Norrønt frón ‘land, jord’ eller avleiing til elvenamnet Frya
Kommunevåpen
Flyfoto tatt sørover dalen ved Hundorp. I det fjerne kan ein skimte Ringebu.
Gudbrandsdalen skal ha fått namn etter Dale-Gudbrand, som var busett her på Hundorp i Sør-Fron. Her er dalen brei, med fleire store gardar. Sør-Fron kyrkje er ei åttekanta kyrkje frå 1792.
Sør-Fron er ein kommune i Innlandet fylke, i midtre delen av Gudbrandsdalen. Sør-Fron omfattar hovuddalen i ei lengd av tolv kilometer mellom Ringebu og Nord-Fron, og dessutan fjellområda tre til fire mil til kvar side.
Mot nord strekker Sør-Fron seg gjennom søraustre delen av Rondane til Atnsjøen, mot sør og vest til Gausdal og Øystre Slidre. Nord-Fron og Sør-Fron utgjorde før 1851 og i perioden 1966–1977 éin kommune, Fron.
Berggrunnen er samansett av skifrig og kalkhaldig sparagmitt i dalsidene, dekt av morenejord og kvartsitt og fyllittisk skifer inne på fjellvidda. Det er grus- og sandavleiringar i dalbotnen. Dalane kan vere til dels djupt nedskorne med rik flora. Store delar er høgfjellsområde som når over 1500 meter over havet både i sør (Nordre Langsua, 1553 meter over havet) og nord (Blåkollen 1580 meter over havet). To tredelar av arealet ligg over 900 meter over havet. Langs Lågen er det store våtmarksområde. Håkåseter naturreservat (barskog), Hundorp naturreservat (våtmark), søre delen av Rondane nasjonalpark og nørdste delen av Langsua nasjonalpark ligg i kommunen. I alt er 38 prosent av kommunens areal verna etter naturmangfoldlova.
Tettast busetnad finst langs Lågen. Her ligg administrasjonssenteret Hundorp og dei mindre tettstadene Harpefoss og Lia. I nokre av sidedalane er det også ein del busetnad, likeins i Espedalen. Folketalet har vore svakt minkande sidan 1980-talet, men har stabilisert seg i seinare år. I tiårsbolken 2014 til 2023 minka folketalet med 2,7 prosent, mot ein auke på 2,2 prosent i heile fylket.
Ifylgje definisjonen til Statistisk sentralbyrå er det tre tettstader i Sør-Fron. Tettstadene er til saman 1,8 km², og omfattar 0 % av arealet i kommunen.
Næringslivet i kommunen er framleis prega av jordbruk og skogbruk. Den gjennomsnittlege bruksstorleiken er den største i Gudbrandsdalen. Jordbruket har hovudvekt på eit fleirsidig husdyrhald. Der jorda er god nok, blir det drive jordbruk opp til skoggrensa.
Viktigaste industrigreiner er næringsmiddelindustri og møbelproduksjon. Ein del verksemder er basert på kunsthandverk. Reiselivet er ei næring i vekst. Det er nær 2000 hytter i kommunen, dei fleste på Gålå, som òg har kjende høgfjellshotell. DNT-hyttene Eldåbu og Skriurusten ligg i Sør-Fron.
Det er eit visst underskot på arbeidsplassar i kommunen, noko som resulterer i ei netto utpendling til andre kommunar på 475 personar (2023), svarande til ein tredel av dei sysselsette.
Sør-Fron er kommunen med sjuande størst vasskraftproduksjon i Innlandet, og er ein middels stor kraftkommune på landsbasis. Kommunen har eitt vasskraftverk, Harpefossen (i drift fra 1965), med ein årleg produksjon på 474 gigawattimer (gjennomsnitt 1993-2020). Kraftverket er eigd av Hafslund ECO Vannkraft.
Hovudtrafikken gjennom kommunen går langs Lågen (Dovrebanen og E6 Oslo–Trondheim). Fylkesveg 256 går frå Hundorp til Vinstra på sørsida (vestsida) av Lågen. Det er òg stor trafikk av turistar på eit godt utbygd nett av fjellvegar. Viktigast er fylkesveg 255 gjennom Espedalen og Peer Gynt-vegen frå Svingvoll til Espedalen forbi høgfjellshotell og store setergrender.
Sør-Fron kommune i Innlandet fylke.
Sør-Fron høyrer til Innlandet politidistrikt, Vestre Innlandet tingrett og Eidsivating lagmannsrett.
Kommunen er med i regionrådet Midt-Gudbrandsdal regionråd saman med Nord-Fron og Ringebu.
Sør-Fron kommune svarer til sokna Sør-Fron i Sør-Gudbrandsdal prosti (Hamar bispedømme) i Den norske kyrkja.
Mot slutten av 1800-talet høyrde Sør-Fron til Søndre Gudbrandsdalen fogderi i Kristians amt.
For statistiske formål er Sør-Fron kommune (per 2016) delt inn i to delområde med til saman 20 grunnkrinsar:
Sør-Fron kyrkje, også kalla Gudbrandsdalsdomen, er ei åttekanta steinkyrkje oppført i åra 1786–92. Garden Hundorp nær kommunesenteret skal ha høyrt til den mektige hovdingen Dale-Gudbrand på 1000-talet. Garden ligg midt i eit felt av store gravhaugar frå jernalderen, opphavleg med fem gravhaugar. Dale-Gudbrand er nemnd i sagaen om Olav den heilage i Heimskringla. Sagaen skildrar eit møte mellom Olav Haraldsson og Dale-Gudbrand, Tore frå Steig og andre lokale bønder i 1021 som skal ha vore starten på innføringa av kristendommen i Gudbrandsdalen.
Lokalavisa Dølen dekkjer kommunane Ringebu, Sør-Fron og Nord-Fron. Ho kjem ut ein gong i veka, med stoff både på bokmål og nynorsk. Også Dagsavisa Gudbrandsdølen Dagningen, som kjem ut i Lillehammer, dekkjer nyhende frå Sør-Fron.
Kommunevåpenet (godkjent i 1988) har ei skråstilt klubbe i sølv mot ein grøn bakgrunn. Dette viser til historia om Kolbein Sterke.
Sør-Fron. Hauststemning på Harpefoss i Gudbrandsdalen. Sett mot Gudbrandsdalslågen, i bakgrunnen Nordre og Søndre Lia. Biletet er henta frå papirleksikonet Store norske leksikon, gitt ut 2005-2007.
Kommentarar
Kommentarar til artikkelen blir synleg for alle. Ikkje skriv inn sensitive opplysningar, for eksempel helseopplysningar. Fagansvarleg eller redaktør svarar når dei kan. Det kan ta tid før du får svar.
Du må være logga inn for å kommentere.