Vojvodstvo Gelre
| |||||||||||||||||||||||
Vojvodstvo Gelre (nizozemski: Hertogdom Gelre, latinski: Ducatus Geldriae) bilo je srednjovijekovno vojvodstvo vazal Svetog Rimskog Carstva, koje je egzistiralo od 1339. do 1543.[1]
U Ranom srednjem vijeku Gelre se našao na rubu Franačkog Carstva i područja saksonskih plemena. Za vladavine Karla Velikog savladani su i Sasi i kooptirani u Carstvo. Kralj Karlo podigao je dvorac Valkhof u Nijmegenu, u kom je često boravio. Misionari su nahrupili u saksonske krajeve da šire kršćanstvo. Lokalni feudalci podizali su donžone i utvrde da se obrane od vikinških upada.[1]
U 11. vijeku nastala je Grofovija Gelre, nazvana po prijestolnici Geldern, koji se danas nalazi u Njemačkoj pokrajini Sjeverna Rajna-Vestfalija. Geldern je prema legendi ime dobio, kad su dva brata u njegovoj okolici ubila zmaja, koji je u smrtoj agoniji grcao gelre, gelre.[1]
Nakon vjenčanja - 1138. Grofovija Gelre se spojila sa Grofovijom Zutphen. U manje od 100 godina grofovi od Gelderna i Zutphena uspjeli su proširiti svoje domene po teritoriju koji se gotovo poklapa sa današnjom nizozemskom provincijom Gelderland.[1]
Tako uvećana grofovija je 1339. uzdignuta u rang vojvodsva, koje je krajem srednjeg vijeka izraslo u moćnu političku silu na sjeverozapadu Evrope, moćniju i od konkurentske Holandske grofovije. U to vrijeme se Vojvodstvo Gelre sastojalo od četiri okruga, sa vlastitim prijestolnicama; Nijmegen, Arnhem, Zutphen i Roermond. Teritorijalno je obuhvaćalo gotovo cijelu današnju provinciju Gelderland, ali i velike dijelove sjevernog i centralnog Limburga te susjednih područja u Njemačkoj.[1]
Od 12. vijeka nastupile su promjene u dotad ruralnom društvu, pojavom novih klasa; trgovaca i zanatlija. Tad su nikli brojni gradovi među njima; Doesburg, Doetinchem, Lochem, Harderwijk, Wageningen, Hattem i Elburg. Period između 1450. -1530. bio je zlatno doba vojvodstva, tad su vojvode i plemići podigli brojne dvorce i palače; Doornenburg, Hernen, Cannenburgh, Loevestein, Ammersoyen, Den Wildenborch, Huis Bergh...[1]
Najmoćniji vojvoda koji je ikada vladao Gelrom bio je Karel van Gelre, koji se uspješno borio da očuva nezavisnost vojvodstva protiv tadašnje velesile Španjolskog Imperija pod vodstvom Svetorimskog cara Karlo V iz Habsburgške dinastije. Nedugo nakon Karelove [[smrti 1538. - Karlo V. je 1543. inkorporirao Vojvodstvo Gelre u Habsburšku Nizozemsku.[1]