Wierzba lapońska

Wierzba lapońska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	wierzbowate
Rodzaj	wierzba
Gatunek	wierzba lapońska
	Nazwa systematyczna
	Salix lapponum L.; Sp. pl. 2:1019. 1753
Synonimy
	S. marrubifolia Tausch ex Andersson;
	S. marrubifolia Tausch ex Andersson;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wierzba lapońska (Salix lapponum) – gatunek rośliny z rodziny wierzbowatych (Salicaceae Mirb.). Występuje w rejonach alpejskich Europy, w Azji, na Półwyspie Skandynawskim także w obrębie koła podbiegunowego. W Polsce występuje tylko we wschodnich Karkonoszach, na Mazurach oraz na Wyżynie Lubelskiej^[3].

Morfologia

Pokrój: Mały krzew o wysokości do 2 metrów, bez rozłogów.
Pień: Pędy powyginane, lśniące i ciemnobrązowe. Młode są srebrzyście owłosione, starsze brunatne z wiśniowym odcieniem.
Liście: Kształtu jajowatego i wydłużonego, z białoszarym kutnerowatym owłosieniem z dwóch stron (czasem "łysiejącym" z wierzchu), długości najczęściej ok. 8 cm i szerokości ok. 3 cm. Są wyraźnie podwinięte. Nerwacja na spodzie liści słabo widoczna, przylistków brak.
Kwiaty: Roślina dwupienna, kwiaty zebrane w kotki. Kotki żeńskie o przysadkach dwubarwnych; dołem jasnych, lub purpurowych, górą rdzawoczarnych. Słupki siedzące, o zalążniach gęsto owłosionych, szyjkach w dolnej części również owłosionych, znamionach szeroko, łukowato rozchylonych. Kotki męskie dwubarwne, bez szypułek, wydłużone i zielonkawo owłosione. Nitki ich pręcików wolne i nagie, miodnik spłaszczony, jasnozielony. Zaraz po rozwinięciu pylniki i pyłek jest czerwony, w czasie kwitnienia jasnożółty, a po przekwitnięciu ciemnobrunatny.
Owoc: Okryta włoskami i pękająca klapami torebka.
Gatunki podobne: Bardzo podobna jest wierzba szwajcarska. Poza słabszym owłosieniem różnice między tymi gatunkami są znikome. W okresie lodowcowym wierzby te były prawdopodobnie jednym gatunkiem i dopiero po rozdzieleniu obszaru ich występowania przez obszary cieplejszego klimatu zaczęły się różnicować^[4].

Liście
Młody pęd
Młode liście i kwiaty męskie
Kwiaty żeńskie

Biologia i ekologia

Rozwój: Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Zakwita w klimacie umiarkowanym w czerwcu i lipcu. Roślina owadopylna i miododajna. Nasiona rozsiewane przez wiatr.
Siedlisko: rośnie na torfowiskach, a w górach także w piętrze kosówki. Występuje na miejscach słonecznych, lub częściowo tylko zacienionych.
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Salicetum lapponum^[5]
Liczba chromosomów 2n=38, 76.

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Część jej stanowisk jest chroniona w parkach narodowych; biebrzańskim, karkonoskim i poleskim oraz w rezerwatach przyrody. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie:

Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001) – gatunek zagrożony (kategoria zagrożenia EN)^[6]; 2014: krytycznie zagrożony (CR)^[7].
Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006) – gatunek narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia V)^[8]; 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[9].
Według Światowej Unii Ochrony Przyrody gatunek zagrożony (kategoria zagrożenia EN^[3]).

Zagrożeniem dla gatunku jest osuszanie i eksploatacja torfowisk, a także ich koszenie i wypas. Ponadto czyste formy gatunku są wypierane przez mieszańce, łatwo bowiem krzyżuje się z innymi gatunkami wierzb.

Zmienność

W Polsce występują 2 odmiany: var. angustifolium i var. marrubifolia^[3].
Tworzy mieszańce z gatunkami: wierzba borówkolistna (Salix myrtylloides), wierzba czerniejąca (Salix nigricans), wierzba długokończysta (Salix dasyclados), wierzba iwa (Salix caprea), wierzba purpurowa (Salix purpurea), wierzba rokita (Salix rosmarinifolia), wierzba szara (Salix cinerea), wierzba uszata (Salix aurita), wierzba wiciowa (Salix viminalis).

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Halina Pięknoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10] (ang.).

[A-3] Halina Pięknoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[4] Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[6] K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[7] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[8] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]