Hatun
Hatun veya Katun (Eski Türkçe: 𐰴𐰍𐰣, Osmanlı Türkçesi: خاتون 'Hatun veya قادین 'Kadın, Özbekçe: xotin, Moğolca: ᠬᠠᠲᠤᠨ, khatun, хатан khatan; Sylhet: ꠈꠣꠔꠥꠘ; Türkçe: hatun; Azerice: xatun), Türk Kağanlarında ve sonraki Moğol İmparatorluğu'nda belirgin bir şekilde kullanılan "han" veya "Kağan"ın karşılığı olan bir kadın asalet unvanıdır.
Etimoloji ve tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta Asya'da İslam'ın gelişinden önce Hatun, Buhara kraliçesinin unvanıydı. İslam Ansiklopedisi'ne göre, "Hatun, Göktürklerin ve sonraki Türk hükümdarlarının eşleri ve kadın akrabalarının taşıdığı Soğd kökenli bir unvandır."[1]
Saygı ifadesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı döneminde hatun terimi kadınlar için bir onur olarak kullanılmıştır, kabaca İngilizce kadın terimine denktir ve katun'un farklı bir yazılışıdır. Çoğu Türk unvanı gibi, ilk addan sonra kullanılır. Geleneksel olarak hatun diye hitap edilen kadınlar şunları içerir:
- Börte, Cengiz Han'ın eşi
- Bulughan hatun, Abaka Han'ın eşi
- Temur Han'ın eşi Bulugan
- Kubilay Han'ın eşi Chabi
- Despina Khatun
- Hulagu Han'ın eşi Doquz Khatun
- Altan Han'ın eşi Erketü Katun
- Dayan han'ın eşi Mandukhai hatun
- Mümine hatun
- Oğul kamış, Güyük han'ın eşi
- Po Beg
- Ayurbarwada Buyantu Han'ın eşi Radnaşiri
- Sapnara hatun, yargıç ve İngiliz Aile Hukuku Baro Komitesi'ne seçilen ilk beyaz olmayan. 2006'da British Crown Kaydedici olarak atandı.
- Töregene Khatun, Ögeday han'ın karısı
- Melike Mama Hatun, Saltuklular kadın hükümdar (1191-1200 yılları arasında hüküm sürdü)
- Gürcü Hatun (fl. 1237–1286), Gürcü kraliyet prensesi, II.
- Malhun Hatun (1323 öldü), Sultan I. Osman'ın eşi
- Gülçiçek Hatun (fl. 14. yüzyıl), Sultan I. Murad'ın eşi
- Devlet Hatun (1411 öldü), Sultan Bayezid'in eşi
- Gülfem Hatun (1561/1562 öldü), Kanuni Sultan Süleyman'ın eşi
- Şemsiruhsar Hatun Sultan, (1613 öldü)
- Nene Hatun (1857–1955), Türk halk kahramanı
Valide Hatun
[değiştir | kaynağı değiştir]Valide Hatun, 16. yüzyıldan önce Osmanlı İmparatorluğu'nda hüküm süren padişahın "yasal annesi" unvanıydı. Geleneksel olarak Valide Hatun olarak anılan Osmanlı kadınları şunları içerir:
- Nilüfer, Valide Hatun (1362–1383) oğlu I. Murad için
- Devlet, Valide Hatun (1413–1414) oğlu Mehmed için
- Emine, Valide Hatun (1421–1449) oğlu II. Murad için
- Huma, Valide Hatun (1444–1446) oğlu II. Mehmed için
- Emine Gülbahar, Valide Hatun (1481–1492) II. Bayezid için
16. yüzyılın başlarında, Sultan'ın annesi, prensesleri ve Sultan'ın ana eşi için hatun unvanı "sultan" ile değiştirildi ve verilen isimlerden sonra taşımaya başladılar. Bu kullanım, Osmanlı egemen güç anlayışının aile ayrıcalığı olduğunu vurgulamaktadır.[2] Böylece valide hatun unvanı da valide sultana dönüştü.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Mernissi, Fatima (1993). The Forgotten Queens of Islam. University of Minnesota Press. s. 21.
- ^ The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press, Inc. 1993. ISBN 0-19-507673-7.
