Kandil

Van Lake Basin contains the richest artifacts in Anatolia in terms of Turkish period tombstones. Tombstones located in centers such as Ahlat, Erciş and Gevaş exhibit different characteristics than tombstones in other regions of Anatolia. The sizes of the tombstones, the variety of sarcophagus, especially the compositions with symbolic meaning such
as architectural, herbal, geometric ornaments and oil lamps, were constantly used in the gravestone inventory in the basin with different types. Mollakâsım Village tombstones on the northern shore of Van Lake also contain examples that reflect the styles of these centers. Architectural elements such as arches and stalactite seen on the gravestones in the village, oil lamp motifs with symbolic meanings, floral ornaments in the form of curved branches and grapes, types of writing and formal and construction techniques share common features with other tombstones in the Van Lake Basin. There are two exclusion areas in Mollakâsım Village that can reach today. The first of these is in the
graveyard around the Kara Şeyh Tomb in the village 6 qualified historical graves were found in this area. The area continues to be used as a cemetery today. The second burial area is in a garden in the northeast of the village. In this area, which is known as Şeyh Ali Cemetery, a total of 8 graves, including 3 sarcophagi for 5 witnesses, were identified and examined. Some of the gravestones are probably underground in the exclusion area. The gravestones examined have been damaged over time. With their ornamentation and formal features, the tombstones examined in both burial sites are dated to a wide range of dates such as the Middle Ages and the Ottoman period. Mollakâsım Village gravestones are previously unpublished pieces of the tradition that has continued for many years in the Van Lake Basin. These tombstones are important in terms of showing that the tombstone style in the region has been carried to the small village areas and has been adopted and used by the people for centuries.

Van Gölü Havzası, Türk dönemi mezar taşları açısından Anadolu’daki en zengin eserleri bünyesinde barındırmaktadır.
Ahlat, Erciş ve Gevaş gibi merkezlerde yer alan mezar taşları Anadolu’nun diğer bölgelerindeki mezar taşlarından
farklı özellikler sergilemektedir. Şahidelerin boyutları, sanduka çeşitlilikleri bilhassa mimari, bitkisel, geometrik
süslemeler ve kandil gibi simgesel anlamı olan kompozisyonlar havzadaki mezar taşı envanterinde farklı türleriyle
sürekli kullanılmışlardır. Van Gölü’nün kuzey kıyısında bulunan Mollakâsım Köyü mezar taşları da bu merkezlerin
üsluplarını yansıtan örnekler barındırmaktadır. Köydeki mezar taşlarında görülen kemer, mukarnas gibi mimari
unsurlar, sembolik anlamları bulunan kandil motifleri, çiçek, kıvrım dal ve üzüm şeklindeki bitkisel bezemeler,
yazı türleri ile biçimsel ve yapım teknikleri Van Gölü havzasındaki diğer mezar taşları ortak özellikler taşımaktadır.
Mollakâsım Köyü’nde günümüze ulaşabilen iki hazire alanı mevcuttur. Bunlardan ilki köyün içerisinde Kara Şeyh
Türbesi’nin etrafında bulunan hazirede yer almaktadır. Hazirede 6 adet nitelikli tarihi mezar tespit edilmiştir. Alan
günümüzde de mezarlık olarak kullanılmaya devam etmektedir. İkinci hazire alanı ise köyün kuzeydoğusunda
bir bahçe içerisinde yer almaktadır. Şeyh Ali Mezarlığı ismiyle anılan bu alanda 5 şahide 3 sanduka olmak üzere
toplam 8 adet mezar tespit edilip incelenmiştir. Hazire alanında mezar taşlarının bir kısmı muhtemelen toprak altında
yer almaktadır. İncelenen mezar taşları ise geçen zamanın verdiği bir tahribata uğramıştır. Her iki hazire alanında
incelenen mezar taşları, bezeme ve biçimsel özellikleriyle Orta Çağ ve Osmanlı dönemi gibi geniş bir tarih aralığına
tarihlendirilmektedir. Mollakâsım Köyü mezar taşları Van Gölü havzasında uzun yıllar boyunca devam eden geleneğin
daha önce yayınlanmamış parçalarıdır. Bu mezar taşları bölgedeki mezar taşı üslubunun küçük köy hazirelerine kadar
taşındığını ve halk tarafından yüzyıllar boyunca benimsenerek kullanıldığı göstermesi bakımından önemlidir.

Kalıp yapımı seramik grubunun önemli temsilcilerinden olan plastik kandiller, Hellenistik Dönem’in ortalarından itibaren üretilmeye başlanmış Erken İmparatorluk Dönemi’nde asıl ünlerine ulaşmış ve Roma İmparatorluk Dönemi boyunca sevilerek kullanılmışlardır. Son derece zengin bir form çeşitliliğine sahip olan plastik kandiller ayak, baş ya da phallos gibi çeşitli uzuvlar, maymun gibi hayvanlar, siyahi insanlar, mitolojik tipler ya da sıradan insanlar şeklinde biçimlendirilmiş olabilirler. Betimlenen tipler ya grotesk bir yaklaşımla ya da realistik bir şekilde ele alınmışlardır. Kültle ya da dini ritüellerle alakalı olarak veya günlük yaşam içerisinde kullanılmışlardır. Pişmiş toprak örneklerin yanı sıra, bronz gibi metalden yapılmış olanlarına da rastlanmaktadır. Mısır, İtalya, Kuzey Afrika ve Anadolulu kandil üreticileri bu tipte eserler üretmiş ve bunlar geniş bir yayılım alanına ulaşmışlardır. Yapıldıkları dönemde veya daha önceki yüzyıllarda üretilmiş olan heykellerin adeta birer taklidi gibi ele alınmış olanları da bulunmaktadır. Çok sevilen kimi tipler kopyalanarak, birbirlerinden çok uzakta yer alan merkezlerde benzer ya da aynı şekilde üretilebilmiştir. Tercih edilen tipler, bunların ele alınış şekilleri ya da taklit ettikleri büyük sanat eserleri sayesinde dönemin sosyo-kültürel yaşantısına da ışık tutmaktadırlar. Kimi zaman koroplastik figürinlerle karıştırılacak kadar yüksek kaliteli bir işçiliğe sahip olan bu kandiller, insanların o dönemdeki espri anlayışlarını ve farklı uluslardan insanların sanatta nasıl yer tutabileceğini göstermesi açısından da önemlidir.

Bu çalışmada ele alınan Sinop Arkeoloji Müzesi’nden üç plastik kandil, MS 1. yy’ın üretimi olup, yapıldıkları dönemin tipik özelliklerini taşımaktadırlar.