და

ქართული

და¹

წაკითხვა

• ფონეტიკური ტრანსლიტერაცია (IPA): [dɑ]
• აუდიო მაგალითი: და ^?
• დამარცვლა: და, მრ. რ. დე·ბი, და·ნი

მნიშვნელობა

არსებითი სახელი

➤ და, დ-ის(ა), მრავლობითი: დ-ებ-ი, და-ნ-ი    

ბრუნვა	მხოლობითი	მრავლობითი
სახელობითი	და	დები	დანი
მოთხრობითი	დამ / დამა	დებმა	დათ / დათა
მიცემითი	დას / დასა	დებს / დებსა	დათ / დათა
ნათესაობითი	დის / დისა	დების / დებისა	დათ / დათა
მოქმედებითი	დით / დითა	დებით / დებითა
ვითარებითი	დად / დადა	დებად / დებადა
წოდებითი	დაო	დებო	დანო
ყველა სხვა ფორმა იხილეთ ფორმაწარმოების გვერდზე

1. ერთი დედ-მამის ან ერთ-ერთი მათგანის ქალიშვილი სხვა შვილების მიმართ.

   • ილია ჭავჭავაძე, „განდეგილი“

   „განა ქვეყნადა შენ არავინ გყავს, ან ძმა, ანუ და, ან ნათესავი?“

2. გადატანით: ქალი, რომლის მიმართაც ისეთი გრძნობები აქვთ, როგორც დისადმი; საალერსო, თავაზიანი მიმართვა ქალისადმი.

   • შალვა დადიანი

   „ელიშუქი ჩემი ძმაკაცია და ძმაკაცის ცოლი ჩემი დაა.“

   • კოტე მაყაშვილი

   „მობრძანდით, ძმებო, მობრძანდით, დებო.“

3. შემოკლებით: იგივეა, რაც მედიცინის და.

   • ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.

   ➤ სინონიმები: მედიცინის და, მედდა

წარმოებული ლექსიკა

➤ წარმოებული სიტყვები: დაიკო, და-ძმა, დეიდა, დისშვილი, დობილი, მამიდა, მედდა, პაპიდა, მედიცინის და, მოწყალების და, სათნოების და

➤ ანდაზები: და დის სახლში მივიდა, თავი სამშობლოში ეგონა

თარგმანები

დედმამიშვილი  

• აზერბაიჯანული: bacı (az)
• ბერძნული: αδελφή (el) მდედრ. (adelfí) αδερφή (el) მდედრ. (aderfí)
• ბულგარული: сестра (bg) მდედრ. (sestra)
• გერმანული: Schwester (de) მდედრ.
• ესპანური: hermana (es) მდედრ.
• თურქული: bacı (tr) abla (tr) kız kardeş (tr) hemşire (tr)
• იაპონური: 姉 (ja) (あね, ane) (უფროსი), 姉さん (ja) (ねえさん, nêsan) (უფროსი), 妹 (ja) (いもうと, imôto) (უმცროსი), 姉妹 (ja) (しまい, shimai) მრავლობითი.; 修道女 (ja) (しゅうどうじょ, shūdōjo), シスター (ja) (shisutā)
• ინგლისური: sister (en) sis (en) nurse (en)
• იტალიური: sorella (it) მდედრ. infermiera (it) მდედრ. suora (it) მდედრ.
• პოლონური: siostra (pl)
• პორტუგალიური: irmã (pt) მდედრ. enfermeira (pt) მდედრ. soror (pt) მდედრ.
• რუსული: сестра (ru) მდედრ. (sestra) медсестра (ru) მდედრ. (medsestra)
• სომხური: քույր (hy) (kʿuyr) բուժքույր (hy) (bužkʿuyr)
• უკრაინული: сестра (uk) მდედრ. (sestra)
• ფრანგული: sœur (fr) მდედრ. infirmière (fr) მდედრ.
• შვედური: syster (sv) sköterska (sv) medsyster (sv)
• ჩინური: 姐姐 (zh) (jiějie) (უფროსი), 妹妹 (zh) (‌mèimei) (უმცროსი), 姊妹 (zh) (zǐmèi) მრავლობითი, 姐妹 (zh) (jiěmèi) მრავლობითი

წყაროები და რესურსები

• ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი, ტომი 3, გვერდი 21, თბილისი, 2015 წელი.
• „და“ ქართული ენის განმარტებით ონლაინ-ლექსიკონში
• ქართული ენის ორთოგრაფიული ლექსიკონი, ვარლამ თოფურია, ივანე გიგინეიშვილი, თბილისი „განათლება“, 1998, გვ. 195

და²

წაკითხვა

• ფონეტიკური ტრანსლიტერაცია (IPA): [dɑ]
• აუდიო მაგალითი: და ^?
• დამარცვლა: და, მრ. რ. არ აქვს

მნიშვნელობა

კავშირი

1. მაერთებელი კავშირი ფრაზის ორი ერთგვარი წევრისა ან ორი წინადადებისა.

   მოძრაობა და მარტო მოძრაობა არის ... ქვეყნის ღონისა და სიცოცხლის მიმცემი (ილია ჭავჭავაძე)

   • ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.

2. მაერთებელი კავშირი კომპოზიტებში: ფუძეგაორკეცებულ ზმნისართებსა (გზადაგზა, კარდაკარ...) და რთულ რაოდენობით რიცხვით სახელებში (ოცდაერთი, ოცდაათი).

   • ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.

3. მაერთებელი კავშირი ანდაზებში, — კითხვა-მიგებითისა, ბრძანებით-მიგებითისა, სხვათა სიტყვისა და მისთ. წინადადებებში.

   • ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.

წარმოებული ლექსიკა

➤ ანდაზები: ნუ იქმ ავსა და ავისა ნუ გეშინია •  ეს ბურთი და ეს მოედანი •  ბრმავ, რასა სჩივი და — ორსავ თვალსა •  ენამ რა გიყო და — თავში რაკუნი •  თევზმა თევზს უთხრა: პატარა იქით იძარიო და საით მივიძრა, ორივ ერთ ტაფაში ვიწვით

თარგმანები

 

• ბერძნული: και (el) (kai)
• ბულგარული: и (bg) (i)
• გერმანული: und (de)
• ესპანური: y (es) (i- წინ და hi- e )
• თურქული: ve (tr)
• იაპონური: 然して (ja) (そして, soshite); 又 (ja) (また, mata) と (ja) (to) や (ja) (ya)
• ინგლისური: and (en)
• იტალიური: e (it) ed (it)
• პოლონური: i (pl) a (pl)
• პორტუგალიური: e (pt)
• რუსული: и (ru) (i) да (ru) (da) а (ru) (a) ну (ru) (nu)
• უკრაინული: і (uk) (i)
• ფრანგული: et (fr)
• შვედური: och (sv)

წყაროები და რესურსები

• ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი, ტომი 3, გვერდი 21, თბილისი, 2015 წელი.
• „და“ ქართული ენის განმარტებით ონლაინ-ლექსიკონში
• სულხან-საბა ორბელიანი, ლექსიკონი ქართული : [ორტომეული], ტ. 1, თბილისი: „მერანი“, 1991, გვ. 182.

და³

წაკითხვა

• ფონეტიკური ტრანსლიტერაცია (IPA): [dɑ]
• აუდიო მაგალითი: და ^?
• დამარცვლა: და, მრ. რ. არ აქვს

მნიშვნელობა

ნაწილაკი

1. იხმარება სიტყვის მასალად, ხშირად იწერება სხვა სიტყვასთან ერთად დეფისით და გამოხატავს სურვილს, გაკვირვებას, მოწონებას, კმაყოფილებას, საყვედურს; ზოგჯერ შერჩენილი აქვს და კავშირის მნიშვნელობაც. იხმარება ასევე შემდეგი სიტყვების მნიშვნელობითაც: რაღა, მაშ, ბარემ, მერე.

   შენს სულგრძელობას ჩემი დღეგრძელობაც უნდა მოსდევდეს-და!. (ხალხური). „ეგა სთქვი-და“, — მიუგო ლუარსაბმა. (ილია ჭავჭავაძე)

   • ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.

2. დართული აქვს კავშირებს, ზმნისართებსა და ნაწილაკებს.

   არა-და, აქაო-და, ვითომ-და, თითქოს-და, ვითომც-და

   • ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.

 

წყაროები და რესურსები

• ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი, ტომი 3, გვერდი 21, თბილისი, 2015 წელი.
• „და“ ქართული ენის განმარტებით ონლაინ-ლექსიკონში

და⁴

წაკითხვა

• ფონეტიკური ტრანსლიტერაცია (IPA): [dɑ]
• აუდიო მაგალითი: და ^?
• დამარცვლა: და, მრ. რ. არ აქვს

მნიშვნელობა

ნაწილაკი

1. მიმართულებითი (ანუ ვითარებითი, ვნებითი) ბრუნვის ბოლოსართი პირის ნაცვალსახელთა ნანათესაობითარ ფორმებში: ჩემდა. შენდა. ჩვენდა. თქვენდა. მისდა (ნაცვალსახელთა ეს ფორმები ჩვეულებრივ იხმარება მი და მიმართ, მომართ თანდებულებთან ერთად. )

   სამშობლო ჩემო, სალამი შენდა!

   • ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.

 

წყაროები და რესურსები

• „და“ ქართული ენის განმარტებით ონლაინ-ლექსიკონში