Thiên-vòng-sên

Thiên-vòng-sên.

Thiên-vòng-sên (fù-ho: ) he chhiùng Thai-yòng-hi yù nui hiong-ngoi ke thi-chhit khò hàng-sên, khì thí-chit chhai Thai-yòng-hi chûng phài-miàng thi-sâm (pí Hói-vòng-sên thai), chṳt-liòng phài-miàng thi-si (pí Hói-vòng-sên khiâng). Kì ke Yîn-vùn miàng-chhṳ̂n Uranus lòi-chhṳ Kú Hî-lia̍p sṳ̀n-fa chûng ke thiên-khûng chṳ̂-sṳ̀n Vû-là-nok-sṳ̂ (Οὐρανός), he Khiet-lo̍k-nok-sṳ̂ ke fu-chhîn, Chhiu-sṳ̂ ke chú-fu. Thiên-vòng-sên ke liong-thu ya-he ngiuk-ngién khó-kien ke. Chhṳ̍t-to 1781-ngièn 3-ngie̍t 13-ngit, Vî-liâm Het-hiet-ngí tsiok-sṳ siên-pu kì fat-hien liáu thiên-vòng-sên, liá ya-he thi-yit khò sṳ́ -yung mong-yén-kiang fat-hien ke hàng-sên.

Thiên-vòng-sên lâu Hói-vòng-sên ke nui-phu lâu thai-hì kèu-sṳ̀n m̀-thùng yî kiên ki-thai ke hì-thí ki-sên, muk-sên lâu thú-sên. Thùng-ngióng ke, thiên-vùn ho̍k-kâ sat-li̍p liáu m̀-thùng ke pên-ki-sên fûn-lui lòi ôn-tsì kì-têu. Thiên-vòng-sên thai-hì ke chú-yeu sṳ̀n-fûn he khîn lâu hoi, hàn pâu-hàm kha kô pí-li ke yù súi,ôn, kap-vàn tén kiet-sṳ̀n ke "pên", lâu cho-tet thâm-chhet to ke Thàn-khîn Fa-ha̍p-vu̍t. Thiên-vòng-sên he Thai-yòng-hi nui thai-hì-chhèn chui-lâng ke hàng-sên, chui-tâi vûn-thu chṳ́ -yû 49K (−224℃). Khì ngoi-phu ke thai-hì-chhèn khí-yû fu̍k-chha̍p ke yùn- chhèn kiet-kèu, súi-chhai chui-tâi ke yùn-chhèn nui, yì kap-vàn chû-sṳ̀n chui-kô chhú ke yùn-chhèn.