I Am Not Your Negro (2016)

Vandaag te zien op TV > ARTE > 22:15 uur

Te triest voor woorden

Allereerst wil ik aangeven dat het überhaupt al te triest voor woorden is dat ik een documentaire zoals deze kan reviewen. Dat de mens überhaupt al zo bekrompen geweest -en nu nog steeds in bepaalde mate is-, dat men gediscrimineerd wordt vanwege het hebben van een andere huidskleur.

Enfin, terug naar de documentaire zelf. Ik vind het geven van een beoordeling lastig omdat de docu op zichzelf zeker een toegevoegde waarde op het onderwerp van discriminatie heeft, maar qua presentatie sterk tekort schiet om mijn aandacht er de volledige speelduur bij te blijven houden. Ik had het gevoel dat ik speech, na speech, na speech aan het bekijken was en dit zorgde voor een geheel aan droge en taaie stof, los van hoe relevant en belangrijk, het onderwerp waarover het gaat ook is.

Persoonlijk vond ik de focus teveel op James Baldwin zelf liggen. De docu was pakkender geweest als de ruwe, onaffe versie van zijn laatste boek niet het enige onderwerp van deze documentaire was geweest, en het onderwerp breder getrokken was. Ik had veel liever gezien dat er meer aandacht werd besteed aan het leven van het individu, naast dat van het leven van Baldwin zelf. Verhalen die uit het leven van de zwarte gemeenschap gegrepen waren. Klein en persoonlijk, en niet alleen verteld vanuit het standpunt van een activist en losse flarden van beelden die voorbij kwamen. Natuurlijk spelen Medgar Evers, Malcolm X en Martin Luther King ook een belangrijke rol in de de docu, maar alleen via de teksten van Baldwin zelf. Los van hoe interessant het onderwerp verder ook is: als ik anderhalf uur lang moet luisteren naar ex politicus Jan Peter Balkenende die over klimaatverandering spreekt, vind ik het onderwerp an sich heel interessant, maar zakt mijn aandacht weg als ik anderhalf uur enkel en alleen maar naar zijn betoog aan het luisteren ben. I am not your negro bereike bij mij na pakweg 45 minuten, eenzelfde effect vanwege het feit dat ik simpelweg meer afwisseling had verwacht dan enkel Baldwin die aan het woord was. Samuel L. Jackson sprak weliswaar ook veel van zijn teksten in, maar was hier veel te monotoon in stemgeluid om mij echt te blijven pakken.

Mijn eindbeoordeling komt wellicht tegenstrijdig over, want ik zou deze docu alsnog aan iedereen aanraden. Ik zou alleen aanraden om hem in drie delen van een half uur te bekijken, en juist hier wringt de schoen bij mij. Dit omdat ik denk dat de docu nog veel pakkender kon worden neergezet als er niet alleen maar op het boek van Baldwin was ingezoomd. Of dat er in ieder geval meer werk was gestoken in het simpelweg pakkender maken van deze docu, waarbij ik dan met name doel op de presentatie van de docu zelf.

2,5*

Het verhaal over het leven van de zwarte Amerikaan. Baldwin was een tijdsgenoot van bekende voortrekkers van gelijkheid tussen blank en zwart: Medgar Evers, Malcolm X en Martin Luther King. Woordvoerders van onderdrukte Amerikanen die vanwege hun donkere huidskleur niet als mensen werden gezien, niet dezelfde rechten hadden, niet dezelfde kansen kregen. Evers, X en King deden die strijd elk op hun eigen manier, al konden ze elkaar ergens wel vinden. Als ik de documentaire volg was James Baldwin die niet gebonden was aan één bepaalde groepering, getuige was van alle grote evenementen, de boodschap zeer goed begreep van die belangrijke tijdsgenoten, en lang genoeg leefde om er een bredere analyse van te maken. Wat resulteerde in het script Remember This House, wat uiteindelijk 30 jaar na zijn dood deze documentaire werd met een bijkomende versie in boekvorm.

De documentaire is zeer sterk gedaan. Een boodschap geschreven door iemand die alles zelf meemaakt, die getuige was op de eerste rij en gemaakt door mensen die hem maar al te goed begrepen. Want het racisme is nog lang niet weg. De ongelijkheid is er nog altijd. De documentaire heeft iets tijdloos.

Ik hoop dat ik van mezelf mag zeggen dat ik genoeg empathie heb om me in te leven in de zwarte Amerikaan, dat ik begrip toon, dat ik een grote afgunst heb aan racisme en zelf een voorstrever ben van gelijke rechten, gelijke kansen. Maar het is nog iets anders om echt te ervaren wat zij meemaken, wat ze voelen. Door terug te gaan naar de jaren '60 waarin verschillende grote namen (niet alleen Malcolm X of Martin Luther King maar ook bekende figuren als Harry Belafonte of Sidney Poitier) het maatschappelijk debat open trokken. Gehoord worden is nog iets anders natuurlijk.

In elk geval een zeer mooie documentaire waar de inhoud goed naar voorkomt en het niet alleen een verzameling beelden is. Ik had toch ook de indruk dat het een emotionele docu was, zo kwam het in elk geval over.

Helaas wel ja

Mooie poëtische beeldenreportage. Helaas is het wel wat droog en taai. Duidelijk dat het racisme probleem in de VS vele malen erger is dan hier in Nederland. 3*

I Am Not Your Negro is niet zozeer een sociaal commentaar. Het is een aanval op de Amerikaanse samenleving en de manier waarop zwarte mensen werden/worden behandeld. En hoewel het raar is om dit te zeggen, vond ik het geweldig.

Het is verschrikkelijk om naar deze documentaire te kijken en niets ervan is gemakkelijk. Het poëtische schrijven wordt erg goed gebracht door Samuel L. Jackson zelf en de woorden van James Baldwin zijn aangrijpend en surrealistisch. De begeleidende beelden zijn soms passend maar ook in groot contrast met wat de witte propaganda verkondigde. Het is op een effectieve manier gemonteerd en laat je nooit los.

Dit is een film die zowel belangrijk als triest is om te zien dat hij überhaupt gemaakt moest worden. Dit zou verplicht onderwijs op school moeten zijn.

4*