İçeriğe atla

Göteborg

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Göteborg
Şehir
Göteborg
Central Gothenburg River
Trädgårdsföreningen
Statue of Gustav II Adoplh
Gothenburg Cathedral
Skansen Lejonet
The Fish Church
Kineum Skyscraper
New Älvsborg
Göteborg bayrağı
Bayrak
Göteborg arması
Arma
Takma adlar:
Küçük Londra, Yeni Amsterdam, Gbg
İlVästra Götaland ili
BölgeVästergötland
KurucuII. Gustav Adolf
Yüzölçümü
 • Şehir447.98 km²
 • Kara
3.694,45 km² (142.643 mil²)
 • Su
14,5 km² (55 mil²)
 • Kent
203,67 km² (7.863 mil²)
Nüfus
 (2018)
 • Şehir571.868
 • Yoğunluk1221/km²
 • Kent
599.011
 • Kent yoğunluğu2.700/km² (6.000/mil²)
 • Metropol
1.025.355
 • Metropol yoğunluğu265/km² (680/mil²)
Zaman dilimiUTC+01.00 (OAS)
 • Yaz (YSU)UTC+02.00 (OAYS)
Alan kodu031

Göteborg İsveççe telaffuz: [jœtɛˈbɔrj]  ( dinle), İsveç'in ikinci ve İskandinavya'nın dördüncü büyük şehridir. Göteborg şehir merkezinin 570.000, metropolitan bölgesinin ise yaklaşık 1.000.000 nüfusa sahip olduğu tahmin edilmektedir. Stockholm'den sonra İsveç'in ikinci büyük şehridir. Göteborg 60.000 üniversite öğrencisiyle İskandinavya'nın en çok öğrenci barındıran şehridir.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yeni Lödöse şehrinin 17. yüzyıldan kalan planı

Orta Çağ'da bugünkü Göteborg'un 40 km kuzeyinde olan Lödöse şehri büyük bir ticaret merkeziydi. Norveçlilerin kıyıya yakın bir kale yapmaları üzerine şehir jeo-stratejik konumu göz önünde bulundurularak güneye, deniz kıyısına taşındı. Ancak şehrin taşınması bölgedeki karışıklığı sonlandıramadı ve birkaç başarısız denemenin ardından İsveç Kralı'nın emriyle 1621 yılında Göteborg kuruldu. İsveç kralının şehir planlamacıları Göteborg'un planlarını çizerken o dönemde tamamen Felemenk mimarisi ile inşa edilmiş olan bugünkü Cakarta'yı (o dönemki adıyla Batavia) örnek almışlardır.

Älvsborg Köprüsü'nden görünüm

Göteborg'da inşa edilen ve daha sonra Danimarkalı işgalciler tarafından yıkılan ilk kilisenin yeri, Färjenäs Parkı'ndaki Älvsborg Köprüsü'nün kuzey ucuna yakın bir yerde bir taşla işaretlenmiştir. Kilise 1603 yılında inşa edilmiş ve 1611 yılında yıkılmıştır.[1]

18. yüzyılda balıkçılık en önemli sanayiydi. Bununla birlikte, 1731'de İsveç Doğu Hindistan Şirketi kuruldu. Göteburg, Çin'e yapılan dış ticaretin karlı ticari seferlerle nedeniyle gelişti.[2]

Liman, batıya doğru ticaret için İsveç'in ana limanı oldu. Amerika Birleşik Devletleri'ne İsveçlilerin göçü arttığında, Göteborg bu gezginler için İsveç'in ana hareket noktası oldu. İsveçli göçmenler için ana yükleme limanı olarak Göteborg'un etkisi, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki küçük bir İsveç yerleşim yeri olan Gothenburg, Nebraska‘dır.[3]

19. yüzyılla birlikte Göteborg, 20. yüzyıla kadar devam eden modern bir sanayi kentine dönüştü. Nüfus, yüzyılda 13.000'den (1800) 130.000'e (1900) on kat arttı.[4][5][6]

20. yüzyılda gelişen başlıca şirketler arasında SKF (1907)[7] ve Volvo (1927) yer aldı.[8]

Göteborg'un şehir merkezindeki sahil şeridinin panoramik manzarası

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Göteborg şehri halk tarafından seçilen bir vali ile yönetilir. Dört yılda bir seçilen seksen bir üyeli konseyin atadığı ve başkanlığını valinin yaptığı on üç kişilik yönetim kurulu tarafından idare edilir. Göteborg yirmi bir ilçeye ayrılmıştır:

  • Askim
  • Backa
  • Bergsjön
  • Biskopsgården
  • Centre
  • Frölunda
  • Gunnared
  • Härlanda
  • Högsbo
  • Kortedala
  • Kärra-Rödbo
  • Linnéstaden
  • Lundby
  • Lärjedalen
  • Majorna
  • Styrsö
  • Torslanda
  • Tuve-Säve
  • Tynnered
  • Älvsborg
  • Örgryte

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Göta Älv Nehri'nin Alvsborg Köprüsü'nden görünüşü.
Göteborg 2014 yılı iklim verisi kolon şeması grafiklemesi.

Göteborg şehri, İsveç'in Kuzey Denizi'ne bakan batı kıyısındaki Kattegat Körfezi'nde yer almaktadır. Gulf Stream akıntısı sebebiyle iklimi, İskandinavya bölgesindeki diğer şehirlere göre daha yağışlı ve yumuşaktır. Göteborg, Göta Alv Nehri'nin ve Göta Kanalı'nın denizle buluştuğu noktada konuşlanmıştır. Göteborg Adaları, içinde bulunduğu Bohus Bölgesi'nde tipik olduğu üzere kayalık bölgelerden ve uçurumlardan oluşmuş sert bir araziye sahiptir.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]
 Göteborg (1991-2020) iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 10,8 12,6 18,9 28,5 31,1 31,9 34,1 32,0 27,4 21,3 15,7 12,7 34,1
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 3,0 3,2 6,4 12,1 17,0 20,1 22,5 21,9 17,7 12,0 7,4 4,2 12,3
Ortalama sıcaklık (°C) 0,8 0,7 3,0 7,7 12,4 15,7 18,3 17,7 14,0 9,0 5,1 2,1 8,9
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −11 −9,9 −7,3 −2,7 2,1 7,2 10,1 8,7 3,7 −1,6 −5 −9,5 −13,2
En düşük sıcaklık (°C) −18,5 −16 −16,2 −6,2 −1 4,3 8,4 5,0 0,1 −8,5 −10,4 −18,7 −18,7
Ortalama yağış (mm) 83,0 61,0 54,0 51,3 54,3 73,7 81,4 92,8 80,0 102,9 84,7 93,1 912,2
Kaynak: İsveç Meteoroloji Enstitüsü[9]
Göteborg'un ünlü tramvay hattından bir görüntü.

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Göteborg'daki batı kıyısı otoyolu E6/E20, Malmö'den gelir. Kavşakta (Olskroksmotet) E20 otoyolu doğu yönünde Stockholm'e ve E6 kuzey yönünde Oslo'ya devam eder.

Toplu taşıma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Göteborg'un tramvayları

80 km (50 mi) üzerinde çift hat ile Göteborg tramvay ağı şehrin çoğunu kapsar ve İskandinavya'daki en büyük tramvay/hafif raylı sistem ağıdır. Göteborg da otobüs ağı da vardır.

Tekne ve feribot hizmetleri, Göteborg takımadalarını anakaraya bağlar. Metro eksikliği, Göteborg'un üzerinde bulunduğu yumuşak zeminden kaynaklanmaktadır. Bu tür koşullarda tünel açmak çok pahalıdır.[10]

Üç hatlı Göteborg banliyö treni yakınlardaki bazı şehir ve kasabalara hizmet verir.[11]

Göta älv nehri üzerindeki toplu taşıma Älvsnabben feribot hattında Styrsöbolaget tarafından Västtrafik'ten bir heyetle işletilmektedir.

Demiryolu ve şehirlerarası otobüs

[değiştir | kaynağı değiştir]
Åkareplatsen otobüs istasyonundaki platformlar.

Diğer önemli ulaşım merkezleri, İsveç'teki çeşitli yerlere giden trenler ve otobüslerin yanı sıra Oslo ve Kopenhag'a bağlantılar (Malmö aracılığıyla) Göteborg Merkez İstasyonu ve Nils Ericson Terminalidir.[12]

Hava ulaşımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Göteborg çevresindeki havaalanlarının konumlarını gösteren harita

Göteborg şehrinin iki havaalanı vardır; daha büyük olan Landvetter Havaalanı ve Göteborg Şehir Havaalanı.

Göteborg'a, şehir merkezinin yaklaşık 20 km (12 mi) doğusundaki Göteborg Landvetter Havalimanı (IATA: GOT, ICAO: ESGG) hizmet vermektedir. Adını yakındaki Landvetter yöresinden almıştır. Flygbussarna, 20–30 dakikalık yolculuk süresiyle Göteborg'a çift yönlü sık otobüs bağlantıları sunar. Swebus Express, Flixbus ve Nettbuss ayrıca Göteborg, Borås ve Avrupa E-yolu E4 üzerindeki diğer hedeflere birkaç günlük kalkış ile havalimanına hizmet verir. Bölgedeki yerel toplu taşıma sağlayıcısı Västtrafik, Landvetter'e ek bağlantılar sunar.[13]

Bölgedeki ikinci havaalanı Göteborg Şehir Havaalanı (IATA: GSE, ICAO: ESGP) kapalıdır.

Göteborg'dan Oslo ve Kopenhag'a trenle, Kiel ve Newcastle'a feribotla ulaşılabilir. Göteborg şehrinin 150 kilometrelik tramvay hattı, Avrupa'daki emsallerinin en uzunudur.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Göteborg, İsveç'in diğer büyük şehirlerinde olduğu gibi çok sayıda göçmen barındırmaktadır. 2005 yılında yapılan bir araştırmada, Göteborg'da 93.965 göçmen olduğu ortaya çıkmıştır. Bu göçmenlerin %50'si İran'dan, %45'i Finlandiya'dan gelmiştir. İran ve diğer Orta Doğu ülkeleri ile Yugoslavya'dan gelen göçmenlerin şehrin uzak banliyölerine yerleştirilmeleri, göçmenleri topluma entegre etmekle görevli devlet kuruluşunun (Integrationsverket) eleştirilmesine sebep olmaktadır.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
SKF Wingquist kendinden-ayarlı rulman

Coğrafi konumu dolayısıyla avantajları bulunan Göteborg şehri, İskandinavya'nın en büyük limanına sahiptir. Uluslararası ticaret yüzyıllardır şehir için büyük geçim kaynağı olmuştur. Şehirdeki endüstri ve hizmet sektörlerinin gelişmesi, Volvo ve Ericsson gibi büyük şirketlerin yer almalarıyla hızlanmıştır. Göteborg'da ayrıca yüksek teknoloji şirketleri ve yazılım şirketleri de konuşlanmıştır.

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Göteborg Ticaret Hukuku ve Ekonomi Okulu

Göteborg 60.000 öğrencisiyle İskandinavya'nın en büyük üniversite şehridir. Göteborg'daki bu gelişme 19. yüzyılda şehrin ileri gelenlerinin üniversiteleri maddi açıdan desteklemeleriyle başlamıştır. Göteborg'un en önemli üniversiteleri:

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Liseberg Parkı'ndan bir görüntü.
Göteborg Botanik Bahçesi

Göteborg, ticaret yolları üzerinde bulunduğu ve pek çok zengin sakini olduğu için yüzyıllardır kültürel bir merkez olmuştur. Şehrin en önemli eğlence merkezlerinden biri Liseberg parkıdır. Bu park, metal işçilerinin boş vakitlerinde yaptıkları çalışmalarla doludur. Göteborg Botanik Bahçesi Avrupa'nın en önemli botanik bahçelerinden birisi sayılmaktadır. Zengin tüccarlar ve fabrikatörlerin katkılarıyla yaptırılan kültür merkezlerinden bir diğeri de Röhsska Müzesi'dir. Göteborg, canlı bir müzik dünyasına ev sahipliği yapar. Göteborg Senfoni Orkestrası, Ace of Base, In Flames gibi farklı müzik dallarından pek çok grup ve sanatçı sayılabilir. Her yıl düzenlenen Göteborg Film Festivali, İskandinavya'nın en büyük film festivalidir.

Yeme-içme

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kungsportvaynen Caddesi, Göteborg'un Champs-Elysées'i (okunuşu: şanzelize) kabul edilir.

Göteborg Kuzey Denizi'ne olan yakınlığı sayesinde pek çok deniz ürünleri restoranına sahiptir. Göteborg'daki dört restoran (28 +, Basement, Fond and Sjömagasinet) dünya çapında üne sahiptir. Dünyanın en ünlü şeflerinden bazılarına ev sahipliği yapan Göteborg, İsveç'in kişi başına en çok kafe olan şehridir. Göteborg'un yerel ürünü olan taze balığın alınabileceği en ünlü yer Feskekôrka'dır. Göteborg'un gece hayatı Kungsportsavenyn Caddesi'nde toplanmıştır. İki kilometre uzunluğundaki caddede farklı zevklere hitap eden eğlence mekânları sıralanmıştır.

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]

Futbol

[değiştir | kaynağı değiştir]
Göteborg'da futbol dahil pek çok spora ev sahipliği yapan çok amaçlı Nya Ullevi (Yeni Ullevi) Stadyumu.

Göteborg aşağıdaki futbol takımlarına ev sahipliği yapmaktadır:

Artistik patinaj

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca 2008 yılında Göteborg'da düzenlenen Dünya Artistik Patinaj Şampiyonası Göteborg'da kış sporlarının ne kadar gelişmiş olduğunun bir örneğidir.

Çeşitli konular

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Göteborg'un güneyindeki Güney Göteborg Takımadası motorlu taşıtlardan arındırılmış bir bölgedir.
  • 2006 yılında Göteborg'daki NO2 ve PM10 toz seviyeleri Avrupa Birliği rakamlarını geçmiştir. Göteborg hava kirliliği açısından İsveç'in birinci şehridir.

Kardeş şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Lagerström, Robert (23 Kasım 2008). "Färjenäs – stan under bron" [Färjenäs – the town under the bridge]. www.gp.se. Göteborgs-Posten. 17 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2017. 
  2. ^ Leche, V; Nyström, J.F.; Warburg, K; Westrin, Th, (Ed.) (1914). "Ostindiska kompanier" [East India companies]. Nordisk familjebok–Uggleupplagan (İsveççe). 20. Stockholm: Nordisk familjeboks förl. ss. 1060-1062. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2015. 
  3. ^ Gothenburg, Nebraska, LASR, 9 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 15 Eylül 2010 
  4. ^ Wieselgren, Sigfrid (1878). Ur Göteborgs Häfder – om de styrande och de styrde 1621–1748 [From Gothenburg's annals – of the rulers and the ruled 1621–1748]. Stockholm: P A Norstedt & Söner. s. 10. 
  5. ^ Warburg, Karl (1913). Viktor Rydberg, hans levnad och diktning [Viktor Rydberg, his life and poetry]. Stockholm: ALB. Bonniers Book Publishing. s. 54. ISBN 9781278687216. SELIBR 383367. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2015. 
  6. ^ Jan Hansson, (Ed.) (1999). Millennium – årtusendets bok [Millennium – the millennium book (the awkward title is because the first word of the original title was literally "Millennium")]. Göteborgs-Posten. s. 104. ISBN 978-91-973363-2-1. SELIBR 7799720. 
  7. ^ A. Holber, (Ed.) (1951). Sfären Nr 5 SKF Göteborg: Sven Wingquist 75 år [Sphere No. 5 SKF Gothenburg Sven Wingquist 75 years]. Göteborg: Wezäta. s. 4. 
  8. ^ "Volvo's founders : Volvo Group – Global". Volvo.com. 14 Nisan 1927. 22 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2015. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2021. 
  10. ^ Rudolphi, Martin. "Allélänken" (PDF). www.chalmers.se. Chalmers University of Technology. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015. 
  11. ^ "Tilldelningsbeslut fattat för upphandlingen "Region- och pendeltåg i Väst 2010"". www.mynewsdesk.com. Västtrafik. 28 Ağustos 2009. 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015. 
  12. ^ "Nils Ericson Terminal (Gothenburg)". www.vasttrafik.se. Västtrafik. 4 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015. 
  13. ^ "Buses". www.swedavia.com (İngilizce). 9 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2018. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Göteborg ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Göteborg&oldid=34166494" sayfasından alınmıştır