stuk

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  stuk    (hulp, bestand)
• IPA: / stʏk / (1 lettergreep); /stɵk/

Woordafbreking

• stuk

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘kapot’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1819
• In de betekenis van ‘brok’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1240

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	stuk	stukken stuks
verkleinwoord	stukje	stukjes

Zelfstandig naamwoord

het stuk o

1. deel, gedeelte, onderdeel van een geheel

   • De prachtige vaas viel in vele stukken op de vloer. 
   • Van wie is dat stuk speelgoed? 
   • Zodra ook dat stuk geschut is opgesteld, is de batterij compleet. 

   ▸ We besloten allemaal tegelijk af te dalen om elkaar tijdens de steile stukken bij te kunnen staan.

2. (kunst) een afgerond product van nijverheid of kunst

   • Dit stuk is als blijspel niet erg geslaagd. 
   • We moeten dat andere stuk ook nog repeteren. 

3. (handel) één als teleenheid

   • Hoeveel exemplaren zijn er nog over? - Nog drie stuks. 
   • Die appels kosten € 0,50 per stuk 
   • Op de veemarkt kocht de boer drie stuks vee. 

4. een niet nader bepaalde hoeveelheid of maat

   • Kom, we lopen nog een stukje. 

   ▸ Af en toe moesten we zelfs een heel stuk teruglopen.

   • Ik zoek nog een stuk gordijnstof. 
   • Daarmee is dat lemma stukken beter geworden. 

5. (letterkunde), (juridisch) officieel document, oorkonde

   • Uit de stukken bleek daar niets van. 

6. (letterkunde) opstel, artikel

   • Hij heeft een stukje voor de krant geschreven. 

   ▸ Dank aan de auteurs en uitgevers die overname toestonden (zie voor bijzonderheden 'Bronnen' aan het einde van het boek). De oorspronkelijke spelling hiervan is zoveel mogelijk gehandhaafd. Van enkele stukken bleken, tot onze spijt, auteur en uitgever niet te achterhalen.

7. (informeel) een aantrekkelijk persoon (man of vrouw)

   • Wat een stuk is dat zeg! 

8. (kaartspel) de combinatie troef koning en troef vrouw bij klaverjassen

   • We hadden stuk en een driekaart, samen veertig roem. 

Synoniemen

• [1] bestanddeel, brokstuk, brok, component, element, fragment, homp, part, plak, scherf, schijf
• [2] beeldhouwwerk, opus, werk
• [3] artikel, eenheid, unit,
• [4] eind, lap,
• [6] hoofdstuk, hoofdstuk, kapittel, aflevering,
• [7] spetter [2], stoot [4]

Antoniemen

• [1] geheel, heel, totaal, alle, alles

Verwante begrippen

• [1]: onderdeel, onderverdeling

Hyponiemen

   

Kamerstuk T-stuk aanzetstuk achterstuk adventsstuk altaarstuk archiefstuk armstuk artilleriestuk bakstuk basisstuk beenstuk beginstuk begrotingsstukken belegstuk beleidsstuk bestuursstuk betaalstuk bewegingsstuk bewijsstuk biefstuk bitstuk bloemstuk bodemstuk boegstuk boekingsstuk boekstuk boevenstuk boogstuk borststuk bouwstuk bovenstuk braadstuk brandstuk broekstuk brokstuk bruidsstuk buikstuk centstuk commentaarstuk concertstuk congresstuk conversatiestuk dansstuk decorstuk dekstuk dichtstuk dienststuk dijstuk discussiestuk doelenstuk eeneurostuk eindstuk ensemblestuk erfstuk familiestuk figuurstuk frontstuk gedenkstuk geldstuk gelegenheidsstuk geleistuk geloofsstuk genrestuk gewichtstuk gietstuk goochelstuk goudstuk grafstuk grondstuk gruwelstuk guitenstuk haarstuk hakstuk halsstuk halvemaanstuk hamerstuk hangstuk hartstuk heldenstuk historiestuk hoofdstuk hulpstuk huzarenstuk inspeelstuk intrigestuk inzetstuk kabinetsstuk kabinetstuk kantstuk karakterstuk kasstuk kermisstuk kernstuk kerststuk keukenstuk kijkstuk kindermanstuk klapstuk klauwstuk klavierstuk kledingstuk kniestuk knijpstuk komediestuk koninginnenstuk koorstuk koperstuk koppelstuk kopstuk kostuumstuk kraagstuk krantenstuk kunststuk leerstuk leesstuk lendenstuk lengstuk lepelstuk lijnstuk lik op stuk meesterstuk meubelstuk middelstuk middenstuk mondstuk muntstuk museumstuk muziekstuk muziektheaterstuk nastuk nekstuk neusstuk nierstuk onderstuk openingsstuk opiniestuk opzetstuk orkeststuk overtuigingsstuk passtuk paterstuk pianostuk platstuk plichtstuk poolstuk poststuk postwaardestuk potstuk praatstuk prachtstuk processtuk proefstuk pronkstuk prozastuk puikstuk puntstuk puzzelstuk raadsstuk regentenstuk regeringsstuk repertoirestuk reststuk ribstuk ringstuk romeinstuk ruggenstuk rugstuk salonstuk schaakstuk schelmstuk schilderstuk schoorsteenstuk schouderstuk schuttersstuk sierstuk sleutelstuk slotstuk sluitstuk solostuk speelstuk spektakelstuk spierstuk spreekstuk sprongstuk spruitstuk staartstuk staatsstuk stavingsstuk steenstuk stuiverstuk successtuk teenstuk tegenstuk theaterstuk tienguldenstuk titelstuk toneelstuk topstuk tussenstuk twee-eurostuk uitrustingsstuk veldstuk verantwoordingsstuk verbindingsstuk vergaderstuk verlengstuk verloopstuk vervangstuk vervolgstuk vierduitstuk vijffrankstuk vioolstuk vleugelstuk voetstuk volksstuk voorstuk vraagstuk vroegstuk vulstuk waagstuk wamstuk wangstuk wapenstuk werkstuk wisselstuk wonderstuk wrakstuk wrongstuk zadelstuk zangstuk zeestuk zetstuk zijstuk zilverstuk zinkstuk

Afgeleide begrippen

   

lik-op-stukbeleid stuk verdriet stukgoed stukhout stukkenbundel stukkerig stuklijst stukloon stukoffer stukprijs stukrijder stuksgewijs stuktrap stukverlies stukwerk stukwerker stukwinst

Uitdrukkingen en gezegden

• lik op stuk
• [4]: Een stuk in zijn kraag hebben

Dronken zijn

• Men moet een paard de rug niet stuk rijden.

Men moet niet te veel eisen van een ander

• Op geen stukken na (halen)

Met grote achterstand iets niet halen

• Op zijn stuk [blijven] staan

Zich niet laten ompraten en bij de eigen mening blijven

• Van zijn stuk raken

Onzeker worden en niet meer weten wat te zeggen

• Voet bij stuk houden

Niet toegeven, bij de eigen ideeën of standpunten blijven

• [1]: In stukken

1. tot of bij gedeelten, in parten
2. kapot

• [3]: Stuk voor stuk

Allemaal, zonder uitzondering

Vertalingen

    1. deel   

Engels: piece (en) Frans: pièce (fr), morceau (fr)

Oudnoords: (een afgesneden stuk) afsnið o Spaans: pieza (es) v, trozo (es) m, pedazo (es) m

    2. kunst/nijverheid   

Engels: play (en) Frans: pièce (fr)

    3. teleenheid   

Turks: adet (tr)

    4. hoeveelheid   

    5. document   

    6. tekst   

    7. aantrekkelijk persoon   

Duits: Kracher (de) m Engels: hunk (en) (man), stunner (en) (vrouw)

Frans: canon (fr) m, beau gosse (fr), beau mec (fr) m (man), nana craquante (fr) v (vrouw) Portugees: (Brazilië) gato (pt) m (man), gatinha (pt) v (vrouw)

    8. klaverjasterm   

	stellend
onverbogen	stuk
verbogen	stukke
partitief	stuks

Bijvoeglijk naamwoord

stuk

1. kapot, gebroken

   • Die vaas is stuk. 

2. defect

   • Zijn computer was stuk. 

Uitdrukkingen en gezegden

• Het kan niet meer stuk

Het is helemaal goed gegaan, het is perfect in orde gekomen

• Stuk gaan

Hard moeten lachen

Vertalingen

    1. kapot, gebroken   

Afrikaans: stukkend (af)

Bijwoord

stuk

1. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord in stukken gebroken

   • stukslaan: Het schip sloeg stuk op de rotsen. 
   • stukvallen: De vaas is viel stuk. 

Afgeleide begrippen

   

stukbijten stukbreken stukgaan stukgooien stuklezen stuklopen stukmaken stukscheuren stukschieten stukslaan stuksmijten stuksnijden stukspringen stuksteken stuktrappen stuktrekken stukvallen stukvriezen verhakstukken verhapstukken

Gangbaarheid

• Het woord stuk staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "stuk" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.