Geologia
La geologia es la sciéncia qu'estudia la composicion, l'estructura, l'istòria e l'evolucion de la Tèrra e qu'assaia d'identificar e de modelizar lei mecanismes que la faiçonan. Es devesida entre plusors brancas que s'interessan a la descripcion dei ròcas e a son evolucion, a l'estudi de la dinamica terrèstra e a l'estudi dei relèus. Amb la conquista espaciala, de geologias planetàrias son tanben aparegudas que son objectiu es de descriure la geologia deis autrei còrs solides dau Sistèma Solar. Enfin, la geologia es mai e mai sovent associada amb d'autrei disciplinas tractant dei jaç extèrnes de la Tèrra coma la climatologia e l'oceanografia.
La geologia es una disciplina relativament anciana car sei brancas pus vièlha son aparegudas durant l'Antiquitat. Pasmens, i aguèt pas d'unificacion avans la fin dau sègle XVIII. Durant lo sègle XIX e la premiera mitat dau sègle XX, lei descubèrtas se multipliquèron amb la formacion de brancas novèlas (petrologia, paleontologia, volcanologia...) e la comprenença de fenomèns ò de nocions importants coma l'estructuracion de la Tèrra ò lo desplaçament dei placas formant la crosta terrèstra. La geologia venguèt pauc a pauc una sciéncia majora que son utilizacion es uei primordiala per la prospeccion miniera, per la proteccion dei populacions còntra lei menaças geologicas (tèrratrems, volcans...) ò per la construccion d'infrastructuras.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]De l'Antiquitat a Albèrt lo Grand
[modificar | Modificar lo còdi]Lo periòde grècoroman
[modificar | Modificar lo còdi]Durant lo periòde antic, lei Grècs e lei Romans observèron la natura e descurbiguèron plusors fenomèns geologics. Per exemple, Aristòtel (384-322 avC) introduguèt la nocion de cicle a prepaus de l'escorrement dei rius. Estraton de Lampsac (338-269 avC) o completèt amb l'estudi de l'erosion e dau transpòrt de sediments dins leis estuaris. Aquò li permetèt de pausar per lo premier còp la question dau temps de la Tèrra car l'erosion, destructritz dei formacions geologicas, s'opausava a l'idèa d'una Tèrra etèrna. Enfin, Estrabon (vèrs 60 avC - vèrs 20 apC) imaginèt la possibilitat d'explicar d'eveniments passats a partir de sei causas observables.
Dins aquò, leis Ancians s'enganèron mai d'un còp en assaiant de depintar ò d'explicar de fenomèns. La question dei fossils foguèt entre lei pus problematicas. Teofrast (371-288 avC), un discípol d'Aristòtel, lei presentèt coma lo signe d'una vida sosterranha. De mai, ges de filosòf de l'epòca capitèt d'unir lei diferents domenis coneguts d'observacions de fenomèns geologics (descripcion dei mineraus, dei tèrratrems ò dei volcans...) au sen d'una sciéncia unica.
La geologia chinesa antica e medievala
[modificar | Modificar lo còdi]
Coma en Grècia, la geologia chinesa antica e medievala realizèt de descubèrtas de remarca mai mau capitèt d'unificar l'ensems de sei trobalhas au sen d'un meteis ensems. De mai, son saber se difusèt pauc en fòra dau país. Participèt donc pas a la formacion de la geologia modèrna e foguèt tornat descubrir a posteriòri.
Lei sabents chinés foguèron a l'origina de la sismologia amb l'invencion dau sismoscòpi en 132 per Zhang Heng (78-139). Permetiá de mesurar la fòrça dei tèrratrems e mai, en 143, de detectar un seïsme imperceptible per leis abitants. Puei, au sègle XI, l'òbra escricha de Shen Kuo (1031-1095) mostrèt l'avançada dei conoissenças geologicas chinesas amb l'identificacion de l'origina marina de fossils observats dins de montanhas e la comprenença dau ròtle de l'erosion e de la sedimentacion dins la formacion dei païsatges.
La geologia araba
[modificar | Modificar lo còdi]La geologia medievala araba foguèt principalament inspirada per lo trabalh dei Grècs que seis obratges foguèron largament traduchs en arabi. Lo tèxte pus avançat en la matèria es probable leis Epistòlas dei fraires de la puretat que foguèt redigit dins l'espaci abbassida entre lei sègles IX e X. Presenta una concepcion aristoteliciana de la geologia. Pasmens, sei descripcions son pus detalhadas e leis autors introguèron la nocion novèla d'estratificacion dei sediments transportats per lei rius.
Avicena (980-1037) aguèt mai d'influéncia car son trabalh se difusèt en Euròpa après sa traduccion en latin vèrs 1200. Son trabalh èra tanben fòrça influenciat per Aristòtel. Dins aquò, èra mens precís que leis Epistòlas. I expliquèt la formacion dei fossils gràcias a l'accion d'una proprietat petrificanta dei sòus peirós e l'aparicion dei montanhas gràcias au solevament dei fons marins per lei tèrratrems e a l'accion de l'erosion que laissava unicament lei relèus pus resistents. Abordèt tanben lo subjècte de l'estratificacion mai lo presentèt coma lo consequéncia deis avançadas e dei retiraments successius de la mar.
L'emergéncia de la geologia modèrna
[modificar | Modificar lo còdi]Lei trabalhs d'Albèrt lo Grand
[modificar | Modificar lo còdi]Au sègle XIII, Albèrt lo Grand (vèrs 1200-1280) estudièt lei traduccions latinas dei tèxtes d'Aristòtel e d'Avicena e n'en permetèt la difusion en Euròpa. Pasmens, preconizèt un apròchi pus empiric e esitèt pas de corregir leis errors deis Ancians. Son òbra marquèt donc una rompedura importanta amb sei predecessors car permetèt pauc a pauc l'introduccion dau metòde scientific dins lo domeni de la geologia.
Gràcias a la generalizacion d'aquelei principis, de teorias novèlas emergiguèron permetent, maugrat la persisténcia d'errors nombrosas, quauqueis avançadas. Per exemple, foguèt lo cas dei trabalhs de Jean Buridan (1292-1363) que prepausèt un mecanisme originau de formacion dei montanhas. Segon eu, lo raionament solar caufava e aleujava lei continents qu'avián donc tendància a montar vèrs lo cèu. L'erosion èra lo mecanisme que permetiá de limitar aqueu fenomèn de solevament.
Leis autrei precursors de la geologia e la Renaissença
[modificar | Modificar lo còdi]Au començament dau sègle XVI, la Renaissença permetèt un alargament dei discussions geologicas, çò que favorizèt de progrès novèus. Regardant lei fossils, l'origina animala venguèt pauc a pauc consensuala per la màger part deis autors dau periòde. Pasmens, lei causas de sa formacion foguèron pas elucidas e lo Deluvi foguèt sovent utilizat per explicar la preséncia de fossils d'espècias marinas dins de regions continentalas.
La formacion dei relèus foguèt un autre subjècte major dau periòde. En particular, interessèt de personalitats importantas coma Leonardo da Vinci (1452-1519), Georgius Agricola (1494-1555) e Bernard Palissy (vèrs 1510-1590). Entre leis avançadas pus importantas dau periòde, se pòdon citar l'identificacion de jaç geologics situats sus lei dos pendís d'una vau erodada per un riu per da Vinci ò la refutacion de la teoria de l'origina oceanica de l'aiga dei fònts per Palissy. De mai, aqueu darrier capitèt de mòstrar d'aquel aiga provèn dei precipitacions meteorologicas. Se fau egalament nòtar l'aparicion d'una ipotèsi pertocant l'existéncia de fuòcs sosterranhs responsables dei fenomèns volcanics e sismologics. En revènge, la formacion dei montanhas demorèt un problema amb lo mantenement d'explicacions basadas sus de montanhas eissidas de montadas de l'ocean.
Aqueleis esitacions empediguèron l'emergéncia d'una teoria generala de la geologia que Leonardo da Vinci cerquèt sensa succès. Dins aquò, certanei brancas de la geologia modèrna capitèron de s'estructurar durant la Renaissença. Lo trabalh pus important dins aqueu domeni foguèt aqueu d'Agricola que sintetizèt l'ensems dei conoissenças de son epòca en matèria de metallurgia dins De re metallica, obratge fondator de la mineralogia. Publiquèt tanben De ortu et causis subterraneorum qu'es considerat coma la basa de la geomorfologia amb sa descripcion de l'erosion.
La fondacion de la geologia modèrna
[modificar | Modificar lo còdi]
La fondacion de la geologia modèrna es l'òbra de l'Escocés James Hutton (1726-1797) que foguèt l'autor en 1785 de la premiera teoria geologia capabla d'explicar d'un biais coerent la formacion e la disparicion dei relèus. Per aquò, introduguèt dos principis novèus. Lo premier èra l'uniformitarisme que postula que lei procès que se son aplicats dins lo passat contunian de s'aplicar a l'ora d'ara. Opausat au catastrofisme, aqueu principi es totjorn una nocion de basa de la geologia actuala. Lo segond èra lo plutonisme que postula que lei ròcas se fòrman a partir de la solidificacion de la lava. Incomplèta, aquela idèa constituïguèt un progrès fòrça important e a donat son nom ai ròcas plutonicas (ò ròcas intrusivas).
Aquela teoria implicava una Tèrra fòrça pus vièlha que dins lo dògma de la Glèisa en vigor a l'epòca. D'efiech, lei calculs mostrèron qu'una durada de plusors desenaus ò centenaus d'ans èra necessària a l'erosion dei montanhas mentre que leis estudis biblics avián establit un temps de solament quauquei millenaris. Aquò favorizèt d'un biais decisiu l'intrada de la geologia dins lo modernisme scientific. Pasmens, leis idèas de Hutton foguèron pas immediatament compresas en causa d'una redaccion confusa, çò qu'alentiguèt sa difusion. Es finalament son amic John Playfair (1748-1819) que ne'n redigiguèt la premiera version clara en 1802.
L'estructuracion de la geologia
[modificar | Modificar lo còdi]L'oposicion entre plutonians e neptunians
[modificar | Modificar lo còdi]
Durant la premiera mitat dau sègle XIX, lei teorias de James Hutton se turtèron a de resisténcias importantas de part dei creacionistas, ostils a la contestacion de la Genèsi, e dei neptunistas, defensors de la teoria de la formacion sosmarina dei montanhas a partir de mecanismes de sedimentacions. Aquelei darriers capitèron pauc a pauc de concebre una teoria generala basada sus la formacion dei relèus a partir dau depaus dei sediments au fons d'una ocean mondiau que son nivèu demenissiá regularament.
Incorrècta, aquela teoria foguèt pasmens a l'origina de progrès importants quand, per aponcheirar sa tèsi, lei neptunistas Georges Cuvier (1769-1832) e Alexandre Brongniart (1770-1840) estudièron lei fossils contenguts dins lei diferents jaç de la region parisenca. D'efiech, formulèron per lo premier còp lo principi estratigrafic afiermant que lei jaç geologics superpausats representan una succession d'epòcas temporalas diferentas. Aquò èra ansin una segonda pròva de l'inexactitud de la Bíblia.
D'aqueu temps, la teoria plutonista foguèt desvolopada per Charles Lyell (1797-1875). S'interessant tanben a l'estratigrafia, postulèt la lentor dei procès geologics, aprefondiguèt lo principi de l'uniformitarisme e capitèt d'unificar lo plutonisme amb lei descubèrtas de Cuvier e de Brongniart. Son obratge de referéncia, Principis de geologia publicat en 1830, venguèt la basa de la disciplina amb mai d'una actualizacion fins a sa mòrt. Entraïnèt lo declin progressiu dau neptunisme.
La question dau temps de la Tèrra
[modificar | Modificar lo còdi]La descubèrta dei lèis fondamentalas de la termodinamica dins lo corrent dau sègle XIX permetèt ai geològs de s'interessar au temps de la Tèrra. Pasmens, la manca de precision dei mesuras, l'ignorància dei mecanismes de cambi de calor dins lei jaç intèrnes de la Tèrra e la diversitat importanta dei ròcas terrèstras – encara mau coneguda – donèron de resultats anant de 100 000 ans a plusors miliards d'ans. De mai, lei fisicians aguèron de dificultats per admetre un temps tròp important. Aquò entraïnèt un important debat entre fisicians e geològs car una durada d'existéncia de quauquei milions d'ans èra incompatibla amb certanei fenomèns geologics.
Per exemple, Lord Kelvin (1824-1907), refusava un temps de plusors miliards d'ans e trobèt una valor de 20 a 50 milions d'ans. Pasmens, son calcul, unicament fondat sus una difusion de la calor per conduccion, es totalament erronèu. Aquela error foguèt sinhalada en 1894 per John Perry (1850-1920) mai lei reticéncias èran tant importantas que la correccion aguèt pas luòc avans la segonda mitat dau sègle XX.
Entretemps, la descubèrta de la radioactivitat en 1896 provesiguèt un mejan novèu per datar lei ròcas pus ancianas. L'idèa foguèt prepausada tre 1905 per Ernest Rutherford (1871-1937). La premiera aplicacion foguèt l'òbra de Henry Norris Russell (1877-1957) qu'estimèt un temps situat entre un e uech miliards d'ans en 1921. De progrès suplementaris permetèron pauc a pauc d'afinar la mesura e l'estimacion actuala (4,56 miliards d'ans) foguèt agantada en 1956 per Clair Patterson (1922-1995).
La teoria de la deriva dei continents d'Alfred Wegener
[modificar | Modificar lo còdi]
En 1912, lo climatològ alemand Alfred Wegener (1880-1930) prepausèt la premiera teoria de la « deriva dei continents ». Per aquò, aviá menat d'estudis geologics, paleontologics e climatics dins divèrsei regions. Descubirguèt de similituds dins leis ensems geologics dei doas ribas de l'Ocean Atlantic (temps dei terrenhs, orientacions dei deformacions...) e dins lei fossils de regins d'America e d'Africa i mostrant l'existéncia d'una fauna e d'una flòra similara dins lei dos continents i a 200 milions d'ans. D'estudis de traças climaticas ancianas li permetèron d'identificar de cambiaments importants dins lo clima de certanei regions (preséncia de feuses arborescentas caracteristicas d'un clima caud e umid dins lei carbons europèus). Pasmens, degun capitèt d'explicar la fòrça a l'origina dau desplaçament dei continents e la màger part dei geològs refusèt leis idèas de Wegener.
En despiech de son caractèr minotari, la teoria de la deriva dei continents aguèt quauquei partisans que contunièron lei trabalhs de Wegener. Lei pus importants foguèron probablament William Jason Morgan (nascut en 1935) e Xavier Le Pichon (nascut en 1937). Lo premier trobèt de pròvas definitivas gràcias a l'observacion deis anomalias magneticas dins la region atlantica. Lo segond prepausèt en 1968 lo premier modèl de tectonica dei placas acceptat per la comunautat scientifica. La descubèrta dei dorsalas oceanicas foguèt un autre element important explicant aquela acceptacion. Enfin, a la fin dau sègle XX, lei mesuras realizadas per lei satellits de geolocalizacion permetèron de mesurar « en dirècta » lei desplaçaments dei massas continentalas.
La descubèrta de l'estructura intèrna de la Tèrra
[modificar | Modificar lo còdi]En parallèl de la confiermacion progressiva de la tectonica dei placas, lei sismològs de la premiera mitat dau sègle XX descurbiguèron pauc a pauc lei jaç principaus de l'estructura intèrna de la Tèrra. Quatre eveniments majors marquèron aqueu procès :
- la descubèrta en 1909 dau limit entre la crosta terrèstra e lo mantèu per Andrija Mohorovičić (1857-1936).
- la descubèrta tres ans pus tard dau limit entre lo mantèu e lo nuclèu per Beno Gutenberg (1889-1960).
- la demonstracion en 1926 de l'aspècte fluid dau nuclèu metallic per Harold Jeffreys (1891-1989).
- la descubèrta dau nuclèu intèrne en 1936 per Inge Lehmann (1888-1993).
Aquò permetèt a cha pauc d'establir lo modèl de l'estructura intèrna de la Tèrra qu'es totjorn uei l'objècte de trabalhs importants afin de lo precisar.
La geologia dempuei leis ans 1960
[modificar | Modificar lo còdi]
Dempuei leis ans 1960, la geologia a conegut plusors evolucions. La pus importanta es benlèu l'adopcion d'un apròchi pus generau amb l'integracion de l'evolucion de l'atmosfèra, de la biosfèra e de l'idrosfèra dins lo camp de la geologia. Aquò foguèt permés per l'aparicion de mejans d'observacion novèus coma lei satellits d'observacion que permèton de seguir l'evolucion de la topografia dins lo temps amb una precision sensa precedents. L'autra transformacion majora foguèt l'exploracion deis autrei planetas dau Sistèma Solar. Aquò a entraïnat la descubèrta de mai d'un fenomèn novèu e totalament desconegut sus Tèrra coma lei volcans corona de Vènus.
Principis e nocions principaus
[modificar | Modificar lo còdi]La geologia tèn plusors principis e nocions principaus que regardan l'estructura intèrna de la Tèrra e sei diferents jaç.
Estructura intèrna de la Tèrra
[modificar | Modificar lo còdi]
La Tèrra es constituïda d'envolopas successivas, de proprietats petrograficas e fisicas diferentas, que son separadas per de discontinuitats. N'existís tres principalas. La pus exteriora, dicha crosta terrèstra, es relativament fina (10-35 km), rigida e leugiera. Floteja sus lo mantèu qu'es un jaç plastic susceptible de se deformar. D'una espessor d'aperaquí 2 900 km, es principalamen fach de silicats. Enfin, au centre de la planeta, se tròba un nuclèu metallic, subretot compausat de fèrre e de niquèl, qu'es devesit entre una partida intèrna solida (lo nuclèu intèrne ò grana) e una envalopa exteriora liquida (lo nuclèu extèrne).
Tectonica dei placas
[modificar | Modificar lo còdi]
La tectonica dei placas es un modèl qu'explica la dinamica globala de la crosta terrèstra e dei jaç pus exteriors dau mantèu. Eissit de la teoria de la « deriva dei continents », foguèt constituït dins lo corrent deis ans 1960. Permet d'estudiar lei subdivisions principalas de la litosfèra que son dichas « placas ». A l'ora d'ara, 15 placas principalas – e un cinquantenau de placas « menoras » – son estadas identificadas. Lei limits entre elei son de zònas geologicament importantas car existís tres tipes diferents de frontieras interplacas :
- lei limits convergents onte doas placas se rapròchan, çò qu'entraïna l'aparicion d'una zòna de subduccion (disparicion de crosta terrèstra dins lo mantèu) ò d'una zòna de collision (aparicion d'una cadena de montanhas autas).
- lei limits divergents onte doas placas s'alunchan en causa d'una remontada de magma. Son d'endrechs de creacion de crosta terrèstra.
- lei limits transformants onte doas placas colissan sensa creacion ni disparicion de crosta terrèstra.
Cicle dei ròcas
[modificar | Modificar lo còdi]
Lei ròcas son lo resultat de cicles de transformacions complèxs, dichs cicles geologics ò cicles geoquimics. La màger part dei ròcas de la crosta terrèstra es formada de ròcas magmaticas, es a dire de ròcas formadas a partir de la cristallizacion dau magma. Arribadas a la superficia, son atacadas per l'erosion que destrutz son estructura. Lei brigas fòrman de depaus que son a l'origina dei ròcas sedimentàrias. Dins certanei cas, lei ròcas son expausadas a de condicions de pression e de temperatura que modifican sa composicion en entraïnant una reorganizacion de son estructura. Aqueu fenomèn es dich metamorfisme.
Escala dei temps geologics
[modificar | Modificar lo còdi]L'escala dei temps geologics es una classificacion temporala utilizada per situar d'eveniments dins l'istòria de la Tèrra de sa formacion (i a 4,54 miliards d'ans) au periòde present. Se compausa de quatre eons (Adean, Arquean, Proterozoïc e Fanerozoïc) que son devesits en èras. Aquelei periòdes an de duradas mejanas de quauquei centenaus milions e sei limits correspondon a de treviraments majors dins la litosfèra, l'atmosfèra ò la biosfèra. Dins leis èras, se tòrnan trobar de divisions intèrnas (periòdes, epòcas e estancis) que son definits per una sedimentacion donada e que son generalament separats per d'eveniments importants.
Disciplinas de la geologia
[modificar | Modificar lo còdi]Estudi dei ròcas e son istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Petrografia e petrologia
[modificar | Modificar lo còdi]
La petrografia es la sciéncia que son objècte es la descripcion e la sistematica dei ròcas. S'interessa donc principalament a l'analisi dei caracteristicas estructuralas, mineralogicas e quimicas dei ròcas e a l'estudi de sei relacions amb son environament geologic. Apareguda en 1828, es una sciéncia que conoguèt de progrès importants amb lo desvolopament dei tecnicas de microscopia que permèton uei d'observar l'organizacion de la ròca a d'escalas fòrça pichonas.
La petrologia es la disciplina qu'estudia lei mecanismes de formacion e de transformacion dei ròcas a partir de sa distribucion, de son estructura, de sa constitucion e de sei proprietats. Pròcha de la petrografia, es un domeni fòrça experimentau que necessita de tornar crear en laboratòri lei condicions de temperatura e de pression subidas per lei mineraus, lei ròcas ò sei precursors (magmas, fluides idrotermaus...) dins la crosta ò dins lo mantèu terrèstre. L'objectiu es d'establir lei proprietats d'equilibri dei materiaus terrèstres dins sei condicions e la cinetica de son evolucion.
Mineralogia
[modificar | Modificar lo còdi]La mineralogia es la branca de la geologia que son objectiu es de recensar lei mineraus, de lei definir e d'estudiar sei proprietats fisicas e quimicas e sei condicions de formacion. Fòrça anciana, es una disciplina fòrça utilizada dins lo quadre de la prospeccion e per la cèrca d'aplicacions en sciéncia dei materiaus. Per aquò, necessita l'usatge de tecnicas avançadas afin de determinar l'estructura dei mineraus (cristallografia, difraccion X, sciéncia dei materiaus...). En certanei cas, permet tanben d'imaginar d'assemblatges novèus gràcias a de simulacions informaticas.
Estratigrafia
[modificar | Modificar lo còdi]L'estratigrafia es la disciplina qu'estudia la succession deis estrats. Necessita sovent l'utilizacion de resultats provesits per d'autrei brancas de la geologia coma la geoquimia, la paleontologia ò la petrografia. Aquò permet d'establir d'escalas dei temps geologics e d'esplechar d'informacions parcialas (enregistraments sismics...) per modelizar la geologia de zònas desconegudas. Existís tanben una branca fòrça particulara, l'idrostratigrafia, qu'utiliza lei metòdes de l'estratigrafia per modelizar lei rets idrografic sosterranh.
Paleontologia
[modificar | Modificar lo còdi].png)
La paleontologia es la sciéncia qu'estudia leis èssers vivents (animaus, vegetaus...) aguent poblat la Tèrra dins lo corrent dei temps geologics a partir de l'interpretacion dei fossils. Apareguda amb la comprenença dau mecanisme de fossilizacion au sègle XIX, es una disciplina que conoguèt una diversificacion importanta durant leis ans 1960-1970 gràcias ai progrès dei metòdes d'analisi de la ròca. A l'ora d'ara, se destria donc tres sosbrancas majoras que son la paleontologia sistematica (estudi dei filogenias a partir de l'estudi dei fossils), la paleontologia generala (estudi dei relacions entre leis espècias e seis evolucions) e la paleontologia istologica (estudi dei teissuts organics fossilizats).
Estudi de la dinamica terrèstra
[modificar | Modificar lo còdi]Geodinamica
[modificar | Modificar lo còdi]La geodinamica es l'estudi de la dinamica dau glòbe e dei jaç que fòrman son estructura intèrna (geodinamica intèrna), son idrosfèra e son atmosfèra (geodinamica extèrna). Per aquò, es necessari de menar d'observacions de fenomèns aguent modificat lo geomateriau per assaiar de lei modelizar.
Tectonica
[modificar | Modificar lo còdi]La tectonica es l'estudi deis estructuras geologicas d'escala quilometrica ò superiora, coma lei cadenas de montanhas e lei bacins sedimentaris, e dei mecanismes responsables de sa formacion. Aquela disciplina es dirèctament eissida de la tectonica dei placas e es donc relativament recenta. Comprèn plusors brancas coma la neotectonica que s'interessa ai fenomèns recents e encara actius ò la tectogenèsi que se preocupa de la formacion deis estructuras tectonicas dins la crosta terrèstra.
Sedimentologia
[modificar | Modificar lo còdi]
La sedimentologia (ò petrologia sedimentària) es una branca de la geologia que s'interessa ai procès de formacion dei ròcas sedimentàrias (transpòrt, depaus...). Es una disciplina importanta per l'estudi de la crosta terrèstra car 75% de sa superficia es cubèrta de sediments. De mai, aquelei ròcas son aquelei que contènon la màger part dei traças ancianas que permèton de comprendre l'istòria passada de la planeta (fossils, estrats...).
Estudi deis estructuras geologicas
[modificar | Modificar lo còdi]Geomorfologia
[modificar | Modificar lo còdi]La geomorfologia es l'estudi dei relèus e dei procès a l'origina de sa formacion. Es una disciplina fòrça anciana car l'observacion dau relèu es atestada dempuei l'Antiquitat. Faguèt lòngtemps partida de la geografia e de la topografia avans d'èsser integrada au sen de la geologia. Es devesida entre doas brancas principalas que son la geomorfologia estructurala e la geomorfologia dinamica. La premiera regarda l'influéncia de l'estructura (litologia, tectonica...) sus lo relèu e la segonda s'interessa dins l'analisi dei procès extèrne que faiçonan, edifican e modifican lei formas dau relèu (erosion, alteracion, ablacion...).
Geologia estructurala
[modificar | Modificar lo còdi]La geologia estructurala es l'estudi dei deformacions subidas per lei ròcas e la recèrca dei causas que ne'n son la causa. Es pròcha de la sciéncia dei materiaus car necessita de comprendre lei proprietats reologicas dei jaç geologics. L'escala de l'analisi es fòrça variabla que pòu anar de la disposicion d'un ensems de cristaus a d'estructuras de talha importanta. Dins aquò, lei falhas e lei plecs son leis objèctes d'estudi principaus de la disciplina.
Volcanologia
[modificar | Modificar lo còdi]
La volcanologia es la branca qu'estudia lei volcans e lei fenomèns associats afin de determinar lei riscs e lei perilhs encorruts per lei populacions e leis activitats umanas. Per aquò, lei volcanològs dispausan de mejans variats empruntats a d'autrei disciplinas coma l'estudi dei ròcas presentas sus lo terrenh, l'analisi de l'activitat sismologica, l'analisi dei gas volcanics e dei lavas ò l'observacion dei deformacions deis estructuras volcanicas.
Glaciologia
[modificar | Modificar lo còdi]La glaciologia es la branca de la geologia que s'interessa a la natura fisica e quimica de la criosfèra, es a dire l'ensems dei sistèmas glaciaris e dei fenomèns associats (permafròst...). Aquò comprèn pereu lei mecanismes liats ai formas solidas de l'aiga e a seis evolucions (transformacion de la nèu en glaç, interaccions aire-nèu, fonda...). Amb lo rescaufament climatic, la glaciologia a desvolopat de liames importants amb la paleoclimatologia car l'analisi de glaç ancians permet sovent d'obtenir d'informacions sus lo clima existent durant sa formacion.
Disciplinas associadas
[modificar | Modificar lo còdi]Geofisica
[modificar | Modificar lo còdi]La geofisica es una disciplina qu'estudia lei caracteristicas fisicas de la Tèrra amb de tecnicas de mesuras indirèctas (geomagnetisme, sismologia, observacion satellit...). Son objectiu es de validar un modèl permetent de descriure lo foncionament dei jaç intèrnes de la Tèrra (crosta, mantèu...), dei jaç extèrnes (atmosfèra...) e dei jaç limits situats entre lei dos (oceans...).
Geoquimia
[modificar | Modificar lo còdi]La geoquimia es una sciéncia qu'utiliza leis otís e lei concèptes de la quimia per estudiar la Tèrra e lei sediments. En particular, s'interessa ai cicles deis elements quimics ò a la preséncia d'elements ò de substàncias raras susceptibles de revelar una anomalia. Pròcha de la cosmoquimia, la geoquimia se preocupa pereu dei procès de formacion planetària e interplanetària per lo mejan de l'analisi de la composicion dei meteorits.
Espeleologia
[modificar | Modificar lo còdi]
L'espeleologia es una activitat que consistís a explorar, estudiar e cartografiar lei cavitats sosterranhas. Son objectiu es pas unicament scientifica car certaneis espeleològs son principalament atirats per son aspècte esportiu. Pasmens, sa practica scientifica permet d'observar de fenomèns importants car lei cavitats exploradas son sovent d'origina sedimentària, tectonica, volcanica ò glaciària.
Estudis de l'atmosfèra e de l'idrosfèra
[modificar | Modificar lo còdi]L'estudi de l'atmosfèra (climatologia...) e de l'idrosfèra (oceanografia...) son de camps vesins de la geologia car permèton sovent de descriure de paramètres fòrça importants coma l'erosion ò lo transpòrt dei sediments. Son donc sovent estudiats per lei geològs, especialament dempuei l'aparicion deis encaminaments integrant l'atmosfèra, l'idrosfèra e la biosfèra a la geologia.
Geologia extraterrèstra
[modificar | Modificar lo còdi]
La geologia planetària (ò exogeologia) es una branca de la planetologia qu'aplica leis otís de la geologia terrèstra d'autreis objèctes dau Sistèma Solar. D'especialitas variadas existisson car aquelei còrs presentan generalament de diferéncias importantas a respèct de la Tèrra. De mai, en causa de la dificultat d'observar dirèctament lo terrenh planetari, aquelei disciplinas son largament basadas sus de metòdes de teledeteccion embarcats dins de sondas espacialas. En certanei cas, l'utilizacion de telescòpis terrèstres es possible.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) François Michel, Dictionnaire illustré de géologie. Initiation aux sciences de la Terre, París, Belin, 2016.