Jessica Lange
Jessica Lange (2013) | |
Imię i nazwisko |
Jessica Phyllis Lange |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Zawód | |
Współmałżonek |
Paco Grande |
Lata aktywności |
od 1976 |
Jessica Phyllis Lange[1][2] (ur. 20 kwietnia 1949 w Cloquet) – amerykańska aktorka, producentka filmowa, fotografka i filantropka. Laureatka licznych wyróżnień, w tym dwóch Nagród Akademii Filmowej (Oscarów), Tony, trzech Emmy, Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych oraz pięciu Złotych Globów. Była także nominowana do Nagród Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA), Nagrody Laurence’a Olivera i Nagrody Gildii Amerykańskich Producentów Filmowych. Jest 22. w historii laureatką potrójnej korony aktorstwa (Oscara, Tony i Emmy)[3].
Ma tytuł ambasadorki dobrej woli UNICEF[4].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesne lata
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się w Cloquet w stanie Minnesota jako córka Dorothy Florence (z domu Sahlman; 1913–1998) i Alberta Johna Langego (1913–1989)[5]. Ze strony matki ma korzenie fińskie[6], ze strony ojca – niemiecko-holenderskie[6]. Ukończyła Cloquet High School w Cloquet[7]. W 1967 rozpoczęła studia ze sztuki i fotografii na University of Minnesota[8]. W 1971 poślubiła fotografa Paco Grande[9], z którym żyła w środowisku bohemy. Małżeństwo podróżowało po Stanach Zjednoczonych i Meksyku, po czym przeprowadziło się do Paryża. Tam Lange uczyła się pantomimy i pracowała jako tancerka w Opéra-Comique[9]. Po powrocie do Stanów w 1973 roku pracowała w Nowym Jorku jako kelnerka i modelka.
Kariera
[edytuj | edytuj kod]Została odkryta przez producenta Dino De Laurentiisa, który w 1976 roku powierzył jej rolę w filmie King Kong[10].
Choć debiut filmowy Lange został zmiażdżony przez krytykę, film okazał się hitem kasowym i przyniósł jej Złotego Globa dla najlepszej ekranowej debiutantki. Kolejną rolę zagrała dopiero w 1979 roku w Całym tym zgiełku Boba Fosse’a. W latach 80. zagrała w serii kinowych przebojów. W 1983 roku jako pierwsza osoba od czterdziestu lat zdobyła dwie nominacje do Nagrody Akademii Filmowej w tym samym roku. Podczas 55. ceremonii wręczenia Oscarów odebrała nagrodę dla najlepszej aktorki drugoplanowej za komedię Tootsie, ponadto była nominowana w kategorii najlepszej aktorki pierwszoplanowej za rolę Frances Farmer w dramacie Frances[10].
Kolejne nominacje do Oscara zgarnęła za filmy Pułapka (1984), Słodkie marzenia (1985) i Pozytywka (1989)[10].
W latach 90. zagrała między innymi w Mężczyźni nie odchodzą (1990), Przylądku strachu (1991), Błękicie nieba (1994) i Tytusie Andronikusie (1999). Za rolę w Błękicie nieba zdobyła Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej. Późniejsze znaczące pozycje filmowe w karierze Lange to Duża ryba (2003), Broken Flowers (2005) oraz filmy telewizyjne Normalny (2003) i Szare ogrody (2009), które przyniosły jej pierwszą w karierze nagrodę Emmy, przyznaną w kategorii najlepszej aktorki w filmie telewizyjnym lub miniserialu[10].
Lange jest także aktorką teatralną. W latach 90. wcielała się na Broadwayu i West Endzie w rolę Blanche DuBois w Tramwaju zwanym pożądaniem (tę samą rolę zagrała w telewizyjnej adaptacji sztuki). Później występowała także w Zmierzchu długiego dnia i Szklanej menażerii. W 2016 zdobyła Nagrodę Tony za rolę pierwszoplanową w Zmierzchu długiego dnia. Tym samym stała się 22. w historii laureatem potrójnej korony aktorstwa, gromadząc na swoim koncie najważniejsze nagrody: filmową (Oscara), teatralną (Tony) i telewizyjną (Emmy).
W ostatnich latach kariera Lange skupia się głównie na działalności telewizyjnej. W 2011 aktorka po raz pierwszy wystąpiła w serialu, dołączając do głównej obsady American Horror Story stacji FX. Serial okazał się telewizyjnym przebojem, przywrócił Lange dużą popularność i przyniósł dwie kolejne nagrody Emmy oraz Złoty Glob[11]. Do 2014 aktorka zagrała w nim cztery różne postacie w czterech pierwszych seriach, po czym zrezygnowała z dalszego udziału w serialu. W 2017 wcieliła się w Joan Crawford w serialu Konflikt, który również wyprodukowała. W 2018 powróciła do American Horror Story, by wystąpić gościnnie w jednym odcinku ósmej serii.
Jessica Lange jest także fotografką. Wydała cztery książki ze swoimi fotografiami, a jej prace pokazywano podczas wystaw w galeriach sztuki. W 2016 osobiście otworzyła swoją wystawę w Galerii Miejskiej BWA w Bydgoszczy. Jej wizyta w Polsce związana była z festiwalem filmowym Camerimage, gdzie odebrała honorową Nagrodę im. Krzysztofa Kieślowskiego.
Dorobek artystyczny
[edytuj | edytuj kod]Oczekuje na premierę |
Filmy
[edytuj | edytuj kod]Seriale
[edytuj | edytuj kod]Rok | Tytuł | Rola | Odcinki | Dodatkowe informacje |
---|---|---|---|---|
1998 | Michaił Barysznikow – bajki z mojego dzieciństwa | Księżniczka Łabędź | „Książę i łabędź” | dubbing |
2011 | American Horror Story: Murder House | Constance Langdon | 11 odcinków | pierwszy sezon American Horror Story |
2012–2013 | American Horror Story: Asylum | Jude Martin | 13 odcinków | drugi sezon American Horror Story |
2013–2014 | American Horror Story: Sabat | Fiona Goode | 13 odcinków | trzeci sezon American Horror Story |
2014–2015 | American Horror Story: Freak Show | Elsa Mars | 13 odcinków | czwarty sezon American Horror Story |
2016 | Horace and Pete | Marsha | 3 odcinki | |
2017 | Konflikt: Bette i Joan | Joan Crawford | 8 odcinków | dodatkowo producentka |
2018 | American Horror Story: Apokalipsa | Constance Langdon | 2 odcinki | ósmy sezon American Horror Story |
2019 | Wybory Paytona Hobarta | Dusty Jackson | 6 odcinków | |
2024 | Konflikt: Capote kontra socjeta[13] | Lillie Mae Faulk | 3 odcinki | dodatkowo producentka |
Teatr
[edytuj | edytuj kod]Rok | Tytuł | Rola | Teatr |
---|---|---|---|
1964 | Love Rides the Rails | Carlotta Cortez | nieznany |
1980 | Angel on My Shoulder | namiot w Karolinie Północnej | |
1992 | Tramwaj zwany pożądaniem | Blanche DuBois | Ethel Barrymore Theatre, Nowy Jork |
1996 | Theatre Royal Haymarket, Londyn | ||
2000 | Zmierzch długiego dnia | Mary Cavan Tyrone | Lyric Theatre, Londyn |
2005 | Szklana menażeria | Amanda Wingfield | Ethel Barrymore Theatre, Nowy Jork |
2007 | Apollo Theatre, Londyn | ||
2016 | Zmierzch długiego dnia | Mary Cavan Tyrone | American Airlines Theatre, Nowy Jork |
2024 | Mother Play | Phyllis | Hayes Theater, Nowy Jork |
Nagrody i nominacje
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jessica Lange. Listal. [dostęp 2017-12-21]. (ang.).
- ↑ Personalidade: Jessica Lange (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2017-12-21]. (ang.).
- ↑ Dan Zak: Only 22 people had ever accomplished this feat. Now, Viola Davis joins the club. The Washington Post, 2017-02-22. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- ↑ International Goodwill Ambassadors who served in 2005. UNICEF. [dostęp 2012-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-16)]. (ang.).
- ↑ Jessica Lange. ČSFD.cz. [dostęp 2017-12-21]. (cz.).
- ↑ a b Jessica Lange – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2017-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-16)]. (ang.).
- ↑ Jessica Lange Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2017-12-21]. (ang.).
- ↑ Jessica Lange – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2017-12-21]. (rum.).
- ↑ a b Jessica Lange Biography (1949-). Film Reference. [dostęp 2017-12-21]. (ang.).
- ↑ a b c d Jessica Lange. MYmovies.it. [dostęp 2017-12-21]. (wł.).
- ↑ Jessica Lange – Životopis / Info. FDb.cz. [dostęp 2017-12-21]. (cz.).
- ↑ Andreas Wiseman: Jessica Lange & Ed Harris Wrap New Movie Version Of ‘Long Day’s Journey Into Night’. Deadline Hollywood, 2022-11-28. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- ↑ Hannah Gearan: American Horror Story Star Jessica Lange Is Reuniting With Ryan Murphy In His New Show. Screenrant, 2023-12-06. [dostęp 2023-12-17].
- ↑ The Official Academy Awards® Database. Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej. [dostęp 2023-01-14]. (ang.). Należy wyszukać Jessicę Lange w polu „Nominee”.
- ↑ Jessica Lange. Brytyjska Akademia Sztuk Filmowych i Telewizyjnych. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- ↑ Nominees & Recipients. Gildia Aktorów Ekranowych. [dostęp 2023-01-14]. (ang.). Należy wyszukać Jessicę Lange.
- ↑ Eric Pederson: PGA Finalizes List Of Eligible Producers For Its TV & Docu Nominees – Update. Deadline Hollywood, 2018-01-18. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- ↑ Olivier Winners 2001. Official London Theatre. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- ↑ Jessica Lange. Academy of Television Arts & Sciences. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- ↑ Jessica Lange. American Theatre Wing. [dostęp 2024-05-23]. (ang.).
- ↑ Jessica Lange. Hollywoodzkie Stowarzyszenie Prasy Zagranicznej. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jessica Lange w bazie IMDb (ang.)
- Jessica Lange w bazie Filmweb
- Jessica Lange w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 0000000114728439
- VIAF: 54332943
- LCCN: n85346382
- GND: 129952834
- BnF: 13896319h
- SUDOC: 060231831
- NLA: 35622193
- NKC: xx0041387
- BNE: XX1276680
- NTA: 071894373
- BIBSYS: 98042563
- CiNii: DA13499246
- Open Library: OL6201384A
- PLWABN: 9810540469505606
- NUKAT: n2008133893
- J9U: 987007461218505171
- CANTIC: a11804427
- CONOR: 28041571
- KRNLK: KAC2020K8115
- LIH: LNB:CSL1;=1A
- Ambasadorowie dobrej woli UNICEF
- Amerykanie pochodzenia fińskiego
- Amerykańskie aktorki filmowe
- Amerykańskie aktorki telewizyjne
- Amerykańskie aktorki teatralne
- Laureaci potrójnej korony aktorstwa
- Laureatki Oscara dla najlepszej aktorki drugoplanowej
- Laureatki Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej
- Laureatki Złotego Globu dla najlepszej aktorki w miniserialu lub filmie telewizyjnym
- Laureaci nagrody Emmy
- Laureaci nagrody Tony
- Laureatki Złotego Globu dla najlepszej aktorki drugoplanowej w filmie
- Laureatki Złotego Globu dla najlepszej aktorki w filmie dramatycznym
- Laureatki Złotego Globu dla najlepszej aktorki drugoplanowej w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym
- Amerykanie pochodzenia holenderskiego
- Amerykanie pochodzenia niemieckiego
- Urodzeni w 1949