აყირო

აყირო
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  მცენარეები განყოფილება:  ყვავილოვანი მცენარეები კლასი:  ორლებნიანნი ოჯახი:  გოგრისებრნი გვარი:  ლაგენარია სახეობა:  აყირო
ლათინური სახელი
Lagenaria siceraria
სისტემატიკა ვიკისახეობებში სურათები ვიკისაწყობში ITIS   22386 NCBI   3668 EOL   595796 IPNI   134809-2 TPL   kew-2342950

აყირო, ყელიანი გოგრა (ლათ. Lagenaria siceraria) — ერთწლოვანი მცენარე გოგრისებრთა ოჯახისა. ველური სახით არ გვხვდება; კულტურაში შეყვანილია ჩვენს წელთაღრიცხვამდე რამდენიმე ათასწლეულით ადრე ამერიკის ტროპიკებში, საიდანაც გავრცელდა ორივე ნახევარსფეროს ტროპიკულ და სუბტროპიკულ რეგიონებში.

დამახასიათებელია დიდი, გრძელი ფოთლები და ულვაშები. აქვს სხვადასხვა შეფერილობისა და ფორმის ნაყოფი. მათი სიგრძე 3–5 სმ-იდან 2-მდეა. მწიფე ნაყოფის ნაყოფსაფარი მერქნისებრია, წყალგაუმტარია და გამოიყენება მუსიკალური ინსტრუმენტების დასამზადებლად. მისგან დამზადებული ჭურჭელი სითხის შესანახადაც გამოიყენებოდა და უპირველესად ღვინის ამოსაღებად. აყიროსგან დამზადებულ ჭურიდან ღვინის ამოსაღებ ტარიან ჭურჭელს ორშიმო ეწოდება.

ნორჩი ნაყოფი, ფოთლები და ყლორტი გამოიყენება საკვებში. ისინი ღარიბია ცილებითა და ნახშირწყლით, თუმცა მდიდარია ვიტამინებით, აგრეთვე კალციუმით, რკინითა და სხვა. თესლი შეიცავს 50%-მდე საკვებ ზეთს. აფრიკის ქვეყნებში იყენებენ სუპების დასამზადებლად. ღერო შეიცავს მყარ ბოჭკოს და გამოიყენება კალათებისა და ქუდის დასამზადებლად.

აყირო საქართველოს ყველა ზონაშია გავრცელებული, მაგრამ ყველაზე უხვად გვხვდება დასავლეთ საქართველოში.

საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში აყიროს სხვადასხვა სახელწოდება აქვს: კახეთში „წყლის გოგრა“, თუშეთში „კოკოშა“, იმერეთში „კვატურა“, გურიაში „მწარე ხაპი“, სამეგრელოში „კოლო ჭურა“, „ჭურა“, „ტუტლა“ და ა.შ.