Aval
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ.
Frouezh an avalenn eo an aval, dezhañ stumm ur voul an aliesañ, hag a bep seurt liv ha ment. Boued mat eo an avaloù evit mab-den ha kalz loened. Gounezet e vez anezho en holl rannvroioù goudomm. Renket e vez an avaloù hervez an implij a vez graet deuzouto. Avaloù sistr a zo ar re a vez implijet o chug evit ober meur a alkool. Avaloù kontell a zo ar re a vez debret ent-kriz. Avaloù da boazhañ a vez graet deus ar re zo mat evit an implij-se. Blazioù disheñvel a vez ganto sukret, c'hwerv pe trenk zoken. Deus spesad Malus pumila eo an tri seurt a zo muioc'h eget 20 000 gouenn deuzouto er bed a-bezh.
Meur a evaj a vez graet gant avaloù, ma vefe chug avaloù pe sistr ha lambig pa vez goet.
Etimologiezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Diwar ar ger henvrezhonek abal, aual 1499, da geñveriañ gant ar gerioù afal e kembraeg,abal en hengembraeg, aval e kerneveureg, aball en iwerzhoneg kozh, auallo er galianeg o orin boutin er c'heltieg abalo- . Er yezhoù germanek e kaver anvioù tost : apfel en alemaneg pe appel er saozneg[1].
An anv spesad Malus pumila a zo o tont eus ar ger latin malum a dalv aval evit ar genad ha deus an ar ger latin pumilum a dalv krak.
An anv latin pomum a dalv frouezh a zo bet implijet evit stummañ ar ger pomme e galleg padal eo ar ger malum a zo bet implijet evit stummañ mela en italianeg pe mar er roumaneg, div yezh romanek all.
Ar ger aval a vez implijet ivez e brezhoneg evit kalz traoù pe frouezh all, dezho stumm ur voul damheñvel ouzh an aval.
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Ur frouezhenn faos (dindan ster al louzawouriezh) eo an aval, peogwir e vez debret kement skor ar bleunioù, hag ar vierez a zo stag-ouzh-stag. Renket e vez anezhi e-touez ar frouezh bouedek a vez kavet boued ar frouezh ha chug enno.
Stummoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Stumm ur voul eo an hini a vez kavet an aliesañ, met gouennoù' zo a c'hell bezañ disheñvelik, evel an hini brudet aval Api er ganaouenn c'hallek Pomme de reinette et pomme d'api en dije un orin e Breizh en Apigne (war dachenn kumun Reuz e bro Roazhon). An aval Api en doa stumm ur steredenn 5 skourr ha plad.
Ur c'houenn aval-sistr a vez kavet e bro-Vigoudenn pe c'hoazh e bro C'hlazig a vez graet "poch binioù" dezhi peogwir e pign ar boued tro-dro d'al lost evel poch ur binioù tro-dro d'ar sutell. Ne vez ket implijet ken gant farderien sistr a-vicher peogwir eo un tamm re vihan. Ar re a fard sistr evit o flijadur a implij anezhi c'hoazh.
Gouennoù 'zo o deus ur stumm hir evel an hini anvet galeuse pe pigeonnet d'Armor a zo hec'h orin e Bro Leon.
Implijoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Skeudennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Mojennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Pennadoù kar
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Avaloù all
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Da veur a dra e vez graet an anv aval e brezhoneg : Dont a ra deus o stumm rond damheñvel ouzh hini an aval[2].
aval-derv : aval-tann : Boul goadek, dezhi ment ur graoñienn, a gresk war deil ar gwez-derv, en-dro d'ul larvenn amprevan.
aval-douar : patatez
aval-gouzoug: Stumm rond a vez kavet e gouzoug ar baotred
aval-pin : organ gouennañ ar pin ha gwez all kar dezho.
aval-spern : hogan
aval-stoub : Frouezhenn damheñvel ouzh ur berenn, c'hwerv he blaz a vez debret poaz.
aval-sukrin : Frouezhenn ar sukrin
aval-tann : aval-derv
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Dictionnaire étymologique du breton, Albert Deshayes, Emb. Le Chasse-Marée, 2003, ISBN 2-9142-0825-3
- ↑ Geriadur brezhoneg an Here, Emb. An Here, 2001, ISBN 2-86843-236-0
