkmen"de denilmektedir. Türkmen adı bilindiği gibi gerek eski eserlerde gerekse zon zamanlardaki muhtelif araştırmalarda çeşitli tesirlere uğramış başka başka izah edilmiştir: Türkmen kelimesi ilk olarak, Kaşgarh Mahmud'un XI. asırda, yazdığı "Divân-ü Lügatü't-Türk" adlı eserinde geçmekte ve hakkında bilgi verilmektedir. Rivayete göre, Büyük İskender Türk ülkelerine yöneldiği sırada, Balasagun'da oturan Türk hükümdarı doğuya çekilmiş. Orada kalan 22 kişi, daha sonra Oğuz boylarını teşkil etmişler; sonra dan bunlara iki kişi daha katılmıştır. İskender, üzerlerinde Türk belgeleri bulunan bu 24 kişiye "Türk'e benzer" anlamında gelen "Türkmanend" demiş; ve "Türkmen" adı böylece doğmuştur.

Bu makalede Türk Yurdu dergisinin 1911-1931 yılları arasındaki sayılarından yola çıkarak milliyetçilik düşüncesinin analizini yapmaya çalıştık. Türk milliyetçiliğinin en eski ve köklü dergisi olan Türk Yurdu dergisi, Türk milliyetçiliğinin yorumlanmasında çok önemli bir kaynaktır. 1911-1918 ve 1924-1931 yıllarını seçmemizdeki amaç; geç Osmanlı dönemindeki milliyetçilik düşüncesi ile erken Cumhuriyet dönemindeki milliyetçilik düşüncesini karşılaştırmaktır. Makalemizde dergide millet ve milliyetçilik konusundaki söylem farklılıklarını, benzerlik ve ayrılık noktalarının göstermeye çalıştık. Çalışmamızın Türk milliyetçiliğinin dünü ve bugününü kavramada önemli bir kaynak olacağını düşünüyoruz.

Felsefileşmiş medeniyetler, yaratıcı gelenekler ihdas edebilirler. Böylece felsefe, medeniyetlerin dayanmak zorunda oldukları geleneklerin anlam ve değerlerini sorgulamak ve sorgulatmak suretiyle statikleşmelerini ve alışkanlığa dönüşmelerini engeller. Geleneklerin anlam ve değerlerini kavrayarak ve kavratarak dinamik bir ideale dönüşmelerine vesile olur. Felsefileşmiş medeniyet merhalesi insanlık için etik, estetik ve metafizik insanlık değerlerinin paylaşıldığı ve yaşandığı bir “medinetül fazıla”dır.