Ufa

Ufa
Уфa
Herb	Flaga
Państwo	Rosja
Republika	Baszkortostan
Prawa miejskie	1586
Zarządzający	Ratmir Mawlijew↗
Powierzchnia	715 km²
Wysokość	150 m n.p.m.
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 1 128 787; 1594,49 os./km²
Nr kierunkowy	+7 (347)
Kod pocztowy	450000–450999
Tablice rejestracyjne	02, 102
	Położenie na mapie Baszkortostanu Ufa
	Położenie na mapie Rosji Ufa
	54°47′N 56°02′E/54,783333 56,033333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Ufa (ros. Уфа; baszk. Өфө, Öfö, [ʏ̞ˈ f ʏ̞]) – miasto w europejskiej części Rosji, stolica Baszkortostanu. Miasto posiada rozwinięty przemysł maszynowy, elektroniczny, petrochemiczny, drzewny, chemiczny i spożywczy. W 2020 roku miasto otrzymało tytuł Miasta Pracy Waleczności^[4]. Pierwotnie miasto nosiło nazwę Tura-Tau, która wzięła się od wzgórza, na którym zostało wybudowane. Ufa oznacza „mały” w językach turkijskich i była to nazwa stosowana przez lokalną ludność^[5].

Geografia

Położone nad rzeką Biełaja (dopływ Kamy), przy ujściu do niej rzek Ufa i Dioma. Powierzchnia miasta to 753,7 km².

Klimat w Ufie to umiarkowany kontynentalny z ciepłymi latami oraz zimnymi i długimi zimami. Średnia temperatura w lutym wynosi –14,7 °C, zaś w lipcu 22,2 °C^[5].

Historia

Średniowiecze

W średniowieczu na terenie Ufy funkcjonowała osada o powierzchni 2 hektarów, będąca jednym z ośrodków kultury turbaslijskiej; najstarsze znaleziska pochodzą z III wieku naszej ery^[4].

XVI wiek

Ufa została założona jako fortyfikacja w 1574 roku na polecenie Iwana Groźnego^[1]. Dwa lata później wybudowano pierwszy klasztor na terenie Ufy, a w roku 1579 lub 1584 zbudowano drewnianą Cerkiew pod wezwaniem Matki Bożej Kazańskiej^[1].

Prawa miejskie otrzymała w 1586 roku^[1].

XVII wiek

Miasto było oblegane przez Kałmuków; najpierw na początku lat 20., gdzie Ufa była oblegana przez 80 tysięcy kałmuckich żołnierzy, jednak konflikt Rosji z Kałmukami został rozwiązany drogą dyplomacji^[1]. Dla bezpieczeństwa miasta utworzono pułk złożony z Kozaków, który w 1633, 1636 i 1640 odparł atak na miasto ze strony Kałmuków, mimo licznych strat ze strony Kozaków^[1].

W latach 70. wybudowano fortecę, mającą łączną długość murów wynoszącą 2,4 km^[4].

W latach 1682–1684 Kałmucy z pomocą Nogajów i Tatarów ponownie oblegali miasto i plądrowali podmiejskie wsie, jednak również nie udało im się zdobyć Ufy, ponosząc ciężkie straty^[1].

XVIII wiek

W latach 1707–1708 miała miejsce blokada miasta z powodu buntu Baszkirów^[1].

W tym roku otworzono pierwszą instytucję edukacyjną w Ufie; była to szkoła dla dzieci żołnierzy^[1]. W 1778 roku szkołę przeniesiono do Orenburga^[1].

W 1759 roku w Ufie miał miejsce pożar, który zniszczył znaczną część miasta^[4]^[1].

Podczas buntu Pugaczowa, od 26 listopada 1773 do 26 marca 1774, wytrzymała czteromiesięczne oblężenie^[6]^[4].

W 1789 roku utworzono cztero- lub pięcioklasową szkołę podstawową^[1].

W 1799 roku powołano eparchię orenburską^[1].

W XVIII wieku w Ufie rozwinęła się poczta; w 1735 roku powstało połączenie z Moskwą, a w 1753 z Orenburgiem i Kazaniem^[1].

XIX wiek

W 1801 roku otworzono pierwszą drukarnię w Ufie^[1].

W 1821 roku w mieście ponownie miał miejsce pożar, który strawił połowę miasta^[1]. W 1827 roku utworzono w Ufie pierwszy oddział straży pożarnej^[1].

W latach 1829–1831, 1848–1849 i 1853 w Ufie była epidemia cholery^[1].

Do miasta zostaje zesłana część powstańców listopadowych^[1].

W roku 1856 w Ufie mieszkało już 15 tysięcy osób^[1].

W 1894 roku zainstalowano w Ufie linie telefoniczne^[1].

W 1900 roku miasto odwiedził Włodzimierz Lenin^[1].

XX wiek

W 1910 w Ufie ponownie była epidemia cholery; w tym roku otworzono szpital zakaźny^[1].

8 listopada 1917 roku ustanowiono w mieście władzę radziecką. Nad miastem kilkukrotnie władzę odzyskiwała Biała Armia, jednak 9 czerwca 1919 roku miasto ostatecznie znalazło się w rękach komunistów^[4]^[1].

Od 1922 roku była stolicą Baszkirskiej ASRR.

W roku 1926 uruchomiono połączenie autobusowe między Ufą a Sterlitamakiem^[1].

W 1928 roku w Ufie zaczęto nadawać audycje radiowe w języku rosyjskim i baszkirskim^[1].

W latach 30. w mieście rozwinęła się botanika oraz kultura; zbudowano teatry i operę^[1].

W 1944 roku deportowano do Ufy Greków, Bułgarów i Ormian zamieszkujących dotychczas Półwysep Krymski, osiedlano ich w zamkniętych osiedlach w północnej części Ufy^[1].

W 1946 wybuchła w Ufie epidemia tyfusu^[1].

W 1959 roku przyjęto 25-letni plan rozwoju miasta, dzięki któremu miasto docelowo liczyłoby 700 000 mieszkańców^[1].

W 1962 roku uruchomiono ruch trolejbusowy^[1].

12 sierpnia 1980 roku Ufa liczyła już milion mieszkańców^[1].

W nocy z 3 na 4 czerwca 1989 roku miała miejsce katastrofa kolejowa pod Ufą, w której zginęło od 600 do ponad 800 osób.

W 1992 roku utworzono Radę Muzułmanów Republiki Baszkortostanu^[1].

W 1998 roku oddano do użytku Meczet Lala-Tulipan^[7].

XXI wiek

Do roku 2040 planuje się zwiększyć powierzchnię miasta do 985 km²^[2].

Demografia

Według danych ze spisu powszechnego z 2010 roku, Ufę zamieszkuje 1 030 812 osób^[3], co czyni z niej jedenaste pod względem liczby ludności miasto w Federacji Rosyjskiej. 48,9% z nich stanowią Rosjanie, 28,3% Tatarzy, 17,1% Baszkirzy, 1,2% Ukraińcy, a pozostałe narodowości 4,5%^[5].

Rok	Liczba ludności
początek XVII wieku	279
1718	5600
1720	5723
początek XIX wieku	4107
1856	15 000
1897	49 275
1901	60 600
1906	68 000
1914	112 691
1916	104 700
1923	84 100
1926	98 537
1931	123 440
1939	250 000
1959	547 000
1970	771 000
1979	969 200
1980	1 000 000
1981	1 009 000
1989	1 082 000
1996	1 099 400
2002	1 042 000

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł chemiczny, maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, materiałów budowlanych, drzewny, włókienniczy, rafineryjny oraz spożywczy^[8].

W Ufie działają przedsiębiorstwa rafineryjne, jak Basznieft^[4].

Transport

Ufa jest ważnym węzłem komunikacyjnym, zarówno drogowym, jak i kolejowym.

W 1870 roku uruchomiono transport parowcem pasażerskim przez rzekę Biełaję^[4]. Uruchomiono również trasy kolejowe z Ufy do Kiniela (1888) i Złatoustu (1890)^[4].

W 1910 roku łączna długość ulic w Ufie wynosiła 122 km, z czego utwardzonych było tylko 15 km^[1].

Obecny dworzec kolejowy w Ufie został wybudowany w 1968 roku. W 2006 roku odbyła się gruntowna renowacja. Obecnie budynek stacji może pomieścić nawet 6000 osób^[9]. Linie kolejowe biegną z miasta w kierunkach: Magnitogorsk, Czelabińsk, Samara, Orenburg i Uljanowsk. 4 czerwca 1989 roku w pobliżu Ufy miała miejsce katastrofa kolejowa, w wyniku której zginęło wedle różnych szacunków od 575 do 675 osób.

Ufa jest połączona z Moskwą dwiema drogami federalnymi: M7 rozpoczyna się w mieście i kończy w Moskwie, zaś M5 przebiega przez południową część miasta, łącząc Moskwę z Czelabińskiem.

Na południe od miasta znajduje się port lotniczy (kod IATA: UFA), z licznymi połączeniami krajowymi oraz zagranicznymi. W mieście swoją siedzibę ma linia lotnicza Air Bashkortostan, a w latach 1993–2007 również linia BAL Bashkirian Airlines.

Komunikacja miejska w Ufie jest realizowana przez autobusy, trolejbusy, tramwaje, a także kolej gondolową^[10]. Od lat 60. XX wieku prowadzone są dyskusje na temat powstania metra w Ufie. Nasiliły się one w latach 80., kiedy miasto przekroczyło milion mieszkańców. W 1996 roku ówczesny prezydent Borys Jelcyn położył kamień węgielny pod pierwszą stację metra w mieście^[11]. W roku 1997 rozpoczęto prace przy pierwszej linii. Jej otwarcie planowane było na 2008 rok. W 2005 roku jednak projekt zarzucono. W jego miejsce ma powstać naziemny system szybkiego tramwaju. Gdyby metro wybudowano, byłoby najbardziej wysuniętym na wschód systemem kolei podziemnej w Europie^[12].

Nauka i oświata

W Ufie działa 7 szkół wyższych, między innymi:

Muzea

Zabytki^[4]

Cerkiew Opieki Matki Bożej w Ufie (1808-1823)
Cerkiew Ufijskiej Ikony Matki Bożej (2. połowa XIX wieku)
Kościół Zbawiciela w Ufie (1824-1844)
budynek Seminarium Teologicznego (1826-1828, przebudowa 1840)
Dom Towarowy w Ufie (1825-1866)
Meczet w Ufie (1830)
dom gubernatora (1832-1838)
drewniany Kościół Podwyższenia Krzyża w Ufie (1890-1892)
Katedra Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Ufie (1901-1909)
Dom Ludowy (1909-1914)
budynek Chłopskiego Banku Ziemskiego (1911-1912, obecnie Muzeum Narodowe)
Dom Współpracy (1932-1937)
Kino Pobieda (1945-1949)
Kino Rodina (1953)
Pałac Kultury im. Serga Ordżonikidzego (1955)
Pomnik Przyjaźni (1965)

Sport^[4]

Do szerzej znanych ufijskich klubów sportowych należą kluby piłkarskie Nieftianik Ufa i Baszynformswiaź-Dinamo Ufa, klub siatkarski Ural Ufa oraz drużyna hokejowa Saławat Jułajew Ufa. W roku 2009 odbyły się tutaj biathlonowe Mistrzostwa Europy. Z Ufy pochodzi sześciokrotny Indywidualny Mistrz Świata w Wyścigach Motocyklowych na lodzie Nikołaj Krasnikow. W latach 70. i 80. często w Ufie rozgrywano eliminacje kontynentalne do Mistrzostw Świata na Żużlu. Z Ufy pochodzi również kierowca Formuły 1 Daniił Kwiat.

Urodzeni w Ufie

Jarosław Skulski – polski aktor
Ildar Fatkullin – rosyjski skoczek narciarski
Dmitrij Wasiljew – rosyjski skoczek narciarski
Zemfira – rosyjska piosenkarka rockowa
Rif Saitgariejew („Tatarska strzała”) – rosyjski żużlowiec
Nikołaj Krasnikow – rosyjski motocyklista lodowy
Daniił Kwiat – rosyjski kierowca wyścigowy

Miasta partnerskie

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah Siegiej Sinienko (Сергей Синенко): ИСТОРИЯ УФЫ 1557-2006 гг. Хронология событий. posredi.ru, 2012-07-02. (ros.).
↑ ^a ^b Площадь Уфы планируется увеличить на треть. bashinform.ru, 2021-03-24. (ros.).
↑ ^a ^b Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m УФА́. bigenc.ru. (ros.).
↑ ^a ^b ^c Ufa city, Russia travel guide [online], russiatrek.org [dostęp 2017-05-16] .
↑ Ufa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 747 .
↑ Мечеть Ляля-Тюльпан в Уфе. [w:] Туристический справочник Башкирии [on-line]. [dostęp 2023-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
↑ Ufa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-24] .
↑ The railway station of Ufa [online], welcomeinufa.com [dostęp 2017-05-17] .
↑ Власти Уфы «пустят горожан по воздуху», „РБК” [dostęp 2017-05-17] .
↑ Sputnik Images media library :: Gallery [online], visualrian.ru [dostęp 2017-05-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-08-11] (ang.).
↑ UFA Metro (Bashkortostan) [online], urbanrail.net [dostęp 2017-05-17] .
↑ Abrosimow 2009 ↓.

Bibliografia

Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.

Linki zewnętrzne

Międzynarodowy Port Lotniczy w Ufie
Zdjęcia z Ufy. ingvarr.net.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)].

[pos-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah Siegiej Sinienko (Сергей Синенко): ИСТОРИЯ УФЫ 1557-2006 гг. Хронология событий. posredi.ru, 2012-07-02. (ros.).

[bashin-2] Площадь Уфы планируется увеличить на треть. bashinform.ru, 2021-03-24. (ros.).

[gks.ru-3] Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года.

[bigenc-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m УФА́. bigenc.ru. (ros.).

[:0-5] Ufa city, Russia travel guide [online], russiatrek.org [dostęp 2017-05-16] .

[6] Ufa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 747 .

[bash-stan-7] Мечеть Ляля-Тюльпан в Уфе. [w:] Туристический справочник Башкирии [on-line]. [dostęp 2023-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].

[PWN-8] Ufa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-24] .

[9] The railway station of Ufa [online], welcomeinufa.com [dostęp 2017-05-17] .

[10] Власти Уфы «пустят горожан по воздуху», „РБК” [dostęp 2017-05-17] .

[11] Sputnik Images media library :: Gallery [online], visualrian.ru [dostęp 2017-05-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-08-11] (ang.).

[12] UFA Metro (Bashkortostan) [online], urbanrail.net [dostęp 2017-05-17] .

[CITEREFAbrosimow2009-13] Abrosimow 2009 ↓.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]