Malabadi Köprüsü
| Malabadi Köprüsü | |
|---|---|
 Malabadi Köprüsü, Batman-Silvan yolu üzerindedir | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Akarman, Karaman Köprüsü |
| Taşınan | Yayalar |
| Geçiş | Batman Çayı |
| Konum | Silvan, Diyarbakır, Türkiye |
| Koordinatlar | 38°9′0″K 41°12′0″D / 38.15000°K 41.20000°D |
| Türü | Tarihi köprü |
| Malzeme | Taş |
| Uzunluk | 150 m (490 ft) |
| Yükseklik | 19 m (62 ft) |
| Açılış | 1147) |
| Tarihî durumu | Kullanımda |
| Geçiş ücreti | Ücretsiz |
Malabadi Köprüsü veya orijinal adıyla Akarman Köprüsü (Orta Çağ'daki Türkçe kaynaklarda bazen Karaman Köprüsü olarak da geçer[1]), Silvan'a 23,2 km uzaklıkta Silvan ilçe sınırları içerisinde yer alan ve Oğuz Türkleri'nden Artuklu beyliğinin önderi Hüsameddin Timurtaş tarafından yaptırılmış tarihi bir köprü. Silvan'dan rahatlıkla ulaşım imkânı vardır. Diyarbakır Tarihi Eserler Envanteri'ne kayıtlıdır. Malabadi Köprüsü 1989 yılında Silvan Belediyesi tarafından restore edilmiştir. Malabadi Köprüsü Silvan Belediyesi'nin logosunu oluşturan ana unsurdur. Malabadi Köprüsü Silvan ilçesine ait bir köprüdür.
1071 Malazgirt Muharebesi'nden sonra Anadolu'ya başlayan büyük Türk akınları ile gelip bölgeyi fetheden Oğuz Türkmen beylerinden olan Artuk Bey'in kurduğu Artuklu Beyliği döneminde, Timurtaş Bin-i İlgazi tarafından[2] 1147 yılında yaptırılmıştır. Türk mimarisinin önemli eserlerinden birisidir. Yedi metre eninde ve 150 metre uzunluğunda bir köprüdür. Yüksekliği, su seviyesinden kilit taşına değin 19 metredir. Renkli taşlarla inşa edilmiş, onarımlarla günümüze kadar ulaşmıştır. Köprünün orijinal adı Akarman Köprüsü olmasına ve tarihi kaynaklarda ve köprü kitabesinde bu şekilde geçmesine rağmen daha sonra bölge halkı arasında Malabadi adı yaygınlaşmıştır. Malabadi adını Mervaniler'in kurucusu olan Bad'dan almıştır. Malabadi Kürtçede Bad'ın evi, mülkü anlamına gelmektedir.[3][4] Ayrıca Malabadi köprüsünün bulunduğu Silvan'da yaşayan Badıkan Aşireti'nin kökleride Bad'a dayanmaktadir.[5]
Malabadi Köprüsü, Türkiye ve yakın doğuda taş köprüler içerisinde kemeri en geniş olandır. Köprü, Diyarbakır il sınırları içerisindedir. Kemerin her iki yanında, iç tarafta kervan ve yolcular tarafından, özellikle kışın zorlu günlerinde barınak olarak kullanılan iki oda bulunmaktadır. Köprü nöbetçileri tarafından da kullanılan bu odaları daha önceleri dehlizlerle yolun dipleri ile bağlantılı olduğu, gelen kervanların ayak seslerinin bu dehlizler vasıtası ile daha uzaklarda iken duyulduğu söylenir.
Her biri başka uzunluklarda ve kırık hatlar halinde üç bölümden oluşan köprü, doğu ve batıda hafif eğimlerle yollara bağlanmıştır. Orta bölüm kayalıklar üzerine oturtulmuş bir kitle halindedir. Burada sivri şekilde ve 38,60 m açıklıkta çok büyük bir kemer ile sepet kulpu şeklinde, üç metre açıklıkta küçük bir kemer vardır. Üçüncü bölüm fark edilir derecede birinci kısma paralel bir durum arzeder.
Burada sivri kemerli iki açıklık ve ayrıca yola bağlanan yer yakınında da bir açılık görülür. Böylece köprü, biri çok büyük olmak üzere beş gözlüdür. Köprünün boyu 150, eni yedi, yüksekliği ise alçak su seviyesinden kilit taşına kadar 19 metredir. Köprü renkli taşlarla inşa olunmuştur. Büyük kemerin iki tarafında 4,5-5,3 m ölçüde, iki hafif kemerli odacıklar, büyük kemerin ortasında, gelip geçişin kontrol edildiği beş metre genişlikte kâgir bir kapı ve bunun iki tarafında da ayrıca iki kapı vardır. Bunlardan Batman tarafındaki kalmış, diğeri yıkılmıştır. Bunların sol taraflarından birer merdivenle odacıklara inilir. Bu odalar yüksek tavanlı ve tuğla örtülüdür. Pencereleri geniş ve büyüktür.
.jpg)
Evliya Çelebi köprüyü şu şekilde tanıtmaktadır: “köprünün iki tarafında kale kapıları gibi demir kapıları vardır. Bu kapıların içinde sağ ve solda köprünün temeli beraberliğinde kemerin altında hanlar vardır ki gelip geçenler, sağdan ve soldan geldikleri vakit misafir olurlar. Köprünün kemeri altında birçok oda vardır. Demir pencereler şahneşinlerine misafirler oturup kemerin karşı tarafındaki adamlarla kimi sohbet eder, kimi ağ ve oltalarla balık avlarlar. Bu köprünün sağ ve solunda da nice pencereli odalar vardır. Köprünün sağ ve solundaki bütün korkuluklar Nehcivan çeliğindendir. Ama demirci ustası da var kudretini sarf ederek bir tür sanatlı kafesli korkuluklar yapmış ve doğrusu elinin ustalığını göstermiştir. Doğrusu, üstad mühendis var kuvvetini sarfederek bu köprüde öyle sanatlar göstermiştir ki, bu işçiliği geçmiş mimarlardan hiç birisi göstermemiştir.
Albert Gabriel de köprü için şöyle demektedir: “Modern statik hesabının olmadığı devirde bu açıklıkta o zaman için böyle bir eser hayranlık ve takdiri muciptir. Ayasofya’nın kubbesi köprünün altına rahatlıkla girer. Balkanlarda, Türkiye’de, Orta Doğu’da bu açıklıkta, bu yaşta köprü yoktur.”
Evliya Çelebi, Seyahatname'de köprü hakkında şöyle yazmıştır: “Malabadi Köprüsüʼnün altına Ayasofya'nın kubbesi girer.”
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2019.
- ^ "Malabadi Köprüsü". Kpss Delisi. 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023.
Diyarbakır'daki tarihî köprüler | ||
|---|---|---|
| Roma dönemi |  | |
| Mervânîler dönemi | ||
| Artuklular dönemi | ||
| Osmanlılar dönemi | ||
| Otorite kontrolü |
|
|---|
