Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych 4"-dezoksy-4-aminoerytromycyny A o ogól¬ nym wzorze 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja atom wodoru lub rodnik alkanoilowy o 2—3 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru, albo R2 i R3 razem oznaczaja grupe -C(O)-, gdy R' oznacza grupe OH, R oznacza wiazanie z atomem wegla, do którego jest przylaczone R' albo gdy R' oznacza =0, R oznacza atom wodoru, przy czym gdy R2 oznacza atom wodoru, R równiez oznacza atom wodoru oraz ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwa¬ sami.Erytromycyna jest antybiotykiem wytwarzanym przez hodowanie szczepu Streptomyces erythreus w odpowied¬ nim srodowisku, jak to omówiono w opisie patentowym St. Zj. Am. nr 2 653 899. Erytromycyna jest wytwarzana w 2 postaciach A i B o ogólnym wzorze 5, przy czym zwiazek o wzorze 5, w którym R oznacza grupe hydroksylowa, jest erytromycyna A, zas zwiazek o wzorze 5, w którym R oznacza atom wodoru, jest erytromycyna B.Jak widac z wzoru 5, antybiotyk ten sklada sie z 3 glów¬ nych czesci, a mianowicie z fragmentu cukrowego zwanego kladynoza, z drugiego fragmentu cukrowego zawierajacego zasadowy podstawnik aminowy, zwanego dezozamina i pierscienia laktanowego o 14 czlonach, zwanego erytro- nolitem A albo B lub tez pierscieniem makrolidowym.We wzorze 5 pierscien makrolidowy ma pozycje oznaczone 1—13, dezozamina ma pozycje oznaczone 1'—6', zas pozycje w kladynozie sa oznaczone 1"—6".W dazeniu do otrzymania erytromycyn o odmiennych wlasciwosciach biologicznych i farmakodynamicznych wy- 25 tworzono juz szereg pochodnych erytromycyny. Z opisu patentowego St. Zj. Am. nr 3 417 077 znany jest produkt reakcji erytromycyny z weglanem etylenu, bedacy zwiaz¬ kiem o bardzo duzej aktywnosci przeciwbakteryjnej, a w opisie patentowym St. Zj. Am. nr 3 884 903 omówiono pochodne 4"-dezoksy-4"-ketoerytromycyny A i B jako uzyteczne antybiotyki.Erytromycyloamina, to jest pochodna 9-aminowa ery¬ tromycyny A, byla przedmiotem licznych badan [brytyjski opis patentowy nr 1 100 504, Tetrahedron Letters, 1645/ /1967 i Croatica Chemica Acta, 39, 273 (1967)] , przy czym istnieje pewna rozbieznosc pogladów na temat budowy tego zwiazku [Tetrahedron Letters, 157 (1970) i brytyjski opis patentowy nr 1 341 022J . Wedlug opisu patentowego St. Zj. Am. nr 3 983 103 sulfonamidowe pochodne erytro- mycyloaminy sa uzyteczne jako srodki przeciwbakteryjne, a o innych pochodnych sa równiez wzmianki mówiace o ich przeciwbakteryjnej aktywnosci in vivo [Ryden i in., J. Med. Chem., 16, 1059 (1973) i Massey i in., G. Med.Chem, 17, 105 (1974)] .Obecnie stwierdzono, ze wyjatkowo korzystne wlasci¬ wosci jako srodki przeciwbakteryjne maja nowe pochodne 4//-dezoksy-4//-aminoerytromycyny A o ogólnych wzorach 3 i 4, w których Ri oznacza atom wodoru lub rodnik alkano¬ ilowy o 2 albo 3 atomach wegla, we wzorze 3 R2 oznacza rodnik alkanoilowy o 2 albo 3 atomach wegla i R3 oznacza atom wodoru, albo R2 i R3 razem oznaczaja grupe -C(O)-, zas we wzorze 4 R4 oznacza atom wodoru lub rodnik alka¬ noilowy o 2 albo 3 atomach wegla, a R3 oznaczaatom wodoru, lub tez R3 i R4 razem oznaczaja grupe -C(O)-. Szczególnie 116228korzystne wlasciwosci chemoterapeutyczne maja zwiazki o wzorze 3, a zwlaszcza te, w których R2 i R3 razem sta¬ nowia grupe-C(O)-. ^ l Korzystne wlasciwosci maja równiez zwiazki o wzorze 4, a zwlaszcza te, w których R4 oznacza atom wodoru oraz te, w których R3 i R4 razem oznaczaja grupe -C(O)-.^Far¬ makologicznie dopuszczalne sole addycyjne zwiazków o wzorach 3 lub 4 maja równie bardzo dobre wlasciwosci przeciwbakteryjne.Zwiazki o wzorach 3 i 4 mozna przedstawic jednym wzorem ogólnym 3a, w którym podstawniki maja wyzej podane znaczenie.Produktami posrednimi przy wytwarzaniu zwiazków o wzorach 3 i 4 sa zwiazki o wzorach la i 2a, w których Ri ma wyzej podane znaczenie, we wzorze la Y oznacza grupe =NOH albo grupe =N-0-C(0)CH3, a we wzorze 2a R2 oznacza rodnik alkanoilowy o 2 lub 3 atomach wegla i R3 oznacza atom wodoru, albo R2 i R3 razem oznaczaja grupe -C(O)-. Szczególnie korzystnymi produktami po¬ srednimi sa zwiazki o wzorach la i £a, w których Ri oznacza atom wodoru albo rodnik acetylowy.Pochodne erytromycyny B, odpowiadajace wzorom 1 i 2 sa równiez uzyteczne jako produkty posrednie i wytwarza sie je na drodze takiej samej syntezy jak pochodne erytro¬ mycyny A. Pochodne erytromycyny B przeprowadza sie opisanymi nizej sposobami w aminowe pochodne erytro¬ mycyny B, odpowiadajace zwiazkom o wzorach 3 i 4.Korzystnymi produktami przejsciowymi sa: 11, 12-we¬ glan 6,9-hemiketalu 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"-ketoerytro- mycyny A i 11,12-weglan 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy-4"- -ketoerytromycyny A.Sposób wedlug wynalazku wytwarzania nowych po¬ chodnych 4''-dezoksy-4''-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym podstawniki maja wyzej podane znaczenie, oraz ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami, polega na tym, ze redukuje sie zwiazek o wzorze ogólnym Ib, w którym R, R', Ri, R2 i R3 maja wyzej podane znaczenie, a Y oznacza grupe =N-OH lub =N-OCOCH3 albo gdy Y oznacza atom tlenu zwiazek o wzorze Ib kondensuje sie z sola amonowa kwasu alkano- karboksylowego, po czym redukuje, a nastepnie ewentual¬ nie otrzymane zwiazki w których Ri lub R2oznaczaja atomy wodoru, przeksztalca sie w zwiazki, w których Ri lub R2 oznaczaja grupy alkanoilowe i/lub gdy Ri lub R2 oznaczaja grupy alkanoilowe, przeksztalca sie je w atomy wodoru, a nastepnie otrzymane zwiazki ewentualnie przeksztalca sie w sole addycyjne z kwasami.Szczególowe prowadzenie procesu sposobem wedlug wynalazku opisano ponizej.Zwiazki o wzorze 3 wytwarza sie ze zwiazków o wzorze 2a przez kondensacje z sola amonowa nizszego kwasu alkanokarboksylowego i nastepnie redukcji in situ wytwo¬ rzonej iminy. Okreslenie „nizszy kwas alkanokarboksylowy" oznacza tu-kwasy o 2—4 atomach wegla.W praktyce, roztwór ketonu o wzorze 2a w nizszym alkanolu, takim jak metanol lub izopropanol, traktuje sie sola amonowa nizszego kwasu alkanokarboksylowego, takiego jak kwas octowy i ochlodzona mieszanine reakcyjna traktuje sie srodkiem redukujacym, takim jak cyjanoboro- wodorek sodu. Reakcje prowadzi sie w temperaturze po¬ kojowej w ciagu kilku godzin, po czym mieszanine poddaje sie hydrolizie i wyosobnia produkt.Wprawdzie na 1 mol ketonu trzeba 1 mol alkanokarboksy- lanu amonu, ale reakcja przebiega szybciej jezeli stosuje sie nadmiar soli amonowej az do 10:1. Taki nadmiar soli 116 228 4 amonowej nie wplywa szkodliwie na jakosc produktu- Srodek redukujacy, to jest cyjanoborowodorek sodu, ko¬ rzystnie stosuje sie w ilosci okolo 2 moli na 1 mol ketonu.Czas trwania reakcji zalezy od stezenia skladników reakcji 5 i ich zdolnosci do reakcji oraz od temperatury. W tempera¬ turze pokojowej reakcja trwa 2—3 godzin.Jezel^ jako rozpuszczalnik stosuje sie metanol, to grupa alkanoilowa w pozycji 2' ulega w znacznym stopniu solwo- lizie i w celu unikniecia odszczepiania tej grupy jako roz- 10 - puszczalnik stosuje sie korzystnie izopropanol. Jako alka- nokarboksylan amonu korzystnie stosuje sie octan.amonu.Przy wyosobnianiu wytworzonych pochodnych 4"-de- zoksy-4"-aminoerytromycyny A,, w celu oddzielenia od ewentualnych niezasadowych produktów ubocznych i od 15 produktu wyjsciowego, wykorzystuje sie zasadowy cha¬ rakter wytwarzanych ^produktów. Mianowicie, wodnjr roztwór produktu ekstrahuje sie przy stopniowo wzrasta¬ jacej wartosci pH tak, ze substancje obojetne lub nieza- sadowe ekstrahuje sie przy nizszych wartosciach pH, zas. 20 produkt przy wartosci pH powyzej 5. Jako rozpuszczalniki* do ekstrakcji, stosuje sie octan*etylu albo eter dwuetylowy, wyciagi plucze sie solanka i woda, suszy nad siarczanem sodowym i wyosobnia produkt przez usuniecie rozpusz¬ czalnika. W razie potrzeby produkt oczyszcza sie na drodze 25 chromatografii kolumnowej na zelu krzemionkowym, zna¬ nymi sposobami.Jak wyzej wspomniano, grupe alkanoilowa w pozycji 2r pochodnej 2'-alkanoilo-4''-dezoksy-4/'-aminoerytromycyny 'A mozna usunac droga sblwolizy, pozostawiajac roztwór 30 tego zwiazku w metanolu na okres kilku *godzin w pokojo¬ wej temperaturze.Jezeli redukujacemu aminowaniu poddaje sie* zwiazki o wzorze 2a, w którym R2 i R3 razem oznaczaja grupe -C(O)- i Ri oznacza rodnik alkanoilowy b 2 lub 3 atomach 35 wegla albo atom wodoru, wówczas otrzymuje sie aminsr b obu wzorach 3 i 4, jak to przedstawia schemat 2. Otrzy¬ mana mieszanine rozdziela sie na poszczególne aminy "* • * droga selektywnej • krystalizacji z eteru dwuetylowego.Przekrystalizowywanie tej mieszaniny z acetonu z woda 40 powoduje wytwarzanie hemiketalu aminy o wzorze 4 i umozliwia wyosobnienie aminy o wzorze 3.W sposób analogiczny do wyzej opisanego, przez konden¬ sacje zwiazków o wzorze Iz alkanokarboksylanem amonu i nastepnie redukcje in situ wytworzonej iminy cyjano- 45 borowodorkiem sodu ^wytwarza sie zwiazki o wzorze 4.Zwiazki o wzorze 4, w którym Ri, R3 i R4 maja wyzej podane znaczenie, wytwarza sie równiez przez redukcje wyzej wspomnianej iminy za pomoca wodoru, w obecnosci odpowiedniego katalizatora. Roztwór ketonu o wzorze la 50 w nizszym alkanolu, np. w metanolu lub izopropanolu, . traktuje sie sola amonowa nizszego kwasu alkanokarboksy¬ lowego, np. kwasu, octowego, w obecnosci katalizatora uwodorniania i wytrzasa mieszanine w atmosferze wodom az do zakonczenia reakcji. Wprawdzie na 1 mol ketonu 55 potrzeba 1 mol soli amonowej, ale korzystnie stosuje sie nawet dziesieciokrotny nadmiar soli, gdyz wówczas reakcja wytwarzania iminy zachodzi szybciej. Taki nadmiar alka- . nokarboksylanu amonowego nie ma szkodliwego wplywu- na jakosc produktu. 60 Mozna w tym procesie stosowac rózne katalizatory uwo¬ dorniania, ale najkorzystniej stosuje sie nikiel Raney'a lub 5—10% palladu na weglu drzewnym. Katalizatory stosuje: sie w róznych ilosciach, zaleznie od zadanej predkosci reakcji, a korzystnie ilosc katalizatora wynosi 10—200% 65 wagowych w stosunku do ilosci zwiazku o wzorze 1. Wplyw-116 228 5 na predkosc reakcji ma równiez cisnienie wodoru w naczy¬ niu reakcyjnym. Korzystnie stosuje sie poczatkowe cisnie¬ nie wynoszace 466,5 Pa i reakcje prowadzi sie w tempera¬ turze pokojowej. Czas trwania reakcji zalezy od szeregu czynników, w tym równiez od temperatury, cisnienia, stezenia skladników reakcji i ich zdolnosci do reagowania.W podanych wyzej korzystnych warunkach reakcja dobiega Jconca w ciagu 12—24 godzin. Produkt wyosobnia sie przez odsaczenie zuzytego katalizatora i odparowania rozpusz¬ czalnika pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc traktuje sie woda i oddziela produkt od niezasadowych produktów ubocznych, przez ekstrakcje z wodnego roztworu przy zmienianej wartosci pH, jak opisano wyzej.Jak podano wyzej, jezeli jako rozpuszczalnik stosuje sie metanol, wówczas rodnik alkanoilowy w pozycji 2' ulega w znacznym stopniu solwolizie i w celu unikniecia od- szczepiania tego rodnika reakcje prowadzi sie w izopro- nanolu.Zwiazki o wzorze 4 mozna tez wytwarzac przeprowadzajac najpierw zwiazki o wzorze-1 w ich oksymy lub pochodne oksymów o wzorze la, w którym Y oznacza grupe =NOH dub grupe =N-OC(0)-CH3, a nastepnie redukujac otrzy¬ many oksym lub jego pochodna.Zwiazki o wzorze la, w którym Y oznacza grupe =NOH, *o jest oksymy ketonów, wytwarza sie ze zwiazków o wzorze 1 przez reakcje z chlorowodorkiem hydroksyloaminy i we¬ glanem baru w metanolu lub izopropanolu, w temperaturze pokojowej.W praktyce korzystnie stosuje sie nadmiar nawet trzy¬ krotny hydroksyloaminy, gdyz wówczas uzyskuje sie zwiaz¬ ki o wzorze la z dobra wydajnoscia. Przy stosowaniu nad¬ miaru hydroksyloaminy i prowadzeniu reakcji w tempera¬ turze pokojowej reakcja trwa 1—3 godzin. Weglan baru stosuje sie w ilosci 2 moli na 1 mol chlorowodorku hydro¬ ksyloaminy. Produkt wyosobnia sie przez wlanie miesza¬ niny reakcyjnej do wody, zalkalizowanie do wartosci pH "9,5 i ekstrakcje rozpuszczalnikiem nie mieszajacym sie z woda, takim jak octan etylu. Mozna tez mieszanine przesaczyc, odparowac przesacz do sucha i pozostalosc wytrzasac z rozpuszczalnikiem nie mieszajacym sie z woda przy wartosci pH 9,0—9,5. • O-acetyloksymy, to jest zwiazki o wzorze la,'Vktórym Y oznacza grupe =N-OC(0)CH3, wytwarza sie przez acety- -lowanie odpowiadajacych im oksymów. Proces mozna prowadzic w ten sposób, ze 1 mol oksymu -poddaje sie. reakcji z 1 molem bezwodnika octowego w obecnosci 1 mola pirydyny albo trójetyloaminy, ale korzystnie stosuje sie nadmiar bezwodnika octowego i pirydyny wynoszacy 30—40%. Reakcje prowadzi sie korzystnie w nieprotonowym rozpuszczalniku, takim jak benzen lub octan etylu, w tem¬ peraturze pokojowej, w ciagu kilku godzin. Po zakonczeniu reakcji doprowadza sie wartosc pH mieszaniny do 9,0 i oddziela produkt rozpuszczony w rozpuszczalniku.Korzystnymi zwiazkami o wzorze la przy wytwarzaniu pochodnych 4"-dezoksy-4"-aminoerytromycyny A o wlas¬ ciwosciach przeciwbakteryjnych sa: oksym 2'-acetylo-4"- -dezoksy-4"-ketoerytromycyny A, O-acetylooksym 2'-ace- tylo-4"-dezoksy-4"-ketoerytromycyny A, oksym 4"-de- zoksy-4"-ketoerytromycyny A i O-acetylpoksym 4"-de- .zoksy-4"-ketoerytromycyny A.Redukcje zwiazków o wzorze la prowadzi sie przez kata¬ lityczne uwodornianie w roztworze w nizszym alkanolu, takim jak izoffropanol, wytrzasajac w obecnosci niklu Raneya w atmosferze wodoru o poczatkowym cisnieniu i9331 Pa, w temperaturze pokojowej, w ciagu kilku godzin. 6 Nastepnie odsacza sie katalizator i usuwa rozpuszczalnik, otrzymujac zwiazek o wzorze 4. Jezeli jako rozpuszczalnik stosuje sie metanol, wówczas wystepuje mozliwosc od- szczepienia sie rodnika alkanoilowego w pozycji 2' na 5 skutek solwolizy. W celu unikniecia tej ubocznej reakcji korzystnie jest stosowac izopropanol.Ze zwiazków o wzorach 3 i 4 szczególnie korzystne wla¬ sciwosci przeciwbakteryjne maja oba epimery 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4//^dezoksy-4,,-aminoerytromycyny A, 4"- io -dezoksy-4"- aniinoerytromycyny A i 11,12-weglanu 4"- -dezoksy-4"-aminoerytromycyny A. Te zwiazki o wzorach 3 albo 4, które tworza sole, korzystnie stosuje sie w postaci ich soli farmakologicznie dopuszczalnych, przy czym sole nie nadajace sie do stosowania w farmakologii ze wzgledu 15 na ich nierozpuszczalnosc w wodzie, wysoka toksycznosc albo na brak zdolnosci do krystalizacji, mozna przeprowa¬ dzic w odpowiadajace im zasady lub inne sble addycyjne z kwasami, nadajace sie do stosowania w lecznictwie.Przykladami kwasów dajacych aniony dopuszczalne 20 w farmakologii sa kwas^ takie jak solny, bromowodorowy, jodowodorowy, azotowy, siarkowy, siarkawy, fosforowy, octowy, mlekowy, cytrynowy, bursztynowy, maleinowy, glikonowy i asparaginowy.Jak wyzej wspomniana, stereochemiczna budowa pro- 25 duktów wyjsciowych, z których zgodnie z wynalazkiem wytwarza sie zwiazki o wlasciwosciach przeciwbakteryjnych, jest taka, jak odpowiednich zwiazków pochodzenia natu¬ ralnego. Utlenianie grupy hydroksylowej w pozycji 4" do grupy ketonowej i nastepnie przemiana tej grupy w grupe 30 aminowa w pozycji 4 daje jedna moznosc stereochemicznej zmiany podstawnika w pozycji 4" i wytwarzania produk¬ tów o budowie rózniacej sie od budowy produktów pocho¬ dzenia naturalnego. Mianowicie, przetwarzajac w sposób wyzej opisany zwiazki o wzorach 1, 2, la lub 2a w odpo- 35 wiadajace im pochodne aminowe mozna niekiedy wytwarzac mieszaniny obu epimerów amin o wzorach 3 i 4, przy czym stwierdzono, ze zawartosc tych epimerów w mieszaninie zalezy od sposobu prowadzenia procesu. Jezeli wyosob¬ niony produkt zawiera glównie jeden epimer, to epimer 40 ten mozna oczyszczac przez wielokrotne przekrystalizo- wanie z odpowiedniego rozpuszczalnika, az do uzyskania produktu o stalej temperaturze topnienia. Drugi epimer, wystepujacy w mniejszych ilosciach, jest wówczas glównym skladnikiem lugów macierzystych i moze byc z nich wy- 45 osobniony znanymi sposobami, np. przez odparowanie lugu macierzystego i p^zekrystalizowywanie pozostalosci az do uzyskania produktu o stalej temperaturze topnienia.Aczkolwiek mieszanine epimerów mozna rozdzielac na poszczególne epimery, to jednak korzystnie jest stosowac 50 mieszanine bez jej rozdzielania, a czesto wskazane jest stosowac co najmniej jeden zabieg przekrystalizowywania z odpowiedniego rozpuszczalnika, oczyszczanie metoda chromatografii kolumnowej lub metoda chromatografii cieczy pod cisnieniem, metoda ekstrakcji albo rozcierania 55 w odpowiednim rozpuszczalniku. Takie oczyszczanie prowadzi sie nie w celu rozdzielenia epimerów, ale w celu usuniecia domieszek w postaci produktów wyjsciowych i niepozadanych produktów ubocznych.Stereochemiczne zjawisko zwiazane z obu epimerami nie 60 zostaly calkowicie zbadane, ale stwierdzono, ze dla danego zwiazku oba epimery przejawiaja ten sam typ aktywnosci, np. dzialanie przeciwbakteryjne.Nowe pochodne 4"-dezoksy-4"-aminoerytromycyny A omówione w tym opisie wykazuja in vitro aktywnosc prze- 65 ciwko róznym mikroorganizmom Gram-dodatnim, rip.7 Staphylococcus aureus i Streptococcus pyogenes oraz przeciwko niektórym mikroorganizmom. Gram-ujemnym, takim jak mikroorganizmy o ksztalcie kulistym lub elipso- dalnym (koki). Ich aktywnosc in vitro przeciwko róznym mikroorganizmom w srodowisku wlewu mózgowó-serco- wego wykazuja latwo badania prowadzone znana metoda dwukrotnego kolejnego rozcienczania. Ta aktywnosc spra¬ wia, ze zwiazki te sa uzyteczne przy stosowaniu miejscowym w postaci masci, kremów itp., do wyjalawiania, np. przed¬ miotów w pokoju chorego i jako srodki mikrobójcze w skali technicznej, np. do odkazania wody i mulów oraz do kon¬ serwacji farb i drewna.Przy stosowaniu in vitro, np? przy podawaniu miejsco¬ wym, czesto korzystnie jest stosowac te zwiazki z farmako¬ logicznie dopuszczalnym nosnikiem, takim jak olej roslinny lub mineralny, albo krem zmiekczajacy. Mozna je tez roz¬ puszczac lub dyspergowac w cieklych nosnikach albo roz¬ puszczalnikach, takich jak woda, alkohol, glikole lub ich mieszaniny albo inne farmakologicznie dopuszczalne sub¬ stancje obojetne, to jest nie dzialajace szkodliwie na sub¬ stancje czynna. W preparatach takich zawartosc czynnej substancji wynosi przewaznie 0,01—10 % wagowych w sto¬ sunku do calego preparatu.Wiele zwiazków wedlug wynalazku i ich soli addycyjnych "z kwasami wykazuje równiez aktywnosc in vivo, przy po¬ dawaniu doustnym i/albo pozajelitowym zwierzetom, w tym tez czlowiekowi, przeciwko mikroorganizmom Gram-dodatnim i niektórym Gram-ujemnym,. Ich aktyw¬ nosc in vivo jest bardziej ograniczona odnosnie organizmów podatnych na dzialanie tych zwiazków i okresla sie ja zwyk¬ lymi sposobami, przez zakazenie myszy o zasadniczo jed¬ nakowej masie ciala badanym mikroorganizmem i nastepnie podawanie myszom doustnie lub podskórnie badanego zwiazku. W praktyce badania te prowadzi sie w ten sposób, ze grupe np. 10 myszy zakaza sie podajac im dootrzewnowo odpowiednio rozcienczone kultury mikroorganizmu, za¬ wierajace 1—10 - razy wieksze stezenie mikroorganizmu od stezenia LDioo, to jest od najnizszego stezenia, które jest konieczne dla uzyskania 100% smiertelnosci myszy.Równoczesnie prowadzi sie próby kontrolne, w których myszy otrzymuja kulture zakazajaca w nizszych rozcien- czeniach, w celu okreslenia ewentualnych odchylen jado- witosci badanego mikroorganizmu. Badany zwiazek podaje sie po uplywie 0,5 godziny od zakazenia i ponownie po uplywie 4, 24 i 48 godzin. Myszy pozostale przy zyciu przetrzymuje sie w ciagu 4 dni od ostatniego zabiegu i liczy osobniki zywe.Przy stosowaniu in *Vivo nowe zwiazki mozna podawac doustnie lui pozajelitowo, np. przez wstrzykiwanie pod¬ skórne lubv domiesniowe, w dawkach dziennych okolo 1—200 mg/kg, korzystnie okolo 5—100 mg/kg, a zwlaszcza okolo 5—50 mg/kg.Nosniki przy wstrzykiwaniu pozajelitowym moga byc nosnikami wodnymi, takimi jak woda, izotoniczna solanka, izotoniczny roztwór dekstrozy lub roztwór Ringera, albo nosnikami niewodnymi, takimi jak oleje tluszczowe po¬ chodzenia roslinnego, np. olej bawelniany, arachidowy, kukurydziany lub sezamowy, albo sulfoflenek dwumetylu, a takze inne nosniki, które w stosowanych dawkach nie maja wplywu na farmakologiczne dzialanie substancji czynnej i nie sa toksyczne, np. gliceryna, glikol propylowy i sorbit. Mozna tez przygotowywac srodki, które bez¬ posrednio przed uzyciem przeprowadza sie w roztwory.Takie srodki moga zawierac ciekle rozcienczalniki, np. gBkol propylenowy, weglan dwuetylu, gliceryne i sorbit, 228 8 substancje buforowe, hialouromidaze, substancje miejscowo znieczulajace oraz sole nieorganiczne, nadajace zadane wlasciwosci farmakologiczne. Zwiazki te mozna równiez; mieszac z róznymi farmakologicznie dopuszczalnymi nos- 5 nikami obojetnymi, w tym równiez z rozcienczalnikami stalymi, wodnymi, nietoksycznymi rozpuszczalnikami or¬ ganicznymi i nadawac im postac kapsulek, tabletek, pa¬ stylek romboidalnych, kolaczyków, suchych mieszanin, zawiesin, roztworów, eliksirów i roztworów lub zawiesin io do podawania pozajelitowego. W preparatach tych sub¬ stancja czynna stanowi okolo 0,5—90% wagowych.Przyklad I. Oksym 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"-keto- erytromycyna A.Do 500 ml metanolu dodaje sie 10,8 g 2'-acetylo-4"-dezo- 15 ksy-4"-ketoerytromycyny A, 1,94 g chlorowodorku hy¬ droksyloaminy i 11,0 g weglanu baru i otrzymana zawiesine: miesza sie w pokojowej temperaturze w ciagu 3,5 godzin, po czym przesacza i przesacz odparowuje pod zmniejszo¬ nym cisnieniem. Pienista pozostalosc rozpuszcza sie w oc- 20 tanie etylu i przy wartosci pH 9,5 plucze woda, oddziela faze organiczna, suszy ja nad siarczanem sodowym i od¬ parowuje pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac 10,6'g: zadanego produktu. NMR (S CDC13): 3,33 (3H)s, 2,30 (6H)s i 2,06 (3H)s. 25 Przykladu. O-acetylooksym 2'-acetylo-4"-dezoksy- -4"-ketoerytromycyny A.Do roztworu 330 mg oksymu 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"- -ketoerytromycyny A w 30 ml octanu etylu dodaje sie mieszajac 64,2 mikrolitra bezwodnika octowego i miesza 30 w ciagu nocy w temperaturze pokojowej po czym dodaje- sie jeszcze 15,8 mikrolitra bezwodnika octowego i 23,4 mikrolitra trójetyloaminy i miesza w ciagu 4 godzin. Mie¬ szanine reakcyjna wlewa sie do wody alkalizuje do wartosci pH 9,0, oddziela warstwe organiczna, suszy ja nad siar- 35 czanem sodowymi odparowuje pod zmniejszonym cisnie¬ niem, otrzymujac 300 mg zadanego produktu. NMR (Sy, CDCh): 3,38 (3H)s, 2,25 (6H)s, 2,20 (3H)s, 2,05 (3H)s~ il,56(3H)s.W analogiczny sposób, stosujac zamiast oksymu 2'-ace- 40 tylo-4//-dezoksy-4,,-ketoerytromycyny A oksym 2'-propio- nylo-4"-dezok9y-4"-ketoerytromycyny A i oksym 4"-de- zoksy-4"-ketoerytromycyny A, wytwarza sie odpowiednie pochodne O-acetylowe.Przyklad -III. 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"-aminoery- 45 tromycyna A. 14,0 g O-acetylooksymu 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"-keto- erytromycyny A i 60 g niklu Raneya przemytego izopropa- nolem miesza sie w 400 ml izopropanolu w atmosferze wodoru pod zmniejszonym cisnieniem 9331 Pa, w ciagu 50 nocy, w temperaturze pokojowej, po czym odsacza sie katalizator i przesacz odparowuje. Pienista pozostalosc o barwie bialej rozpuszcza sie w 400 ml izopropanolu, miesza z 50 g niklu Raneya swiezo przemytego izopropano- lem i uwodornia w ciagu nocy w temperaturze pokojowej, 55 pod poczatkowym cisnieniem wodoru 9331 Pa. Nastepnie odsacza sie katalizator i przesacz odparowuje do sucha pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac 8,1 g zadanego- produktu.Przyklad IV. W sposób analogiczny do opisanego 60 w przykladzie III, stosujac odpowiednie O-acetylooksymy,. wytwarza sie zwiazki o wzorze 4, w którym R3 i R4 ozna¬ czaja atomy wodoru, a Ri oznacza atom wodoru albo grupe- propionylowa. *" PrzykladV. 4"-dezoksy-4"-aminoerytromycyna A. 65 Roztwór 2,17 g 2'-acetylo-4 'rdezoksy-4"-aminoerytro-116 228 9 mycyny A w 50 ml metanolu miesza sie w temperaturze pokojowej w Ciagu nocy, po czym odparowuje rozpuszczal¬ nik pod zmniejszonym cisnieniem. Pienista pozostalosc traktuje sie mieszanina 50 ml chloroformu i 50 ml wody, warstwe wodna alkalizuje do wartosci pH 9,5 i rozdziela warstwy. Do warstwy organicznej dodaje sie swieza porcje wody i zakwasza do wartosci pH 4,0, po czym wartosc pH kwasnej warstwy wodnej doprowadza sie stopniowo do 5, *6, 7, 8 i 9 za pomoca zasady i przy kazdej z tych wartosci pH roztwór ekstrahuje sie chloroformem. Wyciagi przy wartosciach pH 6 i 7 zawieraja glówna czesc produktu, laczy sie je i przy wartosci pH 4 dodaje swiezej wody, wartosc pH warstwy wodnej doprowadza sie kolejno do 5, 6 i 7 i przy kazdej z tych wartosci ekstrahuje chlorofor¬ mem. Wyciag przy wartosci pH 6 suszy sie nad siarczanem sodowym i odparowuje, otrzymujac 249 mg produktu w postaci mieszaniny obu epimerów. NMR (S, CDCb): 3,30 (lH)s, 3,26 (2H)s, 2,30 (6H)s i 1,46 (3H)s.W analogiczny sposób, przez solwolize 2'-propionylo-4"- -dezoksy-4"-aminoerytromycyny A wytwarza sie 4"-de- zoksy-4"-aminoerytromycyne A.P r z y k l a d VI. 4"-dezoksy-4"-aminoerytromycyna A.Do roztworu 3,0 g 4/'-dezoksy-4//-ketoerytromycyny A w 30 ml metanolu dodaje sie mieszajac w atmosferze azotu 3,16 g bezwodnego octanu amonowego i po uplywie 5 minut -do mieszaniny wplukuje sie.za pomoca 5 ml metanolu 188 mg cyjanoborowodorku sodowego r miesza w ciagu nocy w temperaturze pokojowej. Otrzymany roztwór o barwie jasnozóltej wlewa sie do 300 ml wody, doprowadza wartosc pH do 6,0 i nastepnie kolejno ekstrahuje przy wartosciach pH 6, 7, 7,5, 8, 9 i 10, stosujac za kazdym razem 125 ml eteru dwuetylowego. Ekstrakty przy war¬ tosciach pH 8, 9 i 10 laczy sie,, plucze 125 ml swieza woda, oddziela warstwe wodna i ekstrahuje ja 1Ó0 ml eteru przy wartosci pH 7, 100 ml octanu etylu przy wartosci pH 7, 100 ml eteru przy wartosci pH 7,5, 100 ml octanu etylu przy wartosci pH 7,5 oraz po 100 ml octanu etylu przy wartosciach pH 8, 9 i 10. Wyciagi otrzymane za pomoca octanu etylu przy wartosciach pH 9 i 10 laczy sie, plucze nasyconym roztworem chlorku sodowego, suszy nad siar¬ czanem sodowym i odparowuje pod zmniejszonym cisnie¬ niem, otrzymujac 30 mg epimerycznej mieszaniny produktu o konsystencji piany barwy kosci sloniowej.Przyklad VII. 4,/-dezoksy-4"-aminoerytromycyna A (pojedynczy epimer).Roztwór 10,0 g mieszaniny epimerów 2'-acetylo-4"-dezo- ;ksy-4"-amihoerytromycyny A w 150 ml metanolu miesza sie w atmosferze azotu w pokojowej temperaturze w ciagu 72 godzin, po czym odparowuje rozpuszczalnik pod zmniej¬ szonym cisnieniem i pozostalosc rozpuszcza, mieszajac, w mieszaninie 150 ml wody z 200 ml chloroformu. Wodna warstwe odrzuca sie, dodaje swiezej wody, wartosc pH wodnej warstwy doprowadza do 5 i oddziela warstwe organiczna. Wartosc pH wodnej fazy doprowadza sie^ "kolejno do 5,5, 6, 7, S i 9 i przy kazdej z tych wartosci ekstrahuje 100 ml swiezego chloroformu. Wyciagi przy wartosciach pH 6, 7 i 8 laczy sie, plucze kolejno woda i nasyconym roztworem chlorku sodowego, suszy nad •siarczanem sodowym i odparowuje rozpuszczalnik pod zmniejszonym cisnieniem. Otrzymuje sie 2,9 g mieszaniny -epimerów 4"-dezoksy-4"-amino#rytromycyny A. Próbke 1,9 g tej mieszaniny rozciera sie z eterem dwuetylowym, powodujac krystalizacje, czesci nie rozpuszczonego-produktu ^pienistego. Stala substancje odsacza sie i suszy, otrzymujac 10 67 mg jednego epimeru 4/,-dezoksy-4//-aminoerytromycyny A o temperaturze topnienia 140—147 °C.Przyklad VIII. 6,9-hemiketal ll-acetylo-4"-dezo- ksy-4"-aminoerytromycyny A. 5 Do roztworu 4,4 g 6,9-hemiketalu ll-acetylo-4"-dezo- ksy-4"-ketoerytromycyny A i 4,38, g octanu amonowego w 75 ml metanolu dodaje sie 305 mg 85 % cyjanoboro- wodorku sodowego, miesza w ciagu nocy w temperaturze pokojowej i wlewa do 300 ml wody, a nastepnie dodaje 10 250 ml chloroformu. Warstwe wodna alkalizuje sie do wartosci pH 9,8 i oddziela warstwe organiczna. Wodna warstwe ekstrahuje sie powtórnie chloroformem i laczy roztwory chloroformowe, suszy je nad siarczanem sodo¬ wym i odparowuje. Pozostalosc o konsystencji piany roz- 15 puszcza sie mieszajac, w 125 ml wody i 125 ml swiezego chloroformu, doprowadza wartosc pH roztworu do 4,9, oddziela i odrzuca warstwe organiczna i wartosc pH war¬ stwy wodnej doprowadza kolejno do 5, 6, 7 i 8,'ekstrahujac przy kazdej z tych wartosci pH swiezym chloroformem. 20 Wyciagi otrzymane przy wartosciach pH 6 i 7 laczy sie, plucze nasyconym roztworem chlorku sodowego, suszy nad *¦ siarczanem sodowym i odparowuje rozpuszczalnik. Otrzy¬ muje sie 1,72 g zadanego produktu w postaci piany o bialej barwie. Produkt ten rozpuszcza sie w mozliwie malej ilosci 25 eteru dwuetylowego i dodaje heksanu az do wystapienia zmetnienia. Krystaliczny osad odsacza sie i suszy, otrzymu¬ jac 1,33 g produktu o temperaturze topnienia 204,5— —206,5 °C. NMR (S, CDC13): 3,31 (2H)s, 3,28 (lH)s, 2,31 (6H)s, 2,11 (3H)s i 1,5 (3H)s. 30 Przyklad IX. W sposób analogiczny do opisanego w przykladzie VIII, stosujac odpowiednie 4"-dezoksy-4"- -ketoerytromycyny A i izopropanol zamiast metanolu, wytwarza sie zwiazki o wzorze 3, w którym R3 oznacza atom wodoru, a Ri i R2 maja nastepujace znaczenie: 35 Ri R2 CH3C(0)- CH3C(0)- CH3C(0)- CH3CH2C(0)- CH3CH2C(0)- CH3CH2C(0)- CH3CH2C(0)- CH3C{0)- 40- Przyklad X. 11,12-weglan 6,9-hemiketalu 2'-acetylo- erytromycyny A.Do roztworu 13,2 g 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu erytro¬ mycyny A (opis patentowy St. Zj. Am. nr 3 417 077) w 150 ml benzenu dodaje sie 1,8 ml bezwodnika octowego 45 i miesza w pokojowej temperaturze w ciagu 1,5 godziny, po czym wlewa do 200 ml wody i warstwe wodna alkalizuje. do wartosci pH 9,0. Warstwe benzenowa oddziela sie, suszy nad siarczanem sodowym i odparowuje pod zmniej¬ szonym cisnieniem, otrzymujac 15,3 g pienistego produktu 50 o barwie bialej. Produkt ten rozciera sie z 50 ml eteru dwu¬ etylowego, powodujac krystalizacje, po czym odsacza sie i suszy, otrzymujac 12,6 g czystego produktu o tempera¬ turze topnienia 224,5—228,5 °C. NMR (<5, CDCI3): 3,36 (3H)s, 2,30 (6H)s 2,06 (3H)s i 1,61 (3H)s. 55 W analogiczny sposób, stosujac zamiast bezwodnika octowego równowazna ilosc bezwodnika propionowego, wytwarza sie 11,12-weglan 6,9-hemiketalu 2'-propionylo- erytromycyny.Przyklad XI. 11,12-weglan 6,9-hemiketalu 4"-dezo- 60 ksy-4"-aminoerytromycyny A..Do 189 g 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy-4"- -ketoerytromycyny A w 1200 ml metanolu dodaje sie mieszajac w temperaturze pokojowej 193 g octanu amo¬ nowego i po uplywie, 5 minut roztwór chlodzi sie do tem- 65 peratury okolo —5°C i w ciagu 45 minut traktuje 13,4 g116 228 11 85% cyjanoborowodorku sodowego w 200 ml metanolu.Nastepnie usuwa sie kapiel chlodzaca i miesza w pokojowej temperaturze w ciagu nocy, po czym steza pod zmniej¬ szonym cisnieniem do objetosci 800 ml i mieszajac wlewa do mieszaniny 1800 ml wody z 900 ml chloroformu. War¬ tosc pH mieszaniny wynoszaca 6,2 doprowadza sie za pomoca 6n kwasu solnego do 4,3 i oddziela warstwe orga¬ niczna, miesza ja z 1 litrem wody i alkalizuje do wartosci pH 9,5. Nastepnie oddziela sie warstwe organiczna, suszy ja nad siarczanem sodowym i odparowuje pod zmniejszo¬ nym cisnieniem. Pienista pozostalosc barwy bialej, roz¬ puszcza sie w mieszaninie 1 litra wody i 500 ml octanu etylowego i zakwasza do wartosci pH 5,5. Oddziela sie warstwe organiczna i warstwe wodna alkalizuje stopniowo do wartosci pH 9,5, ekstrahujac przy posrednich wartos¬ ciach pH swiezym octanem etylu w porcjach po 500 ml.Wyciag otrzymany przy wartosci pH 9,5 suszy sie nad siarczanem sodowym i odparowuje do sucha pod zmniej¬ szonym cisnieniem, otrzymujac 130 g pozostalosci. 120 g tej pozostalosci o konsystencji piany rozpuszcza sie w mie¬ szaninie 1 litra wody z 1 litrem chlorku metylenu, wartosc pH wodnej warstwy doprowadza sie do 4,4, 4,9 i 9,4, ekstra¬ hujac przy kazdej z tych wartosci 1 litrem swiezego chlorku metylenu. Wyciag przy wartosci pH 9,4 suszy sie nad siarczanem sodowym i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac 32 g produktu o konsystencji piany barwy bialej. Po przekrystalizowaniu z 250 ml mieszaniny acetonu z woda (1:1 objetosciowo) otrzymuje sie 28,5 g krystalicznych epimerów. NMR 100 Mz (S, CDCh): 5,20 (lH)m, 3,37 (13)Hs, 3,34 (l,5H)s, 2,36 (6H)s, 1,66 (3H)si 1,41 (3H)s.Przyklad XII. Rozdzielanie epimerów 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy-4"-aminoerytromycyny A.Na wysokocisnieniowa kolumne chromatograficzna (1,2 x x 9 cm) zawierajaca zel krzemionkowy Gf 254 impregno¬ wany formamidem i eluowany chloroformem podaje sie 200 mg mieszaniny epimerów otrzymanej w sposób opisany w przykladzie XI, po czym kolumne poddaje sie dzialaniu cisnienia 2239,N4 Pa, powodujac przeplyw 4,76 ml/minute.Zbiera sie frakcje po 10 ml, zachowujac frakcje 14—21 i 24—36. Frakcje 14—21 laczy sie, steza do objetosci okolo 50 ml, dodaje 50 ml wody i doprowadza wartosc pH do 9,0.Nastepnie oddziela sie warstwe"organiczna, suszy ja nad siarczanem sodowym i odparowuje, otrzymujac 106 mg pozostalosci w postaci piany o bialej barwie. Produkt ten rozciera sie z eterem dwuetylowym powodujac krystali¬ zacje. Miesza sie w pokojowej temperaturze w ciagu 1 go¬ dziny, odsacza krystaliczny produkt i suszy, otrzymujac 31,7 g produktu o temperaturze topnienia 194—196 °C.NMR 100 Mz (S, CDCh): 5,24 (lH)d, 5,00 (lH)t, 3,40 (3H)s, 2,40 (6H)s, C66(3H)s i 1,40 (3H)s.% Frakcje 24—36 równiez laczy sie i przerabia w wyzej opisany sposób, otrzymujac 47,1 mg produktu o konsy¬ stencji piany i barwie bialej, identycznego z produktem otrzymanym w sposób opisany w przykladzie XVII.Przyklad Xlii. Do zawiesiny 11,1 g 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 2'-acetylo-4"*dezoksy-4"-ketoerytromycyny w 300 ml izopropanolu dodaje sie mieszajac w tempera¬ turze pokojowej 10,7 g octanu amonu i po uplywie 5 minut rozpoczyna sie trwajace 30 minut dodawanie.747 mg Cyjano¬ borowodorku sodowego w 130 ml izopropanolu, po czym* miesza sie w pokojowej temperaturze w ciagu nocy. Otrzy¬ many roztwór o barwie bladozóltej wlewa sie do 1100 ml wody i dodaje 400 ml eteru dwuetylowego, zakwasza do wartosci ptt 4,5 i oddziela warstwe eterowa. Wodna warstwe 12 alkalizuje sie do wartosci pH 9,5 i ekstrahuje 2 porcjami" po 500 ml chloroformu, wyciagi laczy, suszy nadsiarczanem sodowym i odparowuje, otrzymujac 7,5, g pienistej po- - zostalosci o barwie zóltej, Pb przekrystalizowaniu z eteru 5 dwuetylowego otrzymuje sie 1,69 g produktu, który poddaje sie dalszej obróbce, tak jak i lug macierzysty.Lug macierzysty traktuje sie 75 ml wody, doprowadza wartosc pH do 5,0, oddziela warstwe eterowa, ponownie dodaje 75 ml swiezego eteru, doprowadza wartosc pH do io 5,4, oddziela warstwe eterowa, dodaje octanu etylu i alkali¬ zuje do wartosci pH 10. Zasadowa warstwe wodna ekstra¬ huje sie 2 porcjami po 75 ml octanu etylu,, pierwszy wyciag suszy sie nad siarczanem sodowym i odparowuje do sucha,, otrzymujac 1,96 g pienistej pozostalosci. Produkt ten dodaje 15 sie do mieszaniny 75 ml wody i 50 ml eterudwuetylowego,. doprowadza wartosc pH do 5,05, oddziela warstwe eterowa i warstwe wodna doprowadza stopniowo do wartosci pH 5,4, 6,0, 7,05 i 8^0, ekstrahujac przy kazdej z tych wartosci 50 ml swiezego eteru dwuetylowego. Ostatecznie alkalizuje^ 20 sie do wartosci pH 9,7 i wodna warstwe ekstrahuje 50 ml octanu etylu. Wyciag eterowy uzyskany przy wartosci pH 6,0 laczy sie z 75 ml wody, alkalizuje do wartosci pH 9,7,. oddziela warstwe eterowa* suszy ja i odparowuje pod zmniej¬ szonym cisnieniem, otrzymujac 460 mg pienistej- pozosta- 25 losci o bialej barwie, NMR 100 Mz (<5, CDCh): 5,20 (lH)t„ 3,43 (2H)s, 3,40 (lH)s, 2,38 (6H)s, 2,16 (3H)s, 1,70- (3H)s i 1,54 (3H). Analiza ta wskazuje, ze produkt stanowi epimery 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 2'-acetylo-4"-de- zoksy-4"-aminoerytromycyny A. 30 Wspomniane wyzej 1,69 produktu otrzymanego po pierwszej krystalizacji rozpuszcza sie w mieszaninie 75 ml wody i 75 ml eteru dwuetylowego, wartosc pH roztworu doprowadza sie do 4,7, oddziela warstwe eterowa i wodna, warstwe ekstrahuje 75 ml swiezego eteru przy wartosci 35 pH 5,05 i 5,4 oraz 2 porcjami po 75 ml octanu etylu przjr wartosci pH 9,7. Polaczone roztwory w octanie etylu suszy sie nad siarczanem sodowym i odparowuje pod zmniej¬ szonym cisnieniem, otrzymujac 1,26 g pozostalosci o kon¬ systencji piany i bialej barwie. Po przekrystalizowaniu 40 otrzymuje sie 411 mg produktu topniejacego z objawami rozkladu w temperaturze 193—196 °C. Lug macierzysty odparowuje sie do sucha, pozostalosc rozpuszcza w goracym octanie etylu 'i roztwór pozostawia na noc do krystalizacji w temperaturze pokojowej, krystaliczny osad odsacza sie 45. i suszy, otrzymujac dodatkowa porcje produktu w ilosci 182 mg. Produkt ten topnieje z objawami rozkladu w tem¬ peraturze 198—202°C. NMR 100 Mz (S, CDCh): 5,10 (lH)t, 3,34 (2H)s, 3,30 (lH)s, 2,30 (6H)s, 2,08 (3H)s, 1,62 (3H)s i 1,48 (3H)s. Analiza ta wskazuje, ze produkt 50 stanowi epimery 11,12-weglanu, 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"- -aminoerytromycyny A.W analogiczny sposób, stosujac jako produkt wyjsciowy 11,12-weglan 6,9-hemiketalu 2'-propionylo-4"-dezoksy-4"- -ketoerytromycyny wytwarza sie 11,12-weglan 6,9-hemi- 55 ketalu 2A-propionylo-4''-dezoksy-4"-aminoerytromycyny A i 11,12-weglan 2'-propionylo-4"-dezoksy-4"-aminoerytro- mycyny A.Przyklad XIV. Roztwór 400 mg 11,12-weglanu^ 6,9-hemiketalu 2,-acetylo-4"-dezóksy-4''-aminoerytromycy- 60 ny A w 20 ml metanolu miesza sie w ciagu nocy w tempera¬ turze pokojowej, wlewa do 100 ml wody, dodaje 50 mt octanu etylu, alkalizuje do wartosci pH 9,5 i odziela faze organiczna. Nastepnie warstwe wodna ponownie ekstrahuje^ sie 50 ml.swiezego octanu etylu, laczy oba wyciagi, suszy 65 je nad siarczanem sodowym i odparowuje, otrzymujac- / *116 228 13 h 392 mg pienistego produktu o barwie bialej. Produkt ten rozpuszcza sie w eterze dwuetylowym i poddaje krystalizacji w temperaturze pokojowej, pocierajac sciane naczynia szklanym precikiem. Po uplywie 30 minut krystaliczny osad odsacza sie i suszy, otrzymujac 123 mg produktu, 5 który jest identyczny z produktem wytworzonym w sposób opisany w przykladzie XVI. NMR 100 Mz (S, CDCh): 3,26 (3H)s, 2,32 (6H)s, 1,61 (3H)s, i 1,44 (3H)s. Analiza ta wskazuje, ze produkt ten jest jednym epimerem 11,12- -weglanu 4/-dezoksy-4"-aminoerytromycynyA. io Lug macierzysty po krystalizacji wyzej wymienionego zwiazku odparowuje sie do sucha, otrzymujac 244 mg pienistego produktu, identycznego z produktem wytwo¬ rzonym w sposób opisany w przykladzie XI. Analiza NMR tego produktu wykazuje, ze jest to mieszanina epimerów 15 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy-4"-aminoerytro- mycyny A.Przyklad XV. W sposób analogiczny do opisanego w przykladzie XXII, przez metanolize 11,12-weglanu 6,9- -hemiketalu 2'-propionylo-4''-dezoksy-4''-aminoerytromy- 20 cyny A wytwarza sie 11,12-weglan 4"-dezoksy-4"-amino- erytromycyny A i 11,12-weglan 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy- -4"-aminoerytromycyny A.Przyklad XVI. 8 g epimerycznej mieszaniny 11,12- -weglanu 4//-dezoksy-4/,-aminoerytromycyny A z nie- 25 krystalicznego produktu opisanego w przykladzie XI roz¬ puszcza sie w 50 ml eteru dwuetylowego i poddaje krys¬ talizacji, pocierajac scianke naczynia szklanym precikiem.Po uplywie 20 minut odsacza sie krystaliczny produkt i suszy, uzyskujac 1,91 g produktu o temperaturze top- 30 nienia 198,5—200 °C. NMR 100 Mz (d, CDCh): 3,26 (3H)s, 2,30 (6H)s, 1,61 (3H)s i 1,45 (3H)s. Wyniki analizy wskazuja, ze ten krystaliczny produkt jest jednym epimerem 11,12-weglanu 4"-dezoksy-4"-aminoerytromy- ' cyny A i jest identyczny ze zwiazkiem wytworzonym w spo- 35 sób podany w przykladzie XIV.Przyklad XVII. 1,0 g epimeru otrzymanego w sposób opisany w przykladzie XVI rozpuszcza sie w 20 ml acetonu i ogrzewa na lazni parowej az do osiagniecia stanu wrzenia, po czym dodaje sie 25 ml wody i otrzymany roztwór miesza 40 w temperaturze pokojowej. Po uplywie 1 godziny odsacza sie wytworzony osad, otrzymujac 581 mg produktu o tem¬ peraturze topnienia 147—149°C. NMR 100 Mz (S, CDCh): 5,12 (lH)d, 3,30 (3H)s, 2,30 (6H)s, 1,62 (3H)s, i 1,36 (3H)s. Wyniki analizy wskazuja, ze produkt jest jednym 45 epimerem^ 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy-4"- -aminoerytromycyny A i jest on identyczny z epimerem otrzymanym z frakcji 24—36 w przykladzie XII.Przyklad XVIII. 4"-dezoksy-4"-aminoerytromycyna A. 50 20 g 4"-dezoksy-4"-ketoerytromycyny A, 31,6 g octanu amonowego i 10 g 10% palladu na weglu drzewnym miesza sie w 200 ml metanolu i wytrzasa w pokojowej tempera¬ turze w ciagu nocy w atmosferze' wodoru o poczatkowym cisnieniu 466,5 Pa. Nastepnie odsacza sie zuzyty katalizator, 55 przesacz odparowuje^ do sucha pod zmniejszonym cisnie¬ niem i pozostalosc wytrzasa z woda i chloroformem przy wartosci pH 5,5. Warstwe organiczna oddziela sie, suszy, nad siarczanem sodowym i odparowuje do sucha pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac 19 g pienistej po- 60 zostalosci o barwie bialej. Pozostalosc te rozciera sie z 150 ml eteru dwuetylowego w temperaturze pokojowej w ciagu 30 minut i odsacza osad, otrzymujac po wysuszeniu 9,45 g jednego epimeru, który nie rózni sie od produktu wytwo¬ rzonego w sposób opisany w przykladzie VII. Przesacz 65 po krystalizacji produktu odparowuje sie do sucha, otrzy¬ mujac 6,89 g produktu bedacego drugim epimerem i za¬ wierajacego pewna ilosc zanieczyszczen.Przyklad XIX. 4"-dezoksy-4"-aminoerytromycyna. 2 g 4,/-dezoksy-4//-ketoerytromycyny A, 3,1 g octanu amonowego i 2,0 g niklu Raneya w 50 ml metanolu wy¬ trzasa sie w ciagu nocy w pokojowej temperaturze w atmo¬ sferze wodoru pod poczatkowym cisnieniem 466,5 Pa, -po czym dodaje sie 3,16 g octanu amonowego i 2,0 g niklu Raneya i kontynuuje uwodornianie w ciagu dalszych 5 go¬ dzin. Nastepnie mieszanine przesacza sie, przesacz od¬ parowuje do sucha pod zmniejszonym cisnieniem, pozos¬ talosc dodaje sie mieszajac do mieszaniny wody z chloro¬ formem i wartosc pH mieszaniny, wynoszaca 6,4, dopro¬ wadza sie do 5,5. Faze wodna oddziela sie, alkalizuje do wartosci pH 9,6, ekstrahuje swiezym chloroformem, wyciag suszy nad siarczanem sodowym i odparowuje pod zmniej¬ szonym cisnieniem. Otrzymuje sie 1,02 g produktu o kon¬ systencji piany zabarwianej na zólto. Produkt ten zawiera glównie izomer, którego konfiguracja przy pozycji 4" jest rózna od konfiguracji w tej pozycji w zwiazku wytworzonym w sposób opisany w przykladzie VII.Przyklad XX. 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"-aminoery- tromycyna B.Do roztworu 4,5 g 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"-ketoerytro-^ mycyny B (opis patentowy St. Zj. Am, nr 3 884 903) w 45 ml izopropanolu dodaje sie mieszajac w atmosferze vazotu 4,66 g suchego octanu sodowego i po uplywie 10 minut do mieszaniny splukuje sie za pomoca 10 ml izo¬ propanolu 376 mg cyjanoborowodorku sodowego i miesza w pokojowej temperaturze w ciagu nocy. Otrzymany roztwór o barwie jasnozóltej wlewa sie do 400 ml wody i doprowadza wartosc pH roztworu do 6,0, po czym roz¬ twór ten ekstrahuje sie kolejno przy wartosciach pH 6, 7, 7,5, 8, 9 i 10, stosujac do kazdej ekstrakcji 250 ml eteru dwuetylowego. Wyciagi przy wartosciach pH 8, 9 i 10 laczy sie, plucze 250 ml swiezej wody. Oddzielona warstwe wodna ekstrahuje sie 100 ml eteru przy wartosci pH = 7, 100 ml octanu etylu przy tej samej wartosci pH, 100 ml eteru i nastepnie 100 ml octanu etylu przy wartosci pH = = 7,5 i 100 ml octanu etylu przy wartosciach pH 8, 9 i 101 Wyciagi w octanie etylu otrzymane przy wartosciach pH 9 i 10 laczy sie, plucze nasyconym roztworem chlorku sodo¬ wego, suszy nad siarczanem sodowym, i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem rozpuszczalnik, otrzymujac mie¬ szanine epimerów 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"-aminoerytro- mycyny B w postaci pienistego produktu o barwie kre¬ mowej.W analogiczny sposób z 4"-dezoksy-4"-ketoerytromycyny B wytwarza sie 4"-dezoksy-4"-aminoerytromycyne B.Przyklad XXI. 4/'-dezoksy-4,/-aminoerytromycyna B.Roztwór 4,34 g 2'-acetylo-4"-dezoksy-4"-aminoerytn- mycyny B w 100 ml metanolu miesza sie w pokojowej temperaturze w ciagu nocy, po czym odparowuje rozpusz¬ czalnik pod zmniejszonym cisnieniem i pienista pozostalosc traktuje mieszanina 100 ml chloroformu z 100 ml wody.Wartosc pH wodnej warstwy doprowadza sie do 9,5, od¬ dziela warstwe organiczna, miesza ja z woda i zakwasza do wartosci pH 4,0. Nastepnie wartosc pH wodnej warstwy doprowadza sie przez dodawanie zasady do 5, 6, 7, 8 i 9 i przy kazdej z tych wartosci ekstrahuje sie swiezym chloro¬ formem. Wyciagi przy wartosciach pH 6 i 7, zawierajace glówna czesc produktu, laczy sie i przy wartosci pH 4 traktuje swieza woda. Wartosc pH wodnej warstwy po¬ nownie doprowadza sie do 5, 6 i 7 i przy kazdej z tych war-15. tosci ekstrahuje roztwór swiezym chloroformem. Wyciag przy wartosci pH = 6 suszy sie nad siarczanem sodowym i odparowuje, otrzymujac mieszanine epimerów 4"-dezo- ksy-4''-aminoerytromycyny B.Przyklad XXII. Sól addycyjna kwasu asparagino- wegb 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy-4"-ainino- erytromyc^ny A.Zwiazek ten wytwarza sie w ten sposób, ze do roztworu 1,0 g 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy-4"-amino- erytromycyny A w 6 ml acetonu, ogrzanego do temperatury 40°C, dodaje sie 20 ml wody i nastepnie 175 mg kwasu L-asparaginowego, po czym mieszanine utrzymuje sie w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 1,5 godziny, przesacza na goraco i z przesaczu odparowuje aceton.Z pozostalosci otrzymuje sie przez wymrazanie 1,1 g pro¬ duktu stalego o bialej barwie.Przyklad XXIII. Dwuchlorowodorek 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy-4"-aminoerytromycyny A.Do 7,58 g 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4"-dezoksy-4"- -aminoerytromycyny w 50 ml bezwodnego octanu etylu dodaje sie 20 ml In roztworu. HC1 w octanie etylu i mie¬ szanine odparowuje do sucha pod zmniejszonym cisnie¬ niem i pozostalosc rozciera z eterem otrzymujac zadany zwiazek. . w W analogiczny sposób inne zwiazki wytworzone spo¬ sobem wedlug wynalazku przeprowadza sie w ich sole addycyjne z dwiema czasteczkami jednozasadowego kwasu.Przyklad XXIV. Chlorowodorek 11,12-weglanu 6,9-hemiketalu 4//-dezoksy-4,,-aminoerytromycyny.W sposób analogiczny do opisanego w przykladzie XXIII, ale stosujac 10 ml In roztworu chlorowodoru w octanie etylu, wytwarza sie jednochlorowodorek wyzej wymienio¬ nego estru. Podobnie4ez wytwarza sie inne sole addycyjne zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku, zawierajace 1 mol jednozasadowego kwasu na 1 mol po¬ chodnej erytromycyny.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 4"-dezoksy- -4-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja atom wodoru lub rodnik alkanoilowy o 2^-3 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru, albo R2 i R3 razem oznaczaja* grupe -C(O)-, gdy R' oznacza grupe CH, R oznacza wiazanie z atomem wegla, do którego jest przylaczone R' albo gdy R' oznacza =0, R oznacza atom wodoru, przy czym gdy R2 oznacza atom wodoru, R równiez oznacza atom wodoru oraz ich farmaceutycznie dopusz¬ czalnych soli addycyjnych z kwasami, znamienny 4ym, ze zwiazek o wzorze Ib, w którym R, Ri, R2 i R3 maja wyzej podane znaczenie, Y oznacza grupe =N-OH lub =N- -OCOCH3, poddaje sie katalitycznej redukcjr, a nastepnie otrzymany zwiazek /ewentualnie przeksztalca sie w sól addycyjna z kwasem. 2. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 4"-dezolcsy- -4-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja atomy wodoru, R3 oznacza atom wodoru, R' oznacza =0, R oznacza atom wodoru, oraz ich farma¬ ceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze Ib, w którym R, R' i R3 maja wyzej podane znaczenie, Ri i R2 oznaczaja rod¬ niki alkanoilowe o 2—3 atomach wegla, Y oznacza grupe =N-OH lub =N-OCOCH3, poddaje sie katalitycznej redukcji; a nastepnie otrzymane zwiazki hydrolizuje sie i ewentualnie przeksztalca w sole addycyjne z kwasami. 6 228 16 3. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 4"-dezoksy- -4-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja rodniki alkanoilowe o 2—3 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru, gdy R' oznacza grupe CH, R 5 oznacza wiazanie z iatomem wegla, do którego jest przy¬ laczone R' albo gdy R' oznacza = 0, R oznacza atom wodoru, oraz ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze Ib, w którym R, R' i R3 maja wyzej podane znaczenie, Ri i R2 10 oznaczaja atomy wodoru, Y oznacza grupe- =N-OH lub =N-OCOCH3, poddaje sie katalitycznej redukcji, a na¬ stepnie otrzymane zwiazki acyluje sie i ewentualnie prze¬ ksztalca w sole addycyjne z kwasami. 4. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 4"-dezoksy- 15 -4-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja atom wodoru lub rodnik alkanoilowy o 2—3 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru, albo R2- i R3 razem oznaczaja^ grupe -C(O)-, gdy R' oznacza grupe OH, R oznacza wiazanie z atomem wegla, do którego 20 jest przylaczone R' albo gdy R' oznacza =0, R oznacza atom wodoru, przy czym gdy R2 oanacza atom wodoru, R równiez oznacza atom wodoru oraz ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze Ib, w którym R, R', Ri, R2 i R3 25 maja wyzej podane znaczenie, Y oznacza atom tlenu, pod¬ daje sie kondensacji z sola amonowa kwasu alkanokarbo- ksylowego, wytworzony in situ zwiazek o wzorze Ib, w którym Y oznacza grupe =NH poddaje sie redukcji za pomoca wodorku metalu, a nastepnie otrzymany zwiazek 30 ewentualnie przeksztalca sie w sól addycyjna, z kwasem. 5. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 4"-dezoksy- -4-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja atomy wodoru, R3 oznacza atom wodoru, R' oznacza =0, R oznacza atom wodoru, oraz ich farma- 35 ceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze.Tl, w którym R, R' i R3 maja,wyzej podane znaczenie, Ri i R2 oznaczaja rodniki alkanoilowe o 2—3 atomach wegla, Y oznacza atom tlenu . poddaje sie kondensacji z. sola amonowa kwasu alkano- 40 karboksylowego, wytworzony in situ zwiazek o wzorze Ib, w którym Y oznacza grupe =I^H, poddaje sie redukcji za pomoca wodorku metalu, a nastepnie otrzymany zwia¬ zek hydrolizuje sie i ewentualnie przeksztalca w sól ad¬ dycyjna zkwasem. 4 45 6. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 4"-dezoksy- -4-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja rodniki alkanoilowe o 2—3 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru, gdy R' oznacza grupe R oznacza wiazanie z atomem wegla, do którego jest przy- 50 laczone R' albo gdy R' oznacza =0, R oznaczaatom wodoru, oraz ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze zwózek o wzorze Ib, w którym R, R' i R3 maja wyzej podane znaczenie, Ri i R2 oznaczaja atomy wodoru, Y oznacza atom tlenu, poddaje 55 sie kondensacji z sola amonowa kwasu alkanokarboksylo- wego, wytworzony in situ zwiazek o wzorze Ib, w którym Y oznacza grupe =NH, poddaje sie redukcji za pomoca -wodorku metalu, a nastepnie otrzymany zwiazek acyluje sie i ewentualnie przeksztalca w sól addycyjna z kwasem. 60 7. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 4//-dezoksy- -4-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja atom wodoru lub rodnik alkanoilowy o 2—3 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru, albo Ri i R3 razem oznaczaja grupe -C(O)-, gdy R' oznacza grupe 6S ÓH, R oznacza wiazanie z atomem wegla, do którego jest116 228 17 18 przylaczone R' albo gdy R' oznacza =0, R oznacza atom wodoru, przy czym gdy R2 oznacza atom wodoru, R rów¬ niez oznacza atom wodoru oraz ich farmaceutycznie do¬ puszczalnych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze Ib, w którym R, R', Ri, R2 i R3 maja wyzej podane znaczenie, Y oznacza atom tlenu, pod¬ daje sie kondensacji z sola amonowa kwasu alkanokarbo- ksylowego, wytworzony in situ zwiazek o wzorze Ib, w którym Y oznacza grupe =NH poddaje sie redukcji na drodze uwodornienia katalicznego, a nastepnie otrzymany zwiazek ewentualnie przeksztalca sie w sól addycyjna z kwasem. 8. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 4"-dezoksy- -4-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja atomy wodoru, R3 oznacza atom wodoru, R' oznacza =0, R oznacza atom wodoru, oraz ich farma¬ ceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze Ib, w którym R, R' i R3 maja wyzej podane znaczenie, Ri i R2 oznaczaja rod¬ niki alkanoilowe o 2—3 atomach wegla, Y oznacza atom tlenu, poddaje sie kondensacji z sola amonowa kwasu 10 15 alkanokarboksylowego, wytworzony in situ zwiazek o wzo¬ rze Ib, w którym Y oznacza grupe =NH poddaje sie redukcji na drodze uwodornienia katalicznego, a nastepnie otrzymany zwiazek hydrolizuje sie i ewentualnie prze¬ ksztalca w sól addycyjna z kwasem. 9. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 4"-dezoksy- -4-aminoerytromycyny A o wzorze ogólnym 3a, w którym Ri i R2 oznaczaja rodniki alkanoilowe o 2—3 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru, gdy R' oznacza grupe OH, R oznacza wiazanie z atomem wegla, do którego jest przy¬ laczone R' albo gdy R' oznacza =0, R oznaczaatom wodoru, oraz ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze Ib, w którym R, R' i R3 maja wyzej podane znaczenie, Ri i R2 oznaczaja atomy wodoru, Y oznacza atom tlenu, poddaje sie kondensacji z sola amonowa kwasu alkanokarboksylo¬ wego, wytworzony in situ zwiazek o wzorze Ib, w którym Y oznacza =NH poddaje sie redukcji na drodze uwodor¬ nienia katalicznego, a nastepnie otrzymany zwiazek acyluje sie i ewentualnie przeksztalca w sól addycyjna z kwasem.NiCH-:)r Ac N(CH3,? 0CH3 WZOR la R20 OCI-h WZCJR 2116 228 3'2 WZCiR 1b WZ0R 2a WZCfR 2a NH4OCOCH3 NaCNBHo SCHEMAT WZCR 3 WZÓR U SCHEMAT cd.116 228 NICH,), R20..R3o^ OCH, WZÓR 3a WZCJR 3 R^ N(CH3)2 a.WZOR 5 PL PL PL PL PL