Neohellenic Literature

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος συνέθεσε το ποιητικό/αφηγηματικό του κείμενο «Ο Δρόμος» το 1964, το παρουσίασε σε αυτόνομη έκδοση δέκα χρόνια αργότερα και στη συνέχεια το κείμενο εντάχθηκε  στην ποιητική συλλογή Οκτάνα, το 1980. Στη συλλογή αυτή ο ακραίος υπερρεαλιστικός λόγος του ποιητή αμβλύνεται, η πρόκληση και η έκπληξη υποχωρούν προς μια στοχαστικότερη και ωριμότερη θέαση των πραγμάτων. Η Οκτάνα εμπεριέχει τα ποιητική ουτοπία του νέου κόσμου, καταγράφει τα ιδανικά και τα πιστεύω του Εμπειρίκου. Το έργο «Ο Δρόμος» μπορεί να σταθεί οδηγός, μπορεί να υποδείξει τους δρόμους αποκωδικοποίησης και ερμηνείας της οραματικής ποιητικής κατάθεσης.
Η μελέτη αποτελεί μια πρόταση ανάγνωσης, μια ερμηνευτική προσέγγιση του ποιητικού κειμένου. Εντοπίζοντας το υπερρεαλιστικό υπόστρωμα του έργου ως προς τις θεωρητικές αναζητήσεις και τις ποιητικές τεχνικές, έχοντας ως βάση τις θεωρητικές απόψεις του ίδιου του Εμπειρίκου, αλλά και ποιητικά χωρία από άλλα κείμενά του όπου διαπιστώνεται αναλογία θέσεων, απόψεων και τεχνικών, προχωρούμε στην ερμηνευτική ανάλυση του έργου και στην καταγραφή των στοιχείων εκείνων που συγκροτούν το ποιητικό σύμπαν του δημιουργού. Παράλληλα διερευνώνται και εντοπίζονται τα ιστορικά στοιχεία που αποτέλεσαν το εφαλτήριο για τη σύνθεση «του Δρόμου» (η σφαγή στο Δήλεσι το 1870 και η ομηρία του Εμπειρίκου από δυνάμεις της ΟΠΛΑ τον Δεκέμβρη του 1944) και περιγράφεται η διαδικασία του ποιητικού τους μετασχηματισμού. Τα στοιχεία της ιστορίας και της συλλογικής μνήμης και περιπέτειας συνδυασμένα με προσωπικά βιώματα, αναζητήσεις και οραματισμούς αναδεικνύονται ως ο κεντρικός θεματικός πυρήνας του έργου, αλλά, και σε ένα βαθμό, της συλλογής στην οποία αυτό εντάσσεται.
Εξετάζονται ακόμη τα στοιχεία εντοπιότητας, σε συνδυασμό με το πλαίσιο παγκοσμιότητας στο οποίο εκτείνεται «ο Δρόμος», η καταλυτική παρουσία του φωτός και η λειτουργία της στο έργο, καθώς και τα θεματικά μοτίβα του έρωτα, του φόβου, του θανάτου. Διαπιστώνεται ότι ο λόγος του Εμπειρίκου ούτε καταστρατηγεί τα εμπειρικά δεδομένα του βίου, ούτε επιχειρεί να καταργήσει την πραγματικότητα. Αντίθετα, ορμώμενος από αυτή, ο ποιητικός του λόγος υπερβαίνει τα όρια της λογοκρατούμενης σκέψης οραματιζόμενος μια άλλη, εναλλακτική πραγματικότητα, που ενυπάρχει γύρω μας και μέσα μας, και την καθιστά περισσότερο ορατή.

Άννα Ταμπάκη, «Νικόλαος Μαυροκορδάτος, Φιλοθέου Πάρεργα, Κριτικό κείμενο, εισαγωγή και σχόλια Jacques Bouchard. Πρόλογος Κ.Θ. Δημαράς. Μετάφραση από τα γαλλικά – Μεταγλώττιση του ελληνικού κειμένου Διονύσιος Χατζόπουλος, Έκδοση Δήμος Φιλοθέης-Ψυχικού, Ενορία Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού, Αθήνα 2017», «Βιβλιοσυγκρίσεις», Σύγκριση/Comparaison/Comparison, τχ. 27 (2018), σσ. 122-126.
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/sygkrisi/issue/view/1282/showToc?fbclid=IwAR12xkZD-Ocslcog_zmJ1r3Wl0Hl5YVaPOFKcRSWqOgx9C7Kj4Mizb_PtBk

«Las sirenas en el folklore neohelénico: nereidas,lamias y gorgonas», en José Manuel Pedrosa ed., El libro de las sirenas, 2002, El Ejido: Ayuntamiento de Roquetas de Mar. Esta versión restituye el texto en griego, que no apareció correctamente en el libro.

Fotis Kontoglou constitutes a unique case in Modern Greek book production. He was himself a writer and man of letters, as well as an illustrator and editor of the books that he published. The most interesting element, however, in Kontoglou’s integrated ap-proach to book production was his attempt to design his books as aesthetic objects in themselves, thus attaching meaning not only to their content and illustration, but also to the interconnections among text, image and the other material elements of book printing
(paper, cover, fonts, colors, etc.). The study of these interconnections has been largely neglected in the bibliography that relates to Kontoglou’s writing and illustration work. It is our intention to approach these elements by combining methodological tools from Social Semiotic (multimodality theories) and Art History. The main issues that concern us are the following: (a) The description of the main multimodal prototype according to
which Kontoglou arranged the syntagmatic relations between text and image on the book page. We will also look at this prototype’s evolution from his first to his last books, as well as the way it relates to the reality of his times in Greece and around the world. (b) The analysis of the multimodal paradigmatic relations in the printing elements, such as the fonts, covers, printing paper, book size, one-color or two-color illustrations etc., elements which were of paramount importance to Kontoglou. (c) The search for the multimodal meaning of the books with respect to its communication potential and Kontoglou’s ideological agenda. (d) The interpretation of Kontoglou’s multimodal prototype (“art of the book” as he called it) in the context of the socio-cultural conditions of his times and its diachronic resilience.

Forty nine  unpublished letters of Dinos Christianopoulos to George
Ioannou (1956-1964) are stored in the Vafopouleio Cultural Center of
the Municipality of Thessaloniki and in the Archive of George Ioannou.
The letters are an important source of information for the literary circle
of Diagonios magazine in its first period and undoubtedly have literary
value as well. In this study a first presentation of these letters is made.

Ο όρος διακειμενικότητα, σε ό,τι αφορά την ποίηση, αναφέρεται συνήθως σε συνειδητή χρήση, από την πλευρά ενός ποιητή, με τον ίδιο ή με ανάλογο τρόπο, λέξεων ή εκφράσεων που έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί σε προγενέστερο έργο άλλου ποιητή ή σε δημοτικά τραγούδια. Παρ' όλο που υπάρχουν διαφορετικές μορφές διακειμενικότητας, δεν μπορούμε να είμαστε πάντοτε σίγουροι για το είδος της σχέσης που συνδέει δύο κείμενα διαφορετικών εποχών και διαφορετικής κοσμοαντίληψης δημιουργών. Μπορεί ο συσχετισμός να περιορίζεται στις λέξεις ή να αφορά και τη δομή, το περιεχόμενο, τις ιδέες, τους συμβολισμούς κλπ. Όταν η διακειμενικότητα δεν είναι εμφανής, συχνά αμφιβάλλουμε εάν πρόκειται για αναφορά στο παλαιότερο έργο ή για ένα από τα θέματα, τρόπους ή εκφράσεις που αποτελούν κοινό τόπο στη σκέψη και στην ποίηση και συμπτωματικά μόνο υπάρχουν και στα δύο έργα. Εάν ωστόσο πρόκειται για ποιητές των οποίων το έργο έχει διαβαστεί από τους νεότερους (αυτό συνήθως μπορεί να αποδειχτεί με διάφορους τρόπους), τότε δύσκολα θα μπορούσαμε να αρνηθούμε τις συγκεκριμένες οφειλές των νεότερων ποιητών στους ποιητικούς τους προγόνους. Σε ό,τι αφορά τον Ανδρέα Εμπειρίκο και τους άλλους έλληνες υπερρεαλιστές ποιητές, είναι γνωστή η αγάπη τους για τον Διονύσιο Σολωμό. Ο Ελύτης και ο Εγγονόπουλος το έχουν δηλώσει επανειλημμένως, ενώ ο Εμπειρίκος, που δεν συνήθιζε να γράφει θεωρητικά κείμενα ούτε να δίνει συνεντεύξεις, το δείχνει με πλήθος αναφορών στο έργο του. Ο Εμπειρίκος, στο κείμενο με τίτλο «Αφροδίτη» (από την ενότητα «Τα γεγονότα και εγώ» της συλλογής Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία), παραθέτει αυτούσιο έναν ολόκληρο στίχο από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους («Νύχτα γιομάτη θάματα, νύχτα σπαρμένη μάγια») δείχνοντάς μας έναν δρόμο για την ερμηνεία και την κατανόηση του κειμένου του. Ο στίχος ενσωματώνεται στο κείμενο λειτουργικά, ως απάντηση σε μια ρητορική ερώτηση: «Και όμως, έξω ήτανε νύκτα. Αλλά τι νύκτα; Νύχτα γιομάτη θάματα, νύχτα σπαρμένη μάγια.» Παρατίθεται εδώ ένα μέρος από το σχετικό απόσπασμα του Σολωμού

Τις ωραιότερες υπερρεαλιστικές ιστορίες τις άκουσα από τη γιαγιά μου, όταν ήμουν παιδί. Δεν γνώριζε ούτε ανάγνωση ούτε γραφή και φυσικά δεν είχε μελετήσει τις θεωρίες του Αντρέ Μπρετόν. Προφανώς το στοιχείο του υπερρεαλισμού, της υπέρβασης της πραγματικότητας, υπάρχει στις λαϊκές γραμματολογίες όλων των λαών, ως απομεινάρι πανάρχαιων εποχών. Ο Έκτωρ Κακναβάτος σε κείμενό του με τίτλο «Στοιχεία υπερρεαλιστικής προβολής στο δημοτικό τραγούδι» αναπτύσσει μία παρόμοια συλλογιστική. Ενώ ο Νίκος Εγγονόπουλος δηλώνει (1963): «Στον υπερρεαλισμό δεν προσεχώρησα ποτέ. Τον υπερρεαλισμό τον είχα μέσα μου, όπως είχα μέσα μου το πάθος της ζωγραφικής, από την εποχή που γεννήθηκα».

Τον Αύγουστο του 2011 φορείς της πόλης των Ιωαννίνων βράβευσαν τον ποιητή Μιχάλη Γκανά για την προσφορά του στη νεοελληνική ποίηση. Το κείμενο αυτό είναι η εισήγηση που προηγήθηκε της βράβευσης του ποιητή.
Ξεκινώντας από την παραδοχή πως ορισμένες πόλεις έχουν άρρηκτα συνδεθεί με ονόματα Ελλήνων λογοτεχνών, στο κείμενο διαπιστώνεται η σύνδεση της πόλης των Ιωαννίνων με τον ποιητή Μιχάλη Γκανά και η μνημείωση των Ιωαννίνων στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού μέσω της ποίησης του Γκανά ως γυάλινα και μαλαματένια. Από την  εξέταση εξωλογοτεχνικών κριτηρίων (βιογραφικά στοιχεία) δεν προκύπτει κάποια σχέση ανάμεσα στους δύο όρους εξέτασης (π.χ. καταγωγής ή διαμονής). Έτσι η έρευνα στρέφεται στο ίδιο το λογοτεχνικό έργο του Γκανά το οποίο παρουσιάζεται με συντομία και εξετάζεται ως προς την ποιητική του.
Το ποιητικό έργο του Μιχάλη Γκανά αναφέρεται στον ανοικτό χώρο, στην ύπαιθρο, παρότι ο ποιητής τα τελευταία πενήντα χρόνια ζει στο κατεξοχήν αστικό χώρο της πρωτεύουσας. Στην ποίησή του, αν και Ιστορία δεν καταδηλώνεται, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο, καθώς παρακολουθούμε τις συνέπειές της στους ήρωες των ποιημάτων. Μάλιστα ο ποιητής σταδιακά δίνει τον λόγο στους απόντες, τους νεκρούς της άλλης όχθης, κατά τρόπο ανάλογο με αυτόν που συναντάμε στα δημοτικά τραγούδια, και συγκεκριμένα στις παραλογές. Ο ποιητής εστιάζει σε θέματα προσωπικά, σε θέματα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ελάσσονα• κατακτά όμως, σύμφωνα με τον Γ.Π. Σαββίδη, μείζονα ποιητικά επιτεύγματα.  Στη συνέχεια εξετάζεται η σχέση της ποίησης του Μιχάλη Γκανά με την ποίηση της γενιάς του 70• γενιά στην οποία γραμματολογικά ανήκει. Διαπιστώνεται πως παρότι ο Γκανάς στην πρώτη του ποιητική συλλογή συμπορεύθηκε με τις ποιητικές κατακτήσεις της γενιάς του, στη συνέχεια αυτονομήθηκε και διαμόρφωσε τον δικό του τρόπο ποιητικής έκφρασης. Έναν τρόπο που αξιοποιεί τα διδάγματα της ποιητικής πρότασης των σημαντικότερων νεοελλήνων ποιητών: Σολωμού, Καρυωτάκη, Καβάφη, Σεφέρη κ.ά.
Στη σχέση της ποιητικής του Μιχάλη Γκανά με αυτή του δημοτικού τραγουδιού στρέφεται στη συνέχεια το ερευνητικό ενδιαφέρον. Διαπιστώνεται μια γόνιμη και ουσιαστική επικοινωνία, καθώς ο Γκανάς αξιοποιεί λειτουργικά στοιχεία της ποιητικής του. Ο Γκανάς δηλαδή ακολουθεί μια ανάλογη πρόταση αξιοποίησης των δημοτικών τραγουδιών με αυτή που πρότειναν ο Σοιλωμός, ο Γκάτσος, ο Σαχτούρης και ο Μέσκος• μια πρόταση που δεν αποτελεί αναβίωσή του, αλλά οργανική αξιοποίησή του για τη σύνθεση ενός σύγχρονου και μοντέρνου ποιητικού λόγου. Γιατί στην ποίηση του Μιχάλη Γκανά αξιοποιούνται ταυτόχρονα  μέσα που προέρχονται από την παράδοση όσο και μοντέρνες τεχνικές, οι οποίες και παρουσιάζονται στο κείμενο.
Καταληκτικά, η προβληματική του κειμένου επανέρχεται στο αρχικό ζήτημα: την εξέταση της σχέσης του Μιχάλη Γκανά με τα Γιάννενα. Αφού αυτή δεν εντοπίστηκε σε σημεία της βιογραφίας του ποιητή και έπειτα από την  εξέταση της λογοτεχνικής του παραγωγής, στο κείμενο προτείνεται αυτή να μην αναζητηθεί μόνο σε επίπεδο θεματικής (στη συλλογή Γυάλινα Γιάννενα, στην οποία άλλωστε τα Γιάννενα εμφανίζονται ελάχιστα ως τοπίο και σε λίγα μόνο ποιήματα της συλλογής). Θα πρέπει να αναζητηθεί και στα στοιχεία της ιστορίας, της παράδοσης και του πολιτισμού που φέρει η πόλη των Ιωαννίνων και τα οποία οργανικά αφομοιώνει στο σήμερα, στοιχεία που εν πολλοίς βρίσκονται σε αντίστιξη με τα στοιχεία της ποιητικής που ανιχνεύθηκαν στον ποιητικό λόγο του Μιχάλη Γκανά.

Η ανακοίνωση διερευνά ποικίλες πτυχές της ενδιαφέρουσας «πραγματείας» (Φαρίνου) ή «δοκίμιου» (Tonnet) του Γρ. Παλαιολόγου, Esquisses de Mœurs Turques aux xixe siècle (1827), όπου περιγράφονται όψεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου των Οθωμανών.

Στο βιβλίο Γραπτά ή Προσωπική μυθολογία εμπεριέχεται ένα πολύ σημαντικό κείμενο του Ανδρέα Εμπειρίκου, με τίτλο «Αμούρ-Αμούρ», που αναφέρεται στις απόψεις του για την ποιητική δημιουργία και στις αισθητικές του προτιμήσεις. Στο ίδιο βιβλίο συναντάμε και άλλα πεζά κείμενα, όπου ο Εμπειρίκος είτε πειραματίζεται σε διάφορους τρόπους και τύπους γραφής είτε ξεδιπλώνει ποιητικά την εμπειρία από τη θητεία του στην ψυχανάλυση είτε ακόμη «συνομιλεί» με τους μεγάλους ποιητές του παρελθόντος. Χαρακτηριστική είναι, για παράδειγμα, η σχέση που συνδέει το κείμενο με τίτλο «Αφροδίτη» με στίχους του Σολωμού και ιδιαίτερα με το απόσπασμα 21 του Κρητικού.

Υπάρχει, στα ποιήματα του Γιώργου Χρονά, πέρα από τις τραγουδίστριες των κέντρων της επαρχίας, τους νέους των λαϊκών συνοικιών και τα ινδάλματα του κινηματογράφου, ένας άλλος, μόνιμος πρωταγωνιστής. Είναι ο θάνατος, σε όλες τις μορφές και τις εκδοχές του: κυριολεκτικά, μεταφορικά και αλληγορικά, ο θάνατος στο επίπεδο της σκέψης και των λέξεων, ο θάνατος στη ζωή. Ο θάνατος και η φθορά αφορούν όχι μόνο τους ανθρώπους και τα ζώα αλλά ακόμη τα πράγματα, τα αισθήματα, τις επιθυμίες: «Οι λόφοι και τα έλη αρχίζουν μέσα από το πρόσωπό μας / οι επιθυμίες μας σαπίζουν μέσα σε βροχές και ανεπίδοτες επιστολές» (« Parma»). Παρ΄ όλα αυτά, τα ποιήματά του δεν μπορούν να χαρακτηριστούν απαισιόδοξα, αφού ο θάνατος στο έργο του δεν είναι μία απειλή αλλά μία κατάσταση διάχυτη γύρω μας. Ο Χρονάς παρατηρεί με βλέμμα αποστασιοποιημένο τον κόσμο και καταγράφει τις εντυπώσεις του δίνοντας έμφαση στη φθορά, που συνήθως βρίσκει καταφύγιο ή προσκολλάται σαν μαγνήτης στην ομορφιά, στη δύναμη και στη νεότητα. Είναι ένας ποιητής που μαθαίνει από την παρατήρηση. Παρακολουθεί με φαινομενική απάθεια όσα συμβαίνουν στις ζωές ανθρώπων που ένας μέσος αστός θεωρεί περιθωριακούς. Μοιάζει να είναι πεποίθησή του ότι κάτι από το μυστήριο της ζωής, που έχει χαθεί στους υπόλοιπους, επιβιώνει ακόμη στις κοινωνικές ομάδες του «περιθωρίου». Ίσως πρόκειται για το τραγικό στοιχείο που συχνά χαρακτηρίζει τη ζωή τους. «Ο άνθρωπος, όταν δεν είναι τραγικός, είναι γελοίος», θα έλεγε ο Καβάφης. Η ζωή, σε κάποια ποιήματά του, μοιάζει με μία έκλαμψη, σύντομη και παροδική. Ο ποιητής εστιάζει σε πρόσωπα που ήδη ο θάνατος έχει επιλέξει. Η κινηματογραφική ματιά του αναζητά την τραγικότητα, τη λεπτομέρεια, τα κοινά στοιχεία διαφορετικών προσώπων και καταστάσεων και μόνο έμμεσα τις αιτίες που αυτό το ετερόκλητο πλήθος βαδίζει προς την εκμηδένιση. Μερικοί από τους τίτλους των ποιημάτων του είναι χαρακτηριστικοί της οπτικής του: «Θρήνος για μυημένους ταξιδιώτες», «Τραγουδίστρια ρίχθηκε στο κενό και σκοτώθηκε», «Σχέδιο για επιτύμβιο ναού νυχτερινού και μαύρου», «Θάνατος αλόγων», «Οι νεκροί γέμισαν τους διαδρόμους», «Στον Άδη».

Tras el éxito obtenido a nivel internacional por su trasposición fílmica de la tragedia de Eurípides Electra, el director Michael Cacoyannis adapta para el cine una famosa novela del escritor cretense Nikos Kazantzakis, logrando crear una obra de arte completamente independiente de su fuente literaria, a la que supera incluso en popularidad. En este artículo se analiza esta película, Zorba el griego, a la luz de la lectura del texto que la inspira, pero también de otros referentes culturales presentes en ella, como son el antiguo drama ático, representado en la pantalla a través de la actriz griega Irene Papas, el pensamiento existencialista de Nietzsche, el neorrealismo italiano y el cine de la época dorada de Hollywood. Abstract: After the international success obtained by his filmic transposition of the tragedy of Euripides, Electra, director Michael Cacoyannis adapts for the cinema a famous novel by Cretan writer Nikos Kazantzakis, creating a work of art completely independent, which even surpasses the popularity of its literary source. This article analyses this film, Zorba the Greek, having into account not only the reading of the text that inspires it, but also other cultural references present in it such as the old Attic drama, represented on the screen by the Greek actress Irene Papas, Nietzsche's existentialist thinking, Italian Neorealism and the films of the golden years of Hollywood.

Στη μελέτη εξετάζεται η τύχη του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα μετά την εμφάνιση των πρώτων υπερρεαλιστών της γενιάς του ’30. Παρουσιάζονται με ευσύνοπτο τρόπο τα βασικότερα χαρακτηριστικά του ποιητικού έργου οκτώ μεταπολεμικών ποιητών που έχουν χαρακτηριστεί από την κριτική ως υπερρεαλιστές. Συγκεκριμένα ερευνώνται τα κύρια χαρακτηριστικά της ποιητικής παραγωγής και η πορεία της ποιητικής εξέλιξης των: Έκτορα Κακναβάτου, Δημήτρη Παπαδίτσα, Μίλτου Σαχτούρη, Επαμεινώντα Γονατά, Γιώργου Λίκου, Νάνου Βαλαωρίτη, Μάτσης Χατζηλαζάρου και Άνθου Φιλητά. Διαπιστώνεται η κοινή τους προτίμηση σε τεχνικές και μεθόδους που προτείνει ο υπερρεαλισμός, όπως η απελευθέρωση του στίχου, ο σύγκλιση απομακρυσμένων πραγματικοτήτων, η λογική οργάνωση του παράλογου, το αντικειμενικό τυχαίο και το μαύρο χιούμορ. Παράλληλα, όμως, επισημαίνονται και τα σημαία διαφοροποίησής τους από τους εισηγητές του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, καθώς και οι μεταξύ τους διαφορές.
Η εμφάνισή των ποιητών του μεταπολέμου που εμφορούνται από τον υπερρεαλισμό δεν προσλαμβάνει χαρακτηριστικά κινήματος. Αντίθετα διαπιστώνεται η ρευστότητα των ορίων ανάμεσα στις τρεις ταξινομικές κατηγορίες που έχουν προταθεί για τη διαίρεση της μεταπολεμικής ποίησης: την πολιτική  ποίηση, την  υπαρξιακή ποίηση και την ποίηση που κάνει χρήση υπερρεαλιστικών τεχνικών. Έτσι, προτείνεται ο όρος «μετα-υπερρεαλισμός» για να χαρακτηρίσει την ποίηση όσων οι ποιητικές τους αναζητήσεις τους έφεραν σε επαφή με αυτό το κίνημα, μαθήτευσαν σε αυτό, συνδύασαν όμως στην ποιητική τους τεχνικές και από άλλα πρωτοποριακά ρεύματα του εξωτερικού, καθώς και τολμηρές ποιητικές προτάσεις από το σύνολο της προγενέστερης ελληνικής ποιητικής παραγωγής.
Στο τέλος της μελέτης παρουσιάζεται Μικρό Ανθολόγιο με χαρακτηριστικά ποιητικά κείμενα των οκτώ ποιητών ώστε να παρέχεται στον αναγνώστη πληρέστερη η εικόνα των θέσεων που προβάλλονται στη μελέτη αυτή.

This article throws light on the extent of the Greek manuscript collection belonged to Diego Hurtado de Mendoza (1504-1575), built up since 1543 during his stay in Venice and his presence at the Council of Trent as ambassador of Charles V. A careful investigation of the information included in ten lists of Mendoza’s Greek manuscripts until now known, as well as of a typical ownership mark still readable on 119 manuscripts, permits to argue that the greatest part of the Mendoza’s Greek book collection, conveyed to El Escorial after the ambassador’s death in
1576, vanished in 1671 in the huge fire which destroyed a large proportion of the royal Spanish book holdings. Besides, the article is enriched with three appendices: the first and the second one provide the editions of two handwritten indexes until now unpublished, while the third appendicex includes an useful concordance table.

Ο Ανδρέας Καμπάς υπήρξε μια ιδιόμορφη περίπτωση στα νεοελληνικά γράμματα του 20ού αιώνα· μια sui generis περίπτωση. Η πρώτη του εμφάνιση στην ποίηση στα Νεοελληνικά Γράμματα και στα Νέα Γράμματα το 1939, και ενώ ο ίδιος ήταν σε ηλικία μόλις είκοσι χρονών, έτυχε θερμής υποδοχής και χαιρετίστηκε από ειδικούς και ομότεχνους. Το πρώτο του πεζό, στο περιοδικό Τετράδιο, ανθολογήθηκε από τον Robert Levesque το 1947 στον συλλογικό τόμο Domaine Grec, μαζί με έργα έγκριτων και καταξιωμένων Ελλήνων λογοτεχνών (Σικελιανός, Καζαντζάκης, Βρεττάκος, Βενέζης, Θεοτοκάς, Σεφέρης, Ελύτης κ.ά.).
Ο ίδιος δεν εξέδωσε εν ζωή καμία ποιητική συλλογή, όχι λόγω επιλογής, π.χ. κατ' αναλογία του Καβάφη, αλλά επειδή δεν θέλησε ή δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει καμία. Παρ' όλα αυτά, συμπεριλήφθηκε από τον Αργυρίου στον πέμπτο τόμο της σειράς Η ελληνική ποίηση των εκδόσεων Σοκόλη ως ένας από τους χαρακτηριστικούς ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, αλλά και σε άλλες αξιόλογες ανθολογίες.
Με την πάροδο του χρόνου, κι ενώ το έργο του γινόταν όλο και πιο δύσκολα προσβάσιμο σε νέους αναγνώστες καθώς βρίσκεται διάσπαρτο σε δυσεύρετα τεύχη περιοδικών της προπολεμικής ή της μεταπολεμικής περιόδου, το όνομα του Καμπά εξακολουθεί να αναφέρεται μαζί με εκείνα άλλων ποιητών που έδωσαν το στίγμα τους και διαμόρφωσαν τη νεότερη γενιά του ελληνικού μοντερνισμού στα χρόνια λίγο πριν και λίγο μετά την Κατοχή. Είναι αμφίβολο όμως εάν οι περισσότεροι από όσους στις ημέρες μας γνωρίζουν το όνομα του ποιητή γνωρίζουν και το έργο του.
Το έργο του Καμπά, εγγράφεται και εντάσσεται στο πεδίο του ελληνικού μοντερνισμού της εποχής που το παρήγαγε, με την οποία και συνομιλεί δημιουργικά. Παράλληλα, το σύνολο σχεδόν του έργου του χαρακτηρίζεται έντονα από το στοιχείο της μεταπολεμικότητας, του βιώματος δηλαδή της εποχής με τα συνεπακόλουθά του. Οι θεματικές επιλογές στο σύνολο του έργου του (αναφέρω ενδεικτικά τα στοιχεία της εμπειρίας του πολέμου, της επιστροφής και της προσπάθειας προσαρμογής στις νέες συνθήκες, της νοσταλγίας, των τύψεων και των ενοχών, της φθοράς, το θέμα της υπαρξιακής αγωνίας μπροστά στη ζωή, στον έρωτα και στο θάνατο, το αίσθημα του αδιεξόδου, της μοναξιάς και της αλλοτρίωσης κ.ά.) είναι παρόμοιες ή ανάλογες με εκείνες των άλλων μεταπολεμικών δημιουργών.
Η φράση του τίτλου του εξωφύλλου "Ο μαθητευόμενος εφοπλιστής και παλαίμαχος intellectuel και πολλά υποσχόμενος ποιητής, ανθυπολοχαγός εν εφεδρεία, πολεμιστής Κρήτης και πάντα δικός σου φίλος Ανδρέας Καμπάς" προέρχεται από το τέλος επιστολής του Ανδρέα Καμπά στον Οδυσσέα Ελύτη, στις 16/5/1949.

Ο Ε. Χ. Γονατάς έχει συνθέσει σύντομα πεζόμορφα ποιήματα στα οποία κυριαρχεί ο παράδοξο και το παράλογο στοιχείο. Η πρόσληψη του έργου του από τους αναγνώστες καθίσταται δυσχερής λόγω των ανοίκειων χαρακτηριστικών του. Η μελέτη, σύμφωνα με τις αρχές της αισθητικής της πρόσληψης, στρέφει το ενδιαφέρον της στην πλευρά των αναγνωστών, διερευνά τις διαδικασίες λειτουργίας της αναγνωστικής πράξης και προτείνει τρόπους ανάγνωσης, σημασιοδότησης και ερμηνείας σε τέσσερα έργα του Γονατά των οποίων αναλύει τις αφηγηματικές τους τεχνικές. Τα κείμενα αυτά παρουσιάζονται ως οργανωμένα συστήματα που παρέχουν από μόνα τους στους αναγνώστες τους τρόπους ανάγνωσης, κατανόησης και ερμηνείας τους, απαιτώντας την ενεργό συμμετοχή των τελευταίων στην αναζήτηση των κρυμμένων κωδίκων τους. Η υπέρβαση της λογικής που επιχειρεί ο Γονατάς, μέσα από ένα σαφώς οργανωμένο αφηγηματικό υλικό στο οποίο γίνεται χρήση τεχνικών που χρησιμοποίησαν οι υπερρεαλιστές, όπως το μαύρο χιούμορ και το αντικειμενικό τυχαίο, σχετίζεται με την επιδίωξη των υπερρεαλιστών να κατευθύνουν τον αναγνώστη σε μια νέα υπερπραγματική κατάσταση.

Το «Βεατρίκη ή ο έρωτας του Buffalo Bill» είναι ένα εκτενές πεζογράφημα του Ανδρέα Εμπειρίκου με το οποίο ολοκληρώνεται η τριλογία του Τα χαϊμαλιά του έρωτα και των αρμάτων, γραμμένο το 1945 και δημοσιευμένο για πρώτη φορά το 2013. Το κριτικό αυτό κείμενο αφορμάται από κριτικό σημείωμα του Κώστα Βούλγαρη αναφορικά με τα βιβλία τα σχετικά με τον Εμπειρίκο που είδαν το φως της δημοσιότητας το 2013 και αρχικά συνομιλεί μαζί του. Διαφωνώντας με την άποψη του Βούλγαρη πως το κείμενα του Εμπειρίκου διαθέτουν απλές και προβλέψιμες αφηγήσεις αναδεικνύει τον μοντερνιστικό χαρακτήρα του έργου και τη συνθετότητα της αφηγηματικής πλοκής ως ένα από τα δομικά του γνωρίσματα.
Στη συνέχεια εξετάζονται οι δύο διαπλεκόμενες ιστορίες του εμπειρίκιου κειμένου και αναδεικνύονται οι χρόνοι του: της «εξωτερικής ιστορίας» με ήρωες τον Buffalo Bill και την Βεατρίκη, της «εσωτερικής ιστορίας» με ήρωες τον συγγραφέα της προηγούμενης ιστορίας και τη δική του Βεατρίκη, και, τέλος, ο πραγματικός και ιστορικός χρόνος συγγραφής του έργου με ήρωες τον Εμπειρίκο και την Βεατρίκη – Βιβίκα Ζήση.  Το motto του έργου από την Κόλαση του Δάντη, καθώς το όνομα της Βεατρίκης, οδηγεί την εξέταση στη διερεύνηση των σχέσεων με του έργου του Εμπειρίκου με αυτό του Δάντη.
Τέλος, προτείνεται η συνεξέταση του συγκεκριμένου έργου με άλλα δύο κείμενα του Εμπειρίκου που αναφέρονται στο ίδιο ιστορικό γεγονός που βίωσε ο δημιουργός με τραυματικό τρόπο: την ομηρεία του από την πολιτοφυλακή του ΕΛΑΣ, την οργάνωση ΟΠΛΑ. Καταληκτικά υποστηρίζεται η θέση πως το «Βεατρίκη ή ο έρωτας του Buffalo Bill» αποτελεί και το εναρκτήριο κείμενο μιας άλλης τριλογίας, που ασφαλώς δεν είχε προγραμματικά σχεδιάσει ο δημιουργός της, προκύπτει όμως έκδηλα από τα ίδια τα κείμενά του. Μια τριλογία που θα μπορούσε να ονομαστεί η Τριλογία της Ομηρίας και στην οποία πρώτα έμμεσα και υπαινικτικά, με το «Βεατρίκη ή ο έρωτας του Buffalo Bill», έπειτα άμεσα και βιωματικά, με το «Χρονικό της ομηρείας», και τέλος επεξεργασμένα ποιητικά, με τον «Δρόμο», ο Εμπειρίκος διαπραγματεύεται το ίδιο θέμα.

Προβλήματα που σχετίζονται με το ωραίο και την καλλιτεχνική δημιουργία, όπως αυτή εκφράζεται δια μέσου των καλών τεχνών, υπήρξαν στο κέντρο των ενδιαφερόντων του Βράϊλα αλλά και άλλων στοχαστών που  επιλεκτικά και με συντομία, για την οικονομία χρόνου, θα αναφερθώ. Οι απόψεις του Βράϊλα για την ποίηση και την ποιητική δημιουργία εκτίθενται στο Περί ποιήσεως άρθρο του όπως και σε άλλες κριτικές του προσεγγίσεις στο έργο δύο επτανησίων ποιητών, του Διονυσίου Σολωμού και του Ιουλίου Τυπάλδου. Το άρθρο αυτό αποτελεί πανεπιστημιακή παράδοση του Βράϊλα, που έγινε στην Ιόνιο Ακαδημία για να τιμηθεί ο εθνικός ποιητής και το έργο του, του οποίου ο θάνατος συνέβη όταν ο κερκυραίος φιλόσοφος παρέδιδε καλολογία και ειδικότερα θεωρία της ποίησης, όπως μάς πληροφορεί ο λευκάδιος μαθητής του, Ιωάννης Καββαδίας, ο οποίος μάλιστα εξέδωσε το κείμενο αυτό για πρώτη φορά. Οι απόψεις του αυτές τον αναδεικνύουν  όχι μόνο ως θεωρητικό αλλά και ως κριτικό της ποίησης. Η ιδιότητα αυτή ενέχει μεγαλύτερη σημασία, αν εξετασθεί στο πλαίσιο της επτανησιακής κριτικής, καθώς, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η κριτική αξιολόγηση της ποιητικής δημιουργίας και του ποιητή γενικότερα γίνεται σε συνάρτηση με το ποιητικό έργο αυτών των δύο επτανησίων ποιητών και μάλιστα υπό την οπτική γωνία της φιλοσοφικής κριτικής, καθώς φιλόσοφος και πολιτικός επιστήμων ο ίδιος.

Με το μυθιστόρημα Η πόλη του αναστέλλοντος ηλίου ο Δημήτρης Οικονόμου πραγματοποιεί την πρώτη σου εμφάνιση στα νεοελληνικά γράμματα. Πρόκειται για ένα πολιτικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στο κοντινό σχετικά μέλλον και εικονογραφεί ένα εφιαλτικό για τις κοινωνικές, πολιτικές και καλλιτεχνικές ελευθερίες τοπίο. Μπροστά σε μια ευνουχισμένη πολιτικά κοινωνία, η εξουσία επιβάλει την Δημόσια Αισθητική, μια αισθητική της μετριότητας και της κοινοτοπίας, μια αισθητική του χαμηλού μέσου όρου που κρατά τους πολίτες σε διαρκή ενασχόληση σε άσκοπες ενέργειες που αφορούν μόνο στον εντυπωσιασμό και την επιφάνεια.
Στο κείμενο της κριτικής προτείνεται η ανάγνωση του μυθιστορήματος αυτού ως μια αλληγορία της σημερινής εποχής. Ο Οικονόμου εστιάζει και μεγεθύνει σε υπαρκτές σήμερα παραμέτρους του βίου και τις εξωθεί στην ειρωνική απεικόνισή τους, αποφεύγοντας όμως ο λόγος του να γίνει διδακτικός ή καταγγελτικός. Με την επίφαση του μελλοντολογικού έργου καταγράφει συμπεριφορές και αξίες που κυριαρχούν πλειοψηφικά στη σημερινή ελλαδική πραγματικότητα. Αντίθετα, εάν το έργο αναγνωστεί ως κείμενο μελλοντολογικής φαντασίας τότε διατυπώνονται πολλές και ισχυρές ενστάσεις για την πειστικότητα της μελλοντικής Ελλάδας που περιγράφεται.
Η βασικότερη όμως ένσταση που εγείρει η κριτική αφορά στην επιλογή του Οικονόμου να χρησιμοποιήσει, έστω και με τρόπο επιτυχημένο, συμβατικές/παραδοσιακές αφηγηματικές τεχνικές, τη στιγμή που σε επίπεδο θεματικής το βιβλίο βάλει ενάντια στις αισθητικές συμβάσεις και τον μέσο όρο.

περιοδική έκδοση * τεύχος 44 * φθινόπωρο 2018 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ • ΜΙΧΑΗΛΑ ΚΑΡΑΜΠΙΝΗ-ΙΑΤΡΟΥ, Το ταξίδι και η μετάφραση του ποιήματος «Προς νέαν Θεανώ» [3]. Μια καβαφική παρωδία [87]. Βιβλιογραφία για το Ολοκαύτωμα στη λογοτεχνία [92] • ΡΕΝΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ, Ο Λέων Τολστόι και η Κύπρος (Το βασίλειο των θανατηφόρων πυρετών) [7] • ΣΩΤΗΡΗΣ ΤΣΕΛΙΚΑΣ, Ένα σημείωμα του Δημ. Παπαρρηγόπουλου για την Πάπισσα Ιωάννα του Εμμ. Ροΐδη [14] • ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ, Λευκονοικιάτικη παραλλαγή του «Αμολόητου» του Βασίλη Μιχαηλίδη [20]. Απάντηση στα σχόλια του Κ. Γ. Γιαγκουλλή [80] • ΛΑΜΠΡΟΣ ΒΑΡΕΛΑΣ, Αργύρης Εφταλιώτης, «Νέα απ' το βουνό. 3. Άγιος Λιας» [24] • Ν. Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ, «Ξύλα κούτσουρα, δαυλιὰ καμένα» (Παπαδιαμάντης 2.407.25-26). Ἑρμηνευτικὴ ἐπικουρία ἀπὸ Ὁμηρικὸ Λεξικό [28] • ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΣΑΠΑΝΙΔΟΥ, Ο Δ. Γ. Μοστράτος και μια αθησαύριστη μετάφραση του «El perfecto novelista» [29] • ΕΛΕΝΗ ΠΑΡΙΣΙΑΔΟΥ, Ανέκδοτη επιστολή του Πέτρου Μάγνη προς τον Μανόλη Γιαλουράκη [38] • ΦΑΝΗΣ Ι. ΚΑΚΡΙΔΗΣ, Μεταφράζοντας έναν ομηρικό στίχο [41] • ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΛΕΟΝΤΙΟΥ, Μερικές πληροφορίες για τον Νίκο Νικολαΐδη στο αθηναϊκό περιοδικό Δάφνη (1910) [43]. Μια πιθανή συνάντηση του Κ. Μόντη με τον Γ. Σκαρίμπα [88] • ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑ-ΚΟΣ, Τα στρατολογικά του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη [48] • ΜΑΡΙΑ ΠΥΛΙΩ-ΤΟΥ, «Εάν ήταν τεργιαστόν κι αν είχε μέτρον». Μια επιστολή του Παύλου Λιασίδη προς τον Αχιλλέα Πυλιώτη [52] • ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΤΣΙΚΝΑΚΗΣ, Σελίδες από ένα άγνωστο μυθιστόρημα της Μέλπως Αξιώτη [54] • ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΑΣ, Ένα «καβαφικό» ποίημα στη Θεσσαλονίκη του 1943 [62] • ΜΑΡΙΟΣ-ΚΥΠΑΡΙΣΣΗΣ ΜΩΡΟΣ & ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΗΤΣΙΚΑΚΟΣ, Οι «νέοι της Θεσσαλονίκης», η Νέα Πορεία και η Διαγώνιος [65] • ΑΝΤΩΝΗΣ Κ. ΗΛΙΑΚΗΣ, Δύο κυπριακά δημώδη άσματα όπως τα διέσωσε Τουρκοκύπριος [68] • ΣΠΥΡΟΣ ΑΡΜΟΣΤΗΣ, Η αντιμετώπιση της κράσης στη γραφή της κυπρια