Rotterdam

___

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Gemeinte Rotterdam
Provincie	Zuud-Hollandj
Hoofplaats	Rotterdam
Börgemeister (lies)	Carola Schouten (CU)
Opperflaakde – daovan water	325,79 km² 116,99 km²
Inwoeners – deechde:	619.879 (1-4-2014) 2.969/km²

Rotterdam is 'n stad en gemeinte in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. Mèt 'n bevolking vaan good 600.000 inwoeners moot 't inkel Amsterdam veur ziech laote es groetste stad vaan 't land. Es economisch centrum is 't nog veurnaomer: zien have is de groetste vaan Europa en ein vaan de groetste vaan de wereld. De stad weurt in twie stökker verdeild door de Nui Maos; 't aajd Rotterdam ligk aon de Noordkant. De Lek, de Waal en de Maos en sinds 2007 de Betuweroute verbinde Rotterdam mèt 't haaf Europees achterland. De stad is door hendeg intensief gebruukde spoorweeg verboonde met Utrech, Amsterdam, D'n Haag en Dordrech. Rotterdam is neve 'n economisch centrum ouch 'n belaankrieke cultuurstad; veural zien modern arsjitectuur is wereldwied bekind. Allewel tot 't de groetste stad vaan Zuid-Holland is, vervölt 't kleinder D'n Haag de rol vaan provinciehoofstad.

Politiek en bestuur

Samestèlling gemeinteraod

Carola Schouten (CU), sinds 2024 börgemeister vaan Rotterdam.

Vaanajds woort in Rotterdam links gestömp en waor de PvdA de groetste partij in de gemeinteraod. Dit veranderde in 2002, wie de rechs-populistische partij Leefbaar Rotterdam veur 'n klein revolutie zörgde. De veurmaan vaan de partij, Pim Fortuyn, zörgde datzelfde jaor (postuum) veur 'n vergeliekbaar versjuiving in de lendeleke politiek mèt de LPF; väöl belaankrieke figure oet dees partij kaome oet Rotterdam.

Sinds 1962 waor de oetslaag vaan de gemeinteraodsverkezinge zoe (totaal 45 raodszetele):

Raodszetele
Partij	1962	1966	1970	1974	1978	1982	1986	1990	1994	1998	2002	2006	2010	2014	2018	2022
Leefbaar Rotterdam	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	17	14	14	14	11	10
VVD	4	5	5	7	6	9	7	6	6	9	4	3	4	3	5	6
GroenLinks (m.m.)	4	6	3	3	1	4	2	2	3	4	3	2	3	2	5	5
D66	-	-	4	-	2	2	2	7	7	3	2	1	4	6	5	5
PvdA	23	18	19	24	25	21	24	18	12	15	11	18	14	8	5	4
DENK	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	4	4
Volt	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	2
Partij voor de Dieren	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	1	2
BIJ1	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	2
50PLUS	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	1
CU	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1
SP	-	-	-	-	-	-	-	-	1	4	1	3	2	5	2	1
CDA (m.m.)	13	12	12	10	10	8	8	9	6	6	5	3	3	3	2	1
FVD	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1
NIDA	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	2	2	-
PVV	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-
CU/SGP (m.m.)	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	-
Stadspartij Rotterdam	-	-	-	-	-	-	-	-	2	2	1	-	-	-	-	-
CP/CP'86/CD	-	-	-	-	-	-	1	2	6	-	-	-	-	-	-	-
Aandere	-	3	1	-	-	-	-	-	1	1	-	-	-	-	-	-

Vaan 2014 toet 2018 gaf 't e colleesj vaan Leefbaar Rotterdam, D66 en CDA (23 raodszetele).

Vaan 2018 toet 2022 gaf 't e colleesj vaan VVD, D66, GL, PvdA, CDA en CU/SGP (23 raodszetele).

Sinds 2022 gief 't e colleesj vaan Leefbaar Rotterdam, VVD, D66 en DENK (25 raodszetele).

Börgemeister is Carola Schouten vaan de ChristenUnie (CU).

Kerne

De stad (plaots) Rotterdam en de gemeinte valle gooddeils mètein same, meh neet gans. Hoek van Holland, Hoogvliet, Pernis en Rozenburg zien alle veer neet allein stadsgebeje (zuug direk oonder) meh ouch apaarte woenkerne (dit maak bestuurlek neet oet, meh statistisch wel). 'n Soortgelieke situatie gief 't veur de aofgelege industriegebeje Botlek, Europoort, Maosvlaakde en Vondelingenplaat.

De plaots Rotterdam strek ziech evels veur e klei stökske boete de gemeintegrenze oet: 'n industrieterrein zuielek vaan d'n A15 in de gemeinte Albrandswaard heet de naom Rotterdam-Albrandswaard mètgekrege.

Stadsgebeje, wieke en buurte

Rotterdam is in veertien gebeje verdeild. Tot 2014 waore dees gebeje deilgemeintes mèt wiedgoonde otoriteit die in de buurt vaan 'n gemeinte kaom. Naotot me evels tot de conclusie kaom tot de deilgemeinteraode en -besture slech functionere, besloot ze te reducere tot 'gebeedscommissies'.

De indeiling is zoe:

Centrum

Rotterdam-Centrum

Dit umvat zoewel de aw stad vaan Rotterdam es de geweze veurstad Cool, get aw nuibouwwieke en aonligkende buurte. Bij de Wederopbouw (zuug oonder) is 't zwuurtepunt vaan 't Rotterdams centrum get nao 't weste versjove, zoetot zeker Cool väöl vaan de centrumfunctie heet euvergenome.

• Stadsdreihook (Stadsdriehoek)
• Cool
• Dijkzicht
• 't Aajd Weste (Oude Westen)
• Scheepvaartkwartier
• CS-kwartier

Charlois

Charlois

Charlois (oetspraok ['ʃaːrlo:s]) is 'n veurmaolege gemeinte bezuie de Maos, die boete 't aajd dörp versjèllende aw arbeierswieke umvat. E deil is vaan nao d'n oorlog. Wijer vint me hei 't winkelcentrum Zuidplein. 't Huieg gebeed Charlois vèlt neet perceis same mèt de aw gemeinte.

• Aajd-Charlois
• Carnisse
• Heijplaat
• Pendrecht
• Tarwewijk
• Wielewaal
• Zuidwijk
• Zuidplein

Delfshaven

Delfshaven

Delfshaven, westelek vaan 't aajd Rotterdam gelege, is ouch 'n geweze gemeinte en wie de veurege veural geteikend door de have en zien arbeiers.

• Delfshaven/Schiemond
• Bospolder/Tussendijken
• Middelland
• 't Nui Weste (Nieuwe Westen)
• Spangen
• 't Wit Dörp (het Witte Dorp)
• Oud-Mathenesse

Feijenoord

Feijenoord

Dit gebeed ligk weer in Rotterdam-Zuid en besteit ouch weer veural oet arbeierswieke. Aanders es Charlois, boe 't oostelek vaan ligk, is Feijenoord gein aajd dörp. Veur de bebouwing hoort 't gebeed bij Charlois (ieder ouch Katendrecht) en IJsselmonde (zuug dalek oonder) en gaof 't hei allein 'ne sjeepswerf, geneump nao 't eilendsje F(e)ijenoord. De voetbalclub (mèt 'n y) späölt neet in Feijenoord meh in IJsselmonde.

• Afrikaanderwijk
• Bloemhof
• Feijenoord (wiek)
• Hillesluis
• Katendrecht
• Noordereiland
• Vreewijk
• Kop van Zuid

Hillegersberg-Schiebroek

Hillegersberg-Schiebroek

Dit is ein vaan de rieker deile vaan Rotterdam, gans in 't noorde gelege. Ouch Hillegersberg is vaanajds 'n apaart dörp. Gans in 't noorde is dit stadsgebeed nog e bitteke lendelek.

• Hillegersberg
• Honderd en Tien Morgen
• Kleiwegkwartier
• Molenlaankwartier
• Schiebroek
• Terbregge
• Nieuw-Terbregge

Hoek van Holland

Dit dörp is gein deil vaan de stad Rotterdam, al huurt 't wel bij de gemeinte. 't Is op veurmaolege 's-Gravenzandse groond gegreujd es arbeiersdörp veur de westeleke havedeile, bij de moonding vaan de Nuie Waterweeg in de Noordzie.

Hoogvliet

Hoogvliet

Dit is 'n geannexeerde gemeinte. Umtot ze zier excentrisch ligk (gans in 't weste vaan Rotterdam-Zuid), weurt ze ouch neet tot de stad Rotterdam gerekend. 't Aajd dörp is deils bewoerd meh lesteg te vinde tösse de nao-oorlogse nuibouw.

• Boomgaardshoek
• Meeuwenplaat
• Middengebied
• Nieuw Engeland
• Oudeland
• Tussenwater
• Westpunt
• Zalmplaat

IJsselmonde

IJsselmonde

IJsselmonde is zoewel de naom vaan 'n veurmaolege gemeinte en huieg stadsgebeed es de naom vaan de ganse waard/weerd boe Rotterdam-Zuid en nog get aander plaotse op ligke (zuug IJsselmonde (weerd)). Ouch hei gief 't dus weer 'n aajd dörp; de mieste aander wieke en buurte zien vaan kort veur of nao d'n oorlog.

• Aajd-IJsselmonde
• Beverwaard
• De Veranda
• Groenenhagen-Tuinenhoven
• Hordijkerveld
• Kreekhuizen
• Lombardijen
• Reyeroord
• Sportdorp
• Zomerland

Kralingen-Crooswijk

Kralingen-Crooswijk

Kralingen is weer 'n aw gemeinte. 't Aajd dörp raakde in d'n achtienden iew (nao oetpöttende veenwinning) oontvolk en is gans verdwene. E later dörp versjeen in de negentienden iew aon d'n Oudedijk. Hei vint me ouch de moderne wiek Kralingen. Crooswijk is ein vaan de ajdste arbeierswieke vaan de stad, gelege op vreuger Hillegersbergs groondgebeed. De wiek heet nog ummer e volks (en ermelek) karakter en weurt sterk mèt de 'othentieke' Rotterdamse volkscultuur geassocieerd.

• Crooswijk
• De Esch
• Kralingen
• Rubroek
• Struisenburg

Noord

Rotterdam-Noord

Sommege meine heimèt gans Rotterdam benoorde de Maos; es stadsgebeed is 't evels e stök kleinder. 't Umvat noe ins gein aajd dörp, de groond hoort in 't verleie bij Hillegersberg, deils vaanajds al bij Rotterdam (Hof van Wena).

• Agniesebuurt
• Bergpolder
• Blijdorp
• Blijdorpse polder
• Liskwartier
• Oude Noorden
• Provenierswijk

Overschie

Overschie

Dit gebeed ligk in 't noordweste vaan de stad, tege 't Westland aon. Ouch Overschie is vaan oersprunk weer 'n apaart dörp; dit dörp is nog neet gans verdroonke in de nuibouw. Rotterdam heet de geannexeerde groond veural gebruuk veur industrie en veur lochhave Zestienhoven ('Rotterdam-The Hague Airport').

• Aajd-Overschie
• Kandelaar
• Kleinpolder
• Landzicht
• Zestienhoven

Pernis

Pernis

Pernis is officieel nog ummer 'n apaarte plaots en versteit ziech ouch zoe: de bewoeners zien veural otochtoon dörpers en vörme 'n typische dörpsgemeinsjap, oondaanks de bouw vaan haves roontelum.

Prins Alexander

Prins Alexander

E nuibouwgebeed gans in 't ooste vaan de stad (oostelek vaan Kralingen), vaanaof de jaore 1960 gerealiseerd in 'ne negentienden-iewse polder. Intösse in inwoeners 't groetste stadsgebeed.

• Het Lage Land
• Kralingse Veer
• Nesselande
• Ommoord
• Oosterflank
• Prinsenland
• Zevenkamp

Rozenburg

Ouch dit is e dörp. Tot 18 miert 2010 waor 't 'n zelfstendege gemeinte; daomèt is dit 't joonkste vaan alle Rotterdamse stadsgebeje.

Industrie

Boete de versjèllende stadsgebeje vèlt 't havegebeed. De volgende haves zien allewijl nog zoe in gebruuk:

• Nieuw-Mathenesse
• Waalhaven
• Eemhaven
• Vondelingenplaat
• Botlek
• Europoort
• Ierste en Twiede Maosvlaakde

Daobij koume nog haves die neet op 't groondgebeed vaan Rotterdam ligke.

Wijer heet de stad ouch 'druug' industrie. Die is veural geconcentreerd in de Spaanse Polder, westelek vaan Overschie.

Metropoolregio

Rotterdam heet versjèllende veurstei. De agglomeratie Rotterdam geit zoeget naojeloes euver in die vaan Den Haag. Daorum heet me mèt ingaank vaan 1 jannewarie 2015 de Stadsregio Rotterdam mèt 't Stadsgewes Haaglanden samegeveug tot de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag (MRDH). Neve Rotterdam en Den Haag hure daobij de volgende gemeintes (die mèt e stereke maakde deil oet vaan de opgelufte Stadsregio): Albrandswaard*, Barendrecht*, Brielle*, Capelle aan den IJssel*, Delft, Hellevoetsluis*, Krimpen aan den IJssel*, Lansingerland*, Leidschendam-Voorburg, Maassluis*, Midden-Delfland, Nissewaard (in 2015 oontstande oet Bernisse* en Spijkenisse*), Pijnacker-Nootdorp, Ridderkerk*, Rijswijk, Schiedam*, Vlaardingen*, Wassenaar, Westland en Westvoorne*.

Dees metropoolregio vörmp e belaankriek deil vaan de Zuidvleugel vaan de Randstad. De res weurt oetgemaak door Dordrecht en zien veustei (de Drechtstei).

Zösterstei

Rotterdam oonderhèlt veural partnersjappe mèt aander havestei of aander stei die oonder bombardeminte te lije höbbe gehad. Inkel zösterstei zien Antwerpe, Dresden, Duusbörg, Jakarta, Kölle, Lille, Osaka, Praag, Shanghai en Sint-Petersburg. De naodrök ligk op de ben mèt Shanghai en Kölle.

Insignes

Keizerlek Frans waope vaan Rotterdam, verliend in 1811. Veur 't huieg waope zuug bovenaon in 't sjabloon.

De waopecompositie vaan Rotterdam liet ziech zoe umsjrieve:

Doorsnoje: I. Gekwartileerd: i en iv. in goud (geel) 'ne goonde liew vaan sabel (zwart), genageld en getongk vaan keel (roed); ii en iii. in goud 'ne goonde liew vaan keel, genageld en getongk vaan lazuur (blauw); II. In sinopel (greun) 'ne paol vaan zèlver (wit). 't Sjèld gedèk door 'n kroen mèt vief blaajer en veer perele en gehawwe door twie liewe in hun natuurleke kleur, getongk vaan keel. Alles stoonde op 'n moer vaan gemetsde brikke, boetege golve sloon. Devies: 'Sterker door strijd' in lètters vaan sabel op e lint vaan zèlver laanks de moer.

Rotterdam is neet de insegste Hollandse stad mèt 'ne paol in 't waope (zuug oonder mie ouch Dordrecht, Amsterdam en Gouda). Me geit devaan oet tot dat in al die gevalle 'n revier symboliseert; in 't geval vaan Rotterdam zouw dat de Rotte zien. Oet 't jaor 1351 zien twie zegele bekind; eint tuint e waope mèt paol en zoonder liewe; 't aandert tuint zjus allein de liewe. Wienie Rotterdam die lèste is goon veure, is daorum oonbekind.

De liewe zien 't waope vaan Holland, wat sinds 1299 is personeel unie mèt Henegouwe waor. De liewe vaan sabel zien vaan Henegouwe, die vaan keel zien de oersprunkeleke Hollandse liewe. Normaliter weure die liewe neet goond geteikend; in 't Rotterdams waope evels wel umtot ze aanders neet in 't bovedeil passe. De liewe es sjèldhawwers versjijne in 1506 veur 't iers.

Dit waope bleef iewelaank oonveranderd geveurd. Wel moch Rotterdam in 1811, oonder Napoleon, e sjèldhoof mèt drei bije veure. Nao de Fransen tied woort dit weer trökgedrejd. Op 24 juli 1816 bevestegde d'n Hoege Raod vaan Adel de stad Rotterdam in zie (traditioneel) waope.

Nao d'n Twiede Wereldoorlog besloot me Rotterdam te beloene mèt e devies; de wäörd 'Sterker door strijd', die op 19 jannewarie 1948 woorte touwgeveug, sloon op 't Bombardemint vaan mei 1940. Nog datzelfde jaor besloot me 't waope wijer oet te bouwe door 't op 'nen diek te zètte, boe golve tege sloge. De gemeinte voont deen diek evels neet passe bij 't steidelek karakter vaan de stad en vroog um 'n moer. Dao stumde d'n Hoege Raod mèt in. Op 7 augustus 1948 kraog de stad häör nui waope. Heibij woorte ouch inkel details verbeterd: de liewe kraoge hun aanders gekleurde negel en tonge die in 't waope vaan 1816 neet waore gespecificeerd.

't Veendel vaan de stad, wat al laank in oonofficieel gebruuk waor, woort door de gemeinte op 10 fibberwarie 1949 vasgestèld. 't Is klaorbliekelek vaan 't waope aofgeleid.

Stadsfuncties

Have

De Rotterdamse have vaanoet 'n satelliet.

De Rotterdamse have, vaanajds de twiede vaan Nederland, greujde vaanaof de late negentienden iew zier sterk en breide ziech ummer nao 't weste oet, dèks op geannexeerd gebeed meh soms ouch op groondgebeed boete de gemeinte Rotterdam. De ajdste haves nog in gebruuk zien de Waalhave en de Eemshave, tösse Charlois en Pernis. Aon d'n euverkant, in d'n awwe polder Nieuw-Mathenesse, ligk de Merwedehave. Westelek daovaan ligk ouch havegebeed, meh dat huurt bij Schiedam en Vlaardingen. Vaan nao d'n oorlog stamme zier groete oetbreiinge tot oetindelek de Noordzie. Achterein zien dat Pernis (Ierste en Twiede Petroleumhave), de Botlek (Daarde Petroleumhave, Ierste en Twiede Werkhave, Sjemiehave, Sint-Laurenshave), Europoort (Veerde t/m Zevende Petroleumhave), de Ierste Maosvlaakde (Mississippihave, Amazonehave, Europahave, Achste Petroleumhave, Nijlhave, Hudsonhave) en de Twiede Maosvlaakde (Prinses Amaliahave, Prinses Alexiahave, Prinses Arianehave, Prinses Margriethave).

Rotterdam is mèt 445 mieljoen ton aon euverslaag in 2014 de groetste have vaan Europa en de veerde groetste vaan de wereld, nao Sjanghai, Singapore en Tianjin. Vaan 1962 tot 2004 waor 't zelfs de groetste vaan de wereld. Häören umvaank daank ze aon häör positie in diechbevolk gebeed, meh ouch aon häör positie aon de oonderluip vaan twie groete reviere, de Waal (mutatis mutandis ouch de Rijn) en de Maos. Dit maak Rotterdam boete 'n ziehave ouch 'n binnehave. Concurrente in de umgeving zien oonder mie Antwerpe en Hamburg, mèt de kleinder haves vaan Dordrech en Moerdijk weurt ieder samegewèrk. Petroleum (wie de bovestoonde havenaome suggere in Rotterdam volop ingeveurd) weurt t'r plaotse geraffineerd tot tösseprodukte wie nafta, die örges aanders (in Moerdijk, meh ouch op Chemelot bij Geleen) wijer weure verwèrk. Aander good kin mèt vrachwagele, euver de revier of mèt d'n trein (Betuweroute) nao 't achterland weure verveurd.

De have zörg veur bezunder väöl milieuvervojling. Veural de lochvervojling is 'n acuut probleem, umtot de stad Rotterdam oostelek vaan de have ligk en de wind oet 't weste kump. Ouch heet de umgeving mie es eine kier sterk mote lije oonder de havebouw. Ind negentienden iew woort gans Katendrecht gesloop um plaots te make veur haves, in de jaore 1960 trof Blankenburg (daan gemeinte Rozenburg) 'tzelfde lot. Zier umstreje waor 't vermassekrere vaan 't natuurgebeed De Beer (aon de Maosmoond) veur d'n aonlègk vaan Europoort. Ouch es gevolg daovaan heet me wijer oetbreiinge neet mie op aajd land, meh in zie aongelag (de twie Maosvlaakdes), e zier kostelek perces. Dit alles beperk de have in häöre greuj.

Deenste

Ketoergebouw De Delftse Poort aon de Weena.

Neve dees concentratie vaan industrieel arbeid vint me in Rotterdam ouch väöl commercieel deensverliening. Versjèllende vaan zien bekinde wolkektretsers hure touw aon financieel instèllinge (beveurbeeld Nationale-Nederlanden). Ketoere zien ouch geconcentreerd roond d'n A16 (zuug oonder) in 't Brainpark en 't Rivium. Neet-commercieel deenste weure natuurlek door de gemeinte aongeboje.

Oonderwies

In Rotterdam steit 'n universiteit, de zoegeneumde Erasmusuniversiteit. Opgeriech in 1913 oonder naom Nederlandse Handelshoegsjaol woort 't in 1939 'n universiteit, meh die zouw tot 1973, es Nederlandse Economische Hoegsjaol, toch nog e typisch economisch karakter drage (wat de handelsstad Rotterdam tegooj kaom). Allewijl is 't 'n volweerdege universiteit mèt ouch geisteswetensjappe, rechte en medicijne (meh gein aander bètawetensjappe). De sjaol brach versjèllende bekinde alumni voort, veural econome.

Rotterdam heet versjèllende hoegsjaole (HBO). Algemein geriech is allein de Hoegsjaol Rotterdam, die technische opleiinge meh ouch PABO aonbeit. De stad heet drei cultureel oonderwiesinstitute: me vint hei 'n kunsacademie (Willem de Kooningacademie; oonderdeil vaan de HR), 't Grafisch Lyceum en de vakhoegsjaol Codarts (boe-in oonder mie 't conservatorium is opgegaange). Wijer is in de stad de Islamitische Universiteit Rotterdam gevesteg. De EuroPort Business School en de sjeepvaarthoegsjaol STC-Group riechte ziech op Rotterdam zien positie es have- en handelsstad.

Cultuur

't Nui Luxor op de Kop vaan Zuid, bij sjiemer.

In 't Rotterdams centrum, kortbij de Centraol Statie, vint me 't Schouwburgplein. Hei-aon ligke, neve de Rotterdamse Schouwburg, ouch konzèrzaol De Doelen (zuug oonder veur 'n foto), zoewie bioscoop Pathé Schouburgplein. De Doelen heet 't Rotterdams Philharmonisch Orkest es vaste bespeuler. Kortbij vint me nog 't Aajd Luxortheater. Umtot dit theater te klein woort, heet me op de Kop van Zuid 't Nui Luxortheater gebouwd. Dees theaters, in 't bezunder 't nuit, zien veural gedach veur groete producties wie musicals. In Rotterdam zien versjèllende poppodia, meh 'n ech groet podium oontbrik: Rotown, 't groetste poppodium vaan de stad, is nog e stök kleinder es de podia vaan Amsterdam, D'n Haag of zelfs Tilbörg. Veur groete konzèrs weurt soms Ahoy' gebruuk ('nen evenemintehal op Zuid), veur zier groete De Kuip.

Rotterdam kint versjèllende musea. De twie bekindste zien 't Museum Boijmans Van Beuningen en de Kunsthal. Aon de Maasboulevard vint me 't Maritiem Museum.

In Rotterdam gief 't ouch diverse festivals. 't North Sea Jazz Festival, vaanajds in D'n Haag georganiseerd, vint sinds 2006 in Rotterdam plaots. Sinds 1996 besteit 't Gergiev Festival, geneump nao Valeri Gergjev, dee toen chefdirizjènt vaan 't RPhO waor. Vaan 1997 tot 2010 trok ouch de Dance Parade väöl bezeukers, meh d'n exploitant besloot in 2011 veur 't festival neet mie te hawwe. In 2014 woort in 'nen opvolger veurzeen.

Sport

Façaad vaan Stadion Feijenoord, beter bekind es De Kuip.

Rotterdam profileert ziech 't mieste es voetbalstad. Es insegste plaots in Nederland kint de stad drei betaoldvoetbalclubs. In 't sezoen 2016-17 speule ze alle drei in de Ieredevisie. Groetste club is Feyenoord, wat veertien kier kampioen vaan Nederland woort (lèste kier in 1999). De club resideert in Rotterdam-Zuid, meh heet häören aonhaank door gans Nederland zitte. Sparta, de ajdste club vaan de stad, waor veural veur d'n Twiede Wereldoorlog ein vaan de topclubs vaan Nederland. Ze woort zès kier kampioen (lèste kier in 1959). Sparta heet zie stadion in de wiek Spangen. De daarde club is Excelsior oet Kralingen. Diverse amateurvoetbalclubs zien actief in de stad; de succesvolste daovaan is RKSV Leonidas oet Schiebroek, wat in 't sezoen 2016/17 in de Ierste Klasse späölt meh ouch in de Topklasse is oetgekoume.

Nog versjèllende aander sporte weure op topniveau gespäöld. Zier bekind in 't loupe is de marathon vaan Rotterdam, dee sinds 1981 weurt geloupe en edersjaor neve de internationaol toppers ouch doezende amateurloupers trèk. Bij fietsrenners is Rotterdam bekind um ziene Zèsdaogse, dee in 1936 veur 't iers woort verrijd. De peerdssport is vertroje mèt de CHIO Rotterdam (sinds 1948 in 't Kralingse Bos). In 't hockey gief 't HC Rotterdam. Bij de hiere is dit 'n topclub die hoeg in de Hoofklas mètspäölt, de damesaofdeiling evels presteert minder good. Wijer kint Rotterdam 'n succesvol hoonkbalclub, SC Neptunus.

Prostitutie

De have heet door de iewe heer veur väöl prostitutie gezörg. In 't verleie kós me in 't Sjeepvaartkerteer ('t zuie vaan de Stadsdreihook, aon de Nui Maos), op 'n klein oppervlaakde väöl tientalle bordele vinde. Mèt de oetbreiing vaan de haves nao Katendrecht kaom dit stadsdeil jaorelaank es prostitutiebuurt bekind te stoon. Roond 1980 is dao de seksindustrie, nao touwgenome euverlas veur de bewoeners, gans verdwene. Allewijl vint me in 't weste vaan de stad nog get seksclubs. De tippelprostitutie bleujde sterk op nao d'n oordergaank vaan Katendrecht; jaorelaank gaof 't 'n tippelzone aon de Keileweg (in 't industriegebeed Nieuw-Mathenesse), meh in 2005 woort ouch die straot veur prostitutie geslote.

Verkier

Knouppunt Kleinpolderplein in Overschie. D'n A13 en d'n A20 koume hei bijein.

Metrostatie Beurs, mèt treinstèl.

Rotterdam is e zier veurnaom verkiersknouppunt. D'n A4 en A13 veure nao Amsterdam, d'n A20 in westeleke riechting nao 't Westland en in oosteleke riechting nao Gouda (boe heer mèt d'n A12 samekump en wijer ooswaarts nao Utrech, Arnhem en de Duitse grens), d'n A16 nao Dordrech, Breda en de Belzje grens. Gans in 't zuie sjamp d'n A15 de stad - ze kump deep vaanoet 't havegebeed en löp door tot aon Bemmel in de Betuwe. Binne in de stad zien versjèllende groete weeg mèt s-nommers.

Door zien ligking aon de Nui Maos kint Rotterdam versjèllende brögke en tunnels. D'n A16 geit euver de Van Brienenoordbrögk (geneump nao 't eiland boe ze euver löp; veerdeg gekoume in 1965 en verdobbeld in 1990). D'n A4 geit oonder de Maos door mèt de Beneluxtunnel (1967, verdobbeld 2002). In de stad vint nog de Willemsbrögk (geëupend in 1981, t'r vervaanging vaan 'n väöl awwer brögk) en de Erasmusbrögk (1996). Al sinds 1942 gief 't wijer de Maostunnel, de ajdste tunnel vaan Nederland. De gemeinte wèlt nog twie brögke euver de Maos sloon, ein in 't weste (vaan de Bospolder nao de Waalhaven) en ein in 't ooste (vaan Kralingen nao De Veranda). De brögke zouwe Rotterdam-Zuid mote oontslete en zien in de ierste plaots veur 't fietsverkier en 't opebaar verveur gedach.

De stad kint versjèllende spoorweegstaties. De veurnaomste is Rotterdam Centraol aon de Weena. Hei stoppe versjèllende intercity's wie ouch internationaol treine. Ouch op statie Rotterdam Blaak stoppe intercity's. Wijer kint Rotterdam staties in Noord, Prins Alexander, Zuid, Lombardijen en Hoek van Holland (twie kier), zoewie 'n statie bij De Kuip, boe d'n trein allein bij voetbalwèdstrije stop. Rotterdam Centraol ligk aon de Aw Lijn (noordwaarts nao D'n Haag en Amsterdam), Staotslijn I (nao Dordrech en Breda; allewijl goon de mieste treine nao Dordrech evels riechting Roosendaal en Vlissingen), de Rijnspoorweeg (nao Utrech en wijer (noord-)oostelek), de lijn nao Hoek van Holland en de HSL-lijn.

Opebaar verveur in de stad is 't werk vaan de RET (Rotterdamsche Electrische Tram) en gebäört mèt bösse, èllentrikke trams, metro's en poontvere. De Rotterdamse metro góng in 1968 ope.

Rotterdam The Hague Airport, in de volksmoond bekind oonder de vreugere naom Zestienhoven, ligk oondaanks ziene naom binne de gemeintegrenze vaan Rotterdam. 't Is e besjeie vleegveld mèt ein landingsbaon. In 2014 verveurde 't bekans 1,7 mieljoen passagere.

Media

RTV Rijnmond, vreuger Radio Rijnmond geneump, is de radio- en tillevisiezender veur Rotterdam en umgeving. 'n Groete lokaol of regionaol gezèt heet Rotterdam neet mie, al bringk 't Algemeen Dagblad wel 'n Rotterdamse editie oet. De Nieuwe Rotterdamsche Courant góng in 1970 op in de fusiegezèt NRC Handelsblad; ze had tot 2012 häöre hoofzetel in Rotterdam (sindsdeen in Amsterdam).

Stadsgeziech

Laurenskèrk

Voorhaven in Delfshaven

Van Nellefebrik

De Doelen (deile vaan Delftse Poort en Milenniumtorie op d'n achtergroond).

Interieur vaan de Merrethal (De Potloed en kubuswoeninge boete op d'n achtergroond).

De gemeinte Rotterdam heet e zier modern aonziech, meh kint oondaanks dat versjèllende monuminte en besjermde stadsgeziechte. 't Aontal rieksmonuminte stoont ind 2014 op 619; daovaan stoonte wiedoet de mieste in de stad Rotterdam. Hoek van Holland deit 't mèt èlf monuminte, Pernis mèt veer en Rozenburg mèt drei. Versjèllende gebouwe die recintelek 50 jaor aajd zien gewore, zien pas nao 2000 es monumint ingesjreve. Wijer erkint de gemeinte nog hoonderde gemeinteleke monuminte.

Aajd-Rotterdam

Door 't bombardemint vaan 1940 (zuug heioonder) heet de binnestad wieneg historisch belaankrieke gebouwe. 't Inseg gotisch gebouw in 't centrum is de Groete of Sint-Laurenskèrk (twieden hèlf vieftienden iew; gerestaureerd 1952-1968). Oet de Vreugmodernen Tied resteert allein 't Hollands-classicistisch Schielandshuis (1665). Wijer bewoerde gebouwe vaan veur 1940 zien 't Wit Hoes (ketoergebouw aon de Maos, 1898) in art nouveau (Jugendstil), 't Raodhoes (aon de Coolsingel; 1920) en 't Hoofposketoer (neve 't Raodhoes; 1923) allebei in 'nen eclectische stijl (bij 't Raodhoes dudelek de Beaux Artsstijl).

Dörpsbebouwing

Wèlt me in Rotterdam aw bebouwing zien, daan kin me beter loere in de versjèllende geannexeerde dörper. De kerne vaan Delfshaven en Kralingen zien intösse es besjermp stadsgeziech aongeweze. In Delfshaven (wie de naom zeet vaanajds de have vaan de stad Delft) vint me versjèllende aw grachte mèt handeleershoezer, die get steidelek aondoen (en die me vreuger ouch in Rotterdam kós vinde). Ouch in de mieste aander dörper vèlt 't ein en aander te zien; gotische dörpskèrke vint me beveurbeeld in Pernis en Hillegersberg.

Aw boetewieke

Umtot de Duitse lochmach veural de Stadsdreihook en Cool heet geraak, zien de veuroorlogse boetewieke gooddeils oonversjendeleerd gebleve. Groete oetzundering is Bospolder/Tussendijken, wat in 1943 nog ins bij e Geallieerd bombardemint woort getroffe. Es gevolg daovaan weurt 't joonk centrum door awwer bebouwing umringk. E touwnummend aontal gebouwe in die wieke steit oonder besjerming, ofwel es rieksmonumint, ofwel es gemeintelek monumint. 't Noordereiland ('nen negentienden-iewse wiek in 't stadsdeil Feijenoord, gans noordelek in Rotterdam-Zuid) is sinds 2008 al besjermp stadsgeziech, versjèllende aander buurte zien in proceduur vaan aonwiezing. Sommege höbbe zier vernuiende arsjitectuur, wie Blijdorp. De woenhoezer dao zien door versjèllende arsjitekte vaan de Nui Zakelekheid oontwikkeld; de gelieknaomege zoo dao tuint evels e väöl awwerwètser oontwerp vaan Sybold van Ravesteyn. Neet besjermp es stadsgeziech meh zier karakteristiek is ouch Katendrecht, 't vreuger havekerteer. Begin einentwintegsten iew zien hei de aw arbeiershoezer gerestaureerd zoetot de wiek e hip imago kraog. 't Aajd Van Nellefebrik in de Spaanse Polder is neet allein rieksmonumint meh ouch UNESCO-wereldèrfgood. Ouch vaan belaank zien de stadions vaan voetbalclubs Sparta ('Het Kasteel', e rieksmonumint) en Feyenoord ('De Kuip', e gemeintelek monumint).

Wederopbouw

Deils al in d'n Oorlog, meh veural vaanaof de jaore 1950, woort begós mèt de Wederopbouw. Pas tege 't ind vaan de jaore 1960 waor dee in groete lijne veerdeg. Markante gebouwe oet deen tied zien in groete deile vaan 't centrum te vinde; de ierste zien intösse al rieksmonumint. Aon 't Weena ('n straot die zelf veur d'n oorlog nog neet bestoont) steit 't Hiltonhotel (Huig Maaskant), aon de Coolsingel vint me de Bijenkorf (M. Breuer, A. Elzas). Zier markant ouch is de konzèrzaol De Doelen aon 't Schouwburgplein mèt zien kopergreun kóppel. Neve de statie steit 't Groothandelsgebouw. De statie zelf evels (1957, Van Ravesteyn) is in de jaore 2000 gesloop (zuug oonder). Zier bekind woort ouch de Lijnbaan, vreuger 'n touwslegerij, nao d'n oorlog umgebouwd tot winkelstraot veur vootgengers allein (en daomèt veur de jaore 1950 zier oongebrukelek). Hoeger es 't Hiltonhotel woort 't in dezen tied neet; allein d'n Euromast (1960; aon de Maos kortbij Delfshaven) verluf ziech bove de hoonderd meter.

Contemporain gebouwe

Pas in de jaore 1980 veranderde dit beleid en stoont de gemeinte wolkekretsers touw. Op 't Weena, neve de Centraol Statie, kaom in 1992 de Delftse Poort veerdeg, 't ketoergebouw vaan Nationale Nederlanden. De volgende jaore kaom dao in de buurt mie hoegbouw, boe-oonder de Milenniumtorie tegeneuver de statie. Ouch aon de Maos, laanks de Boompjes, versjene ze väöl. Roond 2000 begós me drök te bouwe op de Kop vaan Zuid, vreuger e verwaarloes havegebeed meh allewijl bekans e twiede stadscentrum, boe me oonder mie 't Nui Luxortheater (2001), de Montevideo (Mecanoo, 2005) en de 'verticaol stad' De Rotterdam (Rem Koolhaas, 2013) kin vinde. Hei opaon löp de Erasmusbrögk (1996), wie de Willemsbrögk (1981; oosteleker, nao 't Noordereiland) bepaolend neet allein veur 't gebeed um de revier meh veur de ganse stad (zuug ouch bove).

Neve dees wolkekretsers heet me nog mie markante gebouwe gerealiseerd. Op de Blaak vint me de Blaaktorie (1984; beter bekind es 'De Potloed') en Kubuswoeninge (ouch 1984; identieke hoezer zien ouch in Helmond gerealiseerd), allebei vaan Piet Blom. Kortbij de Blaak steit sinds 2014 ouch de Merrethal (Winy Maas). In datzelfde jaor kaom de nui Centraol Statie veerdeg. 't Neume weerd is wijer de nui Pauluskèrk (Will Alsop, 2013; aon de Mauritsweg). Veur de koumende jaore stoon nog mie wolkekretsers op stapel, boe-oonder de Cooltower (150 meter ) en de Zalmtoren (daak op 190 meter, spits op 215 meter).

Beelder

In Rotterdam vint me e groet aontal beelder, boe-oonder nog gans get vaan veur d'n Oorlog. Zoe gief 't veur de Laurenskèrk al sinds 1622 e beeld vaan Erasmus (door Hendrick de Keyser). Later volgde oonder mie e standbeeld veur de noe vergeten diechter Hendrik Tollens (In 't Park). De bekindste sculpture stamme evels vaan nao d'n oorlog. Iconisch woort 't beeld De verweusde stad vaan Ossip Zadkine (1953; Plein 1940 bij de Blaak). Veur de Bijenkorf aon de Coolsingel steit 'n abstracte sculptuur geneump De gestileerde blom (Naum Gabo, 1957). Recinter trok e beeld vaan de posmoderne kunsteneer Paul McCarthy de aondach; Santa Claus (2001) woort es oongepas gezeen en steit nao twie verplaotsinge noe op 't Eendrachtsplein.

Bijnaome

Door de väölheid aon modern gebouwe en beelder mèt markante vörm zien in de Rotterdamse volksmoond väöl bijnaome oontstande veur arsjitectonische werke. Sommege daovaan zien zoe sterk ingebörgerd tot d'n echte naom koelek weurt gebruuk; dit gelt oonder mie veur De Kuip (Stadion Feijenoord), De stopnaald (De gestileerde blom) en Kabouter Buttplug (Santa Claus).

Demografie

Rotterdam is 'n etnisch zier diverse stad, die door zien have al in de negentienden iew al lui oet versjèllende deile vaan Nederland (veural 't zuie) trok, en vaanaof d'n twintegsten iew, es ierste stad vaan Nederland, diverse neet-Westerse bevolksingsgróppe.

Bevolkingsoontwikkeling

Rotterdam is al sinds jaor en daag de twiede stad vaan Nederland, meh volgde vreuger op zier groeten aofstand vaan Amsterdam. Door d'n explosieve greuj in d'n twieden hèlf vaan de negetienden iew leep ze evels sterk in, wat me in de greujciefers trökzuut.

Jaor Aontal Oontwikkeling (gans Z-Holland) 1795 53.212 -- 1830 72.294 +35,9% 1840 78.098 +8,0% (+9,6%) 1849 90.073 +15,3% (+7,1%) 1859 105.858 +17,5% (+9,5%) 1869 116.232 +9,8% (+11,5%) 1879 148.002 +27,3% (+16,8%) 1889 201.858 +36,4% (+18,2%)

Jaor Aontal Oontwikkeling (gans Z-Holland) 1899 318.507 +57,8% (+20,5%) 1909 417.989 +31,2% (+21,5%) 1920 516.271 +23,5% (+20,7%) 1930 586.952 +13,7% (+16,6%) 1947 646.248 +10,1% (+16,7%) 1956 721.805 +11,7% (+13,3%) 1960 729.030 +1,0% (+4,6%) 1971 682.900 -6,3% (+10,1%)

Opmerkinge

• In 1795 hoort Cool nog neet bij Rotterdam. Ouch 't gedeilte vaan d'n Overschiese polder oonder Rotterdam woort apaart getèld. Cool had toen 4.298 inwoeners, Overschie-oonder-Rotterdam 378. Mèt de stad Rotterdam kump me oet op 57.888; dat bringk de greuj tösse 1795 en 1830 op 24,9%.
• Genormaliseerd nao 'n interval vaan 10 jaor koume de greujciefers veur d'n tied 1795-1830 oet op 9,2% (zoonder Cool en Schiepolder in 1795) of 6.6% (mèt Cool en Schiepolder).
• In 1886 liefde Rotterdam de gemeinte Delfshaven in. Dees gemeinte had in 1879 (lèste tèlling es zelfstendege gemeinte) 11.425 inwoeners. Same mèt de gemeinte Rotterdam vaan dat jaor lievert dat 159.427 inwoeners op. Dat bringk de greuj tösse 1879 en 1889 op 26,6%.
• In 1895 annexeerde Rotterdam de gemeintes Charlois en Kralingen. Dees gemeintes hadde in 1889 9.706 en 16.677 inwoeners. Same mèt 't Rotterdam vaan veur de fusie maak dat 228.241 inwoeners; de greuj tösse 1889 en 1899 kump daan oet op 39,5%.
• In 1934 annexeerde Rotterdam de gemeintes Hoogvliet en Pernis, in 1941 ouch Hillegersberg, Schiebroek, IJsselmonde zoewie deile vaan Kethel en Spaland (klei deil) en Overschie (groetste deil). Dees gemeintes hadde in 1930 't volgend aontal inwoeners:

  Hillegersberg: 15.955

  Hoogvliet: 1.227

  IJsselmonde: 6.100

  Kethel en Spaland: 2.230

  Overschie: 7.545

  Schiebroek: 3.533

Umtot twie gemeintes mer deils woorte geannexeerd, vèlt de perceize greuj in 'groet-Rotterdam' tösse 1930 en 1947 neet vas te stèlle. Heer kump oet roond de 4%.

• De ciefers veur 1971 zien aofgerund op ganse vieftalle. Door 't groet aontal inwoeners vaan Rotterdam maak dit veur 't greujciefer neet oet.

Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1971

(v₁₈₃₀=100)

Doonkergreun: Reële greuj gemeinte Rotterdam
Leechgreun: Virtuele greuj mèt de tössedoor geannexeerde gemeintes
Blauw: Provincie Zuid-Holland

Samestèlling

Al veur d'n oorlog kós Rotterdam aonzienleke immigrantegróppe. Zoe vestegde ziech in 1911 de ierste Chineze op Katendrecht. Nao d'n oorlog naom de diversiteit sterk touw; allewijl is oongeveer d'n hèlf vaan de bevolking allochtoon daan wel neet-Nederlander. Wie in aander deile vaan Nederland, meh in aonzeenlek groeter aontalle, kaome Surinamers, Antilliaone, Turke en Marokkaone ziech in de stad vestege. Typisch veur Rotterdam is de groete Kaapverdiaanse gemeinsjap: in de res vaan Nederland woene die bekans neet. De lèste jaore zien de belaankriekste nuikoumers (ouch hei) de Pole. Vlöchtelingegemeinsjappe zien in Rotterdam neet zier groet. De otochtone (dao-oonder kinne ouch lui vaan vreem heerkoms valle die al drei of mie generaties in Nederland woene, wie de Chineze) zien in aontalle gemigreerd nao de veurstei, e perces wat ouch de lèste jaore nog doorgeit.

In de gemeinte Rotterdam woende in 2014 lui mèt 175 versjèllende nationaliteite. De veurnaomste len vaan heerkoms zien de volgende (alle len mèt in 2014 mie es 1000 Rotterdammers zien opgenome):

Heerkoms	2004		2014		Greuj gemeinsjap
	aontal	perc.	aontal	perc.
Afghanistan	1.254	0,21%	1.714	0,28%	+36,7%
Angola	1.278	0,21%	1.118	0,18%	-12,5%
Belsj	3.247	0,54%	3.181	0,51%	-2,0%
Bulgarije	240	0,04%	2.484	0,40%	+935%
China (vasteland)	4.600	0,77%	6.524	1,06%	+41,8%
Dominicaanse Rippubliek	1.767	0,29%	2.270	0,37%	+28,5%
Duitsland	10.286	1,72%	9.711	1,57%	-5,6%
Ethiopië	1.749	0,29%	1.946	0,31%	+11,3%
Fraankriek	1.588	0,26%	1.895	0,31%	+19,3%
Hong Kong	2.281	0,38%	2.298	0,37%	+0,7%
India	1.232	0,21%	1.727	0,28%	+40,2%
Indonesië	12.817	2,14%	12.374	2,00%	-3,5%
Irak	1.791	0,30%	2.013	0,33%	+12,4%
Iran	1.646	0,27%	2.141	0,35%	+30,1%
Italië	1.583	0,26%	2.090	0,34%	+32,0%
Kaapverdië	15.015	2,50%	15.323	2,48%	+2,1%
Marokko	35.355	5,90%	41.673	6,74%	+17,9%
Nederland	332.327	55,43%	315.808	51,09%	-5,0%
Nederlandse Antille en Aruba	20.348	3,39%	23.207	3,75%	+14,1%
Pakistan	4.039	0,67%	4.378	0,71%	+8,4%
Pole	1.478	0,25%	6.708	1,09%	+353,9%
Portugal	3.013	0,50%	4.047	0,65%	+34,3%
Somalië	1.996	0,33%	2.181	0,35%	+9,3%
Spaanje	2.984	0,50%	3.013	0,49%	+1,0%
Suriname	52.291	8,72%	52.686	8,52%	+0,8%
Turkije	44.637	7,45%	47.921	7,75%	+7,4%
Vereineg Keuninkriek	3.242	0,54%	3.078	0,50%	-5,1%
Vereinegde Staote	1.243	0,21%	1.385	0,22%	+11,4%
Veurmaoleg Joegoslavië	9.116	1,52%	9.231	1,49%	+1,3%
Veurmaolege Sovjet-Unie	2.076	0,35%	4.246	0,69%	+104,5%
Aander len	23.025	3,84%	29.738	4,81%	+29,2%
Totaol	599.544	100%	618.109	100%	+3,1%

Opmerkinge

• Alle getalle gemete op 1 jannewarie.
• Tössedoor is de gemeinte Rozenburg geannexeerd. Dees gemeinte had op 1 jannewarie (oonderhaaf maond veur de oplufting) 2010 12.489 inwoeners.

Religie

Rotterdam is gooddeils oontkèrkelek. In 2013 hoort nog 42% vaan de bevolking bij e genoetsjap: 14,7% waor roems-katheliek, 13,3% moslim, 8% protestants en 6% hóng 'n aander religie aon.

Taol

E deil vaan de otochtoon bevolking sprik 't Rotterdams, e Hollands dialek wat neet väöl vaan 't Standaardnederlands versjèlt. 't Is veural de (blaanke) volksklas die 't sprik, hoeger opgeleide praote gemeinelek de standaardtaol. De geannexeerde dörper höbbe vaanajds hun eige dialekte, en zeker die op IJsselmonde kinne nog sterk vaan de standaardtaol versjèlle. In Pernis huurt me Wes-IJsselmonds, in Charlois en IJsselmonde-dörp is Oos-IJsselmonds inheims, allewel tot in dat lèste dörp al gein sprekers mie te vinde zien. Vaan 't Charlois is intösse 'nen dictionair versjene.

De väöl migrantegróppe spreke 'n väölheid aon oetheimse taole wie Turks, Marokkaans Arabisch, Berberdialekte, Sranantongo (Surinaams), Papiaments en Kaapverdiaans Creool. In Rotterdam gief 't 'n straottaol mèt hiel väöl Surinaamse wäörd, die dudelek versjèlt vaan de Amsterdamse straottaol en soms Nui-Rotterdams weurt geneump. Dees straottaol is zier populair; me heet zelfs 'n Biebelvertaoling drin gemaak. Ouch 't satirisch gediech mi have een droom vaan Ramsey Nasr gebruuk de Rotterdamse straottaol. Versjèllende lui meine evels tot de straottaol te väöl ruimte krijg um joongere nog Standaardnederlands te liere. In 2012 woort daorum 'n campagne veur 'good' Nederlands gelanceerd. De VVD maakde in de raodsverkezinge vaan 2014 e programmappunt vaan 't Nederlands es veurtaol in de stad; dit kaom de partij op kritiek te stoon.

Historie

Rotterdam in 1340, op 't memint tot 't definitief stadsrechte krijg. Allein d'n dam (Hoogstraat) en de bei Rottekante zien bebouwd.

Oontstoon en stadsrechte

Allewel de regio al vaanaof de vreugsten tied bewoend woort - Vlaardingen waor in de vreug middeliewe al e handelscentrum - is Rotterdam pas in de twieden hèlf vaan d'n daartienden iew oontstande. In dezen tied woorte de versjèllende moerasse in Holland en Utrech oontgonne (druuggelag), en um op 't reveerke de Rotte te kinne loze mós me 't waterpeil lieg kinne hawwe. Daoveur waor 't nujeg ze aof te slete, umtot 't water aanders mèt de Nui Maos (de Merwede zag me toen) mèt kós stijge. D'n dam ligk op de plaots vaan de huiege Hoogstraat, meh leep es diek door in oosteleke (Oostzeedijk, Groenedijk) en westeleke (Schiedamsedijk) riechting. 't Dörp Rotterdam hoort bij twie hierlekhede: Bokel (boe-aon noe nog de Beukelsdijk rappeleert) en Voorschoten. 't Dörpke wint al gaw aon beteikenis en in 1299 weure stadsrechte oetgegeve, die evels tenao weer weure ingetrokke. In 1340 woorte ze obbenuits verliend, noe definitief.

Late mideliewe

De concurrentie door awwer groeter stei in de buurt waor groet: ouch Delft (mèt Delfshaven), Dordrecht en Gouda bleuje es handelsstei. Toch greujt Rotterdam, wat in 1360 zien walmör bouwt, snel en nump 't naodrökkelek zien plaots in oonder de Hollandse stei. In de vieftienden iew greujde de stad wijer door. In de Hoekse en Kabeljauwse Twiste waor Rotterdam 't centrum vaan de Hoeke, die oonder Joonker Frans geregeld plunderinge dege in de umgeving. Heibij raakde heer ouch Delft en Gouda, wat in Rotterdams veurdeil waor. Dordrecht waor intösse al in beteikenis verminderd door de Sint-Elizabethsvlood (1421). De stijgende status woort bekroend mèt de bouw vaan de Sint-Laurenskèrk, die pas in 1525 veerdeg kaom.

Vreugmodernen tied

In 1572, in 't begin vaan d'n Tachtegjaoregen Oorlog, plunderde Spaonse tróppe de stad. 't Jaor dao-op koos ze de kant vaan d'n Opstand. Tösse 1578 en 1615 breit me de Rotterdamse haves oet tot bezuie de Hoogstraat, in e gebeed wat me soms Waterstad neump (Nui Have etc.). Sinds de opriechting vaan de VOC had Rotterdam 'n eige kamer drin. Door de veurspood waor Rotterdam 'n veur deen tied groete stad geweure, mèt in 1622 al 20.000 inwoeners en aon 't ind vaan de zeventienden iew al 50.000.

Oontwikkeling vaan 'n wereldhave

Dit aontal inwoeners woort de volgende iewe geconsolideerd. Rotterdam is de twiede stad vaan Nederland meh zien bevolking en have stagnere. Dit verandert pas in d'n twieden hèlf vaan de negetienden iew. In 1872 kump de Nuie Waterweeg veerdeg, 'n verlègking vaan de Maosmoond nao 't noorde die de have touwliet väöl groeter sjeper te oontvaange. Daan weurt ouch de Holland Amerika Lijn gestiech, die 'n vaste verbinding mèt New York tot stand brink. De wereldhandel greujt evels wijer en Rotterdam heet väöl groeter haves nujeg. Die weure gestiech in Katendrecht, aon d'n euverkant vaan de Maos, op de groond vaan de zjus geannexeerde gemeinte Charlois (zuug oonder). De nuie groond heet Rotterdam neet allein veur de haves nujeg, meh zeker ouch veur de arbeiers, die in dezen tied mèt doezende nao de stad koume. De greuj stagneert kort mèt d'n Ierste Wereldoorlog, meh geit in 't Interbellum oonverminderd door mèt nui annexaties en wijer weswaartse haves. E groet aontal arbeierswieke stamp zjus oet dezen tied; Blijdorp is bij 't oetbreke vaan d'n Twiede Wereldoorlog zjus veerdeg.

Oetwèrking vaan 't Bombardemint vaan Rotterdam. 't Rewien vaan de Laurenskèrk en 't spoorviaduk (in de jaore 1990 gesloop) zien good te zien.

Twiede Wereldoorlog

Es nazi-Duitsland in mei 1940 Rotterdam binnevèlt, hèlt 't Nederlands leger stand aon de Maos. Op 14 mei evels wèlle de Pruse de weerstand gaw breke en bombardere ze de stad. Zoeget gans 't centrum en Cool goon bij dit bombardemint en d'n dao-opvolgende brand verlore. Zoe'n 800 lui voonte d'n doed. E wijer bombardemint dege de Geallieerde in 1943 op Rotterdam-Wes. Ouch gief 't in november 1944 'ne razzia, ein vaan de groetste in Nederland, um de veur d'n Arbeitsinzèt oondergedoke manslui te pakke. Tot slot had de stad hendeg te lije oonder de Hoongerwinter vaan 1944/45.

Nao-oorlogsen tied

Plane veur de Wederopbouw woorte al in d'n oorlog gemaak, meh door geldgebrek en materiaolsjeerde in d'n oorlog kaom dao niks vaan in hoes. Nao d'n oorlog nump me dit plan op; de veurkäör weurt gegeve aon e zier modernistisch plan boe-in de mieste rewiene weure gesloop en de herbouw plaotsvint mèt zier progressief gebouwe. Pas in de jaore 1950 kump dees Wederopbouw good op geng; tegen 't ind vaan de jaore 1960 is ze zoe good es veerdeg. 't Cultureel leve bleujt op, zoewie zeker ouch de have, die maag doorgreuje tot ze de groetste vaan de ganse wereld weurt. In de jaore 1990 krijg 't Rotterdams centrum daobij versjèllende wolkekretsers, die 't stadsgeziech sterk goon bepaole.

Rotterdam, ummer 'n sterk linkse stad, weurt in 2002 't centrum vaan de Leefbaar-beweging es häöre veurmaan Pim Fortuyn hei de lies trèk. Heer katalyseert de oonvrei vaan väöl veural otochtoon Rotterdammers, die ziech ummer mie aofkiere vaan de zier groete gróp neet-westerse allochtone. De gemeinteraod blijf ouch in de jaore tenao gepolariseerd. Begin 2009 had Rotterdam mèt Ahmed Aboutaleb de primeur es ierste gemeinte in Nederland 'ne börgemeister vaan Marokkaanse aofkoms te höbbe.

Annexaties

Zuug ouch: Lies vaan geweze gemeintes in Zuid-Holland

De huiege gemeinte Rotterdam is tot stand gekoume door de volgende fusies:

ROTTERDAM

• Hof van Wena (1590)
• Cool (1816)
• Delfshaven (1886)
• Charlois (1895)
  • Katendrecht (1873)
• Kralingen (1895)
• Hoogvliet (1934)
• Pernis (1934)
  • 's-Gravenambacht (1834)
• Hillegersberg (1941)
• IJsselmonde (1941)
• Overschie (1941)
• Schiebroek (1941)
• Rozenburg (2010)

Annexaties vaan deilkes groondgebeed zien neet opgenome.

Bronne

Veur dit artikel is gebruuk gemaak vaan nl:Rotterdam (gemeente) (in de indeiling vaan de gemeinte en de oetsleeg vaan de historische raodsverkezinge) en nl:Geschiedenis van Rotterdam (in de historieparagraaf vaan dit artikel).

Extern links

• Gemeinte Rotterdam

Commons: Rotterdam – Media gerelateerd aan dit óngerwerp