2. Yaş-Kişinev Taarruzu
| 2. Yaş-Kişinev Taarruzu | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Almanya Romanya |
 Sovyetler Birliği | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Johannes Frießner Petre Dumitrescu |
 Fyodor Tolbuhin Rodion Malinovski | ||||||
| Güçler | |||||||
|
Almanya: Güney Ukrayna Ordular Grubu Romanya: 40 tümen 170 tank 800 uçak | 3. Ukrayna Cephesi | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
Almanya: 100.000 ölü 98.000 tutsak[3] Romanya: 8.305 ölü 24.989 yaralı 170.000 tuksak ya da kayıp[4] 25 uçak[5] |
13.197 ölü / tutsak, 53.933 yaralı[6] 111 uçak[5] | ||||||
2. Yaş-Kişinev Taarruzu ya da Yaş-Kişinev Stratejik Taarruz Harekâtı,[1][7][8][9] Doğu Romanya'daki Yaş ve Moldova'daki Kişinev gibi iki önemli kente yönelen Sovyet genel taarruzudur. Harekât, 20-29 Ağustos 1944 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Sovyet 2. Ukrayna Cephesi ve 3. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, Alman ve Rumen kuvvetlerce gücü biçimde tutulan Kuzey Ukrayna Ordular Grubu mevzilerine taarruz ettiler. Kızıl Ordu'nun operatif hedefleri, bölgedeki Alman ve Rumen kuvvetlerini imha etmek, Moldavya'yı geri almak ve Romanya ile Balkanlar'a taarruz için uygun dayanaklar oluşturmaktı.
Taarruz, savunmadaki Alman birliklerinin kuşatılması ve büyük kısmının imha edilmesiyle sonuçlandı ve Kızıl Ordu'ya Doğu Avrupa içlerinde ilerlemek yönünden stratejik bir elverişlilik sağladı. Ayrıca Romanya'yı, Mihver safından Müttefik Devletler safına geçmeye zorladı.
Harekât öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Aynı bölgede, 8 Nisan-6 Haziran 1944 tarihleri arasında Kızıl Ordu'nun giriştiği 1. Yaş-Kişinev Taarruzu, Sovyet birlikleri açısından başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Bununla birlikte, 1944 yılı boyunca Wehrmacht Doğu Cephesi kuvvetleri, tüm cephe hattında geri atılmışlardı. Güney Ukrayna Ordular Grubu, 1944 Mayıs ayında savaş öncesi Romanya sınırına kadar gerilemişti ve yine de Romanya ile Sovyetler Birliği arasındaki sınırın büyük bölümünü oluşturan Dinyester hattında bir savunma tesis etmeyi başarmıştı. Ancak Kızıl Ordu, iki yerde köprübaşı olarak iki derinlik sağlamış bulunuyordu. Haziran ayı sonlarında bölgede muharebeler kesildi. Bu sayede Alman birlikleri yeniden düzenlenmek için olanak buldular.
Bu tarihlerde Güney Ukrayna Ordular Grubu, zırhlı birlikler açısından oldukça güçlü durumdaydı. Ancak Temmuz ve Ağustos ayı başlarında zırhlı birliklerin çoğu, Kızıl Ordu'nun Baltık devletleri, Belarus, Kuzey Ukrayna ve Polonya içlerine ilerleyişine karşı koymak üzere Doğu Cephesi'nin kuzey ve merkez kesimlerine kaydırılmıştı. Sovyet genel taarruzunun başlamasından hemen önce bölgede sadece 1. Rumen Zırhlı Tümeni, 13. Panzer Tümeni ve 10. Motorize Piyade Tümeni kalmıştı.
Sovyet Cephe komutanlıklarının taarruz öncesinde geliştirdikleri yanıltma hareketleri oldukça başarılıydı. Alman komuta kadrosu, Sovyet birliklerinin hareketlerine bakarak, Kızıl Ordu birliklerinin cephe hattı boyunca kuzeye kaydırılmakta olduğuna inanıyordu. Sovyet birliklerinin kesin yerleşimleri ve taarruz cepheleri, harekâttan önceki son saatlere kadar bile bilinmiyordu.[10]
Sovyet planları
[değiştir | kaynağı değiştir]Strateji
[değiştir | kaynağı değiştir]STAVKA'nın planı, Alman ve Rumen ordularının, 2.ve 3. Ukrayna Cephelerinin gerçekleştireceği çift kıskaç hareketiyle çevrilmesi esasına dayanıyordu.[1][11] Bu plana göre, 2. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, Yaş'ın kuzeyinde Alman savunmasını yaracak ve Cephenin motorize ve mekanize unsurları, Alman 6. Ordu'su geri çekilmeden Prut Nehri üzerinde köprübaşları elde edecekti. Hemen sonra harekete geçen Sovyet 6. Tank Ordusu, Siret Nehri geçişlerini ele geçirecekti. Siret'in bir kolu üzerindeki Focşani kesiminde, güçlü savunma mevzilerinin ele geçirilmesi de öngörülmüştü.
Diğer yandan 3. Ukrayna Cephesi kuvvetleri Tiraspol üzerinden taarruz ederek Dinyester Nehri üzerindeki köprübaşlarını ele geçirecek, ardından mekanize ve motorize unsurları kuzeye çark ederek 2. Ukrayna Cephesi'nin ileri unsurlarıyla birleşecektir. İki Cephe kuvvetlerinin bu şekilde hareketi, Alman kuvvetlerinin Kişinev civarında kuşatılmasını sağlayacaktır.
Başarılı bir kuşatmanın ardından 6. Tank Ordusu ve 4. Muhafız Mekanize Kolordusu, Bükreş'e ve Ploiești petrol bölgesi yönünde taarruzlarını sürdürecekti.
Operatif planlama
[değiştir | kaynağı değiştir]- General Fyodor Tolbuhin komutasındaki 3. Ukrayna Cephesi'nin harekâtı;
Bu bölgedeki esas kuvvet, General Şarohin'in 37. Ordu'sunun 66. Piyade Kolordusu ile 6. Muhafız Piyade Kolordusu'dur. Bu birlikler, 4 km genişlikteki bir cephe hattından taarruz edecektir. Taarruzu yapacak olan bu kuvvetler (birinci kademe kuvveti), 37. Ordu'nun iki kolordusudur. Diğer kolordu, ihtiyat olarak tutulmaktadır. Plana göre Alman-Rumen savunması, ilk dört günde, ortalama 15 km ilerleme sağlanarak derinliğine yarılacaktır. Taarruzun, bir haftanın sonunda 110 – 120 km'lik derinliğe (operatif derinlik) ulaşması öngörülmüştür.
General Kupriyanov komutasındaki 66. Piyade Kolordusu'nun iki tümeni, 61. Muhafız Piyade Tümeni ile 333. Piyade Tümeni, birinci kademede taarruza kalkacak, üçüncü tümen olan 244. Piyade Tümeni ise ihtiyatta tutulacaktır. 61. Muhafız Piyade Tümeni'nin cephe hattı 1,5 km ve 333. Piyade Kolordusunun cephe hattı ise 2 km'dir. Sonuç olarak Kolordu'nun 4 km'lik cephe hattının 3,5 km kesiminde taarruz edilecektir. İki tümenin taarruz cephesinde, kilometre başına topçu ve havan yoğunluğu 231-234, tank ve taarruz topu yoğunluğu 18'dir.
Askerler Ağustos ayı başından itibaren, savunmadaki kuvvetlerin üstesinden gelebilmek için benzer bir arazi üzerinde taktik taarruz ağırlıklı özel bir eğitimden geçtiler.
Taarruz
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk taarruz
[değiştir | kaynağı değiştir]Taarruza katkılan 333. Piyade Tümeni, üç alayını da birinci kademede taarruza katmıştı. 61. Muhafız Piyade Tümeni ise standart taarruz tarzında, alaylardan birini ihtiyata ayırmış, iki alayı ile taarruz etmiştir. Bu düzenleme yerinde olmuştu çünkü, alaylardan birinin sağ kanadı, savunmayı aşamadı. Tümen'in diğer alayının taarruzu her ne kadar başarılı geliştiyse de, Tümen, 333. Piyade Tümeni kadar başarılı değildi. Bu durumda Tümen Komutanı, ihtiyattaki alayı da muharebeye sürdü. Karanlık çöktüğünde 66. Piyade Kolordusu'nun ihtiyat tümeni, savunmanın ikinci kademesine taarruz için muharebeye sokuldu. Karanlıkta birliklerin ileri hareketi sekteye uğradı. Üstelik 13. Panzer Tümeni, saat 23.00 dolaylarında karşı taarruz başlatmıştı.
Gün sonunda iki Rumen tümeni tümüyle muharebe dışı kalmıştır. Öte yandan iki Alman tümeni de ağır kayıplara uğradı. Tümenlerden biri yarı mevcudunu yitirdi. Sovyet hazırlık ateşi sırasında bu birliklerin tüm topçu unsurları imha olmuştur. 13. Panzer Tümeni, Sovyet 66. Piyade Kolordusu'na ilk gün bir karşı taarruz düzenleyerek ertesi günkü ilerlemesini durdurmaya çalıştı, fakat olumlu bir sonuç alamadı. 13. Panzer Tümeni, silah yönünden zayıf olmakla birlikte, son takviyelerle insan gücü olarak güçlü sayılırdı. Zırhlı olarak Panzer IV, Sturmgeschütz III ve kundağı motorlu tanksavar topları vardı. İkinci günün sonunda tümenin taarruz edecek ya da etkili bir şekilde direnecek gücü kalmamıştır.
İkinci günün sonunda, 3. Ukrayna Cephesi kuvvetleri Alman 6. Ordu'sunun geri hatlarına ulaştılar. Savaştan sonra önemli bir Alman politikacı olan Franz-Josef Strauss, bağlı olduğu tümenin, Sovyet taarruzunun üçüncü gününde taktik bir birim olmaktan çıktığı görüşündeydi ve "Düşman her yerde" diye yazdı. Bir tabur komutanı olan Hans Diebisch, açıklamaları; "Alman savunmasının ateş gücü, esas savunma hatlarını ve geri hatları vuran Sovyet hava taarruzlarıyla tümüyle imha oldu. Sovyet piyadesi, taburun mevzileri içinde aniden göründüğünde ve askerler ricata kalkıştıklarında, Sovyet hava kuvvetleri bunu olanaksız kıldı. Tabur, hava akınları, havan ve makineli tüfek ateşi altında dağıldı ve kısmen imha oldu." Bir başka Alman subayının açıklaması; Hazırlık ateşi ardından Sovyet tankları mevzilerimize daldılar" şeklindedir.
Taarruzun gelişmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyet kuvvetleri çift kıskaç hareketiyle Alman 6. Ordusu'nu ve 8. Ordu'nun bazı unsurlarını kuşatmak için ileri harekete başladılar. Alman-Rumen savunması, taarruzun ikinci günü içinde çöktü ve 6. Muhafız Mekanize Kolordu, esas çevik kuvvet olarak oluşan gediklerden ileri harekete geçti. Bu ileri hareket Alman savunması içinde kısa sürede 40 km'lik bir derinliğe ulaştı ve geri hatlardaki ikmal tesislerini 21 Ağustos akşamında ele geçirdi. İki gün sonra, 23 Ağustos'ta 13. Panzer Tümeni bütünlüğü olan bir muharebe gücü olmaktan çıkmıştı ve Alman 6. Ordu'su, 100 km derinlikte kuşatılmıştı. Kızıl Ordu'nun mekanize / motorize unsurları, Macaristan'daki Alman birliklerinin geri bağlantılarını, en önemlisi Macaristan'daki birliklerle bağlantıyı kesmeyi başarmışlardı. Kuşatılmış Alman birlikleri, kuşatmadan çıkabilmek için mücadele ettilerse de ancak bir kısmı çıkabilmeyi başardı.
Rumen birliklerinin çöküşü
[değiştir | kaynağı değiştir]Sıklıkla, Sovyet ilerleme hızının ve Alman birliklerinin bir bütün olarak çökmesinin, Romanya'nın ihanetine yol açtığı ileri sürülmektedir. Mazulenko tarafından muharebelere ilişkin inceleme, muhtemelen bunun doğru olmadığını açığa çıkarmaktadır. Rumen birlikleri birçok durumda Sovyet taarruzlarına karşı direndiler, fakat ellerindeki savaş araçları, modern bir orduya karşı savunma yapmak için yetersizdi. Özellikle tanksavar, top ve uçaksavar silahları yönünden yetersizlik içindeydiler. David M. Glantz'ın yayımlanmış seminer metni ve Kissel'in yayımlanmış çalışmasında, Alman iddialarının aksine olarak Rumen 1. Zırhlı Tümeni'nin Sovyet yarma harekâtına karşı direndiği ama kısa sürede yenilgiye uğratıldığı görülmektedir.[12]
Romanya'nın teslim olması, zaten Sovyet birlikleri ülke topraklarında derinlemesine bir girme yapmalarından sonra oldu. Ve zaten, Alman 6. Ordu'su, Romanya'daki diğer Alman birliklerinden kesin olarak kopmuştu. Romanya'daki Alman büyükelçiliği tarafından girişilen başarısız bir askerî darbe ardından Sovyet birlikleri Alman ve Rumen birliklerin arasından ilerlediler.
Rumen-Alman çatışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]O dönemdeki Romanya lideri Ion Antonesu, 23 Ağustos'ta Romanya kralı Michael tarafından başlatılan bir darbeyle görevden alındı. Alman kuvvetleri hemen ertesi gün darbeyi bastırmak ve Bükreş'i işgal etmek için harekete geçti. Fakat, Rumen birlikleri, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne bağlı bazı unsurların da müdahalesiyle bu harekâtı püskürttü. Prut Nehri'nin batı kıyılarından Bükreş'e takviyeli olarak taarruz eden Alman kuvvetleri, bölgeye hızla ilerleyen Kızıl Ordu birlikleri tarafından geri atıldı. Aynı sıralarda Rumen birlikleri, Ploiești petrol sahasını korumakla görevli Wehrmacht birliklerine saldırdılar ve Macaristan yönünde geri attılar. Bu çatışmaların sonunda Rumen Ordusu, daha sonra Sovyet kuvvetlerine teslim edilen 50 bin Alman tutsak aldı.[13]
Romanya kaynakları, Romanya'nın Alman işgalinden kurtulmasında esas faktörün iç faktörler olduğunu, dış faktörlerin sadece destek verdiğini ileri sürmektedir. Bu açıklama, olaylara Sovyet bakışından net olarak farklıdır. Sovyet tarafı, Kızıl Ordu saldırısının Romanya'da bir darbeye yol açtığını ve bu olayın ardından Romanya'nın yerel isyancıların çabalarıyla işgalden kurtulduğunu kabul eder.[11][14]
Sonuçlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Alman birlikleri, yerine koyamayacakları ölçüde ağır insan kaybına uğradılar, yaklaşık 200 bin kişi. Sovyet kayıpları ise, bu çapta bir harekât için fazlasıyla düşüktür. Kızıl Ordu hızla Yugoslavya'ya ilerledi ve Alman E Ordular Grubu ile Yunanistan'daki F Ordular Grubu'nun geri çekilmeye zorladı. Yugoslav ve Bulgar partizanlar, başkent Belgrad'ı 20 Ekim 1944 tarihinde işgalden kurtardı.
Politik düzeyde Yaş-Kişinev Taarruzu, Kral Michael'in Romanya'da bir darbe gerçekleştirmesini ve Romanya'nın Mihver Devletleri safından Müttefik Devletler safına geçmesini tetikledi. Kısa süre içinde, Romanya ile Almanya'nın müttefiki Macaristan arasında, Romanya topraklarında küçük bir sınır savaşı patlak verdi. Bu bölge 1940 yılında Romanya'nın İkinci Viyana Sözleşmesi ile Macaristan'a terk etmeye zorlandığı bölgeydi.[15]
Kızıl Ordu, harekâtın başarısıyla Besarabya ve Kuzey Bukovina'da yeniden kontrol sağladı. Bu topraklar, 1940 yılında Sovyetler tarafından işgal edilmişti.
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c ""Military planning in the twentieth century", U.S. Air Force History Office". 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ United Center for Research and Training in History, Bulgarian historical review 28 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p.7
- ^ "Militaryphotos.net". 13 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
- ^ (Almanca)Siebenbürgische Zeitung: "Ein schwarzer Tag für die Deutschen" 22 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 22 August 2004
- ^ a b "WorldWar2.ro - The home defense campaign - 1944". 6 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
- ^ Krivosheev, Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century, ISBN 1-85367-280-7, Greenhill Books, 1997; (chapter on the Jassy-Kishinev operation in Russian 26 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ John Erickson, The Road to Berlin: Continuing the History of Stalin's War with Germany 28 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pp. 345, 350, 374
- ^ Major R. McMichael, The Battle of Jassy-Kishinev, (1944), Military Review, July 1985, pp. 52-65
- ^ Çeşitli kaynaklarda Harekât adlandırması konusunda farklı yaklaşımlara rastlanır. Bunlar arasında Yassy-Kishinev Operation (Chris Bellamy, 1986), Iassi-Kishinev Operation (David Glantz, 1997), Second Iasi-Kishinev Operation (David Glantz, 2007) gibi örnekler de bulunmaktadır.
- ^ Friessner H. "Verratene schlachten." - Hamburg: Holsten Verlag, 1956.
- ^ a b (Rusça)"The Jassy-Kishinev offensive operation, 1944" 21 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ ""The Romanian 1st Armored Division in August 1944" on axishistory.com". 28 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ (Rumence) Florin Mihai, "Sărbătoarea Armatei Române" 16 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Jurnalul Naţional, October 25, 2007
- ^ George Ciorănescu and Patrick Moore, "Romania's 35th Anniversary of 23 August 1944" 5 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Free Europe, RAD Background Report/205, September 25, 1973
- ^ Andrei Miroiu, "Balancing versus bandwagoning in the Romanian decisions concerning the initiation of military conflict" 28 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NATO Studies Center, Bükreş, 2003, pp. 22-23. ISBN 973-86287-7-6
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]İngilizce Wikipedia maddesinden yararlanılmıştır. Jassy–Kishinev Offensive (August 1944)
- Art of War Symposium, From the Dnepr to the Vistula: Soviet Offensive Operations - November 1943 - August 1944 - David M. Glantz
- When Titans clashed: how the Red Army stopped Hitler - David M. Glantz, Jonathan M. House
- Red Storm Over the Balkans: The Failed Soviet Invasion of Romania, Spring 1944 - David M. Glantz
- Die Zerschlagung der Heeresgruppe Südukraine: Aug.-Sept. 1944. - Viktor Antonovič Maculenko, Ina Balcerowiak
- Die Magdeburger Division: zur Geschichte der 13. Infanterie- und 13. Panzer-Division 1935-1945 - Dieter Hoffmann
- Die Katastrophe in Rumänien 1944 - Hans Kissel
- Stalingrad to Berlin: The German Defeat in the East, Office of the Chief of Military History, U.S. Army; 1st edition - E.F. Ziemke
- "Tancuri în flăcări. Amintiri din cel de-al doilea război mondial." (Tanks in flames. Memories of the Second World War) - I.S. Dumitru
- Romania: The Unfinished Revolution (Postcommunist States and Nations) - Steven D. Roper