Türk Halk Edebiyatı

Alevi inanç sisteminde dem, dolu gibi isimlerle adlandırılan ve Alevi cemlerinde önemli bir yere olan içki kültü üzerine oluşturulan ritüeller ve inanç pratikleri mevcuttur. Alevi inanç sistemindeki içki kültüne bazı yayınlarda değinilmiştir. Fakat bu yayınlar doğrudan konuya odaklanmadıkları için geneli ortaya koymaktan uzak bir tablo çizmektedir. Mevcut yayınların temel eksikliklerinden biri de görsel unsurlarla desteklenememiş olmasıdır. Bu çalışmada Anadolu ve Balkan coğrafyasında yerleşik Alevi topluluklarında yaşamaya devam eden dem merkezli ritüellerden tespit edilenler farklılıkları ile birlikte analiz edilerek sunulacaktır. Dem kültü merkezli icra edilen ritüellerden biri olan “Dem Geldi Semahları” makalede farklı yörelerden örneklerle görsel unsurlarla desteklenerek analiz edilecektir. Dem Geldi Semahları farklı yerleşim birimlerinde cem ritüeli içerisinde dem hizmeti ile birlikte icra edilen semah ritüellerinden birisidir. Çalışmada Türkiye’nin muhtelif yerleşim birimlerinde yaptığımız alan araştırmalarında kayıt altına aldığımız Dem Geldi Semahları, semahların icra şekilleri, ritüel içerisindeki yeri, icra edilen eserler ve notaları ile mukayeseli bir şekilde verilecektir. Analizlerde, sadece semah merkezli bir bakış açısı ile odaklanılmadan inanç zümresinin içki kültüne bakışı da gerekli yerlerde içki ile ilgili diğer inanç pratiklerine atıflar yapılarak ortaya konulmaya çalışılacaktır.

In the Alevi belief system, there are rituals and belief activities known as dem or dolu formed around the cult of drink which has an important place in the Alevi cems. Some publications have mentioned this cult within the Alevi belief system. However, those publications are far from revealing the overall of this subject because they aren’t focusing directly on the subject. Also, one of the basic lacks of available publications is that they don’t include visual elements. In this paper, determinations from dem based rituals that are continuing to live in the Alevi communities in Anatolia and Balkans, together with differences between them will be analyzed and presented. It will be made an analysis of “Dem Geldi Semahs”, one of the rituals that are dem based practiced, supported with examples from different regions and visual elements. “Dem Geldi Semahs” is one of semah rituals which are performed together with dem service within cem ritual on different locations. In the study, “Dem Geldi Semahs” which we recorded during our fieldwork on the various locations in Turkey, and the forms of semahs performance, its place in the ritual, musical works with notes will be presented comparatively. In the analyses, without just focusing on the semah basic aspect, it will be also presented the view of the belief community on the cult of drink by referring, when it is necessary, to other belief activities related to drink.

Our music contains almost all the aspects of our national culture. The need for the studies of common terminology in order to interpret our music through more extensive and meaningful expressions is recognized through the problems. If common musical terminology is designated, the musical misconception between Anatolian Turkish music and other Turkic music might be partially resolved in order to settle these problems. We assume that like in other fields, introducing words supporting common musical terminology among Turkic people will not only solve the problems but also constitute a useful source for learning regional differences in music.
This article discusses common musicological problems between the term “ashula” and “mani” basing on the relationship, similarity and current functioning of the two terms. These two genres, based on the verse types “aruz” and “parmak” and sung with particular melody types (makam),  have enriched their sources while completing their development with the time. These developments led to association of these genres with similar kinds or their differentiation. Whereas had the commonality of expressions been maintained since past, the time would not have been lost for these disputes and more novelties would have been observed instead. These problems are observed not only between the terms “ashule” and “mani”. The same is true for many terms used today. In conclusion, we will examine the term “ashula” equivalent of the Anatolian term “mani”, in terms of its prevalence within the territory of Uzbekistan and its terminological problems in comparison with the term “mani” while seeking new ways to solve this common problem.

Türkçede levirat üzerine oluşan sınırlı literatürün bu geleneksel evlilik biçimini yalnızca tarihsel bir tema olarak ele almış olması, konu üzerine yüzeysel bir literatür taraması yapan kişilerde levirat geleneğinin geçmişte yaşanmış ve artık icra edilmeyen bir uygulama olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucunu doğurmaktadır. Bu, sorunlu bir durumdur çünkü bu gelenek tüm canlılığı ile Anadolu’nun tamamında hâlen icra edilmektedir.

Kocasını kaybeden bir kadın, kaynıyla; abisini ya da kardeşini kaybeden bir erkek, yengesiyle neden evlenir? Bu evlilik icracılar için nasıl bir anlam taşır? Ortaya çıkan köklü rol değişikliği bazı hasarlara sebep olmaz mı? Olursa bunlar nasıl düzeltilir?

Yukarıdaki sorulara halkbilimi disiplininin yöntem ve araçları ile cevap arayan bu çalışma, levirat geleneği kapsamında evlenmiş kişilerle yapılan derinlemesine mülakatlardan elde edilen bilgilere dayanmaktadır. Alandaki önemli bir boşluğu doldurma gayesi ile kaleme alınan bu eser; levirat geleneğinin yapısı, işlevi ve anlamını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

\,1. P r o pp' II n~1 asa 1 Çöz ü ın 1e m e~J e t o cl II J~1rd Doç. Dr. ATılgün ÇıBLAK Halk edebiyatının anlat! esasına dayanan önemli türlerinden birisi olan masallar, özellikle çocukların eğitiminde, sosyal gelişiminde önemli faydalar sağladığı gibi yetişkinler için de bir nevi roman ve hikaye işlevi görmüştür.

Bu çalışmada Melamîliğin teşekkülü, gelişimi; dayandığı düşünce, felsefe ve anlayış; Melâmî anlayışına bağlı olanların yaşamlarından özetler, Melâmîlikten doğan fütüvvet anlayışı ve Melâmîliğin tarikat şekillenmesi sorunsalının irdelenmesi işlenecektir. Bu çalışmayı daha anlaşılır kılmak için başlıklandırmalar yapılmış ve konular bu başlıklar altında incelenmiştir.

Özet
Geçmişten bugüne tufan hadisesi edebî metinlerde önemli bir yer tutar. Tufan hadisesinin işlenişi yazarların kaynaklarına göre değişiklik gösterse de cezalandırma, arınma ve yeniden doğuş bu eserlerde ortak motif olarak geçer. Modern Türk edebiyatının önemli yazarlarından Mustafa Kutlu’nun Tufandan Önce hikâyesinde Nuh Tufan’ını imleyen birçok metaforun eserin dokusuna ustaca yerleştirildiği görülür. Yazarın kaynaklarının İslamî olması dolayısıyla, eserdeki sembolik unsurlar, göndermeler ve anıştırmaların Kur’an-ı Kerim’deki kıssa, anekdot ve ayetlerle ilintili olduğu görülür. Başka eserlerinde de siyaset ve toplum ilişkisine yer veren yazar, Tufandan Önce hikâyesinde siyasî yozlaşmayı ayrıntılı olarak işler; bir Anadolu kasabasındaki durumla Nuh tufanı arasında benzerlik kurar. Bu çalışmada Tufandan Önce hikâyesi siyaset-toplum ilişkisi bağlamında değerlendirilip Anadolu kasabasındaki durumla Hz. Nuh’un kavmi ve tufan hadisesi arasındaki benzerlikler üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Hikâye, siyaset, tufan, kasaba, metinlerarasılık 

Abstract
From past to present, the flood takes an important place in literary works. Even the discussion of the flood event differs in accordance with sources of writers; punishment, salvation, and rebirth are common motifs in these works. In one of the distinguished writers of Turkish literature Mustafa Kutlu’s story Tufandan Önce, it is seen that many metaphors which refers to the flood of Noah are placed skillfully. Due to the writer’s sources are Islamic, it is seen that symbolic elements, implications and allusions in his work are related to stories, anecdotes and verses of Quran. The writer, who gives place to the relationship between politics and society in his other works as well, discusses political corruption in story Tufandan Önce in detail. He makes an analogy between the situation in an Anatolian town and the flood of Noah. In this paper, the story Tufandan Önce firstly has been examined in term of relationship between politics and society, and then the similarities between the situation in the Anatolian town and the people of Noah and the flood have been discussed. 
Keywords: Story, politics, the flood, town, intertextuality

Bu çalışmada, Türk edebiyatının önemli yapı taşlarından biri olan, başta Anadolu olmak üzere geniş bir coğrafyada tanınan, yaşamı ve kişiliğiyle halkın dilinde efsaneye dönüşmüş ve Alevi-Bektaşi edebiyatının, Alevilerce ulu sayılan yedi büyük şairinden biri olan Pir Sultan Abdal'ın şiirlerindeki "Turna" motifi üzerinde durulacaktır. Anadolu'daki yaygın anlayışa göre turnalar saflığın, bereketin, mutluluğun, temizliğin, vefânın, sabrın, özgürlüğün simgesi olarak görülmektedir. Bu nedenle turnanın; halk hikâyelerinde, halk ve divan şiirinde, türkülerde, Alevî-Bektaşî inançlarında ve edebiyatında, önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu nedenle kutsal kabul edilen bu kuş, Alevî-Bektaşî edebiyatında başta Hz. Ali olmak üzere ulu kabul edilen kişilerin simgesi haline gelmiştir. Turna, yaklaşık iki bin yıldan beri sıla ile gurbet arasında haberleşmeyi sağlamış, sevilip sayılan, en çok değer verilen kişileri temsil etmiştir. Hacı Bektaş Velî Velayetnâmesi'nde de ilk Müslüman Türk mutasavvıfı olan Ahmed Yesevî'nin "turna donu"na girdiği kayıtlıdır. Alevîlerce ulu kabul edilen Pir Sultan Abdal da şiirlerinde turna kuşunu sıklıkla işlemiştir. Pir Sultan, "Yedi ulu şair" içinde, bugüne kadar hakkında en çok araştırma yapılan şairdir. Çok sevilen bir şair olduğu için, Anadolu'da "Pir Sultan Abdal geleneği" oluşmuş ve sayıları en az altı tane olan şairin" Pir Sultan" mahlasını kullandığı tespit edilmiştir. Şiirlerindeki "turna" motifini tespit ettiğimiz şair, 16. yüzyıl başlarında, Sivas'ın Yıldızeli ilçesinin Banaz köyünde doğan asıl adı Haydar olan Pir Sultan'dır. Bu çalışmada, İbrahim Aslanoğlu ve Cahit Öztelli'nin derledikleri Pir Sultan'a ait şiirlerdeki "turna" motifi tespit edilerek, bu motif yaşadığı yüzyıl olan 16. yüzyılın özellikleri ve Alevi-Bektaşi inanç ve ritüelleriyle açıklanmaya çalışılmıştır.

Şan Kızı Destanı, İtil Bulgarları arasında sözlü olarak aktarılmış ve Bulgarların

İslâmiyet’i kabulünden sonra Mikail Baştu tarafından yazıya geçirilmiştir. Destan,

halk arasında anlatılan parçaların bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Şan
Kızı Destanı, Şams oğlu Mikail (Baştu) tarafından 865 yılında yazılmaya başlanmıştır.

Destan metninde hem Bulgar boyunun mitolojik özellikleri hem de İslâmiyet’i

kabul ettikleri ilk dönemin özellikleri bulunmaktadır. Destanın başında Tanrı’nın

Alpleri nasıl yarattığını anlatması, Türklerin kadim inançlarını ortaya koyması

bakımından önemlidir. Şan Kızı Destanı’nda görülen Alpler, diğer Türk destanlarında

gördüğümüz özelliklerden çok daha farklı özelliklere sahiptirler. Tabiatüstü

güçleri vardır. Ayrıca dişi ve kahramanlık yapmayan Alpler de vardır. Eski
Bulgar inancı, Tanrı ile beraber “iye”lerin de bulunduğu bir hüviyete sahiptir. Buradaki

‘alplar, dev gibi iri, çirkin ve olağanüstü güçleri olan ölümsüz olduklarına
inanılan “ iye alp tipi”lerdir. Arketip olarak idealize edilmiş “alp tip”ine Oğuz Kağan

Destanı’nda rastlıyoruz. Oğuz’un fiziki özellikleri, göçebe toplumunun sert
doğa koşullarına karşı çizilmiş en ideal özelliklerdir. Dede Korkut’a ve diğer destan

parçalarında geçen, “pazu kuvveti”ne işaret eden alpler ile İslam sonrası metinlerde

ortaya çıkan “alp eren” tipi, toplumun bir olgu olarak yaşadığı döneme ışık
tutan temel kimlik ve kişilikler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma, Şan Kızı
Destanı’nda gördüğümüz “iye alp”lerin yaratılışı ile bunların tekâmülü olarak gördüğümüz

“alp” ve “alp eren”  arketipi üzerine tarihsel ve mitolojik bir değerlendirme
gayretidir.

Abstract: The legend of Shan Girl has been orally told among Itil Bulgarians and it has
been committed to paper by Mikail Baştu after Bulgarians have converted into Islam.
The legend has been composed by joining the parts told among the people. The Leged
of Shan Girl has been started to be written by Şams’ son Mikail (Baştu) in 865. In the
text of the legend there are both the mythological peculiarities of Bulgarian clan (tribe)
and the features of the first period after converting into Islam. In the beginning of the
legend, the narration of how God had created Alps is important from the perspective of
exhibiting the ancient beliefs of Turks. Alps which are seen in the Legend of Shan Girl
have more different characteristics than the features we have seen in other Turkish legends.

It has supernatural powers. Besides there are Alps who are female and not courages.

The ancient Bulgarian belief has an identity of existing “iye” with God, too.
‘Alps’ in here are “the iye types” who are huge and ugly and haaving supernatural
powers  like giant.  We meet “alp type” which are idealized as archetype in Oğuz Khan
Legend. The physical characteristics of Oğuz are the most ideally portarayed features
against the hard natural conditions of a nomadic society. Alps standing for “muscle
power” in Dede Korkut and other legend parts and “the type of Alp Eren” revealing out
in post-Islamic texts have been up before us as main identity and personality which are
enlightening the period in which society have lived as a phenomenon. This study is a
mythological and historical effort of evaluation on the creation of “iye alp” which we
have seen in Shan Girl Legend and the archetype of “alp eren” and “alp” that we see as
the evolution of those.

Tanzimat’la birlikte Batı kaynaklı olarak edebi geleneğimize girmeyen başlayan
yeni türlerle birlikte edebiyatımızda Yeni Türk/ Batı Tesirindeki Türk/ Modern
Türk Edebiyatı şeklinde isimlendirilen yeni bir dönem başlamıştır. Bu dönemde
yeni edebi türler ve şekiller kullanılmaya başlanmakla beraber bu türlerin
ilk ürünleri bazen yeni konuları eski şekillerle bazen de yeni türleri eski konular
etrafında oluşturma şeklinde olmuştur. Türkçülük akımı, Milli Edebiyat dönemi
içerisinde ve Yeni Lisan hareketinin en önemli temsilcilerinden Ömer Seyfettin bu dönemin ve sade dil anlayışının en önemli temsilcilerinden biridir. Ömer Seyfettin eserlerinin konularını Türk kültürünün farklı dönemleri ve farklı kaynaklarından alırken doğrudan Türk Halk edebiyatı anlatı türünün örneklerinden  faydalanmıştır. Onun halk kültürü temelli eserlerinin en güzel örneklerinden biri de “Başını Vermeyen Şehit” adlı hikâyesidir. Temelde halk arasında yaygın olarak anlatılmakta olan bir “kesik baş” efsanesi 16. yüzyıldaki tarihi olayların anlatıldığı ve Peçevî tarafından hazırlanmış olan tarih kitabına girmiş oradan da 20. yüzyılda Ömer
Seyfettin’in kaleminde edebi hikâyeye dönüşmüştür. Bu makalede edebi eserlerin oluşturulma süreçlerinde Türk Halk kültürü ürünlerinin önemi üzerinde durulacaktır.
Ömer Seyfettin’in “Başını Vermeyen Şehit” adlı hikâyesi kendisine kaynaklık eden tarih eseri çerçevesinde ele alınacak ve tarih kitabı ile edebi eser arasındaki
ilişki ortaya konulmaya çalışılacaktır. Ömer Seyfettin’in hikâyesinin temeli olan “kesik baş” anlatılarının kökeniyle ilgili ana hatlarıyla bilgi verilecek fakat konu ile
ilgili benzer ve detaylı çalışmalar olduğu için geniş çaplı bir karşılaştırma yapılmayacaktır.

Mustafa Kutlu (1947 Erzincan-) who has been studying as a Turkish-literature teacher, director of literature magazine, writer of encyclopedia, journalist and television programmer has published his firs story “O” on the magazine named Hareket in 1968. Kutlu has been publishing his long-stories hitherto. In addition he has been publishing essays and reviews.  He has been publishing a long-story every year since 1999. Kutlu has published Tirende Bir Keman (A Violin in Train) in 2015. There is word “Story” on the cover of that book. However this book can accept a novel because it has been edited as a ballad-novel. Kutlu has taken hand social truths both in terms of Islamic sensitivity and particularly in social realism. 
Story-teller Mustafa Kutlu who writes on İslamic sentiment has maintained searching novel kind in Oriental narrative tradition at his work named Tirende Bir Keman. Kutlu has benefited from songs and folk-songs both in fiction and the content in his text. Therefore his text Tirende Bir Keman could be named as “ballad novel” in terms of its gender.
Kutlu has partially deviated from storytellers between 1950-1980 had wrote in Islamic sentiment as Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç, Şevket Bulut, Rasim Özdenören, Cahit Zarifoğlu, İsmail Kıllıoğlu, Durali Yılmaz, Ali Haydar Haksal, Hüseyin Su and Ramazan Dikmen. Kutlu has brought a new perspective to the traditional comprehension that had glorified Anatolian / provincial human contrary to the life of the city people. Author has confronted his readers to the truths in the context of both Istanbul and provincials as Adana, Mersin, Gaziantep and a no-named small town, taking three generations of a family of musicians to the center of theirs narration.
Mustafa Kutlu’s approach to Turkish novel history likes Ahmet Hamdi Tanpnınar’s approach. Kutlu accepts Turkish novel history as a journey to westernization. He takes hand this issue in regard to changing civilization.  However he believes that a forced changing like this is impossible in context of Islamic tradition. Kutlu warns us that nowadays the literature has become consumption merchandise on all over the world in which the capitalism had become unique ruling except from some real reader end writer.  (Kutlu, 2002: 736, 737)
Kutlu has continued his novel render search in the oriental narrative context with his new book Tirende Bir Keman which we introduced it as a ballad-novel.  The narrator of this book gives information about each song and composer in question by every suite situation or folk-songs that come remind. The first  song said in the story is “Canımın yoldaşı ol gönlüme bin neş’e bırak/ Be my soul’s fellow traveler; leave in my heart a merriment” (Uşşak melody-by Şükrü Tunar), the second song is belongs Hacı Arif Bey that begins with words “Olmaz ilaç sine-i sad-pâreme / Çare bulunmaz bilirim yâreme—There is no any medicine for my chest divided hundred pieces / I know no-one can find a treatment for my love  injury”. In this context the last approach gives a folk-song. One person of the story Sadullah has look for his wife Şefika. A few troublesome men has kidnapped Şefika. Sadullah comes across Şefika in a train car when singing “Keklik gibi kanadımı süzmedim / I didn’t behave coquettishly like partridge”. In this ballad-novel there are also many oriental music terms like “taksim / improvisation, buğulu ses / steamy sound, hüzzam, suzinak, mahur, Hüseyni, Hicaz / Hijaz, Nihavent, notaya basmak / pressing on note”. 
Mustafa Kutlu’s works known as story different from recently “event history” and “case history”. His works show diversities from concept of long-story also.  Kutlu has been wanting to carry todays literature his main literal sources like religious and national traditions, the oral literature, ancient and Sufi literature’s narrative approaches.
The story-teller Kutlu wants to capture the readers’ hearts by his word-worlds established with language and emotions to the contrary described events in story. He has carried out giving patterns of oriental-traditional novels in the effect of Tanpınar who had said our novels are our folk-songs. Kutlu has realized Tanpınar’s opinion. 
Writer who wants to understand human has benefited from songs intensively at first and from folk-songs secondary.  Technique differences between song and folk-song genders have disputed to present in context of İstanbul-the provinces, “aruz-hece / poetic structure”, the old aristocrat literature and folk literature. Kutlu has been showing us that each gender of poetry is same with his new ballad-novel. Two type of poem has similar speech, problems, ones spoken to and performers. 
Most of speakers of Mustafa Kutlu have been emphasizing that his stories are different stories assert the villages are places of virtue and the big countries are spaces of alienation (Çoşkun, 2010: 405, 406). Yet Kutlu doesn’t exalt village-life and run down city-life in his work Tirende Bir Keman. He changes traditional comprehension in this topic. He also put forward a new sensitivity on the contrary of social realists. He confronts his readers to other un pleasant truths of rural society.
We cannot explain the situation of comparison, mistaking for and transition the genders novel and story merely with not knowing of these gender’s limits and today’s postmodernist attitude that claim the genders have no-border. The postmodernist practices of Mustafa Kutlu in this ballad-novel virtually based on traditional oriental narrate. The narrator has undertaken important functions in this ballad-novel. It has confronted us with society who is totality of positive sensitivities and negative insensitivities. The writer has been allowed the narrator who isn’t a person of novel interfering with the text, conversing with reader, asking to reader, giving answers, making decision about people and circumstances. The writer both has used means of modern literature’s expressions and counterfeited narrators like Meddahs, Ahmet Mithat Efendi with his preferences. Thus he has kept on traditional narration. Kutlu has settled tree person father, son and grandchild to the center of novel with their sorrowful wife’s.  Thus he has reflected unspoken truths of slum in Islamic sensitivity.
Kutlu has used very kind of literal humor like “difficult situation humor, slang, untrained lover humor, comic of name and copying speech of Meddah”. The reader simple has been captured with its heart thanks to best lingual endeavor in novel Tirende Bir Keman. There are many name tricks like Kemani Kenan in the book.

'run, son yıllarda yapılan yayımlan üzerine, Vatikan yazmasmı içeren yeni bir yayımı daha eklendi. 1 Bu çalışma, Vatikan yazmasının bağımsız olarak ele alındığı üçüncü yayımdır. 2 Bu yazımızda bu yayımı tanıtmak istiyoruz. Kitap, genel olarak, altı hikayelik Vatikan yazmasının yazıçevriminden oluşan "Metin'' (27-106), metin bölümiindeki sorunlu sözcüklerin tartışıldığı "Açıklamalar" (108-279), açıklamalar bölümünde tarhşılan dört yüzün üzerinde sözcüğün dizildiği "Dizin" (283-289), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan Kitapları, numara 1390'da kayıtlı, Yazıcıziide'nin TarTb-i Al-i Selçu'fs adlı eserinin baş tarafında bulunan ve iki yapraktan oluşan Oguz-name parçasının yazıçevriminden oluşan "Metin" (294-. 301), asıl metinde geçen sözcüklerden bir seçki yapılarak hazır]anan "Sözlükçük" (307-331) ve uzunca bir yer tutan "Kaynaklar" (333-406) bölümünden oluşmaktadır. • "Birkaç Söz''den (7-10) öğrendiğimize göre çalışmada, Gökyay'ın 1973'te 3 çıkan kitabından sonraki yayımlar göz önünde bulundurulmuştur. Bu arada, eserin bütünlüklü yapısının 1998'de sona ermesine karşın 2001 'de yayımlanan Tezcan

Kış kıyamet karıncanın ağustos böceğini ölüme terketmesine katılıyor musunuz? Çocuklarımız kendi masallarımızla büyümüyor. Kim hangi masalla büyüyorsa sonuçta oraya ait oluyor. Bizim masallarda kızlarımız aktiftir, keloğlanımız çabalar vezir olur, hatta padişahın kızıyla evlenir. Batı masallarında bu görülmez. Katı bir sınıfsal hiyerarşi vardır. Kızlar, kurtulmak için beyaz atlı prensin (üst sınıf) gelip onları öpmesini bekler. İşin garibi şu anda bizim kızlarımız da öyle oldu. Masallar sadece bilinçaltı taşımıyor, bilinçaltı da kuruyor. Masalların farklı işlevlerine dikkat çekmeye çalışan bir deneme.

İnsanın fizikî ve sosyal çevresiyle kurduğu ilişkiler bütünü kültür yapılarını oluşturur. Bu yapılar toplumların kültürel belleğini teşkil eder. Yaşanılan mekânlar, kültürel bellek biçimlerinin kodlama alanıdır. Mekân, toplumun bellek deposu olarak kültürel sürekliliğin sağlanmasına katkıda bulunur. Topluluğun üyeleri tarafından aynı mekânda bulunmak, ortak deneyimin ve belleğin paylaşılmasını sağlar. Bu ortamlarda kuşaklar arası bir kültürel iletişim söz konusudur. Aynı mekânda bulunmanın belirlediği ortak davranış kalıpları, topluluğun değer ve tutumlarının oluşmasında önemli bir etkendir. Makalede Barak Türkmenlerine ait köy odaları kültürel bellek mekânı olarak incelenmiştir. Makalenin amacı, kültürel bellek mekânı olarak Barak odasının, topluluğun tarihî ve edebî kimliğini korumada oynadığı rolü ortaya koymaktır. Bu çerçevede öncelikle literatür taraması yapılmış, veriler doküman analizi tekniğiyle toplanmış ve tespit edilen verilerin doğrulanmasında kaynak kişilerle görüşmeler yapılmıştır. Yapılan incelemede Barak Türkmenlerinin göç ve iskân süreçlerinde oluşan sözlü kültür ve sözlü tarih belleğinin oda ekseninde korunup kuşaklar arasında aktarıldığı tespit edilmiştir. Barak odalarının yöre kültüründe meclis, misafirhane, eğlence mekânı, yas evi gibi birden çok işleve sahip olması, bu kültürel paylaşıma ortam hazırlamıştır.

Bilindiği üzere folklorik ürünlerin mahiyetine dair işlevler “sözlü olma”, “geleneğe bağlılık”, “çeşitlenme”, “kalıplaşma” ve “anonimlik” şeklinde sıralanabilir. Söz konusu işlevler içerisinde en karakteristik ve baskın olanı “anonimlik”tir. Bütün kültürel uygulamalar içinden çıktıkları milletin özelliklerini yansıtır elbette ancak anonim karakterli olanlar için söz konusu yansıtmanın daha yoğun olduğu söylenebilir. Çünkü ilgili kültürel verimler ferdî olmadıkları için toplumun kolektif zihinsel dünyalarını daha berrak bir biçimde yansıtırlar. Bu bakımdan anonim ürünler üzerinde geçmişten bugüne değin farklı bağlamların konsensüsü ile oluşmuş bir ortak dünya görüşü de bulunmaktadır. Bu da “anonimlik”i diğer işlevlerin bir adım önüne geçirir.
Atasözleri, konuşma esasına dayalı anonim ürünlerden biridir. Bütün anonim halk edebiyatı mahsulleri içerisinde toplumun değer yargılarını, hayat karşısında takındığı tavırları, neleri olumlayıp neleri olumsuzladığını, hayat felsefesini, kısaca ilgili insanların kültürünü en iyi yansıtanlardan biri, belki de en önemlisi atasözleridir. Adı üzerinde ataların yani geçmişte yaşamış insanların tecrübî bilgilerinden süzülmüş bilgi damlaları olarak da tanımlanabilecek atasözleri, esasen sözlü kültür atmosferinde daha yoğun kullanılmaktadır. Çünkü, söz konusu atmosferde hayatını devam ettiren insanlar, atasözleri vasıtasıyla uzun ve yazılı formasyon isteyen dilek, istek, tavsiye, nasihat ve şikâyetlerini tek bir atasözü ile ifade edebilmektedir. Böylelikle metin olarak belki birkaç sayfa sürecek düşüncelerini tek bir atasözü ile zamandan da tasarruf ederek muhatabına iletebilmektedir.
Bu çalışmada,  toplumsal cinsiyet çalışmaları ve bir anonim halk edebiyatı ürünü olan atasözleri bağlamında kadının toplum nazarındaki konumu tartışmaya açılacaktır. Ataerkil aile yapısı sebebiyle doğal olarak erkek egemen bir sistemle şekillenen toplumlarda kadının algılanış biçimi birbirine benzemektedir. Erkek evin reisi, güçlü, iktidar sahibi, koruyucu, karar verici, aktif ve hükmeden konumundayken kadın pasif, korunmaya muhtaç, zayıf ve benzeri negatif sıfatlarla veya erkeğin tahakkümünde bir pozisyonda algılanmaktadır. Bu algılayışın bir tezahürü olarak hem Türk atasözlerinde hem de birçok milletin atasözlerinde kadınla alakalı birbirine benzeyen, kadını olumsuzlayıcı atasözleri mevcuttur. Çalışmanın sınırı, ataerkillik anaerkillik tartışmalarına girmeden kadınla ilgili atasözleri ile sınırlandırılmıştır. Dünyanın farklı coğrafyalarından, farklı dinlerinden milletlerin kadınla alakalı atasözlerinden alınan örnekler incelenmiş ve yapılan inceleme sonucunda milletlerin kadın algısının olumsuz yönde olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada söz konusu durumun sebepleri sorgulanacak ve kadınla ilgili bu negatif algının altında yatan etkenler tartışılacaktır. Ayrıca çalışmanın sonunda üzerinde durulan atasözü metinleri ve söz konusu atasözlerinin hangi millete ait oldukları da verilecektir. Böylece, toplumların yüzyıllardır kadınla ilgili ürettikleri depo bilgi ve düşünceler atasözleri yordamıyla gün ışığına çıkarılmış olacak; kadınla alakalı söz konusu bilgi ve düşüncelerin günümüze ne oranda aktarıldığı üzerine de fikir yürütülebilecektir.

Öz
Âşık Edebiyatının önemli temsilcilerinden Karaca Oğlan, zamanı aşan sözü ve nefesi ile asırlar boyu canlılığını korumuş, Anadolu insanı onu tıpkı Yunus Emre gibi farklı yöre hatta kasaba ve köylerde dahi kendisine mal etmeye çalışmıştır. Yaşadığı coğrafyadan yüzyıla, asıl adından doğum ve ölüm tarihine, nereli olduğundan ona ait olan ve olmayan şiirlere, Karaca Oğlan ve Karaca Oğlanlar meselesine kadar hayatı bilinmezliklerle örülü Karaca Oğlan’ın şiirinde evren, kendi öz kimliği ile görülür. Doğa ile iletişimini modern zamanlarda kaybeden ve ekolojik dengenin bozulmasının müsebbibi insanoğlu, kendi beninde, kendinden başka bir dünyanın varlığını reddedip varlığa kendinden menkul mana vererek nesneden asıl ve biricik özneye dönüştüğünü varsaymıştır. Doğanın böylesi bir sömürge unsuru haline getirilmesine hem tepki hem de doğaya farklı bakış oluşturma çabasının ürünü olan ekoeleştiri, doğayı insan ile olan ilişki ve mücadelesi ile değil; varlık âlemindeki her nesnenin kendisine has bir kimliğe ve değere sahip olduğu savı ile ortaya çıkmıştır. Çalışmada, odak noktasına salt insanı değil evreni oturtan Karaca Oğlan’ın şiirlerinde doğa, ekoeleştiri kuramının temelleri perspektifinde değerlendirilmiş, Karaca Oğlan’ın söz konusu evrene bakış açısı irdelenmiştir.
Anahtar Kelime: Karaca Oğlan, ekoeleştiri, çevreci eleştiri, Türk halk şiiri, doğa, çevre.

Abstract
One of the important representatives of Minstrel Literature, Karaca Oğlan has maintained his essence for ages by his words and inspiration that exceeds time, and Anatolian people have tried to appropriate him, just as Yunus Emre. The universe is seen in its own identity in Karacaoglan’s poems, whose life is shrouded in obscurity including his life period, age, real name, date of birth and death, hometown and even his authenticity. Humans are to blame for the destruction of the ecological balance since they have lost touch with nature in modern times. And they have denied the existence of another world and taken the existence for granted by stressing the importance of individual subjects. Ecocriticism, which emerged as a reaction to the colonialization of nature and as a product to create a different perspective towards nature, suggests that nature is not only for humans, and all things hold unique individual importance. The study examines the universal nature concept in Karaca Oğlan’s poems within the premises of Ecocritical theory and analyzes Karaca Oğlan’s viewpoint on nature.
Keywords: Karaca Oğlan, ecocriticism, environmental criticism, Turkish folk poetry, nature, environment.

Öz:
Türk mizahının usta isimlerinden bir olan Nasreddin Hoca, Türk toplumunun sosyal gerçekleri ile özdeşerek toplumsal bilinçaltının güçlü bir sözcüsü olmuştur. İnsana ait bütün değerlerin yansıtıcısı olan Hoca, yerel ve evrensel değerlerin temsilcisi olarak ironik yaşamda sonsuza yürür. Onun etrafında anlatılan fıkralar ince, zarif, hikmetli dersler içeren özellikleri ile insanlığa birer rehber niteliği taşır. Her dönemde bireyleri güldüren, düşündüren yönüyle sosyal hayatta önemli bir yer edinen Nasreddin Hoca fıkralarında insan ve insanlık gerçeği bütünüyle ele alınır, kişiler arası iletişim ve çatışmaları yansıtılır. Kaynağını ve hedefini bireylerin meydana getirdiği iletişimlere kişiler arası iletişim adı verilir. Burada karşılıklı bildirişimde bulunan bireyler bilgi/sembol üreterek bunları yorumlayarak ve birbirlerine aktararak iletişimi sürdürür. İletişimde uyumsuzluk veya anlaşmazlık hâli çatışma kavramı ile açıklanır ve iletişim çatışmalarının çeşitli sebepleri vardır.
Bu çalışmanın amacı Nasreddin Hoca fıkralarında kişiler arası iletişim çatışmalarını tasnif etmektir. Bu amaçla Nasreddin Hoca tipi etrafında anlatılan fıkralar incelenmiştir. Fıkralarda kişiler arası iletişimde aktif çatışma, yoğunluk çatışması, var oluş çatışması, ön yargılı çatışma, alı koyma çatışması ve pasif çatışma olmak üzere altı çatışma türü tespit edilmiştir. Hayatın iletişim ve çatışma ağırlıklı yönlerinin bütün canlılığı ile fıkralarda gözler önüne serildiği görülmüştür. Farklı konuların yer aldığı fıkralarda mesajları yanlış anlayan, ön yargıyla hareket eden, eleştiride ve övgüde toptancı davranan bireylerin iletişim çatışmalarına/krizlerine neden olduğu ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler: Nasreddin Hoca, iletişim, çatışma, çatışma türleri, fıkra.

Kolektif bellek tartışılırken bireysel bellekle ilişkisine vurgu yapılır. Özellikle birey ve grubun belleği
konusunda F. Barlett, Halbwachs, M. Douglas, J. Assmann, P. Connerton, J. V. Wertsch’in görüşleri dikkat
çekicidir. Farklı tanımlamalar olsa da “toplumsal bellek, sosyal bellek, kültürel bellek, bedensel bellek, tarihi bilinç
ve hatırlatıcı savaşlar” gibi tanımlar kolektif bellekle ilgilidir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda kolektif bellekten
ziyade kolektif hatırlamanın tercih edildiği görüş hâkimdir. Kolektif hatırlamayla ilgili birçok görüşte, hikâyeler
ve diğer sözel formlar temel araçlar olarak kabul edilmektedir. Halbwachs ve Connerton bellekle ilgili görüşlerini
E. Durkheim’in toplum kuramından alarak, törenlere ve törensel uygulamalara yöneltmişler ve toplumsal bellek
için anma törenleri, gelenek ve göreneklere bağlı bir edimsellikten bahsetmişlerdir. İşte bu bağlamda Gurzuf’tan
ayrılan Cengiz Dağcı’nın sürekli geçmişe giderek kurguladığı romanlarında Kırım Tatar Türklerine ait kolektif
belleği folklor ürünlerinde aramak gerekmektedir. Kırım’dan sürgün edilen halkın trajedisini ve yaşadıkları
travmayı Cengiz Dağcı’nın romanlarından takip etmek mümkündür. Geriye bir daha dönemeyeceği topraklarına
bağlılığını ve oraya ait olduğunu gösteren tüm belleğini yazar, yaşadığı acı olayların arasına serpiştirerek
romanlarını kurgulamıştır. Bu aidiyeti Kırım Türklerine ait atasözü, deyim, türkü, mani, yer adları, efsane vb.
folklor ürünleriyle romanlarında bir kilimin ilmekleri gibi düğümleyerek vurgulamaya çalışmıştır.
Bu bağlamda, bu çalışmada Cengiz Dağcı’nın özellikle “Onlar da İnsandı” romanı örnekleminde yer
verdiği folklor ürünlerinin topraklarından sürgün edilen Kırım Tatar Türklerinin kolektif belleğini oluşturma süreci
tartışılacaktır.

Bu çalışmada halk masallarıyla Batı’daki 19. ve 20. yüzyıl çocuk ve gençlik edebiyatında görülen “yetim-öksüz çocuk” kalıbı ele alınmıştır. Bu kalıpla yazılmış dünya halk masallarının Batı’daki çağdaş çocuk ve gençlik edebiyatı yapıtlarına da yansıdığı, çok bilinen yetim-öksüz kahramanların ortaya çıktığı bilgisine ulaşılmıştır. Türkiye’deki halk masallarıyla çocuk ve gençlik edebiyatı yapıtlarında “yetim-öksüz” çocuk kalıbına rastlansa da ikisi arasında Batı’dakine benzer bir paralellik kurulamayacağı, Keloğlan dışında çok bilinen yetim-öksüz kahramanların bulunmadığı doküman incelemesi yoluyla tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda “yetim-öksüz çocuk” kalıbının üç işlevi belirlenmiştir. Maceraya başlamayı hızlandıran bir etken olduğu, insanı kendisi olabileceği bir yolculuğa hazırladığı, daha iyi bir yaşam için umut verdiği sonucuna ulaşılmıştır.

21 yıl gibi kısa bir ömür yaşamış olan İngiliz oryantalist Arthur Lumley Davids (1811-
1832)’in 1832’de İngilizlere Türkçe öğretmek gayesiyle, II. Mahmud’a ithafen yazdığı
A Grammar Of The Turkish Language adlı kitabı sıradan bir gramer kitabı olmaktan
ötedir. Türkoloji açısından önemli bilgileri de ihtiva eden bu eser, yabancılara Türkçe
öğretmek maksadıyla yazılan diğer tüm kitaplardan farklı bir özelliğe sahiptir. Bir giriş,
gramer, kelimeler, diyaloglar ve ekler olmak üzere toplam dört bölümden müteşekkil bu
kitapta, dîvân şairlerinin eserlerinden çokça istifade edildiği görülmektedir. Yabancılara
Türkçe öğretmek amacıyla bir oryantalistin hazırladığı gramer kitabında dîvân şiiri
materyallerinin kullanılmış olması, bize göre üzerinde durulması gereken kayda değer
bir konudur.
Davids, kitabında özellikle gramer konularını izah ettiği bölümde, kelime seviyesinde
ilgili grameri gösterdikten sonra, o gramer yapısını ihtiva eden manzum örnekler de
sunmuştur. Ekler bölümüne de Bâkî ve Mesîhî’den okuma parçalarını kaydederek bu
sahada bir ilki gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada, Davids’in Arap harfleriyle verdiği
örnek manzumeler üzerinde durulmuş ve bu materyallerden hareketle sonuç bahsinde
bazı çıkarım ve tekliflerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Arthur Lumley Davids, Türk Dili, Yabancılara Türkçe Öğretimi,
Divan, Hümâyûn-nâme

Özet Şiir, estetiğe dayalı doğası gereği âdeta çağları aşan bir kudrete sahiptir. Ayrıca bazı şiirler vardır ki içerdiği mesajlar sayesinde günümüzde de "işlevselliği"ni sürdürmektedir. Ahmet Kutsi Tecer'in en sevilen ve en çok bilinen şiirlerinden "Orda Bir Köy Var Uzakta" adlı şiiri de bu tarz şiirlerden biri olarak değerlendirilebilir. Şiir, yazıldığı dönemde bazı aydınların köye karşı müstehzi tavırlarına karşı bir anlamda protesto niteliği taşımaktadır. Aslında şiirde Tecer halkın yüzde seksenin köylü olduğu bir dönemde köyü ve köye ait değerleri idealize ederek aydınlara her alanda kalkınmanın "halka doğru" gitmekle gerçekleşebileceği mesajını vermektedir. Diğer taraftan şiir, sonraki süreçte sinema ve reklam gibi medya endüstrisi araçlarında da kulanılarak işlevsellik alanını bir hayli genişletmiştir. Son dönemde ise bir grup Ermeni'nin 1915 yılından bu yana Akdamar Kilisesi'nde ilk kez yapılan ayine giderken bu şiiri mırıldanmış olması şiiri yeniden gündeme taşımıştır. Dolayısıyla bildiride, bahsedilen bu unsurlardan hareketle şiirin dünden bugüne işlevselliğini hangi alanlarda ve nasıl koruduğu dile getirilmeye çalışılacaktır.

Âşık tarzı şiir geleneğinde, tespit edilebilen ilk örneklerinden günümüze kadar, en yoğun işlenen konuların arasında aşk,
sevgili ve sevgilinin güzelliği gelmektedir. Halk şiirinin sevgili ve sevgiliyle ilgili unsurlara yaklaşımı, divan şiirinin yaklaşımıyla bazı
açılardan benzerlikler taşımaktadır. Sevgili, boyu, saçları, kaşları, kirpikleri, gözleri, yanakları, dişleri, ve bakışları gibi fiziksel
özelliklerinin yanında zalim, vefasız ve merhametsiz gibi karaktere ait vasıflarıyla karşımıza çıkmaktadır.
20. yüzyıl âşıklarından Ali İzzet Özkan, pek çok âşığın yetiştiği ve âşıklar diyarı olarak bilinen Sivas’ın Şarkışla ilçesi Emlek
yöresinde bulunan Höyük köyünde dünyaya gelmiştir. Çevresindeki âşıklardan etkilenmiş ve daha küçük yaşlarda saz çalıp şiir
söylemeye başlamıştır. Ömrünün farklı dönemlerinde toplumsal hayata yaklaşımı farklı olmuş, değişime paralel olarak şiirlerinde farklı
konular işlemiştir. Hayatı ve şiirlerinde işlediği konuları dönemsel olarak değişime uğramasına rağmen, şiirlerinde güzel ve güzellik
konularına yer vermeye devam etmesi, hiç değişmeyen özelliklerindendir.
Çalışmamızda Âşık Ali İzzet Özkan’ın şiirlerinde bulunan güzel ve güzellik unsurları belirlenerek şairin bu unsurlara
yaklaşımı içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Güzelin fiziksel ve karaktere ait özellikleri daha çok yapılan tasvirlerden yola
çıkılarak anlaşılmaya çalışılmıştır.

Folklorizm terimi, Almanya’da Hans Moser’in yaptığı çalışmalarla folklor araştırmalarına giriş yapmıştır.
Terim, geleneksel ürünlerin doğal ortamından soyutlanarak turizmde ve radyo, televizyon gibi kitle
iletişim araçlarında ticari amaçlarla kullanılmasını ifade eder. Geleneksel ortamının dışında kullanılan folklor
ürünlerinin icra ortamlarını, icracılarını, dinleyici ve izleyicilerini, yapısal özelliklerini ve işlevlerini incelemek
de folklorun ilgi alanına girmektedir. Bu çalışmada Dalyan ve Köyceğiz çevresinde gelenek ve turizm
ilişkisi bağlamında efsanelerin turizm faaliyetlerinde kullanımı ele alınmıştır. Dalyan ve Köyceğiz’i ziyarete
gelen yerli ve yabancı turistlere Dalyan’daki kanallarla ve Köyceğiz’deki kaplıca ile ilgili efsaneler anlatılmaktadır.
Yunan ve Roma kaynaklarından ve sözlü gelenekten alınarak turizmde kullanılan bu efsanelerin
anlatım zamanında, mekânında ve olay örgüsünde bazı değişmeler olmuştur. Ayrıca bu efsaneler, bölgenin
cazibe merkezi olmasına katkı yaptıkları gibi, geleneğin pazarlanabilirliğini göstermeleri açısından da dikkat
çekmektedirler. Turizm, yerel değerlerin ulusal ve evrensel hale gelmesi sürecine olumlu bir katkı yapmaktadır.
Planlı ve programlı bir şekilde yapıldığında geleneksel ürünler, turizmle geniş kitlelere tanıtılmakta ve bu
da bölgeye kazanç olarak geri dönmektedir.

İnsanın geçmişten bugüne bütün eylemleri belirli zamana ve mekâna bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Kültür, bu eylemler bütünü olarak ifade edilebilir. Kültürün erken dönem bilimsel çalışmalardaki bütün tanımlamalarında coğrafyaya, yani bir yere bağlılığa işaret edilir. Tarihsel süreçte, insanın belirli bir coğrafya üzerinde, o coğrafyanın imkân ve sınırlılıkları çerçevesinde ürettikleri, kültür ve medeniyet biçimlerini ortaya çıkarmıştır. Bu süreçte kültürün sözlü, yazılı ve elektronik kültür şeklinde tanımlanan üç ortamı gelişmiştir. Sözlü kültür ortamında insan, belleğe dayalı kayıt sistemini kullanmıştır. Yazının kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, geçmiş ve şimdinin yazılı kültürde yeniden yorumlandığı anlaşılmaktadır. Elektronik kültür ortamında, söz ve yazıyla kayıt altına alınan kültür içerikleri, yeni kültürel çağda aktarım ve yeniden üretim sürecine girdi. Görsel medyanın etkililiği fark edilince bu aktarım süreci daha da hızlandı. Sinema ve televizyon yeniden yaratım ve aktarım ortamı olarak önemli işlevler üstlenmiştir. Türkiye bağlamında bakılınca, öncelikle Yeşilçam sineması döneminde, daha sonra da çok kanallı aşamaya geçildiğinde televizyon dizilerinin senaryo metinleri bu çerçevede okunabilir. Toplumun kültürel belleğinde var olan anlatılar, tarihi olaylar, kahramanlar, fıkra tipleri, mekânlar gibi pek çok örnek senaryoya aktarılmıştır. Bu durum, sözel bellekteki kültür varlığının, yazılı kültürün ölçekleriyle yeniden yorumlanmasına benzerdir. Ancak, sinema ve televizyon kayıt sistemi olarak anlatıyı, ses, görüntü ve renk unsurlarıyla birleştirir. Dolayısıyla yazıda dondurulmuş olan anlatı, mekân ve kahraman, sözlü kültür ortamındakine benzer şekilde aksiyon kazanır. Bu hareketliliğin medyadaki izlenme oranı, yeni kültür çağının da gündemini belirler. Yeni kültür ortamı içerisinde mekân da yeniden yorumlanır. Bu şekilde kültürel bellekten faydalanılarak anlatının kültürel zemini pekiştirilmiş olur. Öte yandan bu senaryo metinlerinde, mevcut kültürel mekânlara yeni anlamlar yüklenerek mekânın yeniden üretildiği söylenebilir. Ayrıca dizi senaryolarında anlatının içeriğine bağlı olarak yeni kültürel mekân tasarımı da yapılır. Bu mekân, bir ev, iş yeri veya mahalle * Bu çalışma 3. Uluslararası Zeugma Bilimsel Araştırmalar Kongresinde (22)(23)(24) Kasım 2019 Gaziantep) sözlü olarak sunulmuş olan bildiri konusundan hareketle oluşturulmuştur.

SOME FINDINGS ABOUT TURKISH NAMING TRADITIONS
Abstract
People have started to give names to each other in order to communicate more easily and provide the identity to people more easily since the first time they started to live together. These names result from many sources such as the physical characteristics of the person, the haracteristics of the family, the child's birth time, beliefs, their expectations from the child in the future.
People have given names to the livings and other objects they have seen in their environment. Although the first name-making styles are thought to be similar to each other in human history, people’s name-making traditions also changed from society to society in the following periods when cultures of these societies began to differentiate.
In this study, folkloric evaluations about how and by whom new babies and children are given names in the historical course of only Turkish culture without comparison with other cultures are examined in the context of the purposes of these names. Written sources and field research were used in the study. Based on the historical sources and the name-making styles we see
today, the culture of naming children in the Turks has been tried to be determined.
Keywords: Turks, child, naming, tradition, culture