Paquistan

Paquistan
	Bandièra Escut d'armas
	Imne: قَومی ترانہ; Qaumī Tarānah
	Devisa: ایمان، اتحاد، نظم; Īmān, Ittihād, Nazam
	Localizacion
	Capitala Islamabad; 30° N, 71° E
	Lengas oficialas Anglés · Ordo
	Gentilici Paquistanés, Paquistanesa
	Forma de govèrn Republica islamica
	President; Primièr ministre Asif Ali Zardari; Shehbaz Sharif
	Superfícia 33en
	• Totala 881 913 km²
	• Aiga 2,86 %
	Populacion 5en
	• Totala (2024) 252 042 373 ab.
	• Densitat 326 ab./km²
	Moneda Ropia de Paquistan (PKR)
	Fus orari UTC+5
	Domeni internet .pk
	Membre de ONU; Commonwealth

Paquistan (prononciat [pakisˈta(n)]; en ordo: پاکستان, Pākistān [ˈpɑːkɪst̪ɑːn]), oficialament la Republica Islamica de Paquistan, (en ordo: سلامی جمہوریۂ پاکستان, Islāmi Jumhūriyāh Pākistān), es un país d'Asia dau Sud que confronta Iran, Afganistan, China, Índia e l'Ocean Indian. Independent dempuei 1947, es una republica islamica que fa partida dei poissanças regionalas de la region gràcias a una populacion de mai de 200 milions d'abitants e una armada nombrosa dotada de l'arma nucleara. Islamabad es la capitala del país, mentre que Karachi forma la vila mai poplada e centre economic. L'islam sunita es la religion d'Estat. Lo gentilici es paquistanés -esa.

Paquistan es centrat sus la vau dau fluvi Indus, una zòna agricòla druda qu'es un centre ancian de civilizacion. Region nòrd-oèst de la Peninsula Indiana, es istoricament pus vulnerable ais invasions e ais influéncias en provenància dau rèsta d'Asia Centrala e d'Orient Mejan. Lo territòri paquistanés foguèt ansin rapidament islamizat durant la conquista musulmana deis Índias. Aquò entraïnèt pauc a pauc l'aparicion de diferéncias culturalas amb lo rèsta dau soscontinent onte l'islam èra pus minoritari. Durant lo sègle XX^en, l'oposicion a la colonizacion britanica si doblèt donc d'una oposicion ais ambicions politicas de la majoritat indó. En 1947-1948, aquò menèt au partiment deis Índias Britanicas entre Índia, en majoritat indoïsta, e Paquistan, en majoritat musulman. En 1971, la mitat orientala de Paquistan si revoutèt e venguèt independenta per formar lo Bangladèsh actuau. Aquela pèrda territòriala entraïnèt una crisi en Paquistan. Una dictatura militara islamizèt lo país e chausissèt de venir l'aliat de referéncia deis Estats Units per luchar còntra lo comunisme dins la region. Dins aquò, en despiech de son ròtne dins lei guèrras menadas en Afganistan, la diplomacia paquistanesa demòra concentrada sus lo conflicte còntra Índia per lo contraròtle de Cachemir.

Geografia

Geografia fisica

Paquistan a un territòri de 803 000 a 880 000 km² que si situa entre Iran, Afganistan, China e d'Índia. Sa superficia es variabla en causa dei conflictes frontaliers que l'opausan a sei vesins dins la region de Cachemir. Au nivèu geografic, si situa entre la Mar d'Oman au sud e l'extremitat occidentala d'Imalaia au nòrd. Per aquela rason, fa donc partida de l'Orient Mejan (regions aridas e montanhosas de l'oèst lòng d'Afganistan e d'Iran) e dau soscontinent indian a l'èst (vau e plans d'Indus).

Per simplificar, sa geografia fisica pòt èsser reducha a tres ensembles principaus :

lo plan d'Indus e de seis afluents s'estend sus Penjab e sus la vau bassa dau fluvi que correspònd a la província de Sind. Aquela zòna ocupa una posicion centrala dins lo país. Fòrça poblada, es una region de civilizacion anciana gràcias a la fertilitat deis alluvions depausats per Indus.
la region montanhosa dau nòrd representa un obstacle fisic important amb mai que d'una cima de mai de 7 000 m. D'efèct, la zòna si situa a la convergéncia entre plusors cadenas montanhosas majoras (Imalaia, Hindu Kuch e Karakorum). Pasmens, li a de passatges, coma lo pas de Khyber (solament 1 072 m), que permèton de passar en Afganistan. Lei regions pus septentrionalas son fòrça inespitalieras e pauc pobladas. La cima pus auta dau territòria paquistanés – e la segonda cima pus auta dau monde – se tròba dins aquela region (K2, 8611 m).
Balochistan ocupa lei regions aridas a l'oèst. Es una zòna geologicament complèxa e traversuda que sa formacion es lo resultat de l'aparicion de doas cadenas montanhosas e de la preséncia de depaus sedimentaris mai ò mens atacats per l'erosion.

L'idrologia es dominada per Indus qu'es un fluvi fòrça important amb un longor de 3 180 km per un debit mejan de 4 072 m³/s dins la vila de Sukkur. Raja dau nòrd vèrs lo sud segon un aisse nòrd-èst sud-oèst. Seis afluents pus importants, coma la ribiera Kabol, forman generalament de vaus ortogonalas a aquel aisse. En causa de l'ensarrament de la vau e de l'importància de la monson, leis inondacions li son frequentas e sovent mortalas.

Clima

La màger part de Paquistan a un clima desertic caud caracterizat per de temperaturas autas tota l'annada, de precipitacions feblas (sovent mens de 200 mm). Pasmens, la monson e lei glaciers imalaians permèton, cada annada, d'alimentar Indus. Lo rèsta dau país es egalament arid levat dei regions septentrionalas onte l'influéncia dei montanhas favoriza un clima pus umid. Dins lei zònas pus autas, lo clima es de tipe montanhós amb plusors glaciers permanents.

Demografia e vilas principalas

Amb 207 milions d'abitants en 2017, Paquistan èra lo cinquen país pus poblat dau monde. Aquò es lo resultat d'una creissença demografica fòrta car, a l'independéncia, la populacion èra de solament 33 milions d'abitants. Aquela creissença es estada favorizada per una feconditat fòrça importanta e per una aumentacion progressiva de l'esperança de vida. Segon leis estimacions de l'ONU, lo nombre d'estatjants deuriá agantar 338 milions en 2050 e 405 milions en 2095. En consequéncia, la populacion es globabalament jova amb un temps mejan de 24 ans en 2017. D'una maniera pus generala, lei joves de 0 a 14 ans representavan 30,76% de la populacion, la populacion adulta 64,68 % e lei mai de 65 ans solament 4,56%.

Lei doas vilas pus importantas dau país son lei dos centres istorics de Karachi au sud (14,9 milions d'abitants en 2017) e de Lahore a l'èst (11,1 milions). Leis autreis aglomeracions majoras son tanben de ciutats ancianas coma Faisalabad (3,2 milions), Rawalpindi (2,1 milions), Gujranwala (2 milions), Peshawar (2 milions), Multan (1,9 milions), Hyderabad (1,7 milions) e Quetta (1 milion). La màger part d'aquelei centres urbans si tròban en Penjab e en Sind. La capitala, Islamabad, aviá una populacion leugierament superiora au milion d'abitants e èra solament la 9^a aglomeracion pus importanta de Paquistan.

Lengas

L'ordo es la lenga oficiala dau país mai es solament la lenga mairala de 8 % de la populacion. Pasmens, lenga de l'elèit, de l'administracion e dau sistèma educatiu, es parlada ò compresa per 80 % deis abitants. Es una lenga dau grop indoiranian qu'es subretot parlada dins lo sud de Paquistan e dins lo nòrd-oèst d'Índia. L'anglés es tanben utilizat per l'elèit e probablament mestrejat per 5 % dei Paquistanés.

Quatre autrei lengas son reconegudas coma lenga províncialas : lo panjabi, lo sindhi, lo balochi e lo pashto. Segon la constitucion paquistanesa, aquelei lengas pòdon èsser declaradas cooficialas dins una província. Lo panjabi es parlat per 39 % de la populacion e es probablament la premiera lenga mairala dins lo país. Lo saraiki, parlat per 12 % deis abitants, e l'hindko, parlat per 2,2% deis estatjants, son de còps considerats coma de dialèctes d'aquela lenga. Pasmens, existisse tanben de corrents politics e culturaus fòrts que revendican una definicion distinta. Aquelei lengas son parladas dins lo centre e dins lei regions orientalas de Paquistan.

Lo pashto, parlat per 18,2% de la populacion en 2017, es la segonda lenga mairala paquistanesa. Es principalament utilizat dins lei regions frontalieras d'Afganistan. Lo sindhi es probablament la tresena lenga de Paquistan. Totjorn en 2017, èra la lenga premiera de 14,6% deis abitants. Es subretot parlat en Sind. Enfin, la darriera lenga provínciala, lo balochi, es la lenga majoritària de Balochistan. Pasmens, en causa de la demografia febla de la region, sei locutors representan solament 3% de la populacion paquistanesa.

Leis autrei lengas minoritàrias an pas d'estatut oficiau. Pasmens, segon lo recensament de 2017, son usatge es en aumentacion. Son generalament de lengatges pròches de l'ordo ò d'una lenga províncialas. La pus importanta, lo brahui (parlat per 1,2 % deis estatjants), si tròba dins lo centre. Dins aquò, lor nombre es pus important dins lei regions montanhosas dau nòrd (cachemiri, shina, balti, ladakhi, borochaski...). Dins lei regions occidentalas, es tanben possible de trobar de lengas persanas, coma l'hazara e lo dari, que son probablament arribadas per lo mejan de refugits ò d'imigrats afgans.

Religion

Paquistan es un país musulman a dominanta sunita. D'efèct, environ 75 a 85 % deis abitants son sunitas e 10 a 20% chiitas. L'islam tenguèt un ròtle centrau dins la fondacion dau país en 1948 e lo sunisme li es reconegut religion d'Estat. Pasmens, fins ais ans 1980, lo caractèr religiós demorèt limitat. Puei, Muhammad Zia-ul-Haq menèt una politica d'islamizacion en adoptar de lèis estrictas sus lei mors e sus lo blasfèmi.

Lei chiitas vivon principalament en Sind, en Kurram e en Sargodha mai de minoritats importantas si tròban dins la màger part dei vilas. Lei sunitas seguisson subretot l'escòla hanafita. Dins aquò, son devesits entre lo corrent barelvi, influenciat per lo sofisme, e lo corrent deobandi, literalista e conservator. Lei dos movements an sovent de mosquetas desseparadas e de tensions grèvas opausan regularament sunitas e chiitas e corrents barelvi e deobandi. Ansin, de 1990 a 2007, 4 000 foguèron tuadas dins d'esmogudas entraïnadas per aquelei conflictes.

Leis autrei religions son fòrça minoritàrias. Leis indós representan de 1,2 a 2 % de la populacion. Vivon principalament dins dos districtes de Sind, Tharparkar e Umerkot, onte constituïsson la majoritat deis abitants. Lo nombre de crestians seriá leugierament inferior a aqueu deis indós. Son pus dispersats e son victimas de discriminacions fòrça importantas.

Istòria

Article detalhat: Istòria d'Índia.

Article detalhat: Istòria de Paquistan.

Fins au partiment deis Índias Britanicas, Paquistan fasiá partida de l'ensems indian e son istòria es aquela d'Índia. En 1947, foguèt devesit entre un Paquistan Occidentau que correspond au Paquistan actuau e un Paquistan Orientau que vendriá Bangladèsh après son independéncia en 1971.

Lo problema de l'unitat nacionala

Au contrari de l'Union Indiana, Paquistan aviá a sa naissença una legitimitat istorica limitada en despiech de l'existéncia d'una religion comuna, l'islam, a totei leis abitants. D'efèct, devesit entre dos territòris alunchats e poblat de pòbles fòrça diferents, deguèt faciar lei volontats d'autonòmia, e de còps d'independéncia, de certanei regions. Aquò entraïnèt l'adopcion d'una politica autoritària de part dau govèrn centrau per impausar l'unitat nacionala que favorizèt rapidament la formacion de regimes fòrça autoritaris dirigits per lei militars.

Après la mòrt de Muhammad Jinnah, considerat coma lo paire de Paquistan, lo Premier Ministre Liaquat Ali Khan prenguèt la direccion dau país fins a son assassinat en 1951. Durant aqueu periòde, engatjèt Paquistan dins la Premiera Guèrra Indopaquistanesa entraïnada per lei tensions liadas au partiment deis estats indós ó musulmans frontaliers d'Índia e de Paquistan. S'acabèt per lo partiment de la region de Cachemir entre lei dos país que foguèt per la seguida l'objècte de tres guèrras suplementàrias. Liaquat Ali Khan deguèt tanben faciar una scission intèrna de la Liga Musulmana que perdèt son ròtle federator. En particular, foguèt remplaçada en Paquistan Orientau per la Liga Awami que s'opausava a la politica dau govèrn.

En 1956, l'adopcion d'una constitucion organizant oficialament Paquistan coma una federacion de doas províncias (Paquistan Occidentau e Paquistan Orientau) agravèt lo maucontament de plusors pòbles minoritaris de la mitat occidentala en causa de la dissolucion deis ancianei províncias istoricas. En fàcia dau desvolopament de l'instabilitat politica, lo president Iskander Mirza decidèt alora de reagir d'un biais autoritari. En octòbre de 1958, prononcièt l'abrogacion de la constitucion, la dissolucion dei partits politics e la proclamacion de la lèi marciala que son aplicacion foguèt fisada au generau Ayyub Khan.

Lo periòde Ayyub Khan

Ayyub Khan dirigissèt Paquistan de 1958 a 1969. Marginalizat, Iskander Mirza perdèt rapidament lo contrarotle de l'Estat e deguèt laissar sa plaça de president au generau. Un an pus tard, lo govèrn paquistanés foguèt dirèctament installat dins lei bastiments de l'estat-major de l'armada. Una reforma agrària foguèt organizada au profiech dei païsans mai sensa tocar ais interès dei grands proprietaris terrencs. En 1962, una constitucion novèla instaurèt un regime presidenciau amb l'eleccion dau President e de l'Assemblada Nacionala per un còrs electorau reduch de 80 000 grands electors designats localament. Permetèt tanben de levar la lèi marciala e d'organizar d'eleccions que s'acabèron per la reeleccion d'Ayyub Khan en 1965.

En parallèl d'aquela òbra d'estabilizacion intèrna, Ayyub Khan menèt una politica diplomatica que li permetèt de si raprochar deis Estats Units d'America e de China que si maufisavan d'Índia, pròcha de l'Union Sovietica. Après lo conflicte sinoindian de 1962, un acòrd entre Paquistan e China permetèt ansin de fixar lo traçat d'una frontiera dins la region de Karakorum. Lo govèrn paquistanés pensèt tanben èsser capable d'afrontar militarament Índia per resòuvre lei nombrós desacòrdis frontaliers entre lei dos país. La guèrra (Segonda Guèrra Indopaquistanesa) si debanèt en 1965. Pasmens, après quauquei victòrias inicialas, l'armada paquistanesa conoissèt una tiera de dificultats e lo statu quo ante bellum foguèt restablit après l'adopcion d'un alta-au-fuòc.

Après aquela guèrra, Ayyub Khan assaièt sensa succès de negociar un tractat de patz definitiu amb Índia mai la mòrt dau Premier Ministre indian Lal Bahadur Shastri e d'oposicions intèrnas fòrtas empachèron la realizacion d'aqueu projècte. Puei, a partir de 1967, lo President deguèt subretot si preocupar dau renfòrçament dei partits d'oposicion amb la fondacion dau Partit dau Pòble Paquistanés (PPP) per Ali Bhutto e la formulacion de revendicacions d'autonòmia pus importanta per lo Paquistan Orientau per la Liga Awami d'ara endavant dirigit per Mujibur Rahman. En 1969, laissèt sa plaça au generau Yahya Khan que restablissèt la lèi marciala mai organizèt l'eleccion d'una assemblada constituenta au sufragi universau en decembre de 1970.

L'independéncia de Bangladèsh

Dempuei lo partiment de 1947, lo Paquistan Orientau conoissiá de problemas especifics e relativament importants qu'èran mau resòuguts per leis autoritats dau govèrn centrau. Premier, lo remplaçament dei foncionaris qu'avián quitat la region en 1947 — leis indós dominavan largament l'administracion dau Bengala coloniau — èra estat realizat amb de personaus occidentaus que reprenguèron sovent lo ròtle e l'atitud deis administrators coloniaus. Puei, aqueu ressentiment foguèt agravat en 1952 quand lo govèrn centrau assaièt d'impausar l'ordo coma lenga oficiala de la totalitat de Paquistan. De movements de defensa dau bengali si formèron e alimentèron rapidament lei movements autonomistas. La manca d'investiments dins lei sectors a la basa de la vida economica dau Paquistan Orientau foguèt tanben una fònt de tension. Enfin, la dominacion de la classa politica dau Paquistan Occidentau, mens poblat, favorizèt l'emergéncia de revendicacions d'autonòmia en matèria de finanças, de comèrci exterior ò de politica locala.

La rompedura foguèt entraïnada per leis eleccions de 1970. La Liga Awami li ganhèt 160 deputats sus lei 162 dau Paquistan Orientau. Obtenguèt donc la majoritat absoluda a l'assemblada constituenta car solament 138 deputats èran designats per lo Paquistan Occidentau. Pasmens, lo generau Yahya Khan e Ali Bhutto (81 deputats per lo PPP) refusèron de laissar lo poder a la classa politica orientala. Dins la nuech dau 25 au 26 de març de 1971, l'armada paquistanesa acomencèt de reprimir militarament lei movements secessionistas. Mujibur Rahman foguèt arrestat e transferit a l'Oèst mai aquò empachèt pas l'acomençament de la saunosa Guèrra d'Independéncia de Bangladèsh. Fèt de centenaus de miliers de victimas e entraïnèt la fugida d'aperaquí 10 milions d'abitants en Índia. A la fin de l'annada, New Delhi aprofichèt la situacion per afeblir son rivau e entraïnèt la Tresena Guèrra Indopaquistanesa que s'acabèt per la capitulacion dei fòrças paquistanesas a l'Èst e l'independéncia de Bangladèsh. En fàcia de l'amplor de la desfacha, Yahya Khan foguèt obligat de laissar lo poder a Ali Bhutto.

Lo periòde Ali Bhutto

Ali Bhutto gardèt lo poder de 1973 a 1977. Instaurèt un regime parlamentari e un estat federau. Pasmens, de trèbols grèus si debanèron en Baluchistan e lo govèrn mandèt l'armada per li reprimir de guerilhas secessionistas. Puei, en 1977, leis eleccions s'acabèron per una victòria dau PPP fòrça contestada per leis autrei partits politics. Lei militars intervenguèron per restablir l'òrdre mai, en julhet, organizèron un còp d'estat, dirigit per lo generau Zia, e proclamèron la lèi marciala. Jutjat per l'assassinat d'un adversari politic, Ali Bhutto foguèt condamnat a mòrt e executat en 1979.

Lo periòde Zia

Lo generau Zia instaurèt una dictatura militara que durèt fins a 1988. Aprofichèt un contèxte internacionau favorable a seis interès amb l'invasion sovietica d'Afganistan. Paquistan tornèt venir un aliat fòrça important per leis Estats Units d'America que sostenguèron lo regime. Ansin, fins a 1989, Paquistan participèt activament a la formacion de la resisténcia afgana, desvolopèt largament son influéncia en Afganistan e recebèt una importanta ajuda financiera estatsunidenca.

La politica de Zia foguèt tanben marcada per l'islamizacion de la societat. Tre 1979, l'Alcoran e la Sunna venguèron la lèi suprèma dau país. Puei, d'autrei mesuras foguèron adoptadas per renfòrçar aquela politica que causèt d'afrontaments entre sunitas e chiistas. En 1984, un referendum, boicotat per l'oposicion, permetèt au generau Zia de demorar cap de l'Estat e d'islamizar leis institucions amb l'eleccion d'un parlament islamic en 1985. Lo caractèr presidenciau e autoritari dau regime foguèron encara renforçats amb l'adopcion d'un emendament permetent au President de destituir liurament lo Premier Ministre. Pasmens, en aost de 1988, lo generau Zia foguèt tuat dins un accident d'avion que sei causas foguèron jamai clarament elucidadas.

Lo periòde parlamentari deis annadas 1990

Après la mòrt dau generau Zia, Paquistan conoissèt un periòde de poder civiu de 1988 a 1999 marcat per la perseguida dau caòs interior e per un mantenement de l'influéncia dei militars. D'efèct, Benazir Bhutto, filha d'Ali Bhutto e cap novèu dau PPP, ganhèt leis eleccions de 1988 e venguèt cap dau govèrn fins a sa destitucion per lo president Ghulam Ishaq Khan en 1990. L'escrutinh seguent foguèt ganhat per la Liga Musulmana de Nawaz Sharif. Pasmens, intrèt rapidament en conflicte amb lo President. En fàcia dau blocatge de la situacion, l'armada obliguèt lei dos òmes de desmissionar en 1993. Benazir Bhutto ganhèt tornarmai l'eleccion e venguèt Premier Ministre fins a 1996. Pasmens, son mandat foguèt encara trebolat per de manifestacions, d'accusacions de corrupcion e d'afrontaments intèrnes. Foguèt donc tornarmai destituida.

Nawaz Sharif la remplacèt un còp de mai. Son segond mandat veguèt Paquistan venir una poissança nucleara en 1998. De mai a julhet de 1999, autorizèt d'infiltracions de combatents eissits de milícias islamistas, liadas a l'armada paquistanesa, lòng de la frontiera indiana. Aquò entraïnèt la Quatrena Guèrra Indopaquistanesa que s'acabèt per una victòria indiana. D'efèct, sensa sostèn de seis aliats tradicionaus, Islamabad deguèt arrestar de sostenir leis infiltracions permetent ais Indians de tornar conquistar una tiera de posicions ocupadas per leis islamistas. Aquela revirada entraïnèt rapidament lo reversament dau govèrn civiu per un còp d'estat militar organizat per lo generau Pervez Musharraf.

Paquistan dempuei 1999

Pervez Musharraf venguèt oficialament president en 2001 e capitèt de renfòrçar son poder gràcias a una tiera d'emendaments votats en 2003. Coma lo generau Zia, aprofichèt tanben lo contèxte internacionau favorable (Segonda Guèrra d'Afganistan) per obtenir un sostèn estatsunidenc. Dins aquò, mau capitèt de reglar lei dificultats economicas paquistanesas ni d'empachar l'expansion dau conflicte afgan ai zònas tribalas de la frontiera nòrd-oèst. En 2007, deguèt acceptar l'organizacion d'eleccions ganhadas en 2008 per Asif Ali Zardari, marit de Benazir Bhutto assassinada lo 27 de decembre de 2007. Una reforma constitucionala permetèt au Premier Ministre de tornar prendre la màger part dau poder executiu. Pasmens, la situacion economica si melhorèt pas e leis eleccions de 2013 an permes lo retorn au poder de Nawaz Sharif.

Cultura

Arquitectura e escultura

Paquistan a un patrimòni arquitecturau relativament riche que data de l'Antiquitat Auta au periòde contemporanèu. D'efèct, lei recèrcas arqueologicas an permés de descubrir fòrça vestigis de la civilizacion de la vau d'Indus que dominèt la region de 3200 a 1900 avC (Mohenjo-daro). Puei, la vau foguèt una region importanta de plusors Estats de remarca coma l'Empèri Mogòl e divèrsei principats musulmans. En 2020, l'UNESCO aviá ansin classat sièis sites sus la lista dau Patrimòni Mondiau de l'Umanitat e leis autoritats paquistanesas avián prepausats 21 autrei sites arqueologics ò arquitecturaus sus la lista indicativa. La màger part d'aquelei sites son liats a de manifestacions de poder (tombèus, mosquetas, palais...) mai li a egalament de sites arqueologics preïstorics e antics.

Mohenjo-daro (Antiquitat Auta)
Taxila (Antiquitat)
Takht-i-Bahi (sègles II-V^en)
Fòrts dau Desèrt de Cholistan (sègle IX^en)
Monuments istorics de Thatta (sègles XIV-XVII^en)
Tombèu de Bibi Jawindi (sègle XV^en)
Fòrt de Rohtas (sègle XVI^en)
Jardins de Shalimar (sègle XVII^en)
Mosqueta Badashi (sègle XVII^en)

Musica

La musica paquistanesa es fòrça diversificada en causa de l'istòria agitada dau país e de sa diversitat culturala. La musica indiana, la musica islamica, la musica afgana e lei musicas tradicionalas ne'n son lei fònts d'inspiracion principala. Dins certanei regions, li a tanben d'influéncias aràbias, iranianas e turcas. Globalament, existisse de registres sabents, populars e ibrids. Dempuei leis ans 1990, d'influéncias anglosaxonas començan tanben de si difusar per lo mejan dei cambis culturaus amb la diaspòra paquistanesa emigrada en Occident.

La musica sabenta es compausada de dos movements majors que son la musica indostanica, presenta dins tota la Peninsula Indiana, e lo ghazal. Lo premier movement es fondat sus un ensemble de règlas complèxas qu'es eissit de la musica de cort de la fin de l'Edat Mejana. Lo segond es aparegut dins la poesia aràbia au començament dau periòde medievau. Si difusèt amb la conquista islamica e arribèt en Índia entre lei sègles X e XIII^en. Es inspirat per l'amor deçauput.

La musica islamica paquistanesa es generalament considerada coma un registre ibrid entre l'aspècte sabent de la musica religiosa e l'aspècte popular dei confrariás sofi que la practican. Es constituïda de plusors genres de musica rituala coma lo qawwali, lo qal, lei nasheeds, lei na't e lei kafi. Certanei formas inspiran actualament de corrents musicaus pus populars qu'an rescontrat de succès internacionaus amb de cantaires coma Nusrat Fateh Ali Khan (1948-1997).

Lei genres populars de la musica paquistanesa son fòrça nombrós. Son liats ai tradicions musicalas de cada pòble dau país. Dempuei leis ans 1990-2000, la musica locala es tanben mai e mai influenciada per lei genres musicaus occidentaus coma la pòp, lo ròc ò lo rap. Aquela integracion es favorizada per la collaboracion d'artistas paquistanés amb de figuras majoras de la musica internacionala coma Nazia Hassan (1965-2000). Aquò entraïnèt la naissença de sosgenres locaus coma lo sufi rock.

Literatura

La literatura paquistanesa es l'eiretiera de la literatura indiana e lo tèrme literatura paquistanesa es donc generalament aplicat ai movements literaris dau sègle XX, especialament a aqueleis apareguts après l'independéncia. Es una literatura diversificada gràcias a la richessa lingüistica dau país. Pasmens, dins la realitat, la màger part deis òbras son redigidas en ordo e en anglés. Son autor pus famós es probablament lo poèta Faiz Ahmed Faiz (1911-1984) qu'es conegut dins la màger part d'Asia per sei tèxtes inscrichs dins la tradicion sofi de recèrca d'un amor ideau e de justícia sociala^[1]. Entre leis autrei personalitats fondamentalas de la literatura paquistanesa, fau citar lo poèta e filosòf Mohamed Iqbal (1877-1938) qu'es sovent considerat coma lo paire espirituau dau país, l'istorian Sulaiman Nadvi (1884-1953), l'escrivan Manazir Ahsan Gilani (1892-1956) ò lo poèta Harbans Bhalla (1930-1993).

Dança e teatre

Lo teatre paquistanés tradicionau es inspirat per lo teatre persan e per lei danças indianas tradicionalas. Es principalament un art popular e locau. Lo teatre modèrne es aparegut durant lo periòde coloniau mai son influéncia es demorada limitada. Lei danças paquistanesas conéisson una situacion similara. Son relativament diversificadas e pròprias a cada pòble.

Cinèma

Lo cinèma paquistanés, de còps dich Lollywood^[2], foguèt relativament prospèr entre leis ans 1950 e 1980. Inspirat per Hollywood a sa creacion, presentavan de trachs similars au cinèma indian de Bollywood. Son centre principau èra Lahore e, a son apogèu, produsiá un centenau de films cada an. Aqueleis òbras èran sovent destinadas a un public popular e èran fòrça inspiradas per lei succès estrangiers coma lo film d'orror Zinda Laash (Dracula en Paquistan) de 1967. De films erotics e pornografics foguèron tanben produchs e sortits.

Pasmens, dins leis ans 1980, l'islamizacion creissenta de la societat, la concurréncia amb Bollywood e una censura pus estricta minèron la rentabilitat deis estúdios. Dins leis ans 1990, l'industria cinematografica de Lahore dispareissèt. Quauquei films ordos empachèron una disparicion complèta dau cinèma paquistanés que foguèt durament tocat per l'assassinat de l'actor Sultan Rahi (1938-1996). Dins aquò, dempuei leis ans 1990, s'obsèrva una mena de renaissença amb d'actors coma Saima Noor, Moammar Rana e Shahid Khan. La disparicion dau cinèma afgan, enebit per lei talibans, ajudèt aquela resurgéncia, especialament dins lei regions pashtos. Pasmens, lo cinèma paquistanés demòra fragil.

Cosina

La cosina paquistanesa es fòrça regionalizada car cada pòble a lei sieunas tradicions alimentàrias. Pasmens, es similara a la cosina dau nòrd d'Índia e, d'un biais pus generau, a la cosina d'Asia dau Sud. Pasmens, en causa de sa posicion au limit nòrd-oèst d'aqueu domeni, intègra egalament de trachs originaris de l'Orient Mejan e de l'Asia Centrala. Dins lei vilas pus importantas, leis influéncias internacionalas son fòrtas, çò qu'a menat a l'aparicion d'estils particulars coma la cosina sinopaquistanesa.

Liames intèrnes

Bibliografia

Tariq Rahman, A history of Pakistani literature in English, Vanguard, 1991.
Simone Wille, Modern art in Pakistan: history, tradition, place, Routledge, 2015.

Nòtas e referéncias

↑ Sarvat Rahman, 100 poems by Faiz Ahmed Faiz, 1911-1984, Abhinav Publications, 2002, p. 9-18.
↑ Contraccion de Lahore e d'Hollywood.

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Paquistan.

[1] Sarvat Rahman, 100 poems by Faiz Ahmed Faiz, 1911-1984, Abhinav Publications, 2002, p. 9-18.

[2] Contraccion de Lahore e d'Hollywood.

[1]

[2]