Doğu Anadolu

Türkiye Cumhuriyeti Devleti‘nin ekonomisinin temelini oluşturan yapı
taşlarından biri de tarımsal faaliyetlerdir. 1923 yılından itibaren yürütülen
çeşitli politikalar çerçevesinde tarımsal faaliyetleri artırma çalışmalarına
başlanılmıştır. İnsan hayatındaki besin zinciri açısından taşıdığı önemden dolayı; buğday, birçok ülkede olduğu gibi Türkiye‘de de stratejik bir ürün olarak görülmüştür. Beslenmedeki öneminin yanı sıra buğday bitkisinin sapları hem sanayide hem de hayvan beslenmesinde kullanıldığından dolayı kullanım alanı oldukça geniştir. Buğday üretiminde herhangi bir nedenle azalma olduğunda doğrudan tüketicileri etkilemektedir. Bu durumu göz önüne alan Türkiye, buğday üretimi açısından yeterli olmak ve stoklarında yeterince buğday bulundurmak zorunda kalmıştır. Bu yüzden tarımsal üretimin artırılması çalışmalarında buğday üretimi ilk sırada yer almıştır. Türkiye‘deki üretimi yapılan tahıl ürünleri içerisinde ekim alanı ve üretim miktarı bakımından buğday ilk sırada yer almaktadır. Fakat yapılan çalışmalara karşın, 1923-1928 yılları arasında olumsuz iklim koşullarından dolayı üretimde istenilen istikrar sağlanamamıştır. 1929 yılı itibariyle iklim koşullarının düzelmesiyle birlikte üretimde büyük beklenti içine girilmiştir. Devlet, üretimdeki verim artırımını daha çok Anadolu‘daki şehirlerde sağlamak istemiştir. Bu dönemde Anadolu‘da bulunan bazı şehirlerin kontrolü 1928 yılında kurulan Birinci Umumi Müfettişlik bünyesine verilmiştir. Müfettişlik, bu şehirlerin sosyo-ekonomik durumları iyileştirme ve geliştirme vizyonunu da üstlenmiştir. Ekonomik durumun
iyileştirilmesine dair çalışmalarda, tarımsal faaliyetleri artırmaya öncelik
verilmiştir. Tarımsal faaliyetleri artırma konusunda da buğday üretimi ilk
sırda yer almıştır. Bu çalışmada, 1929 yılındaki Birinci Umumi Müfettişlik
zirai durum raporları temel alınarak, Birinci Umumi Müfettişlik
mıntıkasındaki buğday üretimi ve planlanan üretim istikrarında ne kadar
başarı sağlandığı ya da sağlanamadığı incelemeye tabi tutulmuştur.

Özet:  Kağızman, tarihin en eski çağlarından itibaren yerleşim görmüştür. Denizden 1600 m. yükseklikte Kars İline bağlı bir ilçedir. Bölge başta Aras Irmağı olmak üzere su kaynakları bakımından zengindir. Anadolu'yu Orta Asya'ya bağlayan doğal yolların merkezi konumundadır. Bölgenin zengin olan tarihi dokusu, her araştırma yılı sonrası zenginleşmekte ve yeni bulgularla, bölge tarihine ışık tutmaktadır. Bu makaleyle Kağızman Bölgesinde Kültür ve Turizm Bakanlığının izinleri ile yürüttüğüm tarihi ve arkeolojik araştırmaların değerlendirmesi yapılmıştır.

Taş vakfiye, Muş merkezde Kültür Müdürlüğü binasında yer almaktadır. 1.24x0.95 m. ölçülerinde dikdörtgen ölçülerde yapılmış, 4cm. satır aralığına sahip 23 satırdan oluşan taş bir vakfiyedir. Osmanlı Türkçesiyle yazılmış olan bu vakfiye Muş yerel beylerinden Selim Paşa’ya ait olup 1824 tarihlidir. Vakfiye kurallarına uygun bir şekilde yazıldığı görülmektedir. Yazılar alçak kabartma tekniğiyle taşa işlenmiştir. Buradaki bilgilere göre babası Murat Paşa’nın yaptırmış olduğu cami ve medresesinin bitişiğinde yer alan tekkeye ait bir vakfiyedir. Muş merkeze bağlı Arınç ve Norşin (Sungu) köylerindeki arazilerin tamamı vakfedilmiştir.
Bu vakıf ile ilintili elde edilen arşiv belgelerinden vakfedilen köylerin Yurtluk/ocaklık statüsünde, yani devlet arazisi olması hasebiyle şer'en ve örfen vakfedilmesi mümkün olmadığı anlaşılmaktadır. Zamanla yöneticiler bu durumu fark etmiş ve bu köylerin vakıf statüsüne son vermişlerdi. Diğer bir husus ise Selim Paşa’nın içinde bulunduğu zor durumdur. Taş vakfiye yazdırıldığı zaman, Selim Paşa’nın merkezî hükümeti ile arası pek de iyi değildi, bu nedenle azledilme ihtimali bulunmaktaydı. Bu makalede bilimsel bir çalışmaya ilk kez konu olan taş vakfiyenin tanıtılması ve öneminin ortaya konması amaçlanmaktadır.
Abstract
Tas foundation certificate-charter is located in the building of the Directorate of Culture in Mus city centre. It is a stone foundation certificate-charter constructed at measurements of a rectangular with sizes of 1.24x0.95 m and comprised of 23 lines with spaces of 4cm. The foundation certificate-charter inscribed in Ottoman Turkish belongs to Selim Pasha, one of Mus governors, and dates from 1824. It is observed that it was inscribed in accordance with the spelling rules of a foundation certificate-charter. The scripts were inscribed onto the stone by means of the bas-relief technique. According to the information obtained, it is a foundation certificate-charter of a tekke situated next to the mosque and madrasah built by his father, Murat Pasha. All Mus-centred lands in Arınc and Norsin (Sungu) villages were consecrated.
It is deduced from the obtained archive documents related to the foundation that as the consecrated villages were with country estate statutes, that is, state lands, it was impossible to consecrate them ecclesiastically and martially. The governors had already discerned this situation in time and terminated the foundation statutes of the villages in question. Another issue is the tough situation of Selim Pasha. When the stone foundation certificate-charter was inscribed, Selim Pasha was not so good with the central government, so it was probable for him to be discharged. This study aims at introducing Tas foundation certificate-charter which is subject to a scientific study for the first time and pointing out its significance in terms of art history.
Key words: Mus, Selim Pasha, Tas Foundation, Tekke and Mus governors

ÖZET
Bu çalışmada Haluk Perk Özel Müzesi, Adana, Ahlat, Ankara Anadolu Medeniyetleri, Elazığ, Erzurum, İstanbul, Kars, Malatya ve Van Arkeoloji Müzeleri’ne satın alma yoluyla gelen törensel içki kabı olan ritonların incelemesi yapılmıştır. Pişmiş topraktan özel formlarda ve özel üretimler olan, Tanrılara sunulan kutsal içecekleri barındıran ritonlar biçim ve teknik olarak madeni kapların taklididir. Bunlar iri fincan, bardak, tankart (çift kulplu bardak), yonca ağızlı testi, askos, riton, anfora-riton, kadeh, çaydanlık, metal kâse ve omphaloslu taslardan oluşurlar. İran ve Transkafkasya orijinliler ile büyük bir paralellik içerisinde olan müzelerdeki tüm haldeki ritonların çoğu mezar buluntuları olmalıdır. Geç Demir Çağı; Post Urartu ve Akhamenid olarak iki evreye ayrılarak incelenmiştir.  Ana tipolojik özellikleri çerçevesinde “Hayvan Biçimli”, “Protomlu”, “Anfora-riton” “Çaydanlık Biçimli/Akıtacaklı” ve “Gruplandırılamayan” olarak 5 ana tip belirlenmiş, bunlar arasında bazı ana tiplerin ayrıdedilebilir biçimsel özellikleri göz önüne alınarak kendi içinde kimi alt gruplara ayrılmıştır. MÖ 5.-4. Yüzyıllara tarihlediğimiz ritonlar, yapım tekniği, form tipolojisi ve bezeme motiflerine göre “Klasik Olmayan/Batı Üçgen Bezeli Seramik” grubuna girmektedir.
ABSTRACT
This study examines rhytons (ceremonial drinking vessels) that arrived at museums such as Haluk Perk Private Museum, Adana Museum, Ahlat Museum, Ankara Museum of Anatolian Civilizations, Elazığ Museum, Erzurum Museum, Istanbul Museum, Kars Museum, Malatya Museum, and Van Archaeological Museum by buying. The rhytons which contain holy drinks offered to Gods, have special forms, and are special productions made of terra-cotta imitate metallic containers in terms of form and technique. They include large cups, glasses, tankards (double-handled cups), trefoil jugs, askos, rhyton, amphora-rhyton, goblet, teapots, metallic bowls, and omphalos bowls. Most of the complete rhytons in the above-mentioned museums that show great parallelism with Iranian- and Transcaucasian-origin ones must be grave finds. They are examined in the phases of Late Iron Age, Post Urartian and Achaemenid. Based on main typological features, 5 main types have been determined: “Animal-Shaped”, “Protom”, “Amphora-rhyton”, “Teapot-Shaped/Drainer”, and “Non-Categorized”. Some sub-groups have been created within some main types based on their distinguishable formal characteristics. The rhytons dated to 5th to 4th century B.C are included in “Non-Classic/Western Triangle Ornamented Ceramics” by production technique, form typology and ornamental motifs.

" …… O zamanda krallığımın başlangıcında saltanatımın ilk yılında krali tahtıma merasimle oturduğum zaman savaş arabalarımı ve ordularımı topladım, Simesi geçitlerine girdim; Ninni'nin krali şehri Aridi'ye yaklaştım. …….. Aridi'den yola çıktım. Engebeli yolları, zirveleri demir bir hançerin bıçağı gibi gökyüzünü delen sarp dağları bronz ve bakır kazmalarla açıp geçtim. Arabaları ve askerleri (buralardan) geçirdim. Hubuşkia'ya yaklaştım. Hubuşkia'yı civarındaki 100 şehir ile birlikte yaktım. Nairi ülkesinin kralı Kakia ve ordularından arta kalanlar benim korkunç silahlarımdan korktular ve yüksek dağlara çıktılar…… Urartulu Arame'nin krali şehri Sugunia'ya yaklaştım. Şehre saldırdım (ve) zaptettim. Çok sayıda askerini öldürdüm. Ganimetlerini götürdüm. Şehrinin kapısının önüne başlardan oluşan bir piramit (sütun) diktim civarındaki 14 şehri yaktım.

Rock art, as a part of various debates in today’s archaeological practice and theory, is evaluated as a multi-layered cultural product of humankinds’ physiology, psychology, cognition, social identities and relations with the nature. Therefore, researchers tend to understand rock art in the context of both the individual and the society, through questions of what, why, when and how. The meaning and the symbolism behind this cultural production gives important revelations in interpreting the cultural and cognitive evolution of individuals and societies from prehistoric times to the present day. Furthermore, new approaches and scientific analyses produce new results regarding the techniques employed and the dating of the rock art. In this thesis titled “Rock Arts Highland of the Van-Hakkari”, the act of depicting as an important theme within the cultural and cognitive process of humankind, is evaluated through the rock art examples found in the Van-Hakkari Region regarding concept, description and meaning.

The main source concerned with this subject consists of 14-page section entitled“Asiatic Reforms Confidental” and numbered Section No.68 and No.1 registered between pages 177 and 190 signed by Major Henry Trotter, of the report named “Turkey (Political) Consuls in Kurdistan and at Prisrend Major Trotter S. John, V. Consul at Erzurum Everett” dated 1880 and numbered FO 78/3132, which belongs
to the document of Foreign Office located in London National Archives, England. In our study which will give results with new and original ideas; ethnic, religious and socio-economic structure North of Syria and east Anatolia are presented in general and in subtitles, by being faithful to the headlines in the mentioned report. In conclusion part, acquired data is presented in general headings. Ġmportant information Kurdish, Armenians, Turks, Syria and Nestorians, Keldanis, Yakubis,
Catholic Syrians, Greeks, Yezidis, Arabs, Terekemes, Jews, Romanis, Qızılbash Turks and Turkmens with Circassians and Chechenians were mentioned in the report. Our study has been made distinctive by being supported with scientific publications relating to the topic.

Erzurum ve çevresi tarihin en eski devirlerinden itibaren yerleşim görmüştür. Erzurum'u önemli kılan hususlar arasında tarihi ve doğal yolları, su kaynakları, hayvancılık için verimli otlakları ve geniş tarım alanları gibi faktörler yer almaktadır. Bölgede yapılan kazı ve araştırmalar, bölge tarihinin aydınlatılması açısından önemli katkılar sağlamıştır. Bölgenin stratigrafisini belirlemesi açısından Sos Höyük kazıları oldukça önem arz etmektedir. Bölgede, M.Ö. II. binden itibaren Hayaşalıların ve M.Ö. I. binde ise Diauehi Krallığının hâkimiyeti görülmektedir. M.Ö. I. binyılda Urartuların, Diauehi Krallığı ile mücadelelerini ve onları hâkimiyet altına aldıklarını görmekteyiz. Urartu kralı Menua (M.Ö. 810-786) döneminde inşa ettirilen Hasankale Yazıtı, Delibaba Yazıtı, Yazılıtaş Yazıtı ve Süngütaş (Zivin) Yazıtı, Argişti I (M.Ö. 786-764) dönemine ait olan Sarıkamış ve Hanak Yazıtı ve Sarduri II (M.Ö. 764-734) dönemine ait Avnik Yazıtı bölge tarihi açısından önemli bilgiler içermektedir. Yazıtlarda geçen ülke ve şehir isimlerinin lokalizasyonu konusunda bilim insanlarının farklı görüşleri olduğunu görmekteyiz. Yukarıda belirtilen yazıtlarda geçen ülke

Terörle mücadele kapsamında ülkenin doğusundaki şehirleri üs haline getirmiş teröristlere kaşı harekât başlamıştır. Sivil halk ile birlikte aynı yerleşim yerinde bulunan teröristlere karşı mücadele riskler taşımaktadır. Sivil-terörist ayrımı oldukça zordur. Şehirde mahalle aralarında barikatlar kurarak bunları siper yapıp küçük gruplar halinde savunma noktaları yapan teröristler güvenlik güçlerini bazı durumlarda yavaşlatmıştır. Yolların altına döşedikleri " El Yapımı Patlayıcılar (EYP) " ile hareket halindeki araçlara ve operasyon düzenleyen güvenlik güçlerine karşı tehdit olmuşlardır. Sokak aralarında oluşturulan barikatlar teröristlerin mevzilendiği alanlardır. Bu mevziler operasyon hızını yavaşlattığı gibi ardındaki tehdidin ne ölçüde olduğu de belli değildir. Ele geçirilen mevziler ise yine teröristler tarafından yerleştirilen EYP ile tuzaklanmıştır. Bölgedeki operasyonlar oldukça zor şartlar altında icra edilmektedir. Barikatları aşmak için özel birlikler, tank ya da top ateşi kullanılmaktadır. Özel birliklerin, çoğu tuzaklanmış barikatları aşması için yaptıkları operasyonları kayıp vermelerine de neden oluyor. Terörle mücadele için yapılan operasyonlarda mahallelerdeki evler yıkılmıştır. Harabe gibi görünen alanlar, yıkılmış evler ya da terk edilmiş binalar teröristler için birer mevzi bölgeleridir. Yıkılmış evlere ve binalara saklanan teröristler hayatta kalmaya çalışmakta aynı zamanda savunma alanları oluşturmaya çalışmaktadır. Bu bölgelere yapılacak operasyonlarda kayıpların artması muhtemeldir. İcra edilen operasyonlarda kullanılan strateji operasyonların başarıya ulaşmasını sağlamaktadır ancak şehirlerin savaş alanı olması tehdidin çeşitlenmesine neden olmaktadır. Türkiye'nin doğusunda devam eden şehir savaşlarında ordu-polis işbirliği bölgenin teröristlerden temizlenmesini sağladı. Diğer şehirlerdeki meskûn mahal operasyonlar bitmesine rağmen terör yapılanmalarında kesin sonuçlar şu an için elde edilmiş değil. Nusaybin'de başlayan yoğun çatışmalar, güvenlik tedbirlerinin artmasını gerektirmektedir. Yaklaşık 2 gün önce Diyarbakır'da Jandarma Karakolu'na bomba yüklü araçla saldırı düzenlendi. Gerekli önlemlerin alınmasıyla bu tür saldırıların önüne geçilecektir. Şehir savaşlarında halk ve sivil iç içe olduğundan dolayı ilan dilen sokağa çıkma yasakları, sivil halkın terörden korunmasına

ÖZ
Geç dönem Osmanlı anıt mezar mimarisinin Doğu Anadolu Bölgesi’nde günümüze ulaşabilmiş nadir örneklerden birisi olan Hamur Kümbeti, giriş kapısı üzerinde yer alan ve sonraki dönemlerde okunamayacak kadar tahrip edilen kitabesindeki kalan izlerden H.1227 (M.1812-1813) tarihinde yapıldığı anlaşılmaktadır. Kümbet ile ilgili günümüze ulaşabilmiş çeşitli kayıtlardan Bayezid Sancakbeyi II. İshak Paşa’nın 1806 yılında vebadan ölmesinden sonra Bayezid Sancakbeyliğine getirilen İbrahim Paşa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Türk-İslam anıt mezar mimarisinde sık görülmeyen planı, dikdörtgen gövdesi ve balıksırtı biçimindeki üst örtüsüyle farklı bir mimariye sahip olan yapı son yıllarda insan ve doğa tahribatı karşısında ayakta kalma mücadelesi vermektedir. Kümbetin içinde ve dışındaki bu tahribatlar sonucunda malzeme kayıpları, çatlaklar, derz boşalmaları, taşlarda kırılma, kabuklanma, aşınma, yüzeysel kirlilik, bitkisel gelişim, mikrobiyolojik oluşumlar, nem gibi çeşitli koruma sorunları ortaya çıkmıştır. Kümbetin içinde yer alan mezarlar kazılmış, Doğubayazıt İshak Paşa Sarayı Mezarlığı’nda yer alan mezar taşları ile üslup birliği gösteren yüksek plastik değerlere sahip bezemeli mezar taşları parçalanarak sağa sola dağıtılmıştır. Bu çalışma ile kümbette yapılacak restorasyon öncesinde koruma sorunları, çözüm önerileri çizim ve fotoğraflar ışığında tespit edilerek ayrıntılı bir biçimde ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Hamur Kümbeti, Koruma, Kültürel Miras

Bu çalışma, birinci elden kaynak elde etme amacıyla Doğu Anadolu’daki çeşitli illerde yaygın olarak bilinen hayalet (peri, cin, hortlak vb.) anlatılarının derlenmesine dayalı nitel bir araştırma olarak tasarlanmıştır. Ancak salt derlemeyle sınırlı tutulmamış, sosyolojik çıkarımlara kapı aralanmıştır. Bu maksatla Tunceli, Malatya, Elazığ illerinde derlemeler yapılmış, diğer illerle ilgili ikincil kaynaklar üzerinden bilgiler toplanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın amacı bölgedeki çeşitli hayalet figürlerinden yola çıkarak toplumsal bilinçdışındaki yabancı veya öteki kurgusuna ilişkin arketipleri ortaya çıkarıp bugünün sosyal gerçekliği ile ilişkisine değinmektir. Psikanalitiğin yardımıyla yorumlanması düşünülen bu figürlerin sadece betimsel yaklaşımla ortaya konulması değil, aynı zamanda tarihsel açıdan sosyolojik tekabüllerine dikkati çekmek de genel amaçları arasındadır.

Although the eastern part of Anatolia and the geography of Georgia contain different political formations, geographically, they are like two halves of a whole. Both geographies were home to a culture - Kura Araxes - that subsisted from the end of the 4th millennium BC to the end of the 3rd millennium BC. Taking into account the surface area of the geography in which Kura-Araxes culture has spread, it is understood that the hegemony of culture has a developed, multi-component social dynamics. Thus, what were left from their communities, which are the carriers of the culture, exhibit some common features as well as some differences: one of these is the burial customs. In this article, graves/gravesites sharing the cultural chronology of Kura-Araxes in the Eastern Anatolia Region and the geography of Georgia are discussed. The parallelisms and contradictions in the burial customs are analyzed through the key graves/gravesites. The fi ndings obtained from the key graves/gravesites are reviewed in order to compare the burial customs of both geographies. With this method, the relations between the Eastern Anatolia Region and Georgia during Kura-Araxes period, where the culture spread, are analyzed through the burial customs. The data obtained show that even though the people of both geographies have buried their dead in a number of different practices, they share a rather homogeneous tradition.

Cumhuriyet Senatosu'nda Bingöl'ü temsilen en uzun süre görev yapmış olan Dr. Arif Hikmet Yurtsever, 1925 yılında Bingöl'de doğmuştur. Bingöl'de 10 yıl hekim olarak çalıştıktan sonra 1966 yılındaki üçte bir senato yenileme seçimlerinde, Adalet Partisi'nden aday olmuş ve seçimleri kazanarak 1975 yılına kadar senatörlük görevini devam ettirmiştir. Bu süre zarfında Yurtsever, başta Bingöl olmak üzere Doğu Anadolu Bölgesi'nin sorunlarını senatoya taşımış ve sorunlara çözüm bulmaya çalışmıştır. Aynı zamanda Türkiye'nin doğusunun kalkındırılmasının hayati derecede önemli olduğuna inanmış ve bunun için senatoda mücadele vermiştir. Kendi bölgesinin sorunlarının dışında ülkenin genel meseleleriyle de ilgilenmiş ve buna ilişkin görüşlerini açıklayarak hükümetlere önerilerde bulunmuştur.

Kütüphane Bilgi Kartı / Cataloging-in-Publication Data (CIP) 930. CEY 2008 CEYLAN Alpaslan Doğu Anadolu Araştırmaları (Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır, 1998-2008)/ Alpaslan Ceylan-Erzurum: Güneş Vakfı Yayınları, 2008 [368] s: rnk.; 27,5 cm -(Güneş Vakfı Yayınları)

Eastern Anatolia Region is a very important part of the Anatolian geography. We have been conducting surveys in the North-eastern Anatolia part of this region since 1998. Studies have been carried out especially in Erzurum, Erzincan, Kars and Iğdır provinces.

TÜRKİYE’DE TARIM POLİTİKALARI VE ÜLKE EKENOMİSİNE KATKILARI ULUSLARARASI  SEMPOZYUMU / INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON AGRICULTURAL POLICIES IN TURKEY AND THEIR CONTRIBUTIONS TO NATIONAL ECONOMY
12-44 Nisan / April / 2018 / ŞANLIURFA.


Abstract: Articles about history, archeology and ethnography of Caucasus had been published in "The collection of materials for the description of the countries and tribes of the Caucasus" "(Сбoрник материaлов для описaния мeстностей и племён Кавкaза-СМОМПК) which had been issued by Educational Administration of Russian Empire. The history, geography, archeology, climate of our Eastern provinces of Turkey, which had been occupied by Russians for forty years, and culture, literature, traditions of the peoples living in these lands at that time had been featured in various volumes of the mentioned collection. V. I. Devitsky, who had worked as a teacher at Yerevan Teacher School, a principal at the Kutaisi Teacher School and an inspector at the public schools of Kars Province at various times, had seven articles in this collection and two of them were about gardening in the region. We learn from the article "A Short Description of Gardening in the Plain Villages along Aras River" published in 1898 by Devitsky, that there had been an agricultural section in the Kağızman School since 1896, and that there are two gardener-teachers in the school, and gardens in Kağızman reached up to 700 hectares. In this article, information was given about the kinds of fruits grown in Kağızman: apple, pear, berry, apricot, walnut, plum, cherry, grape, silverberry, quince, raspberry, and currant. Devitsky, who depicted five varieties of apples and six varieties of pears, explained the products made from mulberry of Kağızman (vodka, lozenge, tarhana, köme/bastıkh, mulberry honey/narbek), and argued that mulberry trees were prioritized in the region in terms of silk. Comparing the fruits produced in Kağızman with the fruits of Yerevan, Devitski also gave information about the prices and marketing methods of these fruits. By describing the cultivable lands in the provincial areas (okrugs)-Oltu, Ardahan, Kars and Kağızman-, in the article "Short Notes about Gardening in the Province of Kars", V. I. Devitsky emphasized that the gardening was