Li tchet ås botes (floriconte)

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « tchet », loukîz cial.

Li Tchet ås botes, c' est on floriconte kinoxhou el France ey e l' Itåleye el mitan do 16inme sieke.

Li pus vî riscrijheu cnoxhou, c' est èn Itålyin, Giovanni Francesco Straparola, dins on live ki vuda diviè 1550-1553, «Les plaijhantès nutes» («Le piacevoli notti»).

E francès, li pus cnoxhou riscrijhaedje, c' est l' ci da Tchåle Peråt e 1697.

E walon, il a stî redjårbé pa På-Hinri Thomsin dins l' live Contes do bon vî tins e 2004.

Li spoûle

Gn aveut-st on côp on pôve mônî ki n' aveut ki s' molén, èn ågne et on tchet. Il aveut troes fis. Divant do mori, i fjha les pårts. Li molén å pus vî des valets, l' ågne å deujhinme et l' racoulot åreut don l' tchet.

Li djonne fi esteut ki s' dilamintéve so s' sôr, cwand l' tchet (ki cåzéve, come dins tos les floricontes) lyi djha : " Ni vs fijhoz nou må d' tiesse, nosse mwaisse. Vos n' avoz k' a m' diner on saetch di grosse toele et m' fé fé ene pwaire di hôtès botes po poleur cori dins les broûlîs. Adon, vos n' rigretroz nén li pårt k' on vos a dné."

Et c' est insi ki l' tchet do vî mônî divna l' Tchet ås botes, et l' pus djonne des fis li signeur di Carabasse... ki va spozer l' feye do Rwè. Kimint nosse tchet a-t i adiercî s' côp ?

Avou s' saetch di grosse toele, i s' mete al tchesse di såvadjès robetes et d' pietris, et les aler ofri å rwè, å no di s' mwaisse, li signeur di Carabasse.

On djoû ki li rwè s' aléve pormoenner e carotche tot do long d' ene aiwe avou s' feye, li Tchet å botes kimanda a s' mwaisse di s' hiner e l' aiwe et di fé les cwanses di s' neyî. Li Tchet ås botes aresta l' carotche do rwè, et lyi conta ki des voleus avént ratindou l' signeur di Carabasse, haper ses mousmints et l' taper e l' aiwe.

Li shûte si lait adviner...