پرش به محتوا

ماکی‌ماکی

این یک مقالهٔ خوب است. برای اطلاعات بیشتر اینجا را کلیک کنید.
بررسی‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

ماکی‌ماکی
Makemake 🝼
نگاره‌ای از ماکی‌ماکی و ماهش که توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده‌است.
اکتشاف
کاشفان مایکل براون
چد تروهیو
دیوید رابینوویتز[۱]
تاریخ کشف ۳۱ مارس ۲۰۰۵[۲]
نام‌گذاری و طبقه‌بندی
نام‌گذاری ریزسیاره‌ها ماکی‌ماکی ۱۳۶۴۷۲[۳]
نام جایگزین ۲۰۰۵ اف‌وای۹[۱]
نام پیشین (مستعار) ایستربانی[۱]
نام رسمی ماکی‌ماکی[۳]
تلفظ ‎گوش دهیدi‎/ˌmɑːkeɪˈmɑːkeɪ/‎
طبقه‌بندی سیارهٔ کوتوله[۴]
پلوتوئید[۵]
جسم فرانپتونی[۶]
جسم کمربند کویپر[۷]
ریزسیاره[۸]
ویژگی‌های مداری
خروج از مرکز ۰٫۱۵۹۹۴۱۳۳۷۷۲۸۱۲۴۲[۲]
نیم‌قطر بزرگ ۴۵٫۵۵۵ واحد نجومی[۲]
اوج ۵۲٫۸۴ واحد نجومی[۲]
حضیض ۳۸٫۲۷ واحد نجومی[۲]
محیط مدار ۱۰۱۰×۴٫۲۳۳ کیلومتر[۹]
تمایل ۲۹٫۰۱°[۲]
طول گره صعودی ۷۹٫۲۹°[۲]
شناسهٔ حضیض ۲۹۷٫۰۸°[۲]
آنومالی متوسط ۸۵٫۱۴۵°[۱۰]
سرعت متوسط مدار ۱۵٬۸۱۶ کیلومتر بر ساعت[۹]
بازپسین حضیض نوامبر ۱۸۷۹[۱۱]
زمان رسیدن به اوج سال ۲۰۳۳[۱۲]
تناوب مداری ۳۱۰ سال[۱]
ماه‌ها ۱[۱۳]
ویژگی‌های فیزیکی
ابعاد (۱۴۳۲±۱۴) × (۱۴۲۲±۱۴) کیلومتر[۱۴]
شعاع متوسط ۷۱۶ کیلومتر
۷۱۱ کیلومتر[۱۴]
شعاع قطبی ۷۱۰ کیلومتر[۱۵]
تخت‌شدگی ۰٫۰۴۷[الف]
مساحت سطح ۶٬۷۴۴٬۲۸۰٫۴[ب]
حجم ۱۰۹×۱٫۵۹۲۱۵۵۹۹۵ کیلومتر مکعب[پ]
جرم ۱۰۲۱×۴٫۱۸۱۹۴ کیلوگرم[۱۱]
چگالی ۲ گرم بر سانتی‌متر مکعب[۱۶]
گرانش سطحی ۰٫۵ متر بر مجذور ثانیه[۱۶]
سرعت گریز ۰٫۷۴ کیلومتر بر ثانیه[ت]
دورهٔ چرخش (طول روز) ۷٫۷۷ ساعت (۰٫۳۲۳۷۵ روز زمینی)[۱۷]
انحراف محوری نامشخص[۱۶]
سپیدایی ۰٫۷۷ (±۰٫۰۳)
دمای سطحی ۲۴۰°- سانتی‌گراد
۳۰° کلوین
۴۰۶°- فارنهایت
قدر ظاهری ۱۶٫۹۲[۱۸]
قدر مطلق ۰٫۴۱۹۰۶[۲]

ماکِیْ‌ماکِیْ (نماد: 🝼)[۱۹] (به انگلیسی: Makemake) ‎گوش دهیدi‎/ˌmɑːkeɪˈmɑːkeɪ/‎ یا ماکی‌ماکی ۱۳۶۴۷۲ یا ۲۰۰۵ اف‌وای۹ با نام پیشین و مستعار و غیررسمی ایستربانی (به انگلیسی: Easterbunny)، سومین سیارهٔ کوتولهٔ بزرگ منظومهٔ خورشیدی پس از اریس و پلوتو و پیش از هائومیا و سرس است و در طبقهٔ پلوتوئیدها، اجسام فرانپتونی و اجسام کمربند کویپر نیز جای دارد.

این سیارهٔ کوتوله نخستین بار در ۳۱ مارس ۲۰۰۵ و پیش از عید پاک توسط مایکل براون، چد تروهیو و دیوید رابینوویتز در رصدخانهٔ پالومار دیده‌شد و نام غیررسمی ایستربانی را به خود گرفت. در ۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۰۸، به تصمیم اعضای اتحادیهٔ بین‌المللی اخترشناسی در کنواسیون نام‌گذاری اخترشناسی و گروه کاری نام‌گذاری سیستم سیاره‌ای، به صورت رسمی نام ماکی‌ماکی بر روی این سیارهٔ کوتوله نهاده‌شد. در اساطیر جزیرهٔ ایستر، ماکی‌ماکی خدای باروری و خدای آیین تانگاتا مانو (به معنای پرنده‌باز) است.

ماکی‌ماکی به‌طور میانگین ۶٫۸۵ میلیارد کیلومتر (۴٫۲۶ میلیارد مایل) از خورشید فاصله دارد و در فاصله‌ای دورتر از پلوتو نسبت به خورشید قرار دارد. اوج آن ۵۲٫۷۷ واحد نجومی و حضیض آن ۳۷٫۹۱ واحد نجومی است و یک بار گردش آن پیرامون خورشید ۳۱۰ سال طول می‌کشد و °۲۹٫۰۱ نسبت به دائرةالبروج تمایل دارد. ماکی‌ماکی ۷۷ درصد از نوری که توسط خورشید به آن تابیده می‌شود را منعکس می‌کند و دومین شیء درخشان کمربند کویپر پس از پلوتو است. قطر ماکی‌ماکی حدود ۱٬۴۳۰ کیلومتر است و اندازهٔ آن تقریباً دو سوم اندازهٔ پلوتو است. دورهٔ چرخش آن نیز ۷٫۷۷ ساعت و ۰٫۳۲۳۷۵ روز زمینی است.

سطح ماکی‌ماکی از نیتروژن، اتان و متان یخ‌زده ساخته شده‌است. به باور ناسا، نیتروژن یخ‌زده بر روی این سیارهٔ کوتوله وجود دارد، اما گروه پژوهشی خوزه لوئیس اورتیز مورنو بر این باور است که سطح ماکی‌ماکی فاقد نیتروژن است. این سیارهٔ کوتوله جو قابل توجهی ندارد و تلسکوپ فضایی اسپیتزر احتمال وجود متان در جو آن را تشخیص داده است.

ماکی ماکی یک قمر دارد که در سال ۲۰۱۶ با استفاده از تصاویر ارسالی از تلسکوپ هابل کشف شد.این قمر که MK2 نام دارد که قطر آن ۱۶۰ کیلومتر و با فاصله ۲۰ هزار کیلومتری از ماکی ماکی قرار دارد.

کشف و نام

[ویرایش]
جسمی که با پیکان نشان داده شده‌است، ماکی‌ماکی است.
ماکی‌ماکی به همراه دو پیرو آیین پرنده‌باز، کنده‌کاری‌شده از تفالهٔ معدنی قرمز

ماکی‌ماکی نخستین بار در ۳۱ مارس ۲۰۰۵[۲][۲۰] و پیش از عید پاک[۵] توسط مایکل براون (از مؤسسهٔ فناوری کالیفرنیا)،[۱۶] چد تروهیو و دیوید رابینوویتز در رصدخانهٔ پالومار دیده‌شد و نام غیررسمی ایستربانی (Easterbunny) را به خود گرفت.[۱]

نام جایگزین ماکی‌ماکی، «۲۰۰۵ اف‌وای۹»[۱] و نام ریزسیاره‌ای آن «ماکی‌ماکی ۱۳۶۴۷۲» است.[۳] به مدت دو سال، این سیارهٔ کوتوله در محافل علمی با نام ۲۰۰۵ اف‌وای۹ شناخته می‌شد، در حالی که مایکل براون نام مستعار «ایستربانی» را بر آن نهاده بود.[۲۱]

در ۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۰۸، اعضای کمیتهٔ اتحادیهٔ بین‌المللی اخترشناسی در کنواسیون نام‌گذاری اخترشناسی و گروه کاری نام‌گذاری سیستم سیاره‌ای تصمیم گرفتند که نام ماکی‌ماکی را بر روی این پلوتوئید جدید که پیش از آن با نام غیررسمی ایستربانی خوانده می‌شد، بگذارند.[۳]

در اساطیر جزیرهٔ ایستر، ماکی‌ماکی خدای باروری است.[۱] جزیرهٔ ایستر جزیره‌ای در شرق اقیانوس آرام و تابع شیلی و شرقی‌ترین مرز جزایر پلی‌نزی است و به خاطر داشتن مجسمه‌های سنگی غول‌پیکر، مشهور است.[۲۲] ماکی‌ماکی خدای آیین تانگاتا مانو (به معنای پرنده‌باز) بود و در شکل پرندگان دریایی که تجسم او بود، پرستش می‌شد و نماد مادی او مردی با سر پرنده بود.[۱]

مایکل براون دربارهٔ این نام‌گذاری گفته‌است:

ما اشیاء منظومهٔ خورشیدی را با دقت بسیار نام‌گذاری می‌کنیم. من ابتدا با اساطیر جزیرهٔ ایستر آشنا نبودم و مجبور بودم که به آن رجوع‌کنم و سرانجام ماکی‌ماکی، خدای ارشد، آفرینندهٔ بشریت و خدای باروری را یافتم.[۳]

طبقه‌بندی

[ویرایش]
همچنین ببینید: تعریف سیاره

در دههٔ نخست سدهٔ ۲۱، اکتشافات بسیاری صورت گرفت و ستاره‌شناسان را به بررسی تعریف یک سیاره واداشت.[۲۳] بنابراین در ماه اوت سال ۲۰۰۶،[۲۴] در تعریف سیاره تجدید نظر شد. در این سال، اتحادیهٔ بین‌المللی اخترشناسی تعریف تازه‌ای از سیاره ارائه داد و طبق آن تعریف، سیاره جسم آسمانی است که ویژگی‌های زیر را داشته‌باشد:

  • در مداری پیرامون ستاره‌ای بچرخد، اما خودش ماه نباشد.
  • دارای جرم کافی و تقریباً کروی‌شکل باشد.
  • اجرام آسمانی پیرامون مدار خود جاروب شده‌باشند (پیرامون مدار خود اجرام آسمانی بزرگی که گرانش غالب منطقه را در اختیار داشته‌باشند، وجود نداشته باشد).
پراکندگی اجسام فرانپتونی در فضا. اجسام آبی‌رنگ، اجسام کمربند کویپر هستند و ماکی‌ماکی در آن قرار دارد.

از سوی دیگر، عنوان تازه‌ای به نام سیارهٔ کوتوله به وجود آمد که به جسم آسمانی گفته می‌شود که دارای ویژگی‌های زیر باشد:

  • در مداری پیرامون ستاره‌ای بچرخد، اما خودش ماه نباشد.
  • دارای جرم کافی و تقریباً کروی‌شکل باشد.
  • اجرام آسمانی پیرامون مدار خود جاروب نشده‌باشند (پیرامون مدار خود اجرام آسمانی بزرگی که گرانش غالب منطقه را در اختیار داشته‌باشند، وجود داشته باشند).

تنها تفاوت بین سیارات و سیارات کوتوله، مناطق پیرامون آن‌هاست. اجرام آسمانی دیگری پیرامون سیارات کوتوله وجود دارند، اما پیرامون سیارات وجود ندارند.[۲۳] سرانجام در سال ۲۰۰۸، اتحادیهٔ بین‌المللی اخترشناسی پنج سیارهٔ کوتولهٔ سرس، پلوتو، هائومیا، ماکی‌ماکی و اریس را به رسمیت شناخت.[۲۵]

در ماه ژوئن سال ۲۰۰۸،[۲۶] اتحادیهٔ بین‌المللی اخترشناسی عنوان تازه‌ای به نام پلوتوئید به وجود آورد و آن را این‌گونه تعریف کرد: «پلوتوئیدها سیارات کوتوله‌ای هستند که نسبت به نپتون فاصلهٔ بیشتری با خورشید دارند و بزرگ‌ترین اجرام کمربند کویپر هستند.»[۲۷] این اجسام فرانپتونی یا کوتوله‌های یخی هستند و انتظار می‌رود با پیشرفت علم تعداد بیشتری از آن‌ها کشف و نامگذاری شوند.[۲۸] پلوتو، هائومیا، ماکی‌ماکی و اریس همگی پلوتوئید هستند. اما سرس پلوتوئید نیست، چون پلوتوئیدها در مداری فراتر از نپتون می‌گردند.[۲۵]

مدار

[ویرایش]
  مدار ماکی‌ماکی
  مدار هائومیا
  مدار پلوتو
  دائرةالبروج
Q: اوج
q: حضیض

مدار ماکی‌ماکی در فاصله‌ای دورتر از پلوتو نسبت به خورشید قرار دارد. میانگین این فاصله ۶٫۸۵ میلیارد کیلومتر (۴٫۲۶ میلیارد مایل) است.[۷] ۳۱۰ سال طول می‌کشد تا ماکی‌ماکی یک بار پیرامون خورشید بگردد.[۱] این سیارهٔ کوتوله °۲۹٫۰۱ نسبت به دائرةالبروج انحراف دارد.[۲]

مسافتی که این سیارهٔ کوتوله برای یک بار گردش پیرامون خورشید می‌پیماید، ۱۰۱۰×۴٫۲۳۳ کیلومتر است. اوج ماکی‌ماکی ۱۰۹×۷٫۸۹۴۷۶ کیلومتر (۵۲٫۷۷ واحد نجومی) و حضیض آن ۱۰۹×۵٫۶۷۱۹۳ کیلومتر (۳۷٫۹۱ واحد نجومی) است. سرعت متوسط این سیارهٔ کوتوله در مدار خود ۱۵٬۸۱۶ کیلومتر بر ساعت است و خروج از مرکز مداری آن ۰٫۱۶۳۸۴۴۹۶۴ و طول روز آن ۰٫۹۳۷ روز زمینی و ۲۲٫۴۸ ساعت است.[۹] در سال ۲۰۳۳، ماکی‌ماکی به حالت اوج خود خواهد رسید.[۱۲]

کمربند کویپر

[ویرایش]

کمربند کویپر ناحیه‌ای از منظومه خورشیدی و فراسوی سیارات است که از مدار نپتون، فاصله ۳۰ واحد نجومی از خورشید، شروع شده و تا فاصله حدود ۵۰ واحد نجومی از خورشید ادامه دارد.[۲۹] کمربند کویپر شبیه کمربند سیارک‌ها، اما ۲۰ بار عریضتر و ۲۰ تا ۲۰۰ بار بزرگتر از آن است.[۳۰][۳۱] و مثل کمربند سیارک‌ها به‌طور عمده از اجرام کوچک و باقی‌مانده‌های تشکیل منظومه خورشیدی شکل گرفته‌است. برخلاف سیارک‌ها که بیشتر از سنگ و فلز هستند، بیشتر اجرام کمربند کویپر از مواد یخ‌زدهٔ فراری مثل متان، آمونیاک و آب تشکیل شده‌اند. سه سیارهٔ کوتولهٔ که به‌طور رسمی مورد تأیید قرار گرفته‌اند یعنی :پلوتو، هائومیا، و ماکی‌ماکی در کمربند کویپر قرار دارند. ماکی‌ماکی دو سوم پلوتو قطر دارد و کمی دورتر از آن در مدارش به دور خورشید می‌گردد. [نیازمند منبع]

روشنایی، اندازه و چرخش

[ویرایش]
مقایسهٔ سپیدایی، اندازه و دورهٔ چرخش ماکی‌ماکی با اجرام دیگر
جسم سپیدایی قطر (کیلومتر) دورهٔ چرخش (روز)
ماکی‌ماکی ۰٫۷۷[۳۲] ۱٬۴۳۰ ۰٫۳۲۴[۱]
سرس ۰٫۰۹ (±۰٫۰۰۳)[۳۳] ۹۴۲٫۴[۳۴] ۰٫۳۷۸[۳۴]
پلوتو[۳۵] ۰٫۷–۰٫۵ ۲٬۳۹۰ ۶٫۳۸۷۲-
هائومیا بیش از ۰٫۶[۳۶] ۵۰۰×۷۵۰×۹۸۰[۲۴] ۰٫۱۶۳[۳۷]
اریس ۰٫۸۶ (±۰٫۰۷)[۳۸] ۲٬۴۰۰[۳۹][۴۰] ۱٫۰۷۹[۴۱]
زمین[۴۲] ۰٫۳۶۷ ۱۲٬۷۴۲ ۱
ماه[۴۳] ۰٫۱۲ ۱٬۷۳۱٫۱ ۲۷٫۳۲۲
خورشید[۴۴] ندارد ۱٬۳۹۲٬۰۰۰ ۲۵٫۳۸

ماکی‌ماکی پس از پلوتو دومین شیء درخشان کمربند کویپر است[۳۲] و تنها کمی کم‌نور تر از پلوتو است[۴۵] و می‌توان آن را با استفاده از یک تلسکوپ آماتور (غیر حرفه‌ای) مشاهده کرد.[۷] البته چون اریس فاصلهٔ بیشتری نسبت به ماکی‌ماکی به خورشید دارد، درخشندگی ظاهری پلوتو و ماکی‌ماکی از آن بیشتر است.[۱۷] پژوهشگران تشخیص داده‌اند که ماکی‌ماکی ۷۷ درصد از نوری که توسط خورشید به آن تابیده می‌شود را منعکس می‌کند.[۳۲]

بزرگ‌ترین اجسام فرانپتونی

ماکی‌ماکی یکی از بزرگ‌ترین اجسام بخش بیرونی منظومهٔ خورشیدی است که تاکنون کشف شده‌است اندازهٔ آن تقریباً دو سوم اندازهٔ پلوتو است.[۲۱] ماکی‌ماکی پس از اریس و پلوتو، سومین سیارهٔ کوتولهٔ بزرگ منظومهٔ خورشیدی است و هم‌چنین هائومیا و سرس در رتبه‌های چهارم و پنجم قرار دارند.[۲۴] اندازهٔ دقیق ماکی‌ماکی نامشخص است، اما از داده‌های تلسکوپ فضایی اسپیتزر و شباهت‌های طیفی آن با پلوتو، ستاره‌شناسان برآورد کرده‌اند که قطر ماکی‌ماکی حدود ۱٬۵۰۰ کیلومتر است.[۵] و دو سوم پلوتو است.[۲۵]

اخیراً، گذر ستاره از جلوی ماکی‌ماکی فرصت فوق‌العاده‌ای برای اندازه‌گیری اندازه و شکل به‌وجود آورد. اندازه‌گیری‌های حاصل از گذر این ستاره نشان می‌دهد که قطر استوایی ماکی‌ماکی ۱۴±۱۴۳۴ کیلومتر و قطر قطبی آن ۱۴±۱۴۲۲ است.[۱۴]

دورهٔ چرخش ماکی‌ماکی ۷٫۷۷ ساعت است که این عدد با استفاده از نورسنجی به دست آمده‌است. اندازه‌گیری دیگری نیز دورهٔ چرخش ماکی‌ماکی را ۱۱٫۴۱ ساعت شناسایی کرده‌است، اما همان ۷٫۷۷ ساعت درست است. [۱۷]

سطح و جو

[ویرایش]
برداشتی هنرمندانه از ماکی‌ماکی

دمای سطحی ماکی‌ماکی حدود °۲۴۰- سانتی‌گراد است[۱۱] گرانش سطحی این سیارهٔ کوتوله حدود ۰/۵ متر بر مجذور ثانیه (m/s۲) و چگالی آن حدود ۲ گرم بر سانتی‌متر مکعب (g/cm۳) است.[۱۶]

تلسکوپ فضایی اسپیتزر با قابلیت‌های فروسرخ، ماکی‌ماکی را مورد مطالعه قرار داد و نشان داد که احتمالاً متان در جو این سیارهٔ کوتوله وجود دارد.[۵] در این شرایط، هنگامی که یخ متان حرارت داده شود، به گاز تبدیل می‌شود. اما از آن‌جا که اکنون ماکی‌ماکی تقریباً در دورترین فاصلهٔ خود از خورشید قرار دارد، به باور اورتیز هنوز سطح این سیارهٔ کوتوله یخ‌زده‌است. حتی اگر متان تبدیل به گاز شود، تنها ۱۰ درصد از ماکی‌ماکی را پوشش می‌دهد.[۴۶]

مدارکی وجود دارد که نشان می‌دهد نیتروژن یخ‌زده بر روی سطح ماکی‌ماکی وجود دارد. هم‌چنین اتان و متان یخ‌زده بر روی سطح این سیارهٔ کوتوله شناسایی شده‌است.[۴۷] هم‌چنین مولکول‌های تولین که حاصل تعامل پرتوهای فرابنفش خورشید با موادی مانند اتان و متان است، بر روی سطح ماکی‌ماکی یافت شده‌است. تولین‌ها منجر به ایجاد رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز می‌شوند و در مشاهدات دیده می‌شود که یک رنگ مایل به قهوه‌ای را به این سیارهٔ کوتوله داده‌اند.[۱]

ماکی‌ماکی دارای دو قطب صاف و مسطح است و عمدتاً با یخ‌های بسیار سفید متان پوشیده شده‌است. هم‌چنین مدارکی نشان می‌دهد که در برخی نقاط ماکی‌ماکی، مواد آلی وجود دارد. این مواد آلی معمولاً بسیار قرمز رنگ است و درصد کمی از سطح این سیارهٔ کوتوله را پوشانده‌است.[۴۶] به باور ناسا، نیتروژن یخ‌زده بر روی سطح ماکی‌ماکی وجود دارد،[۱] اما گروه پژوهشی خوزه لوئیس اورتیز مورنو بر این باور است که سطح این سیارهٔ کوتوله فاقد نیتروژن است و بنابراین گازی وجود ندارد که خورشید به آن حرارت دهد و آن را به گازی در جو ماکی‌ماکی تبدیل کند. اورتیز می‌گوید: «ماکی‌ماکی جرم کمتر و میدان گرانشی ضعیف‌تری نسبت به پلوتو دارد. معنای این چنین است که طی میلیون‌ها سال، نیتروژن قادر به چسبیدن به این سیارهٔ کوتوله نبوده‌است.»[۴۶]

در آوریل ۲۰۱۱، ماکی‌ماکی میانگین زمین و ستاره‌ای بسیار دوردست قرار گرفت و از آن‌جا گذشت و ستاره‌شناسان با استفاده هفت تلسکوپ به مطالعه و بررسی دربارهٔ چگونگی تغییر نور ستاره پرداختند. خوزه اورتیز در این باره می‌گوید: «ماکی‌ماکی از مقابل ستاره گذشت و به جای این‌که محوشدن و روشن شدن ستاره به تدریج صورت گیرد، ستاره ناپدید و دوباره به‌طور ناگهانی پدیدار شد. معنای این چنین است که ماکی‌ماکی جو قابل توجهی ندارد.»[۴۸]

سامانه قمری

[ویرایش]

ماکی‌ماکی در سامانه قمری خود یک قمر شناخته شده دارد که در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ کشف شده‌است. قطر این قمر احتمالاً کمتر از ۲۰۰ کیلومتر است.[۴۹]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

یادداشت‌ها

[ویرایش]
  • [الف] ^  تخت‌شدگی از طریق فرمول به دست می‌آید که در آن نیم‌قطر بزرگ و نیم‌قطر کوچک است.
  • [ب] ^  مساحت بیضی از طریق فرمول به دست می‌آید که در آن تقریباً برابر ۳/۱۴ و و نصف دو قطر بیضی هستند.
  • [پ] ^  حجم بیضی از طریق فرمول به دست می‌آید که در آن و شعاع‌های استوایی و شعاع قطبی است.
  • [ت] ^  سرعت گریز از طریق فرمول به دست می‌آید که در آن ثابت گرانش جسم آسمانی، جرم جسم آسمانی و شعاع آن است.

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ ۱٫۱۰ ۱٫۱۱ "Makemake: Overview" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 2 February 2013. Retrieved 19 August 2013.
  2. ↑ ۲٫۰۰ ۲٫۰۱ ۲٫۰۲ ۲٫۰۳ ۲٫۰۴ ۲٫۰۵ ۲٫۰۶ ۲٫۰۷ ۲٫۰۸ ۲٫۰۹ ۲٫۱۰ "JPL Small-Body Database Browser: 136472 Makemake (2005 FY9)" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ "Fourth dwarf planet named Makemake" (به انگلیسی). International Astronomical Union. 19 July 2008. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 19 August 2013.
  4. ↑ "Makemake" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 24 August 2013.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ Nancy Atkinson (14 July 2008). "Newest Dwarf Planet (and Plutoid): Makemake" (به انگلیسی). Universe Today. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 25 August 2013.
  6. ↑ Belskaya, I. N. ; Bagnulo, S. ; Stinson, A. ; Tozzi, G. P. ; Muinonen, K. ; Shkuratov, Yu. G. ; Barucci, M. A. ; Fornasier, S. "Polarimetry of trans-Neptunian objects (136472) Makemake and (90482) Orcus" (به انگلیسی). Harvard University. doi:10.1051/0004-6361/201220202. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 26 August 2013.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ Mike Wall (22 August 2011). "Meet the Solar System's Dwarf Planets" (به انگلیسی). Space.com. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 26 August 2013.
  8. ↑ "Minor Planet Names: Alphabetical List" (به انگلیسی). Minor Planet Center. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 28 August 2013.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ "Makemake: Facts & Figures" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 30 September 2013. Retrieved 26 August 2013.
  10. ↑ "Orbit Fit and Astrometric record for 136472" (به انگلیسی). Southwest Research Institute. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ Alexander J. Willman, Jr. "Dwarf Planet Makemake Data" (به انگلیسی). Princeton University. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 26 August 2013.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Moore، Patric؛ Rees، Robin (۲۰۱۱). Patrick Moore's Data Book of Astronomy (به ٍen). Cambridge University Press. ص. ۲۵۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ اوت ۲۰۱۳.
  13. ↑ HubbleSite (2016-04-26). "Hubble Discovers Moon Orbiting the Dwarf Planet Makemake" (Press release). HubbleSite (News Release no. STScI-2016-18). Retrieved 2019-04-15.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ Brown, Michael E. "ON THE SIZE, SHAPE, AND DENSITY OF DWARF PLANET MAKEMAKE". Institute of Physics (به انگلیسی). Astrophysical Journal. doi:10.1088/2041-8205/767/1/L7. {{cite journal}}: |access-date= requires |url= (help)
  15. ↑ Michael E. Brown. "ON THE SIZE, SHAPE, AND DENSITY OF DWARF PLANET MAKEMAKE" (به انگلیسی). The Astrophysical Journal. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ ۱۶٫۳ ۱۶٫۴ Randy Russell (22 July 2008). "Makemake Statistics" (به انگلیسی). Windows to Universe. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 26 August 2013.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ A. N. Heinze, Daniel deLahunta. "THE he Rotation Period and Light-Curve Amplitude of Kuiper Belt Dwarf Planet 136472 Makemake (2005 FY9)" (به انگلیسی). Harvard University. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.
  18. ↑ "(136472) Makemake" (به انگلیسی). University of Pisa. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.
  19. ↑ JPL/NASA (2015-04-22). "What is a Dwarf Planet?". Jet Propulsion Laboratory. Retrieved 2022-01-19.
  20. ↑ Michael E. Brown (13 July 2008). "What's in a name? [part 2]" (به انگلیسی). Mike Brown's Planets. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 25 August 2013.
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Anne Minard (23 July 2008). "New Dwarf Planet Makemake Marks Shift in Naming Trend" (به انگلیسی). National Geographic. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 25 August 2013.
  22. ↑ "Easter Island (island and province, Chile)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 19 August 2013.
  23. ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ "Dwarf Planets" (به انگلیسی). University of Colorado Boulder. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 16 August 2013.
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ Clark R. Chapman. "dwarf planet (astronomy)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.
  25. ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ "Dwarf Planets: Science and Facts About the Solar System's Smaller Worlds" (به انگلیسی). Space.com. 10 April 2012. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 28 August 2013.
  26. ↑ "dwarf planet (astronomy)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 16 August 2013.
  27. ↑ "planet" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 9 September 2013.
  28. ↑ "'Plutoid' Chosen As Name For Solar System Objects Like Pluto" (به انگلیسی). Science Daily. Retrieved 28 May 2016.
  29. ↑ Alan Stern; Colwell, Joshua E. (1997). "Collisional Erosion in the Primordial Edgeworth-Kuiper Belt and the Generation of the 30–50 AU Kuiper Gap". The Astrophysical Journal. 490 (2): 879–882. Bibcode:1997ApJ...490..879S. doi:10.1086/304912.
  30. ↑ Audrey Delsanti & David Jewitt. "The Solar System Beyond The Planets" (PDF). Institute for Astronomy, University of Hawaii. Archived from the original (PDF) on September 25, 2007. Retrieved March 9, 2007.
  31. ↑ Krasinsky, G. A.; Pitjeva, E. V.; Vasilyev, M. V.; Yagudina, E. I. (July 2002). "Hidden Mass in the Asteroid Belt". Icarus. 158 (1): 98–105. Bibcode:2002Icar..158...98K. doi:10.1006/icar.2002.6837.
  32. ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ Sindya N. Bhanoo (23 November 2012). "Dwarf Planet Lacks Atmosphere, Glimpse Suggests" (به انگلیسی). NewYork Times. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 26 August 2013.
  33. ↑ Jian-Yang Li, Lucy A. McFaddena, Joel Wm. Parker, Eliot F. Young, S. Alan Stern, Peter C. Thomas, Christopher T. Russell, Mark V. Sykes (2006). Icarus (به انگلیسی). Science Direct. p. ۱۶۰–۱۴۳. Archived from the original on 24 September 2015. Retrieved 28 August 2013.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
  34. ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ "Ceres: Facts & Figures" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 7 October 2013. Retrieved 28 August 2013.
  35. ↑ "Pluto Fact Sheet" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.
  36. ↑ David L. Rabinowitz, Kristina Barkume, Michael E. Brown, Henry Roe, Michael Schwartz, Suzanne Tourtellotte, Chad Trujillo. "Photometric Observations Constraining the Size, Shape, and Albedo of 2003 EL61, a Rapidly Rotating, Pluto-sized Object in the Kuiper Belt" (به انگلیسی). The Astrophysica Journal. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
  37. ↑ Randy Russell (2 October 2008). "Haumea (dwarf planet)" (به انگلیسی). Windows to Universe. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.
  38. ↑ Michael K. Brown. "New Planet" (به انگلیسی). California Institute of Technology. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 12 August 2013.
  39. ↑ RAY SANDERS (14 October 2011). "Pluto or Eris: Which is Bigger?" (به انگلیسی). Universe Today. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 13 August 2013.
  40. ↑ "Eris - the Largest Dwarf Planet" (به انگلیسی). BBC. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 14 August 2013.
  41. ↑ "Eris: Facts & Figures" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 7 October 2013. Retrieved 15 August 2013.
  42. ↑ "Earth Fact Sheet" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 28 August 2013.
  43. ↑ "Moon Fact Sheet" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 28 August 2013.
  44. ↑ "Sun Fact Sheet" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 28 August 2013.
  45. ↑ "Makemake of the Outer Solar System" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 27 August 2013.
  46. ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ ۴۶٫۲ Andrew Fazekas (21 November 2012). "Distant Dwarf Planet Secrets Revealed" (به انگلیسی). Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 26 August 2013.
  47. ↑ "The Dwarf Planet Makemake" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 25 August 2013.
  48. ↑ "Dwarf planet Makemake examined for the first time" (به انگلیسی). BBC NEWS. 21 November 2012. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 26 August 2013.
  49. ↑ Parker, A. H.; Buie, M. W.; Grundy, W. M.; Noll, K. S. (2016-04-25). "Discovery of a Makemakean Moon". The Astrophysical Journal. 825 (1): L9. arXiv:1604.07461. Bibcode:2016ApJ...825L...9P. doi:10.3847/2041-8205/825/1/L9.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ماکی‌ماکی موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ماکی‌ماکی&oldid=39192564»