Academia.eduAcademia.edu

MODERN ZAMANLARDA SAVAŞ VE ÇATIŞMA

MODERN ZAMANLARDA SAVAŞ VE ÇATIŞMA Hafta-3 Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı Emrah ÖZDEMİR Doç. Dr. Bu Derste Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı Balkan Savaşları • Savaşın çıkmasında Rusya’nın takip ettiği panslavizm siyasetinin ve Balkanlar’ı paylaşma konusunda Rusya ile Avusturya arasında devam eden rekabetin büyük etkisi oldu. • Berlin Antlaşması (1878) Rumeli topraklarının büyük bir kısmını Osmanlı Devleti’nden kopardığı halde bu topraklar üzerindeki taksim mücadelesini durduramamış, aksine daha da şiddetlendirmiştir. Balkan Savaşları • Sırplar 1803 yılında, Yunanlılar ise 1821’de isyan ettiler. 1830’a gelindiğinde bağımsız bir Yunan Devleti ile otonom bir Sırp Devleti ortaya çıktı. • Karadağ’ın özerkliği zaten, bu bölgenin dağlık yapısı ve uzaklığı nedeniyle 18’inci yüzyıldan beri kabul edilmişti. • 1876’da Karadağlılar ve Sırplar bağımsız devlet kurmak amacıyla Osmanlı İmparatorluğu’na karşı savaşa girdiler. • Aynı yıl Bulgaristan’da Osmanlı karşıtı bir isyan çıktı ve müteakiben 1877-78 Osmanlı-Rus savaşı başladı. Rusların Osmanlıları yenmesiyle Balkan Savaşları • Kendi aralarında da ciddi meseleler vardı. • Bulgar kilisesinin Rum-Ortodoks kilisesinden ayrıldığı tarihten beri Makedonya’da birçok kilise ve mektebin kime ait olduğu meselesinden doğan “kiliseler meselesi” geliyordu. • Sırbistan, Bulgaristan’a bırakılan Makedonya’da hak iddia ettiği gibi, Yunanistan da kuzeye doğru genişlemeye çalışıyordu. Balkan Savaşının Sebepleri • Bulgarların, Balkanlarda yaşayan bütün milletlerin aslını teşkil ettikleri inancı ile Balkanlar’da dinsel ve siyasal birlik kurma amacı, • Sırpların 14’üncü yüzyılda olduğu gibi, Tuna’dan Korent Kanalı’na, Akdeniz’den Adriyatik kıyılarına kadar uzanan eski Sırbistan’ı yeniden canlandırmak istemesi, • Yunanlıların Balkanlar’ı, Ege Adalarını, Akdeniz kıyılarını, İstanbul ve Batı Anadolu’yu içine alacak bir devlet kurma arzusu, • Karadağ’ın Balkanlar’da daha fazla büyüme isteği, • İç siyasi durumu bozuk ve harp gücü yeterli olmayan Osmanlı Devleti aleyhine Balkan Devletleri arasında bağlaşma yapılmasıdır. Hükümetin Savaş Kararı • Aslında hükümetin siyasi bir hedefi yoktu, • 16 Ekimde taarruz kararı alınmış, ancak seferberliğini tamamlayamayan Ordu taarruz edememişti. Ordu ve Kor.K.ları taarruz fikrini benimsememişlerdi, • Balkan Devletleri hazırlıklarını tamamlamış ve savaş için çok hevesli idiler. 7/86 Osmanlı Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri: • İstanbul’daki 1. Ordu (Şark) Doğu Ordusu • Selanik’teki 2. Ordu Batı (Garp) Ordusu 303.000 Osmanlı Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri: • Muhtemel bir Bulgar, Sırp, Yunan ve Karadağ ittifakına karşı hazırlanan Plan No. 5 üzerinde karar kılındı. • Şark (Doğu) Ordusu; Trakya’da Bulgaristan’a karşı taarruz maksatlı kullanılacaktı. • Doğu Ordusu seferberliğini tamamlayamamış, cephedeki 4 Kolordu için 150 bin asker yerine, ikmal birlikleri de dâhil olmak üzere 95 bin asker toparlayabilmişti. • Edirne ve Kırcaali Kolordularının durumu da aynıydı. Osmanlı Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri: • Garp (Batı Ordusu); önce kuzeyde Sırplara taarruz ve Sırpların imhasını müteakip güneyde Yunanlılara taarruz edecekti. Sırplara taarruz edilirken Yunan, Karadağ ve Ustruma cephesinde Bulgarlara karşı savunmada kalınacaktı. • Kolordusu da Yanya’yı savunacaktı. Ordunun seferberlikte planlanan mevcudu 419 bindi, ancak 188 bine ulaşılabildi. Doğu Ordusu Harekatı • Abdullah Paşa Doğu Ordu Komutanlığına yeni atanmıştı, • Ordu, Kolordu, Tümen K.larının hemen hemen hepsi yeni atanmış, birçoğu görev yerine ulaşmamıştı, • Abdullah Paşa, başından beri, Harbiye Nazırı Nazım Paşa’nın taarruz fikrine direnmiş ancak dinletememişti. 11/86 Doğu Ordusu • Abdullah Paşa, Ordu Karargahına 15 Ekim’de ulaşmıştı. Taarruzun başlamasına bir hafta vardı, • Birliklerin durumunu gördükten sonra, ordunun bu haliyle değil taarruz, bulunduğu hattın dahi savunulamayacağını, Ergene hattı gerisinde savunma için tertiplenilmesi gerektiğini bildiriyordu. 12/86 Türk ve Bulgar Ordularının Yığınağı (15 Ekim 1912) 13/86 Harekat Planları • Doğu Ordusu; Trakya Bölgesinde ve tamamı Bulgaristan’a karşı kullanılacaktı. • 3, 1, 2, 4’üncü Kor.lar, Edirne-Kırklareli arasında, • Edirne Kor., Edirne’de, • Kırcaeli Kor., Kırcaeli’de, • 16,17,18’inci Kor.lar geride ihtiyatta, Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri: • Bulgarlar: Trakya bölgesinde 250 bin mevcutlu 3.Ordu, Rodop bölgesinde ise takviyeli tümen seviyesinde Rodop Grubu bulunmaktaydı. • Bulgar savaş planı taarruzu içeriyordu. Bulgar Ordusu Planı • Bulgar Ordusu yığınaklarını tamamlamıştı. • 3’üncü Bulgar Ordusu, Kırklareli istikametinde, • 1’inci Bulgar Ordusu, KırklareliEdirne arasından, • 2’nci Bulgar ordusu ise Edirne’ye taarruz edecekti. • Rodop Grubu, Kırcaeli-Gümülcine istikametinde taarruzla TrakyaMakedonya bağlantısını kesecekti. Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri: • Sırplar: Sırp ordusu kuvvetleri 180 bini bulan üç ordudan oluşuyordu. • Sırp planı; bir ordu ile hem Karadağ’a yardım etmeyi, hem de Priştine üzerinden Türk kuvvetlerinin batı cephesine taarruz etmeyi, bir ordu ile Bulgar kuvvetleri ile müşterek olarak, Bulgar sınırı istikametinden Türk kuvvetlerinin doğu cephesine taarruz etmeyi, kuvvet çoğunluğun olduğu (100 bin kişilik ordu) merkezden Vardar Ordusu’na taarruz ederek Kumanova bölgesini ele geçirmeyi öngörüyordu. Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri: • Karadağ: Karadağ Ordusu toplam 40.000 mevcutlu dört tümenden oluşuyordu. İki ayrı Grup halinde İşkodra ve İpek bölgesine kullanılması planlanmıştı. Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri: • Yunanlılar: Yunanlılar harp ilanını 18 Ekim 1912’de Bulgarlarla beraber yaptı. • Yunan ordusu da diğer müttefikleri gibi hazırlıklara daha önce başladığından seferberliğini tamamlamış ve hudut boylarında yerini almıştı. • Ordusunu Teselya ve Epir Ordusu adı altında iki grupta oluşturmuştu. Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri Doğu Ordusu Harekatı • Yeni atanan Doğu Ordusu K. Abdullah Paşa, ordunun bu haliyle taarruz edemeyeceğini, şimdi bulunduğu yerin bile tehlikeli olduğunu, Ergene hattı gerisinde savunma için tertiplenilmesi gerektiğini sürekli ifade etmekteydi. • Başkomutanlıkla bu tenakuz devam ederken Bulgarlar sınırı aşmak üzere 18 Ekim 1912 günü ileri yürüyüşe geçti. Taarruzun Başlaması • 1,2,3,4’üncü Kor.; 90.000, Edirne Kor.;15.000, Kırcaeli Kor.; 10.000 mevcutlu idi. • Doğu ordu Komutanı kesin taarruz emrini alınca; • Kuvvetlerini tam olarak toparlayamadan, • Kuvvet çoğunluğunu oluşturamadan taarruz etmek durumunda kalmıştır. TASNİF DIŞI 23/86 Kırklareli Muharebesi (22-23 Ekim 192) Kırklareli Muharebesi TASNİF DIŞI • Edirne-Kırklareli arası, 65 Km.lik cephe, • Doğu Or. Edirne-Hafsa arasından taarruz etti, • İlk gün Bulgar 1’inci Ordusu durduruldu, • Bulgarların gece taar., İzmir Redif Tüm.in çözülmesi, • Bulgar 3’üncü Or.nun Istranca üzerinden baskın şeklinde taarruzu ve Doğu ordusunda bozgun, 25/86 Lüleburgaz Muharebesi (29 Ekim-2 Kasım 1912) Lüleburgaz Muharebesi • Doğu Ordusu Lüleburgaz-Pınarhisar Hattına çekildi, • Abdullah Paşa’nın Ergene hattına çekilme isteği, • Ordu K. ve Kor.K.ları anlaşmazlığı, savunma hazırlıklarının yapılamaması, • Harbiye Nazırı Nazım Paşa’nın cepheye gelmesi, • Cephenin iki gruba ayrılması, 27/86 Lüleburgaz Muharebesi • Üç gün çetin muharebelerin yapılması, Bulgar taarruzu ve 1’nci grubun çözülmesi üzerine çekilme teklifi, Nazım Paşa’nın kabul etmemesi, • 1’nci Grup savunurken, 2’nci Grubun Taarruzu, • Zorunlu olarak Çatalca’ya çekilme, • Bu muharebe en kanlı olanı idi, Türk kaybı; 22.000, Bulgar kaybı; 20.000 28/86 Türk ve Bulgar Kuvvetlerinin Durumları (2-11 Kasım 1912) 13 Kasım 1912 2-5 Kasım günü 6 Kasım akşamı 7 Kasım günü/akşamı 8-9 Kasım günü/akşamı 11 Kasım akşamı 10 Kasım akşamı 29/86 Çatalca Muharebesi (17-18 Kasım 1912) Çatalca Muharebesi (17-18 Kasım 1912) • Çatalca Hattı: Terkos-Büyükçekmece (30 Km.) • Bulgarların direncinin kırılmasında, Türk savunma hatlarındaki güçlü direnişin yanında dizanteri ve Avrupa diplomasisinin de etkisi oldu. • Türk ordusu sanki Kırklareli-Lüleburgaz’daki aynı ordu değildi. • Bulgarların iki günlük muharebelerdeki kaybı 10 bin, Türklerin kaybı ise 1.300’dü. Bulgarların direncinin Çatalca Muharebesi (17-18 Kasım 1912) 12 Kasım 1912 Osmanlı Devleti’nin ateşkes teklifi 3 Aralık 1912 Ateşkes Anlaşması 16 Aralık 1912 – 06 Ocak 1913 Londra Konferansı 23 Ocak 1913 Babıali Baskını Mahmut Şevket Paşa Hükümeti 10’uncu Kolordunun Şarköy çıkarması 08 Şubat’ta başladı. • Araç yetersizliği ve fırtına nedeniyle çıkarma iki günde tamamlanabildi. Bu arada Mürettep • 3 Şubat – 29 Mayıs 1913 İkinci Çatalca Muharebeleri • • • • • • Şarköy Çıkarması (08 Şubat 1913) Şarköy Çıkarması TASNİF DIŞI • Londra görüşmeleri sonuçsuz kalınca 3 Şubat 1913’te muharebeler tekrar başladı, • Bulgarların Çatalca önünde iki ordusu, Edirne’de bir ordusu, Gelibolu yarımadasının hemen kuzeyinde bir ordusu vardı, • Türk kuvvetleri Çatalca’yı 15 tümenle savunuyor, Bolayır’da Mürettep Kor., Çanakkale kıyısında da 10’uncu Kor. bulunuyordu, 34/86 Şarköy Çıkarması • Edirne’ye yardım ulaştırmak maksadıyla, 10’uncu Kor. Şarköy’e çıkacak, Mür. Kor. Gelibolu’dan taarruz edecekti. • İki Kor. koordineli hareket edemedi. Mürettep Kor. taarruza erken başladı. Bulgarlar karşı taarruzla Mür. Kor.yu geri attılar. • Çıkarma harekatı başarısız oldu. 35/86 İkinci Çatalca Muharebeleri 3 Şubat – 29 Mayıs 1913 • Bulgar Ordusu pasif kalır. • Mevzii harplaeri şeklinde cerayan eder. • Osmanlı ordusu Bulgar ilerlemesini Çatalca önlerinde durdurup İstanbul'u kurtarsa da İstanbul üzerindeki Bulgar tehlikesini Londra Antlaşması’na kadar def edememiştir. Kırcaali Kolordusu • Doğu Ordusu çekilince, bu kolordu da çekildi. Ancak Meriç nehrini geçerken kuşatılarak 239 subay ve 8.350 asker esir oldu. Edirne Savunması (26 Mart 1913) Edirne’nin Kaybı (26 mart 1913) • Edirne Kalesinin kuvveti 26.000, top sayısı 480’di. • Kadrolar tamamlandıkça mevcut 53.000’e ulaştı. • Kuşatmayı yapan Bulgar Or. mevcudu 48.000 idi. • Savaşın başladığı ilk gün Şükrü Paşa, Doğu Or. ile koordineli olarak taarruz etti. Kasım ayı ortasına kadar Bulgarlar çok etkili olamadılar. • Sırplar kuşatmayı 47.000 mevcutlu iki tümenle takviye ettiler. 39/86 Edirne Savunması (26 Mart 1913) • Edirne Müdafii Şükrü Paşa yiyeceği, suyu, cephanesi tükenmesine rağmen şehri kahramanca savunmayı devam etme kararlılığındaydı. • 24 Mart 1913’te, yani kuşatmanın 154’üncü günü, savunmanın doğu kanadında çöküntü başladı. • Şükrü Paşa başka çare kalmadığını görünce, cephane ve düşmanın işine yarayacak silah ve malzemenin tahribini başlattı ve 26 Mart 1913 günü teslim oldu. Londra Barış Antlaşması • 30 Mayıs 1913’te Londra Barış Antlaşması • Osmanlı Devleti’nin sınırı MidyeEnez hattı olacak, • Osmanlı Devleti Girit’teki egemenliğinden vazgeçecek, Adaların durumunun tayini Büyük Devletlere bırakılacak, • Osmanlı Devleti savaş tazminatı ödemeyecek, • Bir komisyon tarafından Balkanlıların Osmanlı Düyunu Umumiyesi’ne katılmaları düzenlenecektir. Batı Ordusu Bölgesinde Harbin İcrası: • Önce Sırplara taarruz, diğerlerine savunma. • Sonra Yunanistan’a taarruz Batı Ordusu Bölgesinde Harbin İcrası: • Osmanlı-Karadağ Cephesi: • Karadağ, Balkan ülkelerinin planı gereği, Osmanlı kuvvetlerinin bir kısmını üzerine çekmek için diğer devletlerden 10 gün önce, 8 Ekim 1912’de savaş ilan etti. • Karadağ kuvvetleri iki koldan kuzeyde İpek Kolordusu ile güneyde İşkodra Kolordusuna doğru taarruza başladı. Kumanova Muharebeleri (23-24 Ekim 1912) • 7’nci Kor. Üsküp R.Tüm. Km. boşluk, Manastır R.Tüm. Bozgun • Kumanova sonrası 7’nci Kor. Üsküp’e, 5’inci, 6’ncı Kor. Köprülüye. • 26 Ekim’de Sırplar Üsküp’e girdiler. Kırçova-Pirlepe Muharebeleri (4-7 Kasım 1912): • Arnavut redifler dağıldı. Tüm.ler 4-5 bin. Toplam 50 bin • 5’nci Kor. 2 gün cesaretler savaştı. Zeki Paşa taar. emretti. • 5’inci Kor. 5 Kasım gecesi Manastır’a çekildi. • 7’nci Kor. 6 Kasım’da muharebeye girdi. 7 Kasım çekilme emri. • 6’ncı Kor. Soroviç’i Yunanistan'a karşı savundu. • Vardar Ordusu kuvvetlerinin önemli bir kısmını kaybetmiş olarak Manastıra doğru çekilmeye başladı. Ustruma Kolordusu: • Ali Nadir Paşa komutasındaki 14’üncü Piyade Tümeni ve Serez Redif Tümeni’nden kurulu idi. • Kolordunun görevi karşısındaki kuvvetlere taarruz etmek ve Sırp ordusuna taarruz edecek olan Vardar Ordusu’nun harekâtını kolaylaştırmaktı. • Ustruma Kolordusu iki kuvvet arasında kaldı. • Yunan kuvvetlerinin araya girmesiyle Garp Ordusu ikiye bölündü ve aralarındaki irtibat koptu. • Batı Ordusunun Anadolu ile bağlantısı da Manastıra çekilme ile koptu. Manastır Muharebeleri (15-18 Kasım 1912) Manastır Muharebesi • Manastır cephesinde Vardar Ordusu’nda, Yunan 5’inci Tümeni karşısından çekilen 6’ncı Kolordu ile beraber 5 ve 7’inci Kolordular bulunuyordu. • Vardar Ordusu’nun mevcudu 39 bin civarındaydı. • Sırp ordusu dört Piyade ve bir Svr.Tüm.ile Pirlepe’den, takviyeli bir Tümenle de Kırçova’dan Manastır istikametine ilerliyordu. • Sırp ordusunun mevcudu 70 bindi. Manastır Muharebesi • Yağmur nedeniyle mevziler terk edildi. • Kolordu Komutanı Fethi Paşa şehit oldu. • 7’nci Kor. çekilmesi ile tüm birlikler kuşatma tehlikesi altında kaldılar. • 5. Kor Florina, 6 ve 7.Kor Resne’ye çekildi. • Makedonya kaybedildi, 200 bin kişilik ordu dağıldı. • 43 bin göçebe. Manastır Muharebesi • Yağmur nedeniyle mevziler terk edildi. • Kolordu Komutanı Fethi Paşa şehit oldu. • 7’nci Kor. çekilmesi ile tüm birlikler kuşatma tehlikesi altında kaldılar. • 5. Kor Florina, 6 ve 7.Kor Resne’ye çekildi. • Makedonya kaybedildi, 200 bin kişilik ordu dağıldı. • 43 bin göçebe. Osmanlı-Yunan Cephesi: -Serfiçe (21 Ekim) ve Yenice (1-2 Kasım) Muharebeleri: • • • Yunan ve Bulgar kuvvetleri Selanik’i ele geçirme yarışına giriştiler. Serfiçe ve Yenice Muharebelerinde uğranılan bozgun sonucu 9 Kasım’da Selanik 470 yıl sonra elden çıktı. Selanik’in savunması için bu bölgeye çekilen 25 bin asker 100 bin kişilik Yunan ve Bulgar ordusuna teslim oldu. Osmanlı-Yunan Cephesi: -Yanya Savunması (18 Ekim 1912-5 Mart 1913): • 15 bin mevcutlu Epir Ordusu 18 Ekim’de taarruza başladı. • Esat Paşa komutasındaki Yanya Kolordusu 20 bin mevcutlu idi. • Yunanlılar soğuk kış ayları boyunca zor şartlar altında kuşatmayı sürdürdüler, ancak bir sonuç alamadılar. • 04 Mart 1913 sabahı Yunanlılar yoğun topçu ateşiyle taarruza başladılar. • Sol kanattan cephe yarılınca Yanya yolu açıdı. • 05 Mart 1913’de cephe ve şehir düştü. İkinci Balkan Harbi (30 Haziran 1913) • Bulgaristan’ın uzlaşmaz tutumu nedeniyle birbirine yakınlaşan Sırbistan ve Yunanistan arasında Mayıs 1913’te bir antlaşma imzalandı. • Bulgarlar, Sırp ve Yunanlılara savaş açtı ve 30 Haziran 1913’te Sırp ve Yunanlılara taarruza başladı. • Romanya’nın devreye girmesiyle tüm cephelerde sıkıntıya giren Bulgarlar yenilgi ve felaket haberleri üzerine, Romanya dâhil tüm Balkan Devletlerine toprak kaybederek antlaşma yapmak zorunda kaldı. • Oluşan bu ortamda Osmanlı Devleti’nin başta Edirne olmak üzere kaybettiği yerleri geri alması İkinci Balkan Harbi ihtimali ortaya çıkmıştı. (30 Haziran 1913): • 06 Temmuz 1913’te Osmanlı ordusunun Londra Barışı ile çizilmiş olan Midye-Enez hattına yürümesi kararı alındı. İkinci Balkan Harbi (30 Haziran 1913) • Osmanlı ordusunca başlatılan ileri harekâtla • 21 Temmuz 1913’de Lüleburgaz ve Vize, • 22 Temmuz 1913’de Kırklareli’ne girildi. • Yoluna devam eden Türk birlikleri 23 Temmuz 1913 günü Enver Paşa komutasında Edirne’ye giriş yaptı ve bu eski Osmanlı başkentinde Türk hâkimiyetini yeniden tesis etti. Değerlendirme ve Alınacak Dersler • -Orduların ayakta durmalarını sağlayan temel disiplindir. Balkan Harbinde savaşan ordunun mahvolmasının en büyük sebebi disiplinsizlik olmuştur. • -Disiplin ve mutlak itaat zafiyeti nedeniyle, düşmandan üstün olunduğu zamanlarda bile ilk zayiatın ardından dağılma olmuştur. • -Harp süresince birliğinden ayrılarak kendi isteğiyle esir olan, firar eden, kayıplara karışan pek çok subay ve er olmuştur. Değerlendirme ve Alınacak Dersler • -Tümen ve daha üst seviyedeki birlik komutanlarının hemen hemen tamamı birliklerine savaştan kısa süre önce atanmış, bölgeyi ve birliklerini tanıyamadan harbe girmişlerdir. • -Balkan Savaşı‘nda muharebe alanında görülen bozgun ilk günden itibaren aniden ortaya çıkmış, savaşın başından sonuna kadar Türk ordusu üzerinde yıkıcı ve moral bozucu bir etki yaratmıştır. • -Komuta kademesinde planlara vukufiyetsizlik söz konusuydu. • -Sefer planının esasları önemli zorunluluk olmadıkça değiştirilmemeli, sefer planlarının barış döneminde gerçeklere uyma derecesi kontrol edilmelidir. Muharebenin kabul edileceği ilk hattın ve yığınak bölgesinin Edirne-Kırklareli hattımı yoksa, Ergene hattımı olması konusunda komuta kademesi arasında yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Değerlendirme ve Alınacak Dersler • -Sevkiyatta yaşanan problemler nedeni ile savaş başladığında sefer planındaki mevcudun ancak 1/3’üne ulaşılabilmiştir. • -Batı Ordusu Komutanlığı harekât planlarını yeniden düzenlemek zorunda kalmış, Kumanova kesimindeki muharebelerde eksik kuvvetle taarruz etmiştir. • -Nizamiye kıtalarına düzenli bir muharebe eğitimi verilememiş, polis ve jandarma görevi görmekten eğitime fırsat kalmamış, rediflerin eğitimi tamamen yetersiz kalmıştır. • -Ordunun ikmal ve ulaşım sorunu ile askerin yiyecek sıkıntısı şavaşın başından sonuna kadar büyük problem olmuştur. • -120 tabur (70 bin) askerin harbin hemen öncesinde terhis edilmesi büyük bir stratejik öngörüsüzlüktür. Değerlendirme ve Alınacak Dersler • -Müslüman olmayan Osmanlı vatandaşları silah altına alınmış, bunların firar ve isyanı teşvik ettikleri, casusluk yaptıkları görülmüştür. • -Bölgede tahkimat işine çok gecikmiş olarak seferberliğin ilanıyla birlikte başlanmıştır. -Lojistik hizmetleri kapsayan plan yalnız kağıt üzerine işlenmiştir. Bunun gerçekte uygulama imkânları olup olmadığı mevcut koşullar içinde kontrol edilmemiştir. • -Türk ordusunun tarih boyunca, büyük başarı ile tatbik ettiği ‘hızlı yığınak‘ prensibi, Balkan Harbinde uygulanamamıştır. Yığınak tamamlanamadan birçok bölgede düşmana karşı taarruza geçilmiş yenilgiye uğranmıştır. Değerlendirme ve Alınacak Dersler • -Denizyolunun kapalı, demiryolunun sınırlı olması çok büyük olumsuzluktu. Doğu Ordusu harekât alanında ordunun kullanacağı yollar ve bunların üzerindeki köprüler, yaklaşma istikametleri ve bölgedeki tahkimatlar ile ilgili yıllarca hiç bir çalışma yapılmamıştı. • -Bulgarların Trakya'yı ele geçirmesinden sonra Batı Ordusu Anavatan'dan kopmuş ve kendi yazgısıyla baş başa kalmıştır. Ordunun uğratıldığı bu acı durum Balkan Savaşı yenilgisinde büyük bir etken olmuştur. • -Batı Ordusu Arnavutluk'a ulaşıncaya kadar iaşe sıkıntısı çekilmiş, hayvan ve insanlar aç kalmışlar ve çoğunlukla açlıktan ölmüşlerdir. • -Arnavutluk, kendi halkı dışında bir orduyu besleyecek imkânlara sahip değildi. Zor kullanılması, halkı tümüyle orduya düşman hale getirmiştir. Bu Derste Çanakkale Muharebeleri Birinci Dünya Savaşının Sebepleri 1.Dünya Savaşı’nın Sebepleri Genel Sebepler Sanayi Devrimi Sömürgecilik, Silahlanma Yarışı, Bloklaşma Özel Sebepler İngiltere-Almanya rekabeti, Fransa-Almanya Alsace-Lorene Avusturya Macarista-Rusya Balkanlar Asıl Sebep Başlatan Sebep Avrupa Devletleri arasındaki ekonomik, siyasi ve askeri güç dengesinin bozulması ve rekabet Avusturya Macaristan Presinin Saraybosna’da çldürülmesi 62 Savaşın Tarafları Taraflar İtilaf Devletleri İttifak Devletleri İngiltere Almanya Fransa Avusturya-Macaristan Rusya Osmanlı Devleti İtalya Bulgaristan ABD Yunanistan Romanya Japonya 63 Savaşın Tarafları 64 Osmanlı Devleti’nin Savaşa Katılması Kaybedilen toprakları geri almak, Ekonomik durumun kötü olması, Almanya’ya olan yakınlık, İngilizler ’den kaçan iki geminin Osmanlı bayrağı altında Rus limanlarını bombalamaları, • Almanya’nın savaşın cephelerini genişleterek İtilaf Devletlerini güçsüz bırakmak istemesi • • • • 65 Osmanlı’nın Savaştığı Cepheler 66 İtilaf Devletlerinin Maksadı • Osmanlı Devletini savaş dışı bırakmak, • Tarafsız Balkan Devletlerini safına çekmek, • Alman Ordusunu güneyden kuşatmak, • Rusya ile doğrudan temas sağlamak, • Sırbistan cephesini takviye etmek, • Savaşı kısa sürede bitirmek. Çanakkale Savaşının Aşamaları: • Boğazı denizden geçme girişimi, • Boğazı karadan kontrol etme girişimi, • Tahliye ve cephenin kapanması. Çanakkale Deniz Harekatı • Dış tahkimat: Buradaki 4 tabyada bulunan toplarla düşman donanması uzaktan karşılanacaktı. • Orta tahkimatta; seyyar topçu grupları boğaza giren gemileri yandan ateş altına alacaktı. • Merkez Tabya: Buradaki 10 tabyada büyük ve küçük çaplı 137 top bulunuyordu. Ancak menzil ve atış istikameti bakımından mevcut topların ancak üçte biri kullanılabildi. Yine bu bölgede boğaza 11 sıra mayın hattı döşendi. 69 Çanakkale Deniz Harekatı • Müstahkem Mevki Komutanlığı 70 Çanakkale Deniz Harekatı • Savunma Tertibi 71 Deniz Harekatı 1.Safha (19/25 Şubat 1915) • İlk safhada 19 ve 25 Şubat’ta boğazın girişindeki tabyalar ateş altına alındı ve imha edildi. 72 Deniz Harekatı 2.Safha (26 Şubat – 17 Mart 1915) 20 gün süreyle mayın tarayıcı gemilerle boğaza girilerek mayın taraması yapıldı. Mayın tarama gemilerine refakat eden muharebe gemileri de orta ve merkez tahkimatı top ateşine tuttular. 73 Deniz Harekatı 2.Safha (26 Şubat – 17 Mart 1915) 74 Batırılan Gemiler 75 • İtilaf devletleri 27 Mart 1915’de geniş çapta bir çıkarma harekâtına karar vermiş, • 25 Nisan 1915’de çıkarmalarla başlayan kara harekâtı son tahliyelerin tamamlanması ile 9 Ocak 1916’da sona ermiştir. “Ordunun yardımı olmaksızın Birleşik Filosunun barışı sağlayabileceği ümidine kapılmıştım, fakat şimdi bu işte müşterek bir harekâtın zorunlu olduğunu anlıyorum” 76 Kara Harekatı Safhaları Kara Harekatı 1 25-30 Nisan 1915 2 1 Mayıs-5 Ağustos 3 6-28 Ağustos 1915 4 29 Ağustos 1915 7 Aralık 1915 İlk Çıkarmalar Kıyı Muharebeleri Takviyelerle Karşılıklı Taarruzlar Yeni Çıkarmalarla Genel Taarruz Mevzi Muharebeleri 5 8 Aralık 1915 9 Ocak 1916 Yarımadanın Tahliyesi Harekat Bölgesinin Özellikleri 78 25 Nisan 1915 Çıkarma Planı 79 80 81 82 Seddül Bahir Bölgesinde Tertiplenme – 9’uncu Tümen /26’ncı Alay 83 25 Nisan 1915 Çıkarmaları 84 Arıburnu Çıkarması 85 Arıburnu Çıkarması 86 Arıburnu Çıkarması 87 Çanakkale’de Mustafa Kemal 88 89 90 91 Asıl Taarruz Bölgesi 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 Sonuç • İtalya, İtilaf Devletlerinin safına katıldı, • -Bulgaristan İttifak Devletlerinin safına katıldı, • Sırbistan,güneydenbeklediğitakviyelergelmeyinceharbi nsonsafhasınadoğruyenildi, • Gelibolu’dançekilenİtilafkuvvetlerininbirkısmıSelanik’ei ntikaletti, • Rusya’da Çarlık rejiminin çöküşü hızlandı, 102 Sonuç • Berlin İstanbul arasında doğrudan ikmal akışı mümkün oldu, • Birinci Dünya Harbi uzadı, • Osmanlı Ordusu kendisine güven sağlarken, Türkmilleti Atatürk’ü kazandı. 103 Sonuç 104 Bu Derste Birinci Dünya Savaşı Birinci Dünya Savaşı • Kırım Savaşı’ndan bu yana artan ateş gücü ve sahra tahkimatı birleşiminin savunmaya büyük bir üstünlük verdiği bilinmekteydi. • Savaşların gitgide daha çok kanlı ve maliyetli hale geldiğinin de herkes farkındaydı. • Prusya’nın Avusturya ve Fransa karşısında uyguladığı gibi büyük bir manevra ile düşmanı yenerek savaşı hızla sona erdirmek en tercih edilen çözüm yöntemiydi. 106 Birinci Dünya Savaşı • Uzun bir savaşın yaratacağı büyük yıkım, insan kaybı ve mali maliyetini hiçbir ülkenin karşılayamayacağı düşünülmekteydi. • 1871 Paris Komünü örneğinde olduğu gibi zorluklar karşısında halkı ayaklandıracağından korkulmaktaydı. • 1860 sonrasında Prusya tarzı Genelkurmay bütün Avrupa ülkeleri tarafından benimsendi. • Demiryolu ve telgraf hatlarının oynadığı kritik rol bilindiğinden her ülke büyük taarruz planları hazırlamıştı. 107 Schlieffen Planı • Fransa ile Rusya'ya karşı iki cephede savaş tasarlayan Alfred von Schlieffen, daha yavaş seferber olan Rusları küçük bir kuvvetle denetim altında tutarken, • Alman kuvvetlerinin büyük bölümüyle daha tehlikeli bir düşman olan Fransa'yı alt etmeyi planlamıştı. • Belçika üzerinden kuşatıcı bir manevra ile Fransız savunmasının gerisine düşüp Paris’e ulaşmayı hedeflemişti. Birinci Dünya Savaşı • Alman manevrasının başarısızlığının nedeni Fransız ve İngiliz direnişinden ziyade maddeten gerçekleştirilmesinin mümkün olmamasıydı. • Alman askerleri günlerce yürüyüp savaştı. Hedeflerine ulaştıklarında yorgun, aç ve dağılmış vaziyetteydiler. Birinci Dünya Savaşı • Marne muharebesi sonrasında her iki taraf da diğerini kuzeyden manevra ile kuşatmaya çalıştığı için savunma hatları kısa sürede denize ulaştı. • Böylelikle İsviçre hududundan Manş Boğazı’na kadar 705 km uzunluğunda karşılıklı siperlerle kaplı Batı cephesi teşkil edildi. • Dört yıl sürecek siper savaşlarının başlangıcı oldu. Birinci Dünya Savaşı • Doğu Prusya’ya saldıran iki Rus ordusu büyük paniğe neden oldu. İ • lk yenilgiler sonrasında Mareşal Paul von Hindenburg ve General Erich Ludendorff Doğu cephesinin sorumluluğunu üstlendi. • Demiryollarından istifade ile icra edilen iç hat manevrasıyla Rus ordularını 26-30 Ağustos 1914’te Tannenberg ve Gumbinen’de ayrı ayrı yenildi. Birinci Dünya Savaşı • Çözüm arayışlarını üç grupta toparlayabiliriz. • Birinci grup yeni cepheler açılması ve yeni müttefikler bulunması esaslı stratejik çözüm arayışıdır. • İkinci grup çözüm yeni silah ve mühimmat icat edip geliştirerek düşmanı yenmek ve savaşı hızla sona erdirmek amaçlanmaktaydı. (Hava bombardımanı, Zehirli Gaz ve Tank) • Üçüncü ve son grup çözüm arayışı ise taktik alanda yaşandı ve diğer arayışlardan farklı olarak daha başarılı oldu. Birinci Dünya Savaşı • Taktik Alanda Atılım; • Yeni sisteminde savunma bir hat halinde değil bir bölge içinde icra ediliyordu. • Birinci hat, düşmanın açılması ve erken uyarı, İki hat makineli tüfekler ve ateş toplamalar ve Üçüncü hat ana savunma hattı. Birinci Dünya Savaşı: Somme ve Verdun • Verdun: 21 Şubat - 18 Aralık 1916 • Muharebe sırasında iki taraf toplam 40 milyon topçu mermisi kullandı. İki tarafında zayiatlarının en az yüzde 70'i topçu ateşi sonucu oluştu. • Somme: 1 Temmuz – 18 Kasım 1986 • Almanya ve Fransa, 500 binden fazla kayıp verdiler. • Adolf Hitler de bu savaşta onbaşı olarak yer almış ve bacağından yaralanmıştır. • İngilizler tarafından ilk defa tankın kullanıldığı savaştır. Birinci Dünya Savaşı • Taktik Alanda Atılım; • Taktik alanda savaşın ikinci büyük atılımı “hücum birliği” (stosstruppen – stromtrooper) konsepti ve derinlikte taarruzdur. • Keşif ve gözetleme ile tespit edilen düşman savunmasının zayıf kısımlarına hücum birliği çoğunlukla geceleri veya kötü hava şartları altında sızıp hazırlıksız yakalan düşman el bombaları ve diğer silahlarla imha ediliyordu. Birinci Dünya Savaşı • Almanlar bahar taarruzlarında ellerinde son birlik ve malzemeyi kullanmıştı. • Amerikan birlikleriyle takviye olmuş İngiliz ve Fransız orduları 8 Ağustos 1918’de bütün cephe boyunca taarruza kalktığında ihtiyata sahip olmayan ve moralsiz Alman savunması çöktü. • Batı cephesinde 11 Kasım’da ateşkes ilan edildiğinde Almanya’nın müttefikleri çoktan teslim olmuştu. Gelecek Derste İstiklal Harbi