om

Niet te verwarren met: o.m., OM

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  om    (hulp, bestand)
• IPA: / ɔm / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• om

Woordherkomst en -opbouw

• als ‘voorzetsel’ voor aangetroffen vanaf 1272

erfwoord afkomstig van: Middelnederlands: ombe, omme Oudnederlands: umbi, umbe Germaans: *umbi Indo-Europees: *ambʰi-

Verwant in Germaans: West: Engels: umb, umbe (Angelsaksisch: ymbe), Duits: um, (Oudhoogduits: umbi), Fries: om, umme (Oudfries: umbe, ombe) Noord: Zweeds/Deens/Noors: om, (Oudnoords: umb), IJslands/Faeröers: um

Voorzetsel

om

1. omheen, rond, rondheen, aan alle kanten van iets.

   • Om de kerk ligt een ring, bestaande uit een gracht met bomen. 

2. als aanduiding van het tijdstip waarop iets begint.

   • Het volgende journaal is om 14:30. 

   ▸ De hele dag was het vriendelijk en rustig weer geweest, maar nu kwam er vanaf de andere kant van de berg een zwaar onweer op me af dat om de paar seconden fel oplichtte.

3. als aanduiding van een bedoeling of reden

   • Om haar gezondheid is ze gestopt met roken. 

4. (verouderd) als aanduiding van een ruil of verwissing

   • Hij gaf zes broodjes om een gulden. 

Synoniemen

• [1]: omheen, rond, rondheen
• [2]: te
• [4]: voor

Typische woordcombinaties

• [3] om het <overtreffende trap van bijwoord>
  geeft wedijver aan en waar die op gericht is

∗ Claudia en Andries springen uit de auto en rennen om het hardst op het boertje af.

• [3] om ter <overtreffende trap van bijwoord>
  geeft wedijver aan en waar die op gericht is (Belgisch-Nederlands, ook in België geen standaardtaal)

∗ En Tomas is flink, en Kathy, en Lief. We zijn allemaal om ter flinkst. Familie flink. De enige die zich niet flink heeft gehouden, is Fellini. Die at niet meer, gaf bloed over, en zijn pels werd dof.

• [3] om ter eerst
  geeft wedijver aan wie het snelst is (Belgisch-Nederlands, ook in België geen standaardtaal)

∗ Maak om ter eerst een woord waarin alle letters van de nummerplaat van de auto voor of naast je voorkomen.

Hyponiemen

   

achterom alom andersom buitenom daarom erom halfom hierom kortom langsom linksom rechtsom roerom rondom waarom wederom weerom windom

Afgeleide begrippen

   

omarmen ombinden omblazen ombouwen ombrengen ombuigen omcirkelen omdat omdijken omdoen omdraaien omdrijven omfloersen omgaan omgaande omgang omgeven omgooien omgorden omhangen omheen omheinen omhelzen omhoog omhouden omhoudend omhouwen omhullen omkappen omkatten omkeren omkieperen omkijken omkleden omklinken omkomen omkopen omkring omkringen omkristallisatie omkruipen omkrullen omkukelen omlaag omleggen omleiden omliggen omlijnen omlopen omlossing ommegaand ommegang ommekant ommekeer ommeland ommestaand ommezien ommezijde ommezwaai ommuren ompalen omplanten omploegen omprangen ompraten omrasteren omrekenen omrijden omringen omroepen omroeren omrollen omruilen omschakelen omscheppen omschieten omscholen omschoppen omschrijven omsingelen omslaan omslachtig omslag omsluiten omsmelten omsmijten omspannen omspitten omstandig omstebeurt omstoten omstreden omstreek omstreeks omtoveren omtrekken omtrent omvallen omvangen omvaren omvatten omver omvliegen omvoegsel omvormen omvouwen omwaaien omwassen omweg omwentelen omwerpen omwille omwinden omwisselen omwoelen omzagen omzeilen omzetten omzichtig omzien omzomen omzwachtelen omzwerven

Verwante begrippen

• voorzetsel

Uitdrukkingen en gezegden

   

[1] een draai om de oren geven bestraffen door een klap te geven [3] om het even onverschillig, zonder relevant verschil een leugen om bestwil een leugen om zich uit een lastige situatie te redden een slag om de arm houden niet direct alles vertellen of voorzichtig zijn om toekomstige problemen voor te zijn er geen doekjes om winden er voor uit komen zonder er om heen te draaien / direct zijn, de al dan niet onprettige waarheid zeggen het hoekje om gaan dood gaan honing om de mond smeren aardige dingen zeggen/vleien om iets gedaan te krijgen om de tuin leiden beetnemen of bedriegen om een boodschap sturen een opdracht laten uitvoeren om zijn/haar vinger (kunnen) winden zo sterk bekoren dat je voor alles toestemming of medewerking krijgt langs om leer om leer zijn iemand op een soortgelijke manier straffen als de wijze waarop hij in de fout gegaan is lood om oud ijzer zijn de keuze hebben tussen twee alternatieven die even goed (of slecht) zijn en voor de kiezer dus geen werkelijk verschil maken niets om het lijf hebben niets betekenen, geen waarde hebben om de haverklap zijn erg vaak zijn, telkens weer ofwel: bij het minste of geringste om de hete brij heen draaien om den brode doen alleen werken voor het geld en niet omdat het werk fijn/leuk is om een luchtje gaan dood gaan om hals brengen iemand doden om niet om van te watertanden om zeep brengen iemand doden om zeep gaan dood gaan om zeep helpen iemand doden twisten om des keizers baard om kleinigheden ruzie maken om de dooie dood niet helemaal niet

Spreekwoorden

   

[4] oog om oog, tand om tand strikte vergelding als twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen als twee personen ruzie hebben of er niet uit komen, kan een derde daarvan profiteren beter er mee verlegen dan er om verlegen zijn beter te veel van iets hebben dan te weinig van iets hebben boontje komt om zijn loontje doe wel en zie niet om doe datgene wat je doet goed, doe goede daden, maar verwacht niet geprezen te worden of een dankjewel daarvoor het hoofd loopt me om niet meer weten wat te doen (bv bij drukte) het gaat niet om de knikkers, maar om het spel plezier of fatsoen moeten niet worden opgeofferd aan een gewenst resultaat om der wille van de smeer, likt de kat de kandeleer erg vriendelijk zijn tegen iemand die je niet mag om iets van diegene gedaan te krijgen

Voegwoord

om ... te + infinitief

1. leidt een beknopte bijzin in: het effect dat men wil bereiken.

   • Ik ga sonjabakkeren om af te vallen. 
   • Een druk op de knop is voldoende om de bus te laten stoppen. 

Synoniemen

• teneinde

Uitdrukkingen en gezegden

• een spiering uitwerpen om een kabeljauw te vangen
  iets kleins aan een ander geven met de gedachte zelf iets groots terug te krijgen
• geen nagel hebben om zijn gat te krabben
  heel erg arm zijn
• geen nagel hebben om zijn kont te krabben
  erg arm zijn
• nog geen luis hebben om dood te drukken
  erg arm zijn
• te dom zijn om voor de duvel te dansen
  heel erg dom zijn

Spreekwoorden

• maak je maar boos, dan heb je twee keer werk: één keer om boos te worden, en één keer om niet meer boos te zijn
  woede kost veel energie en lost niets op

Bijwoord

		vnw. bijw.
voorzetselbijwoord		om
persoonlijk		erom
aanwijz.	nabij	hierom
	veraf	daarom
vragend/betrekk.		waarom

om

1. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord

   omdraaien: hij draaide het argument om in zijn betoog

2. prepositioneel deel van een voornaamwoordelijk bijwoord

   erom: hij heeft er hartelijk om moeten lachen.

Gangbaarheid

• Het woord om staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "om" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Aroemeens

Uitspraak

• IPA: /om/

Zelfstandig naamwoord

om

1. mens

Deens

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: / ˈʌmˀ /

Woordafbreking

• om

Woordherkomst en -opbouw

• Bijwoord en voorzetsel: afkomstig van de Oudnoorse woorden um en umb
• Voegwoord: Vergelijk de Oudnoorse woorden ef en em (aan)

Naar frequentie	34

Bijwoord

om

1. rond
2. erover

   «Vi fik en melding om, at en mand er blevet skudt i hovedet.»

   We kregen een rapport (erover) dat een man werd in het hoofd geschoten.

Synoniemen

• [1]: omkring
• [1]: rundt

Voegwoord

om

1. om

Voorzetsel

om

1. om
2. rond
3. betreffende
4. over (in tijdelijke opzicht)

   «Toget kører om ti minutter.»

   De trein vertrekt over tien minuten.

Verwijzingen

• om in:
  Det Danske Sprog- og Litteraturselskab
  Den Dankse Ordbog op website:ordnet.dk

Indonesisch

Woordafbreking

• om

Woordherkomst en -opbouw

• uit het Nederlands "oom"

Zelfstandig naamwoord

om

1. (familie) oom

Synoniemen

• paman, bapak (heeft ook de betekenis vader of meneer)

Noors

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: / ɔm /

Woordafbreking

• om

Woordherkomst en -opbouw

• Bijwoord en voorzetsel: afkomstig van de Oudnoorse woorden um en umb
• Voegwoord: Vergelijk de Oudnoorse woorden ef en em (aan)
• Zelfstandig naamwoord: Vergelijk het Oudnoorse woord ómun (geluid, klank, stem)

Naar frequentie	30

Bijwoord

om

1. rond

Voegwoord

om

1. om

Voorzetsel

om

1. om
2. rond
3. betreffende, vanwege, wegens

   «Planene om lyntog fra Oslo til København skrinlegges.»

   De plannen betreffende een hogesnelheidstrein van Oslo naar Kopenhagen zullen worden begraven.

4. over (in tijdelijke opzicht)

   «Toget går om ti minutter.»

   De trein vertrekt over tien minuten.

	enkelvoud		meervoud
	onbepaald	bepaald	onbepaald	bepaald
nominatief	om	omen	omer	omene
genitief	oms	omens	omers	omenes

Zelfstandig naamwoord

om, m

1. galm, dof geluid

   «Jeg hører omen av kirkeklokkene.»

   Ik hoor het doffe geluid van kerkklokken.

Nynorsk

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: / ɔm /

Woordafbreking

• om

Woordherkomst en -opbouw

• Bijwoord en voorzetsel: afkomstig van de Oudnoorse woorden um en umb
• (Voegwoord) Vergelijk de Oudnoorse woorden ef en em (aan)!
• Zelfstandig naamwoord: Vergelijk het Oudnoorse woord ómun (geluid, klank, stem)

Bijwoord

om

1. rond

Voegwoord

om

1. om

Voorzetsel

om

1. om
2. rond
3. betreffende, vanwege, wegens
4. over (in tijdelijke opzicht)

   «Toget går om ti minutt.»

   De trein vertrekt over tien minuten.

	enkelvoud		meervoud
	onbepaald	bepaald	onbepaald	bepaald
nominatief	om	omen	omar	omane

Zelfstandig naamwoord

om, m

1. galm, dof geluid

Zweeds

Uitspraak

• Geluid:  om    (hulp, bestand)

Woordafbreking

• om

Naar frequentie	20

Voorzetsel

om

1. als, indien