MODERN
ZAMANLARDA
SAVAŞ VE ÇATIŞMA
Hafta-3
Balkan Savaşları ve Birinci Dünya
Savaşı
Emrah ÖZDEMİR
Doç. Dr.
Bu Derste
Balkan Savaşları ve
Birinci Dünya Savaşı
Balkan Savaşları
• Savaşın çıkmasında Rusya’nın takip ettiği
panslavizm siyasetinin ve Balkanlar’ı paylaşma
konusunda Rusya ile Avusturya arasında devam
eden rekabetin büyük etkisi oldu.
• Berlin Antlaşması (1878) Rumeli topraklarının
büyük bir kısmını Osmanlı Devleti’nden
kopardığı halde bu topraklar üzerindeki taksim
mücadelesini durduramamış, aksine daha da
şiddetlendirmiştir.
Balkan Savaşları
• Sırplar 1803 yılında, Yunanlılar ise 1821’de isyan
ettiler. 1830’a gelindiğinde bağımsız bir Yunan
Devleti ile otonom bir Sırp Devleti ortaya çıktı.
• Karadağ’ın özerkliği zaten, bu bölgenin dağlık yapısı
ve uzaklığı nedeniyle 18’inci yüzyıldan beri kabul
edilmişti.
• 1876’da Karadağlılar ve Sırplar bağımsız devlet
kurmak amacıyla Osmanlı İmparatorluğu’na karşı
savaşa girdiler.
• Aynı yıl Bulgaristan’da Osmanlı karşıtı bir isyan çıktı
ve müteakiben 1877-78 Osmanlı-Rus savaşı başladı.
Rusların Osmanlıları yenmesiyle
Balkan Savaşları
• Kendi aralarında da ciddi meseleler vardı.
• Bulgar kilisesinin Rum-Ortodoks kilisesinden
ayrıldığı tarihten beri Makedonya’da birçok
kilise ve mektebin kime ait olduğu
meselesinden doğan “kiliseler meselesi”
geliyordu.
• Sırbistan, Bulgaristan’a bırakılan
Makedonya’da hak iddia ettiği gibi,
Yunanistan da kuzeye doğru genişlemeye
çalışıyordu.
Balkan Savaşının Sebepleri
• Bulgarların, Balkanlarda yaşayan bütün milletlerin aslını
teşkil ettikleri inancı ile Balkanlar’da dinsel ve siyasal birlik
kurma amacı,
• Sırpların 14’üncü yüzyılda olduğu gibi, Tuna’dan Korent
Kanalı’na, Akdeniz’den Adriyatik kıyılarına kadar uzanan
eski Sırbistan’ı yeniden canlandırmak istemesi,
• Yunanlıların Balkanlar’ı, Ege Adalarını, Akdeniz kıyılarını,
İstanbul ve Batı Anadolu’yu içine alacak bir devlet kurma
arzusu,
• Karadağ’ın Balkanlar’da daha fazla büyüme isteği,
• İç siyasi durumu bozuk ve harp gücü yeterli olmayan
Osmanlı Devleti aleyhine Balkan Devletleri arasında
bağlaşma yapılmasıdır.
Hükümetin Savaş Kararı
• Aslında hükümetin siyasi bir hedefi yoktu,
• 16 Ekimde taarruz kararı alınmış, ancak
seferberliğini tamamlayamayan Ordu taarruz
edememişti. Ordu ve Kor.K.ları taarruz fikrini
benimsememişlerdi,
• Balkan Devletleri hazırlıklarını tamamlamış ve
savaş için çok hevesli idiler.
7/86
Osmanlı Kuvvet Durumu ve
Yığınak Bölgeleri:
• İstanbul’daki 1. Ordu (Şark) Doğu Ordusu
• Selanik’teki 2. Ordu Batı (Garp) Ordusu
303.000
Osmanlı Kuvvet Durumu ve Yığınak
Bölgeleri:
• Muhtemel bir Bulgar, Sırp, Yunan ve Karadağ
ittifakına karşı hazırlanan Plan No. 5 üzerinde
karar kılındı.
• Şark (Doğu) Ordusu; Trakya’da Bulgaristan’a karşı
taarruz maksatlı kullanılacaktı.
• Doğu Ordusu seferberliğini tamamlayamamış,
cephedeki 4 Kolordu için 150 bin asker yerine,
ikmal birlikleri de dâhil olmak üzere 95 bin asker
toparlayabilmişti.
• Edirne ve Kırcaali Kolordularının durumu da
aynıydı.
Osmanlı Kuvvet Durumu ve Yığınak
Bölgeleri:
• Garp (Batı Ordusu); önce kuzeyde Sırplara
taarruz ve Sırpların imhasını müteakip
güneyde Yunanlılara taarruz edecekti.
Sırplara taarruz edilirken Yunan, Karadağ
ve Ustruma cephesinde Bulgarlara karşı
savunmada kalınacaktı.
• Kolordusu da Yanya’yı savunacaktı.
Ordunun seferberlikte planlanan
mevcudu 419 bindi, ancak 188 bine
ulaşılabildi.
Doğu Ordusu Harekatı
• Abdullah Paşa Doğu Ordu
Komutanlığına yeni atanmıştı,
• Ordu, Kolordu, Tümen K.larının hemen
hemen hepsi yeni atanmış, birçoğu görev
yerine ulaşmamıştı,
• Abdullah Paşa, başından beri, Harbiye
Nazırı Nazım Paşa’nın taarruz fikrine
direnmiş ancak dinletememişti.
11/86
Doğu Ordusu
• Abdullah Paşa, Ordu Karargahına 15
Ekim’de ulaşmıştı. Taarruzun
başlamasına bir hafta vardı,
• Birliklerin durumunu gördükten
sonra, ordunun bu haliyle değil
taarruz, bulunduğu hattın dahi
savunulamayacağını, Ergene hattı
gerisinde savunma için tertiplenilmesi
gerektiğini bildiriyordu.
12/86
Türk ve
Bulgar
Ordularının
Yığınağı
(15 Ekim 1912)
13/86
Harekat
Planları
• Doğu Ordusu; Trakya Bölgesinde ve
tamamı Bulgaristan’a karşı kullanılacaktı.
• 3, 1, 2, 4’üncü Kor.lar, Edirne-Kırklareli
arasında,
• Edirne Kor., Edirne’de,
• Kırcaeli Kor., Kırcaeli’de,
• 16,17,18’inci Kor.lar geride ihtiyatta,
Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu ve
Yığınak Bölgeleri:
• Bulgarlar: Trakya bölgesinde 250
bin mevcutlu 3.Ordu, Rodop
bölgesinde ise takviyeli tümen
seviyesinde Rodop Grubu
bulunmaktaydı.
• Bulgar savaş planı taarruzu
içeriyordu.
Bulgar Ordusu Planı
• Bulgar Ordusu yığınaklarını
tamamlamıştı.
• 3’üncü Bulgar Ordusu, Kırklareli
istikametinde,
• 1’inci Bulgar Ordusu, KırklareliEdirne arasından,
• 2’nci Bulgar ordusu ise Edirne’ye
taarruz edecekti.
• Rodop Grubu, Kırcaeli-Gümülcine
istikametinde taarruzla TrakyaMakedonya bağlantısını kesecekti.
Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu
ve Yığınak Bölgeleri:
• Sırplar: Sırp ordusu kuvvetleri 180 bini
bulan üç ordudan oluşuyordu.
• Sırp planı; bir ordu ile hem Karadağ’a
yardım etmeyi, hem de Priştine üzerinden
Türk kuvvetlerinin batı cephesine taarruz
etmeyi, bir ordu ile Bulgar kuvvetleri ile
müşterek olarak, Bulgar sınırı
istikametinden Türk kuvvetlerinin doğu
cephesine taarruz etmeyi, kuvvet
çoğunluğun olduğu (100 bin kişilik ordu)
merkezden Vardar Ordusu’na taarruz
ederek Kumanova bölgesini ele geçirmeyi
öngörüyordu.
Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu
ve Yığınak Bölgeleri:
• Karadağ: Karadağ Ordusu
toplam 40.000 mevcutlu
dört tümenden oluşuyordu.
İki ayrı Grup halinde İşkodra
ve İpek bölgesine
kullanılması planlanmıştı.
Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu
ve Yığınak Bölgeleri:
• Yunanlılar: Yunanlılar harp ilanını 18
Ekim 1912’de Bulgarlarla beraber
yaptı.
• Yunan ordusu da diğer müttefikleri
gibi hazırlıklara daha önce
başladığından seferberliğini
tamamlamış ve hudut boylarında
yerini almıştı.
• Ordusunu Teselya ve Epir Ordusu
adı altında iki grupta oluşturmuştu.
Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri
Balkan Ülkeleri Kuvvet Durumu ve Yığınak Bölgeleri
Doğu Ordusu Harekatı
• Yeni atanan Doğu Ordusu K.
Abdullah Paşa, ordunun bu haliyle
taarruz edemeyeceğini, şimdi
bulunduğu yerin bile tehlikeli
olduğunu, Ergene hattı gerisinde
savunma için tertiplenilmesi
gerektiğini sürekli ifade etmekteydi.
• Başkomutanlıkla bu tenakuz devam
ederken Bulgarlar sınırı aşmak üzere
18 Ekim 1912 günü ileri yürüyüşe
geçti.
Taarruzun Başlaması
• 1,2,3,4’üncü Kor.; 90.000, Edirne
Kor.;15.000, Kırcaeli Kor.; 10.000
mevcutlu idi.
• Doğu ordu Komutanı kesin taarruz
emrini alınca;
• Kuvvetlerini tam olarak
toparlayamadan,
• Kuvvet çoğunluğunu oluşturamadan
taarruz etmek durumunda kalmıştır.
TASNİF DIŞI
23/86
Kırklareli Muharebesi (22-23 Ekim 192)
Kırklareli
Muharebesi
TASNİF DIŞI
• Edirne-Kırklareli arası, 65 Km.lik cephe,
• Doğu Or. Edirne-Hafsa arasından taarruz etti,
• İlk gün Bulgar 1’inci Ordusu durduruldu,
• Bulgarların gece taar., İzmir Redif Tüm.in
çözülmesi,
• Bulgar 3’üncü Or.nun Istranca üzerinden
baskın şeklinde taarruzu ve Doğu ordusunda
bozgun,
25/86
Lüleburgaz Muharebesi (29 Ekim-2 Kasım 1912)
Lüleburgaz
Muharebesi
• Doğu Ordusu Lüleburgaz-Pınarhisar Hattına
çekildi,
• Abdullah Paşa’nın Ergene hattına çekilme isteği,
• Ordu K. ve Kor.K.ları anlaşmazlığı, savunma
hazırlıklarının yapılamaması,
• Harbiye Nazırı Nazım Paşa’nın cepheye gelmesi,
• Cephenin iki gruba ayrılması,
27/86
Lüleburgaz
Muharebesi
• Üç gün çetin muharebelerin yapılması,
Bulgar taarruzu ve 1’nci grubun çözülmesi
üzerine çekilme teklifi, Nazım Paşa’nın kabul
etmemesi,
• 1’nci Grup savunurken, 2’nci Grubun
Taarruzu,
• Zorunlu olarak Çatalca’ya çekilme,
• Bu muharebe en kanlı olanı idi, Türk kaybı;
22.000, Bulgar kaybı; 20.000
28/86
Türk ve Bulgar Kuvvetlerinin Durumları
(2-11 Kasım 1912)
13 Kasım 1912
2-5 Kasım günü
6 Kasım akşamı
7 Kasım günü/akşamı
8-9 Kasım günü/akşamı
11 Kasım akşamı
10 Kasım akşamı
29/86
Çatalca Muharebesi (17-18 Kasım 1912)
Çatalca Muharebesi (17-18 Kasım 1912)
• Çatalca Hattı: Terkos-Büyükçekmece (30
Km.)
• Bulgarların direncinin kırılmasında, Türk
savunma hatlarındaki güçlü direnişin
yanında dizanteri ve Avrupa diplomasisinin
de etkisi oldu.
• Türk ordusu sanki Kırklareli-Lüleburgaz’daki
aynı ordu değildi.
• Bulgarların iki günlük muharebelerdeki
kaybı 10 bin, Türklerin kaybı ise 1.300’dü.
Bulgarların direncinin
Çatalca Muharebesi (17-18 Kasım 1912)
12 Kasım 1912 Osmanlı Devleti’nin ateşkes teklifi
3 Aralık 1912 Ateşkes Anlaşması
16 Aralık 1912 – 06 Ocak 1913 Londra Konferansı
23 Ocak 1913 Babıali Baskını
Mahmut Şevket Paşa Hükümeti
10’uncu Kolordunun Şarköy çıkarması 08
Şubat’ta başladı.
• Araç yetersizliği ve fırtına nedeniyle çıkarma iki
günde tamamlanabildi. Bu arada Mürettep
• 3 Şubat – 29 Mayıs 1913 İkinci Çatalca
Muharebeleri
•
•
•
•
•
•
Şarköy
Çıkarması
(08 Şubat 1913)
Şarköy
Çıkarması
TASNİF DIŞI
• Londra görüşmeleri sonuçsuz kalınca 3 Şubat
1913’te muharebeler tekrar başladı,
• Bulgarların Çatalca önünde iki ordusu, Edirne’de
bir ordusu, Gelibolu yarımadasının hemen
kuzeyinde bir ordusu vardı,
• Türk kuvvetleri Çatalca’yı 15 tümenle
savunuyor, Bolayır’da Mürettep Kor., Çanakkale
kıyısında da 10’uncu Kor. bulunuyordu,
34/86
Şarköy
Çıkarması
• Edirne’ye yardım ulaştırmak maksadıyla,
10’uncu Kor. Şarköy’e çıkacak, Mür. Kor.
Gelibolu’dan taarruz edecekti.
• İki Kor. koordineli hareket edemedi.
Mürettep Kor. taarruza erken başladı.
Bulgarlar karşı taarruzla Mür. Kor.yu geri
attılar.
• Çıkarma harekatı başarısız oldu.
35/86
İkinci Çatalca Muharebeleri
3 Şubat – 29 Mayıs 1913
• Bulgar Ordusu pasif kalır.
• Mevzii harplaeri şeklinde cerayan
eder.
• Osmanlı ordusu Bulgar ilerlemesini
Çatalca önlerinde durdurup
İstanbul'u kurtarsa da İstanbul
üzerindeki Bulgar tehlikesini Londra
Antlaşması’na kadar def
edememiştir.
Kırcaali Kolordusu
• Doğu Ordusu çekilince, bu kolordu da çekildi. Ancak Meriç
nehrini geçerken kuşatılarak 239 subay ve 8.350 asker esir
oldu.
Edirne Savunması (26 Mart 1913)
Edirne’nin Kaybı
(26 mart 1913)
• Edirne Kalesinin kuvveti 26.000, top sayısı
480’di.
• Kadrolar tamamlandıkça mevcut 53.000’e
ulaştı.
• Kuşatmayı yapan Bulgar Or. mevcudu 48.000
idi.
• Savaşın başladığı ilk gün Şükrü Paşa, Doğu
Or. ile koordineli olarak taarruz etti. Kasım ayı
ortasına kadar Bulgarlar çok etkili olamadılar.
• Sırplar kuşatmayı 47.000 mevcutlu iki
tümenle takviye ettiler.
39/86
Edirne Savunması
(26 Mart 1913)
• Edirne Müdafii Şükrü Paşa yiyeceği,
suyu, cephanesi tükenmesine rağmen
şehri kahramanca savunmayı devam
etme kararlılığındaydı.
• 24 Mart 1913’te, yani kuşatmanın
154’üncü günü, savunmanın doğu
kanadında çöküntü başladı.
• Şükrü Paşa başka çare kalmadığını
görünce, cephane ve düşmanın işine
yarayacak silah ve malzemenin tahribini
başlattı ve 26 Mart 1913 günü teslim
oldu.
Londra Barış Antlaşması
• 30 Mayıs 1913’te Londra Barış
Antlaşması
• Osmanlı Devleti’nin sınırı MidyeEnez hattı olacak,
• Osmanlı Devleti Girit’teki
egemenliğinden vazgeçecek,
Adaların durumunun tayini Büyük
Devletlere bırakılacak,
• Osmanlı Devleti savaş tazminatı
ödemeyecek,
• Bir komisyon tarafından
Balkanlıların Osmanlı Düyunu
Umumiyesi’ne katılmaları
düzenlenecektir.
Batı Ordusu Bölgesinde Harbin İcrası:
• Önce Sırplara
taarruz,
diğerlerine
savunma.
• Sonra
Yunanistan’a
taarruz
Batı Ordusu Bölgesinde Harbin İcrası:
• Osmanlı-Karadağ Cephesi:
• Karadağ, Balkan ülkelerinin planı gereği,
Osmanlı kuvvetlerinin bir kısmını üzerine
çekmek için diğer devletlerden 10 gün
önce, 8 Ekim 1912’de savaş ilan etti.
• Karadağ kuvvetleri iki koldan kuzeyde
İpek Kolordusu ile güneyde İşkodra
Kolordusuna doğru taarruza başladı.
Kumanova Muharebeleri (23-24 Ekim 1912)
• 7’nci Kor. Üsküp R.Tüm. Km. boşluk, Manastır R.Tüm. Bozgun
• Kumanova sonrası 7’nci Kor. Üsküp’e, 5’inci, 6’ncı Kor. Köprülüye.
• 26 Ekim’de Sırplar Üsküp’e girdiler.
Kırçova-Pirlepe Muharebeleri (4-7 Kasım 1912):
• Arnavut redifler dağıldı. Tüm.ler 4-5 bin.
Toplam 50 bin
• 5’nci Kor. 2 gün cesaretler savaştı. Zeki Paşa
taar. emretti.
• 5’inci Kor. 5 Kasım gecesi Manastır’a
çekildi.
• 7’nci Kor. 6 Kasım’da muharebeye girdi. 7
Kasım çekilme emri.
• 6’ncı Kor. Soroviç’i Yunanistan'a karşı
savundu.
• Vardar Ordusu kuvvetlerinin önemli bir
kısmını kaybetmiş olarak Manastıra doğru
çekilmeye başladı.
Ustruma Kolordusu:
• Ali Nadir Paşa komutasındaki
14’üncü Piyade Tümeni ve Serez
Redif Tümeni’nden kurulu idi.
• Kolordunun görevi karşısındaki
kuvvetlere taarruz etmek ve Sırp
ordusuna taarruz edecek olan
Vardar Ordusu’nun harekâtını
kolaylaştırmaktı.
• Ustruma Kolordusu iki kuvvet
arasında kaldı.
• Yunan kuvvetlerinin araya
girmesiyle Garp Ordusu ikiye
bölündü ve aralarındaki irtibat
koptu.
• Batı Ordusunun Anadolu ile
bağlantısı da Manastıra çekilme ile
koptu.
Manastır Muharebeleri
(15-18 Kasım 1912)
Manastır Muharebesi
• Manastır cephesinde Vardar Ordusu’nda,
Yunan 5’inci Tümeni karşısından çekilen 6’ncı
Kolordu ile beraber 5 ve 7’inci Kolordular
bulunuyordu.
• Vardar Ordusu’nun mevcudu 39 bin
civarındaydı.
• Sırp ordusu dört Piyade ve bir Svr.Tüm.ile
Pirlepe’den, takviyeli bir Tümenle de
Kırçova’dan Manastır istikametine
ilerliyordu.
• Sırp ordusunun mevcudu 70 bindi.
Manastır Muharebesi
• Yağmur nedeniyle mevziler terk edildi.
• Kolordu Komutanı Fethi Paşa şehit
oldu.
• 7’nci Kor. çekilmesi ile tüm birlikler
kuşatma tehlikesi altında kaldılar.
• 5. Kor Florina, 6 ve 7.Kor Resne’ye
çekildi.
• Makedonya kaybedildi, 200 bin kişilik
ordu dağıldı.
• 43 bin göçebe.
Manastır Muharebesi
• Yağmur nedeniyle mevziler terk edildi.
• Kolordu Komutanı Fethi Paşa şehit
oldu.
• 7’nci Kor. çekilmesi ile tüm birlikler
kuşatma tehlikesi altında kaldılar.
• 5. Kor Florina, 6 ve 7.Kor Resne’ye
çekildi.
• Makedonya kaybedildi, 200 bin kişilik
ordu dağıldı.
• 43 bin göçebe.
Osmanlı-Yunan Cephesi:
-Serfiçe (21 Ekim) ve Yenice (1-2 Kasım) Muharebeleri:
•
•
•
Yunan ve Bulgar kuvvetleri
Selanik’i ele geçirme yarışına
giriştiler.
Serfiçe ve Yenice
Muharebelerinde uğranılan
bozgun sonucu 9 Kasım’da
Selanik 470 yıl sonra elden çıktı.
Selanik’in savunması için bu
bölgeye çekilen 25 bin asker 100
bin kişilik Yunan ve Bulgar
ordusuna teslim oldu.
Osmanlı-Yunan Cephesi:
-Yanya Savunması (18 Ekim 1912-5 Mart 1913):
• 15 bin mevcutlu Epir Ordusu 18
Ekim’de taarruza başladı.
• Esat Paşa komutasındaki Yanya
Kolordusu 20 bin mevcutlu idi.
• Yunanlılar soğuk kış ayları boyunca zor
şartlar altında kuşatmayı sürdürdüler,
ancak bir sonuç alamadılar.
• 04 Mart 1913 sabahı Yunanlılar yoğun
topçu ateşiyle taarruza başladılar.
• Sol kanattan cephe yarılınca Yanya yolu
açıdı.
• 05 Mart 1913’de cephe ve şehir düştü.
İkinci Balkan Harbi
(30 Haziran 1913)
• Bulgaristan’ın uzlaşmaz tutumu
nedeniyle birbirine yakınlaşan
Sırbistan ve Yunanistan arasında
Mayıs 1913’te bir antlaşma imzalandı.
• Bulgarlar, Sırp ve Yunanlılara savaş
açtı ve 30 Haziran 1913’te Sırp ve
Yunanlılara taarruza başladı.
• Romanya’nın devreye girmesiyle tüm
cephelerde sıkıntıya giren Bulgarlar
yenilgi ve felaket haberleri
üzerine, Romanya dâhil tüm Balkan
Devletlerine toprak kaybederek
antlaşma yapmak zorunda kaldı.
• Oluşan bu ortamda Osmanlı Devleti’nin başta
Edirne olmak üzere kaybettiği yerleri geri alması
İkinci Balkan Harbi ihtimali ortaya çıkmıştı.
(30 Haziran 1913): • 06 Temmuz 1913’te Osmanlı ordusunun Londra
Barışı ile çizilmiş olan Midye-Enez hattına
yürümesi kararı alındı.
İkinci Balkan Harbi
(30 Haziran 1913)
• Osmanlı ordusunca başlatılan ileri
harekâtla
• 21 Temmuz 1913’de Lüleburgaz ve
Vize,
• 22 Temmuz 1913’de Kırklareli’ne
girildi.
• Yoluna devam eden Türk birlikleri 23
Temmuz 1913 günü Enver Paşa
komutasında Edirne’ye giriş yaptı ve bu
eski Osmanlı başkentinde Türk
hâkimiyetini yeniden tesis etti.
Değerlendirme ve Alınacak Dersler
• -Orduların ayakta durmalarını sağlayan temel
disiplindir. Balkan Harbinde savaşan ordunun
mahvolmasının en büyük sebebi disiplinsizlik
olmuştur.
• -Disiplin ve mutlak itaat zafiyeti nedeniyle,
düşmandan üstün olunduğu zamanlarda bile ilk
zayiatın ardından dağılma olmuştur.
• -Harp süresince birliğinden ayrılarak kendi
isteğiyle esir olan, firar eden, kayıplara karışan
pek çok subay ve er olmuştur.
Değerlendirme ve Alınacak Dersler
• -Tümen ve daha üst seviyedeki birlik komutanlarının
hemen hemen tamamı birliklerine savaştan kısa süre
önce atanmış, bölgeyi ve birliklerini tanıyamadan harbe
girmişlerdir.
• -Balkan Savaşı‘nda muharebe alanında görülen bozgun ilk
günden itibaren aniden ortaya çıkmış, savaşın başından
sonuna kadar Türk ordusu üzerinde yıkıcı ve moral
bozucu bir etki yaratmıştır.
• -Komuta kademesinde planlara vukufiyetsizlik söz
konusuydu.
• -Sefer planının esasları önemli zorunluluk olmadıkça
değiştirilmemeli, sefer planlarının barış döneminde
gerçeklere uyma derecesi kontrol edilmelidir.
Muharebenin kabul edileceği ilk hattın ve yığınak
bölgesinin Edirne-Kırklareli hattımı yoksa, Ergene hattımı
olması konusunda komuta kademesi arasında yoğun
tartışmalar yaşanmıştır.
Değerlendirme ve Alınacak Dersler
• -Sevkiyatta yaşanan problemler nedeni ile savaş
başladığında sefer planındaki mevcudun ancak 1/3’üne
ulaşılabilmiştir.
• -Batı Ordusu Komutanlığı harekât planlarını yeniden
düzenlemek zorunda kalmış, Kumanova kesimindeki
muharebelerde eksik kuvvetle taarruz etmiştir.
• -Nizamiye kıtalarına düzenli bir muharebe eğitimi
verilememiş, polis ve jandarma görevi görmekten eğitime
fırsat kalmamış, rediflerin eğitimi tamamen yetersiz
kalmıştır.
• -Ordunun ikmal ve ulaşım sorunu ile askerin yiyecek sıkıntısı
şavaşın başından sonuna kadar büyük problem olmuştur.
• -120 tabur (70 bin) askerin harbin hemen öncesinde terhis
edilmesi büyük bir stratejik öngörüsüzlüktür.
Değerlendirme ve Alınacak Dersler
• -Müslüman olmayan Osmanlı vatandaşları silah
altına alınmış, bunların firar ve isyanı teşvik ettikleri,
casusluk yaptıkları görülmüştür.
• -Bölgede tahkimat işine çok gecikmiş olarak
seferberliğin ilanıyla birlikte başlanmıştır. -Lojistik
hizmetleri kapsayan plan yalnız kağıt üzerine
işlenmiştir. Bunun gerçekte uygulama imkânları olup
olmadığı mevcut koşullar içinde kontrol
edilmemiştir.
• -Türk ordusunun tarih boyunca, büyük başarı ile
tatbik ettiği ‘hızlı yığınak‘ prensibi, Balkan Harbinde
uygulanamamıştır. Yığınak tamamlanamadan birçok
bölgede düşmana karşı taarruza geçilmiş yenilgiye
uğranmıştır.
Değerlendirme ve Alınacak Dersler
• -Denizyolunun kapalı, demiryolunun sınırlı olması çok büyük
olumsuzluktu. Doğu Ordusu harekât alanında ordunun
kullanacağı yollar ve bunların üzerindeki köprüler, yaklaşma
istikametleri ve bölgedeki tahkimatlar ile ilgili yıllarca hiç bir
çalışma yapılmamıştı.
• -Bulgarların Trakya'yı ele geçirmesinden sonra Batı Ordusu
Anavatan'dan kopmuş ve kendi yazgısıyla baş başa kalmıştır.
Ordunun uğratıldığı bu acı durum Balkan Savaşı yenilgisinde
büyük bir etken olmuştur.
• -Batı Ordusu Arnavutluk'a ulaşıncaya kadar iaşe sıkıntısı
çekilmiş, hayvan ve insanlar aç kalmışlar ve çoğunlukla
açlıktan ölmüşlerdir.
• -Arnavutluk, kendi halkı dışında bir orduyu besleyecek
imkânlara sahip değildi. Zor kullanılması, halkı tümüyle orduya
düşman hale getirmiştir.
Bu Derste
Çanakkale Muharebeleri
Birinci Dünya Savaşının Sebepleri
1.Dünya Savaşı’nın Sebepleri
Genel Sebepler
Sanayi Devrimi
Sömürgecilik,
Silahlanma Yarışı,
Bloklaşma
Özel Sebepler
İngiltere-Almanya
rekabeti,
Fransa-Almanya
Alsace-Lorene
Avusturya
Macarista-Rusya
Balkanlar
Asıl Sebep
Başlatan Sebep
Avrupa Devletleri
arasındaki
ekonomik, siyasi
ve askeri güç
dengesinin
bozulması ve
rekabet
Avusturya
Macaristan
Presinin
Saraybosna’da
çldürülmesi
62
Savaşın Tarafları
Taraflar
İtilaf Devletleri
İttifak Devletleri
İngiltere
Almanya
Fransa
Avusturya-Macaristan
Rusya
Osmanlı Devleti
İtalya
Bulgaristan
ABD
Yunanistan
Romanya
Japonya
63
Savaşın Tarafları
64
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Katılması
Kaybedilen toprakları geri almak,
Ekonomik durumun kötü olması,
Almanya’ya olan yakınlık,
İngilizler ’den kaçan iki geminin Osmanlı bayrağı altında
Rus limanlarını bombalamaları,
• Almanya’nın savaşın cephelerini genişleterek İtilaf
Devletlerini güçsüz bırakmak istemesi
•
•
•
•
65
Osmanlı’nın
Savaştığı Cepheler
66
İtilaf Devletlerinin Maksadı
• Osmanlı Devletini savaş dışı bırakmak,
• Tarafsız Balkan Devletlerini safına
çekmek,
• Alman Ordusunu güneyden kuşatmak,
• Rusya ile doğrudan temas sağlamak,
• Sırbistan cephesini takviye etmek,
• Savaşı kısa sürede bitirmek.
Çanakkale Savaşının
Aşamaları:
• Boğazı denizden geçme
girişimi,
• Boğazı karadan kontrol
etme girişimi,
• Tahliye ve cephenin
kapanması.
Çanakkale Deniz Harekatı
• Dış tahkimat: Buradaki 4 tabyada
bulunan toplarla düşman
donanması uzaktan karşılanacaktı.
• Orta tahkimatta; seyyar topçu
grupları boğaza giren gemileri
yandan ateş altına alacaktı.
• Merkez Tabya: Buradaki 10
tabyada büyük ve küçük çaplı 137
top bulunuyordu. Ancak menzil ve
atış istikameti bakımından mevcut
topların ancak üçte biri
kullanılabildi. Yine bu bölgede
boğaza 11 sıra mayın hattı
döşendi.
69
Çanakkale Deniz Harekatı
• Müstahkem Mevki Komutanlığı
70
Çanakkale Deniz Harekatı
• Savunma Tertibi
71
Deniz Harekatı 1.Safha (19/25 Şubat 1915)
• İlk safhada 19 ve 25 Şubat’ta boğazın
girişindeki tabyalar ateş altına alındı
ve imha edildi.
72
Deniz Harekatı 2.Safha (26 Şubat – 17 Mart 1915)
20 gün süreyle mayın tarayıcı gemilerle boğaza
girilerek mayın taraması yapıldı. Mayın tarama
gemilerine refakat eden muharebe gemileri de
orta ve merkez tahkimatı top ateşine tuttular.
73
Deniz Harekatı 2.Safha (26 Şubat – 17 Mart 1915)
74
Batırılan Gemiler
75
• İtilaf devletleri 27 Mart 1915’de geniş çapta bir
çıkarma harekâtına karar vermiş,
• 25 Nisan 1915’de çıkarmalarla başlayan kara harekâtı
son tahliyelerin tamamlanması ile 9 Ocak 1916’da
sona ermiştir.
“Ordunun yardımı olmaksızın
Birleşik Filosunun barışı
sağlayabileceği ümidine
kapılmıştım, fakat şimdi bu
işte
müşterek bir harekâtın zorunlu
olduğunu anlıyorum”
76
Kara Harekatı Safhaları
Kara Harekatı
1 25-30 Nisan
1915
2 1 Mayıs-5
Ağustos
3 6-28 Ağustos
1915
4 29 Ağustos 1915
7 Aralık 1915
İlk Çıkarmalar Kıyı
Muharebeleri
Takviyelerle Karşılıklı
Taarruzlar
Yeni Çıkarmalarla Genel
Taarruz
Mevzi Muharebeleri
5 8 Aralık 1915
9 Ocak 1916
Yarımadanın Tahliyesi
Harekat Bölgesinin Özellikleri
78
25 Nisan 1915 Çıkarma Planı
79
80
81
82
Seddül Bahir Bölgesinde Tertiplenme – 9’uncu Tümen /26’ncı Alay
83
25 Nisan 1915 Çıkarmaları
84
Arıburnu Çıkarması
85
Arıburnu Çıkarması
86
Arıburnu Çıkarması
87
Çanakkale’de Mustafa Kemal
88
89
90
91
Asıl Taarruz Bölgesi
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
Sonuç
• İtalya, İtilaf Devletlerinin safına katıldı,
• -Bulgaristan İttifak Devletlerinin safına katıldı,
• Sırbistan,güneydenbeklediğitakviyelergelmeyinceharbi
nsonsafhasınadoğruyenildi,
• Gelibolu’dançekilenİtilafkuvvetlerininbirkısmıSelanik’ei
ntikaletti,
• Rusya’da Çarlık rejiminin çöküşü hızlandı,
102
Sonuç
• Berlin İstanbul arasında doğrudan ikmal akışı mümkün
oldu,
• Birinci Dünya Harbi uzadı,
• Osmanlı Ordusu kendisine güven sağlarken, Türkmilleti
Atatürk’ü kazandı.
103
Sonuç
104
Bu Derste
Birinci Dünya Savaşı
Birinci Dünya Savaşı
• Kırım Savaşı’ndan bu yana artan ateş gücü ve
sahra tahkimatı birleşiminin savunmaya büyük
bir üstünlük verdiği bilinmekteydi.
• Savaşların gitgide daha çok kanlı ve maliyetli
hale geldiğinin de herkes farkındaydı.
• Prusya’nın Avusturya ve Fransa karşısında
uyguladığı gibi büyük bir manevra ile düşmanı
yenerek savaşı hızla sona erdirmek en tercih
edilen çözüm yöntemiydi.
106
Birinci Dünya Savaşı
• Uzun bir savaşın yaratacağı büyük yıkım, insan
kaybı ve mali maliyetini hiçbir ülkenin
karşılayamayacağı düşünülmekteydi.
• 1871 Paris Komünü örneğinde olduğu gibi
zorluklar karşısında halkı ayaklandıracağından
korkulmaktaydı.
• 1860 sonrasında Prusya tarzı Genelkurmay
bütün Avrupa ülkeleri tarafından benimsendi.
• Demiryolu ve telgraf hatlarının oynadığı kritik
rol bilindiğinden her ülke büyük taarruz planları
hazırlamıştı.
107
Schlieffen Planı
• Fransa ile Rusya'ya karşı iki
cephede savaş tasarlayan Alfred
von Schlieffen, daha yavaş seferber
olan Rusları küçük bir kuvvetle
denetim altında tutarken,
• Alman kuvvetlerinin büyük
bölümüyle daha tehlikeli bir
düşman olan Fransa'yı alt etmeyi
planlamıştı.
• Belçika üzerinden kuşatıcı bir
manevra ile Fransız savunmasının
gerisine düşüp Paris’e ulaşmayı
hedeflemişti.
Birinci Dünya Savaşı
• Alman manevrasının başarısızlığının
nedeni Fransız ve İngiliz direnişinden
ziyade maddeten
gerçekleştirilmesinin mümkün
olmamasıydı.
• Alman askerleri günlerce yürüyüp
savaştı. Hedeflerine ulaştıklarında
yorgun, aç ve dağılmış vaziyetteydiler.
Birinci Dünya Savaşı
• Marne muharebesi sonrasında her
iki taraf da diğerini kuzeyden
manevra ile kuşatmaya çalıştığı için
savunma hatları kısa sürede denize
ulaştı.
• Böylelikle İsviçre hududundan Manş
Boğazı’na kadar 705 km uzunluğunda
karşılıklı siperlerle kaplı Batı cephesi
teşkil edildi.
• Dört yıl sürecek siper savaşlarının
başlangıcı oldu.
Birinci Dünya Savaşı
• Doğu Prusya’ya saldıran iki Rus ordusu
büyük paniğe neden oldu. İ
• lk yenilgiler sonrasında Mareşal Paul
von Hindenburg ve General Erich
Ludendorff Doğu cephesinin
sorumluluğunu üstlendi.
• Demiryollarından istifade ile icra
edilen iç hat manevrasıyla Rus
ordularını 26-30 Ağustos 1914’te
Tannenberg ve Gumbinen’de ayrı ayrı
yenildi.
Birinci Dünya Savaşı
• Çözüm arayışlarını üç grupta toparlayabiliriz.
• Birinci grup yeni cepheler açılması ve yeni
müttefikler bulunması esaslı stratejik çözüm
arayışıdır.
• İkinci grup çözüm yeni silah ve mühimmat icat
edip geliştirerek düşmanı yenmek ve savaşı
hızla sona erdirmek amaçlanmaktaydı. (Hava
bombardımanı, Zehirli Gaz ve Tank)
• Üçüncü ve son grup çözüm arayışı ise taktik
alanda yaşandı ve diğer arayışlardan farklı
olarak daha başarılı oldu.
Birinci Dünya Savaşı
• Taktik Alanda Atılım;
• Yeni sisteminde savunma bir hat halinde
değil bir bölge içinde icra ediliyordu.
• Birinci hat, düşmanın açılması ve erken
uyarı, İki hat makineli tüfekler ve ateş
toplamalar ve Üçüncü hat ana savunma
hattı.
Birinci Dünya Savaşı: Somme ve Verdun
• Verdun: 21 Şubat - 18 Aralık 1916
• Muharebe sırasında iki taraf toplam 40
milyon topçu mermisi kullandı. İki tarafında
zayiatlarının en az yüzde 70'i topçu ateşi
sonucu oluştu.
• Somme: 1 Temmuz – 18 Kasım 1986
• Almanya ve Fransa, 500 binden fazla kayıp
verdiler.
• Adolf Hitler de bu savaşta onbaşı olarak yer
almış ve bacağından yaralanmıştır.
• İngilizler tarafından ilk defa tankın
kullanıldığı savaştır.
Birinci Dünya Savaşı
• Taktik Alanda Atılım;
• Taktik alanda savaşın ikinci büyük
atılımı “hücum birliği” (stosstruppen
– stromtrooper) konsepti ve
derinlikte taarruzdur.
• Keşif ve gözetleme ile tespit edilen
düşman savunmasının zayıf
kısımlarına hücum birliği çoğunlukla
geceleri veya kötü hava şartları
altında sızıp hazırlıksız yakalan
düşman el bombaları ve diğer
silahlarla imha ediliyordu.
Birinci Dünya Savaşı
• Almanlar bahar taarruzlarında
ellerinde son birlik ve malzemeyi
kullanmıştı.
• Amerikan birlikleriyle takviye olmuş
İngiliz ve Fransız orduları 8 Ağustos
1918’de bütün cephe boyunca
taarruza kalktığında ihtiyata sahip
olmayan ve moralsiz Alman
savunması çöktü.
• Batı cephesinde 11 Kasım’da ateşkes
ilan edildiğinde Almanya’nın
müttefikleri çoktan teslim olmuştu.
Gelecek Derste
İstiklal Harbi