Трентино-Јужен Тирол
| Трентино-Јужен Тирол/Südtirol Trentino-Alto Adige (италијански) Trentino-Südtirol (германски) | |||
|---|---|---|---|
| Регион во Италија | |||
| |||
 | |||
| Држава | Италија | ||
| Главен град | Тренто | ||
| Управа | |||
| • Претседател | Маурицио Фугати (Lega) | ||
| Површина | |||
| • Вкупна | 13.606,87 км2 (525,364 ми2) | ||
| Население (2019-01-01) | |||
| • Вкупно | 1.072.276 | ||
| • Густина | 0,79/км2 (2,0/ми2) | ||
| • Официјален јазик | Италјански јазик германски јазик (Јужнотиролски дијалект) | ||
| • Други јазици | во некои општини: Ладински јазик Цимбриски јазик | ||
| Демоним | англиски: Trentino-Alto Adigan or Trentino-South Tyrolean италијански: Trentino (man) италијански: Trentina (woman) or италијански: Altoatesino (man) италијански: Altoatesina (woman) or италијански: Sudtirolese германски: Südtiroler (man) германски: Südtirolerin (woman) | ||
| Структура на население[1] | |||
| • Италјанци | 93% | ||
| Час. појас | CET (UTC+01:00) | ||
| • Лето (ЛСВ) | CEST (UTC+02:00) | ||
| ISO 3166 code | IT-32 | ||
| БДП(номинален) | €41.7 billion (2017)[2] | ||
| БДП по главен град | €39,200 (2017)[3] | ||
| Мреж. место | Regione.taa.it | ||
Трентино-Јужен Тирол или Трентино-Алто Адиџе (германски: Trentino-Südtirol, италијански: Trentino-Alto Adige) е една од 20-те провинции во Италија и една од 5-те автономни региони со посебен статус (висок степен на автономија). Главен град на покраината е градот Тренто, а втор по големина и најважен Болцано. Официјални јазици на покраината се: италијански и германски, а локални јазици: ладински и цимбриски.
Провинцијата Трентино-Јужен Тирол припаѓа на транспортните важни области на Европа, поврзувајќи ги Апенинскиот полуостров и Централна Европа. Има и многу јасно изразени влијанија од северот (германско малцинство, историја, алпски регион), кои му даваат на овој дел од Италија голем број особености.
Положба
[уреди | уреди извор]Трентино-Јужен Тирол е најсеверната провинција на Италија, граничи со Швајцарија на запад и Австрија на север. На југозапад се наоѓа италијанската провинција Ломбардија, а на југ и исток е провинцијата Венето.
Како што е во името, покраината се состои од две историски области, денес формирани како области во рамките на дадената провинција:
- Трентино, јужниот регион во предалпскиот дел (Доломити), населен главно со италијанско население;
- Јужен Тирол, северниот регион во областа на високите Алпи и традиционално населен со германско и ладинско население;
Природни одлики
[уреди | уреди извор]Површината на покраината е 13.607 км2 и тоа го прави Трентино-Јужен Тирол една од помалите италијански провинции.
Релјеф
[уреди | уреди извор]Трентино-Јужен Тирол е целосно алпско подрачје. На северната половина се наоѓаат високите Алпи со тесни долини и тешки превои. На крајниот север на покраината се наоѓа познатиот премин Бренер. И јужната половина е планинска, но со пониски планини (т.н Преалпи или Доломити). Долините се пошироки и подобро населени.
Клима
[уреди | уреди извор]Климата во провинцијата Трентино-Јужен Тирол е континентална. Ова се однесува на долинските региони. Во повисоките предели има поостра планинска клима.
Хидрографија
[уреди | уреди извор]Главната река во провинцијата Трентино-Јужен Тирол е реката Адиџе. Во неа се влева втората по важност река во провинцијата Изарко. На крајниот југ, провинцијата се отвора кон езерото Гарда, т.е. на нејзиниот северен брег.
Растителен и животински свет
[уреди | уреди извор]Провинцијата Трентино-Јужен Тирол е пошумена (повеќе од 50%), значително повеќе од националниот просек. Краевите на долината се обработуваат. Плодните долини во регионот овозможуваат производство на вино и млечни производи како и одгледување овошје и дрво. Хартијата, хемикалиите и металите најмногу се произведуваат индустриски. Регионот е главен извозник на хидроелектрична енергија. Туризмот е многу важен за регионот, особено ски туризмот во долината Грен (Gröden).
Административна поделба
[уреди | уреди извор]
Трентино-Јужен Тирол е поделен на 2 окрузи, т.е. провинции со градови со исто име како административни центри:
Историја
[уреди | уреди извор]
На почетокот на 20 век, денешната област Трентино-Јужен Тирол била дел од Австроунгарија, во рамките на крунската провинција Тирол . За време на Првата светска војна овде се случиле многу важни промени. Во тоа време, јужниот дел на денешната покраина бил место на исцрпувачки битки меѓу војските на Италија и Австроунгарија. По војната, со Договорот во Сен Жермен од 1919 г. јужниот дел на крунската провинција Тирол и бил доделен на Италија. Населението од јужната половина на областа, населена со Италијанци, се согласила со ова, но северната половина, претежно населена со Германци, била против тоа. За време на фашистичкото владеење (1922-43). Јужен Тирол, тогаш наречен провинција Венеција-Тридентин, бил предмет на насилна италијанизација. Според договорот меѓу Хитлер и Мусолини, целото германско население требало да биде раселено во „ново обединетите“ области на Третиот Рајх. Сепак, колапсот на двете страни на крајот на Втората светска војна го попречи овој план.
Првиот италијански повоен устав предвидувал автономија за тогаш именуваната провинција Трентино-Алто Адиџе, но спроведувањето постојано се одложувало. Ова прашање ги затегнало односите меѓу Италија и Австрија до тој степен што бил изнесен пред Обединетите нации во 1960 година. Во покраината, меѓу локалните Германци се појавило силно сецесионистичко движење, кое е активно и денес. Во меѓувреме се вкоренила автономијата на покраината, што довело до брз развој на покраината. Денес, провинцијата Трентино-Јужен Тирол се смета за италијанска провинција со највисок квалитет на живот.
Популација
[уреди | уреди извор]Денес, Трентино-Јужен Тирол има над милион жители. Во последните сто години, бројот на жители е зголемен за 1,5 пати, а тоа особено се однесува на последните децении, кога покраината бележи брз развој. Во последниве децении, значително се зголеми и бројот на странски жители кои работат привремено во покраината (денес 7% од вкупниот број).
Густината на населеност е околу 75 луѓе/км2, што е значително помалку од националниот просек (200 луѓе). /км2). Сепак, долинскиот дел на покраината е многу густо населен, додека огромните височини се речиси празни и недопрени.
Етничката слика на покраината е значително поинаква отколку во случајот со другите италијански провинции . Италијанците доминираат во покраината со 60%, но Германците се исто така многу значајни (35%). Мал дел, иако се автохтоно население, го сочинуваат Ладините (5%). германското национално малцинство е особено многубројно во областа Болцано, каде што сочинува 70% од населението во областа.
Официјални јазици
[уреди | уреди извор]Официјални јазици на покраината се: италијански (60%) и германски (35%), односно локални јазици: ладински (5%) и цимбриски германски.
Галерија
[уреди | уреди извор]-
Градот Тренто -
Градот Болзано -
Градот Мерано -
Пропусница Бренер
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „Statistiche demografiche ISTAT“. Архивирано од изворникот на 3 March 2016. Посетено на 2 October 2009.
- ↑ „Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table“. Epp.eurostat.ec.europa.eu. 12 August 2011. Посетено на 2 September 2019.
- ↑ European Commission. "Regional GDP per capita ranged from 31% to 626% of the EU average in 2017". Соопштение за печат.