Selo
Za ostale upotrebe, v. Selo (razvrstavanje).
Selo (ponekad i seosko naselje ili ruralno naselje) jedno je od tri vrste ljudskih naselja. To je osnovni oblik teritorijalne, socijalne i ekonomske organizacije stanovništva koje se bavi poljoprivredom.
Postoji nekoliko različitih definicija seoskog naselja:
- Pored grada i mešovitog naselja kao polifunkcijskih naselja, selo se može definisati kao monofunkcijsko naselje, tj. naselje u kome je prevashodno zastupljeno samo jedno zanimanje, i to prvenstveno poljoprivreda. Neka sela mogu, pored poljoprivrede kao glavnog zanimanja, imati i nekoliko sekundarnih.
- Selo je naziv za svako naselje s manjim brojem stanovnika.
Stanovnici sela nazivaju se seljacima ili seljanima. Riječ seljak ipak najčešće označava osobu koja se bavi poljoprivrednom proizvodnjom.
- Tradicionalno, selo je zajednica zemljoradničkih, stočarskih i mješovitih domaćinstava na određenoj teritoriji, pri čemu su ta domaćinstva povezana radnim, socijalnim i ekonomskih vezama. (J. Cvijić)
- Savremena definicija precizira da je selo naselje u kome se najveći dio stanovništva bavi poljoprivredom, gustina naseljenosti nije veća od 10-20 stanovnika po hektaru, slabo je komunalno opremljeno, u dvorištima se nalazi barem jedan privredni objekat, a spoljne funkcije su slabo razvijene. (B. Kojić)
Seoska teritorija obuhvata određenu površinu koja je iskorištena za potrebe poljoprivredne proizvodnje, kao i za biološku i ekonomsku egzistenciju čovjeka.
U pogledu naseobinsko-proizvodnog sadržaja može se izdvojiti:
- homogena teritorija (pravi seoski tip, s izrazitim seljaštvom, udaljena od gradova)
- nehomogena teritorija (osim agrarnih, ima i urbano-industrijskih svojstava)
Osnovna podjela seoskih teritorija je na:
- primarno ruralno područje (više susjednih naselja i njihovih atara)
- drugostepeno ruralno područje (ruralna teritorija koja obuhvata više povezanih seoskih područja)
U administrativnom pogledu seoska teritorija se dijeli na:
- seoski atar (teritorija koja pripada nekom selu - naselje s okolnim zemljištem, koje se dijeli na potese; službeno se naziva katastarska opština)
- katastarski srez (najveća organizaciona jedinica seoske teritorije koja obuhvata više katastarskih opština)
Seoska naselja klasifikuju se prema brojnim mjerilima, od kojih treba izdvojiti sljedeće:
- genetska tipologija
- spontano nastala (heterogena, šarenolika, nepravilna)
- nastala pod nekom intervencijom (čitluci, ušorena sela)
- nastala pod intervencijom vlasti (sela u Vojvodini)
- divlja naselja (u predgrađima većih gradova)
- demografska tipologija
- najmanja sela (patuljasta — do 100 stanovnika i mala — 101-500 stanovnika)
- srednja sela (501-1000 stanovnika i 1001-2000 stanovnika)
- velika sela (veća — 2001-3000 stanovnika i najveća — preko 3000 stanovnika)
Prema fizionomskoj strukturi sela se mogu podeliti na više načina, ali u našoj literaturi najkarakterističnija je sljedeća:
- zbijena sela (gusto koncentrisani stambeni objekti)
- razbijena sela (raštrkani stambeni objekti)
- prelazna (mješovita)
Prema obliku izdvajaju se tri tipa sela:
- Mastilo, Natalija (2005): Rečnik savremene srpske geografske terminologije, Geografski fakultet, Beograd
- Stamenković, Srboljub i Bačević, Milan (1992): Geografija naselja, Geografski fakultet, Beograd
- Cvijić, Jovan (1987): Balkansko poluostrvo, SANU, Beograd
- Babić, Darija (2009): urednica