Ido
| Ido | |
|---|---|
| Create per: | Delegation pro le Adoption de un Lingua Auxiliar International in 1907 |
| Parlate in: | Principalmente Europa |
| Personas: | sin datos |
| Position: | non in top 100 |
| Scriptura: | Alphabeto latin |
| Phylogenese: | |
| Statuto official | |
| Regulate per: | Uniono por la Linguo Internaciona Ido |
| Codices de position | |
| ISO 639-1 | io |
| ISO 639-2 | ido |
| Extracto in lingua | |
| Declaration universal del derectos del homine - Art.1 Omna homi naskas libera ed egala relate digneso e yuri. Li es dotita per raciono e koncienco e devas agar vers l'una l'altra en spirito di frateso. | |
| Lingua - Lista de linguas - Linguistica | |
Le lingua auxiliar international Ido esseva create in 1907 como un Esperanto reformate. Ido ha similantia con Esperanto, sed con plure differentias como un absentia complete de signos diacritic, le utilisation del littera "q", un grande utilisation de suffixos ma minus del prefixo "mal". Totevia illo ha numerose parolas identic.
Ido esseva un seriose essayo de utilisar le experientias jam vaste de Esperanto, prendente in consideration le criticas que jam in 1894 habeva fortiate Zamenhof ipse a proponer cambios (vide Esperanto Reformate) le quales in grande mesura esseva simile e mesmo identic con illos differentiante Ido ab Esperanto. Zamenhof in contrasto con Schleyer habeva comprendite le valor del internationalitate al minus del radices del vocabulario; Ido lo realisava, sed non completava le passo comenciate per Zamenhof: Ido retene le artificialitate de certe affixos e dictava al apprendentes un application de regulas appellate "logic" con distinctiones superflue. Le resultato es que un texto in Ido a vices es tanto difficile a decifrar a un non-initiato como un in Esperanto.
Promittente pro le promotion de Ido esseva le adhesion de publicamente cognite personalitates que dava al nove lingua un certe brillantia e lustro, lo que le prime idistas ben comprendeva como utilisar in le propaganda: Louis Couturat, Otto Jespersen, Wilhelm Ostwald, le chimista, qui donava un parte de su Premio Nobel a Ido.
Positive es anque le impressionante labores lexicographic que on initiava quasi immediatemente e que ancora hodie sembla esser un tradition que on mantene. Un idista svedese, Axel Rylander, ha recentemente finite dictionarios Ido-svedese e svedese-Ido, ambes grande.
Le prime idistas habeva essite eminente leaders del movimento esperantista, sed jam pro altere causas que illos linguistic illes se alora distantiava del "esperantismo" que se manifestava como un semi-religion, le "homaranismo" de Zamenhof, un idealismo multo sympathic e attractive, al qual decretava categoricamente que Ido es un instrumento de communication e non un medio pro fraternisar le humanitate. Iste ideologia o proclamation de manco de ideologia habeva tosto consequentias: personas attrahite per le "interna ideo" de Esperanto non adhereva a Ido. In loco del voces enthusiasmante del esperantistas con visiones de un mundo melior, quasi "Al Utopia per Esperanto", le publico audiva le sic invitation: "Ecce un lingua practic! Usa lo!"
Como altere linguas auxiliar international, Ido ha trovate multe parlantes con le diffusion del Internet.
Historia
[modificar | modificar fonte]- Articulo principal: Historia de ido
Le idea de un lingua universal secunde non es nove, e linguas construite non es un phenomenon recente. Le prime lingua construite cognoscite esseva le Lingua Ignota de Hildegard de Bingen, create in le seculo XII. Le concepto non attrahiva un interesse significante usque a que le lingua Volapük esseva create in 1879. Volapük esseva popular pro un certe tempore e apparentemente habeva alcun mille usatores, ma postea esseva eclissate per le popularitate de Esperanto, que emergeva in 1887. Plure altere linguas, como Latino sine Flexione e Idiom Neutral, esseva etiam proponite. Il esseva durante iste tempore que le mathematico francese Louis Couturat formava le Delegation pro le Adoption de un Lingua International Auxiliar.
Iste delegation faceva un petition formale al Association International de Academias in Vienna pro seliger e endorsar un lingua international; le petition esseva rejectite in maio de 1907. Postea, le Delegation se reuniva como un Committee in Paris in octobre de 1907 pro discuter le adoption de un lingua international standard. Inter le linguas considerate habeva un nove lingua submitte anonymousemente in le ultime momento (e ergo contra le regulas del Committee) sub le nomine fictive de Ido. Al fin, le committee, sempre sin sessiones plenari e componite solmente de 12 membros, concludeva le ultime die con 4 votos pro e 1 abstention. Illes concludeva que nulle lingua esseva completamente acceptabile, ma que Esperanto poteva esser acceptate "sub condition de plure modificationes a esser realisate per le Commission permanente in le direction definite per le conclusiones del Reporto de le Secretarios [Louis Couturat e Léopold Leau] e per le projecto Ido".
Le inventor de Esperanto, L. L. Zamenhof, audiante un numero de plaignos, habeva suggenerate in 1894 un proposition pro un Esperanto Reformate con plure cambios que Ido adoptava e faceva lo plus proxime al francese: eliminar le litteras accentuate e le caso accusative, cambiar le plural a un -i italianesque, e substituer le tabula de correlativos con parolas plus latino. Tamen, le communitate de Esperanto votava e rejectava Esperanto Reformate, e similmente le plus parte rejectava le recommendationes del Committee de 1907 componite per 12 membros. Zamenhof cedeva a lor judicio, ben que con dubitation. Plus, contoversia surgeva quando on discoperiva que le 'projecto Ido' esseva principalmente concipite per Louis de Beaufront, a qui Zamenhof habeva eligite pro representar Esperanto ante le committee, como le regulas del committee stipulava que le creator de un lingua submitte non poteva defender lo.[10] Le lingua del committee esseva francese e non omnes poteva parlar in francese. Quando le presidente del committee interrogava qui esseva le auctore del projecto Ido, Couturat, Beaufront, e Leau respondite que illes non esseva. Beaufront esseva le persona qui presentava le projecto Ido e lo describeva como un version melior e plus ric de Esperanto. Couturat, Leau, Beaufront, e Jespersen esseva finalmente le sol membros qui votava, tote pro le projecto Ido. Un mense postea, Couturat accidentalmente metteva Jespersen in un copia de un littera in le qual ille recognosceva que Beaufront esseva le auctore del projecto Ido. Jespersen se irritava con isto e demandava un confession public, que nunquam occurreva.
On estima que circa 20% del lideres de Esperanto e 3–4% de esperantistas ordinarie cambiate a Ido, que de tunc retro ha suffrite modificationes constante cercante perfectionar lo, ma que ultimemente habeva le effecto de causar que multe parlator de Ido abandonava lor tentativas de apprender lo. Ben que illo fracturava le movemento de Esperanto, le schisma dava al restante esperantistas le libertate de concentrar se in usar e promover lor lingua como illo stava. Al mesme tempore, illo dava al Idistas le libertate de continuar laborar in lor proprie lingua durante plus annos ante promover lo active. Le Uniono di la Amiki di la Linguo Internaciona (Union de Amicos de le Lingua International) esseva establite con un Academia de Ido pro elaborar le detallios del nove lingua.
Couturat, qui esseva le principal defensor de Ido, esseva morte in un accidente automobil in 1914. Isto, juntemente con le Prime Guerra Mundial, suspendeva practicamente le activitates del Academia de Ido de 1914 a 1920. In 1928, le principal supportator intellectual de Ido, le linguista dane Otto Jespersen, publicava su proprie lingua planificate, Novial. Su abandonamento del movimento de Ido retardava lo ancora plus.
Grammatica
[modificar | modificar fonte]Pronunciation
[modificar | modificar fonte]Ido ha quinque fonemas vocal. Le valor de [e] e [ɛ] es intercambiabile dependente del preferentia del locutor, como etiam [o] e [ɔ]. Le sequentias orthographic ⟨au⟩ e ⟨eu⟩ indica diphthongos in radices de parolas, ma non quando create per suffixation.[1]
Omne parolas polysyllabic ha accentuation sur le penultime syllaba excepte verbos infinitive, que es accentuate sur le ultime syllaba – skolo, kafeo e lernas pro "schola", "caffe" e le presente tense de "apprender", ma irar, savar e drinkar pro "ir", "saber" e "bibar". Si un "i" o "u" precede un altere vocal, le par es considerate parte del mesme syllaba quando applicante le regula de accentuation – assi radio, familio e manuo pro "radio", "familia" e "mano", a minus que le duo vocales sia le sol elementos in le parola, in le qual caso le "i" o "u" es accentuate: dio, frua pro "die" e "precoce".[2]
| Littera | a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | z | ch | qu | sh |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Phonema | a | b | t͡ʃ | d | e | f | g | h | i | ʒ, d͡ʒ | k | l | m | n | o | p | k | ɾ | s | t | u | v | w | /ks/, /ɡz/ | z | t͡ʃ | /kw/, /kv/ | ʃ |
Radices / Terminales
[modificar | modificar fonte]In ido, parolas es formate ex una radice e un terminal. Le terminal indica le natura del parola. Assi, omne substantivos termina per -o, adjectivos per -a, verbes in le infinitivo per -ar, etc. Parolas pote esser combinate con prefixos o suffixos.
Nomes proprie pote non sequer iste regulas, como in le caso de paises: Kanada, Corea, Francia, Haiti ...
Ecce alcun terminales, includente le principales tempores del verbes:
| Forma grammatical | Ido | Interlingua |
|---|---|---|
| Nomine in singulare | -o (libro) | libro |
| Nomine in plurale | -i (libri) | libros |
| Adjectivo | -a (varma) | calde |
| Adverbio | -e (varme) | caldemente |
| Infinitivo | -ar (irar) | vader |
| Presente | -as (iras) | vade |
| Passato | -is (iris) | vadeva |
| Futuro | -os (iros) | vadera |
| Imperativo | -ez (irez) | vade ! |
| Conditional | -us (irus) | vaderea |
Le verbes in ido ha un terminal regular. Assi, le terminal -as essera le mesme pro omne personas: io, tu, ille / illa, nos, vos, illes / illas.
Pronomines
[modificar | modificar fonte]Le pronomines de Ido esseva revise pro facer les plus distincte acusticamente que illos de Esperanto, que omnes termina in "i". Specialmente le pronomines del prime persona singular e plural, "mi" e "ni", pote esser difficile de distinguere in un ambiente rumoroese, assi Ido ha "me" e "ni" a su loco. Ido anque face un distinction inter pronomines de secunde persona singular intime (tu) e formale (vu), como anque pronomines de secunde persona plural (vi) sin marca de intimitate. De plus, Ido ha un pronomine de terde persona pan-genere, "lu" (que pote significar "il", "illa", o "illo" dependente del contexto), in addition a su pronomines de terde persona masculine (il), feminine (el), e neutre (ol).
| singular | plural | reflexive | indefinite | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| first | second | third | first | second | third | ||||||||||
| familiar | formal | masc. | fem. | neuter | pan-gender | masc. | fem. | neuter | pan-gender | ||||||
| Ido | me | tu | vu | il(u) | el(u) | ol(u) | lu | ni | vi | ili | eli | oli | li | su | on(u) |
| Interlingua | io | thou | tu | ille | illa | illo | they/it | nos | vos | illes | oneself | one/you/they | |||
| Esperanto | mi | ci¹ | vi¹ | li | ŝi | ĝi | ĝi/ri² | ni | vi | ili | iŝi² | iĝi² | ili/iri² | si | oni |
Ol, como le anglese it e le esperanto ĝi, non es limitate a objectos inanimate, sed pote esser usate "pro entitates cuje sexo es indeterminate: infantes, pueros, homines, juveniles, senioras, personas, individuos, cavallos, [boves], cats, etc."
Lu es frequentemente erroneemente qualificate como un pronomine epiceno, cio es, un pronomine que refere a entes masculin e feminin, ma de facto, lu es plus proprie un pronomine "pan-genere", nam il es anque usate pro referer se a objectos inanimate. Ex Kompleta Gramatiko Detaloza di la Linguo Internaciona Ido per Beaufront:
|
« Lu (como li) es usate pro omne tres generos. Que lu serve le tres generos a voluntate in le singular non es in se ipse plus astonente que vider li servir le tres generos a voluntate in le plural ... Per un decision (1558) le Academia Idista reprobava omne restrictiones concernente le uso de lu. On pote assi usar iste pronomen exactemente del mesme maniera pro un cosa e un persona de sexo evidente como pro animales de sexo incognite e un persona que ha un nomine sin genere, como infante, puero, homine, etc., istos essente tanto vermente masculin como feminin.
|
Syntaxe
[modificar | modificar fonte]La ordine de parolas in un phrase es generalmente: subjecto, verbo, complemento(s).
Le adjectivos pote esser ponite ante le substantivo como in anglese o post le substantivo como in francese. "libro blua" e "blua libro" es permittite.
Ido adde le termination -n pro marcar le accusativo in casos ubi pote haber ambiguitate. Exemplo del uso del termination -n: "La blua libron me havas."
Le negation es indicate per le parola "ne" ante le verbo. "Me ne havas libro" se traduce como "Io non ha un libro," e similemente pro "Me ne..." (Io non...), "Il ne..." (Ille non...), e "Li ne..." (Illes non...). E anque al passato e al futuro: "Me ne iris" (Io non andava), "Me ne iros" (Io non ire), etc.
Un question comencia con "ka": "Ka me havas libro?" (Esque io ha un libro?). Le question se conclute con un puncto de interrogation, como in francese.
Vocabulario
[modificar | modificar fonte]Le vocabulario in Ido es derivate de francese, italiano, espaniol, anglese, germano, e russo. Basar le vocabulario in diversas linguas extensive esseva intenite pro facer Ido tam facile quam possibile pro le maxime numero de personas. In le prime phases, le prime 5,371 radices de parolas in Ido esseva analysate e comparate con le vocabulario del sex linguas fonte, e le sequente resultato esseva trovate:[3]
- 2024 radices (38%) appartine a 6 linguas.
- 942 radices (17%) appartine a 5 linguas.
- 1111 radices (21%) appartine a 4 linguas.
- 585 radices (11%) appartine a 3 linguas.
- 454 radices (8%) appartine a 2 linguas.
- 255 radices (5%) appartine a 1 lingua.
Un altere analyse monstrava que:
- 4880 radices (91%) es trovate in francese.
- 4454 radices (83%) es trovate in italiano.
- 4237 radices (79%) es trovate in espaniol.
- 4219 radices (79%) es trovate in anglese.
- 3302 radices (61%) es trovate in germano.
- 2821 radices (52%) es trovate in russo.
Differentias con Esperanto
[modificar | modificar fonte]Le statutos del Union pro le Lingua International Ido (Uniono por la Linguo internaciona [IDO]) declara notabilemente que le 'Union considera le lingua international Ido, non como perfecte e intangibile, ma como constantemente perfectibile secundo principios scientific.'
Le contrasto es remarkable con le fundamento de Esperanto (que collige le regulas basic de Esperanto) que stipula que 'le fundamento debe remaner rigorosemente intangibile con su imperfectiones.' Multe theoricos de Esperanto, como Theophile Cart, timor le riscos de reformas successive, particularmente le risco de schismas inter le praticantes e le quete, vane, de un 'lingua perfecte'. De facto, tote le linguas importante ha un base linguistic o un fundamento que es intangibile e que es assurate per un tradition literari importante. Considerante su creation recente e le risco de ruptura del lingua que haberet ruinate le possibilitate de successo de un lingua international auxiliar, iste intangibilitate del base esseva votate unanimente durante le prime congresso de Esperanto in 1905 usque a un recognition international sufficiente que permitterea alors modificationes plus importante. Interim, Esperanto ha passate de approximativemente 2,000 radices a plus de 10,000 e, considerante le systema de affixation regular, a plus de 100,000 parolas.
Un systema de composition plus strict
[modificar | modificar fonte]Le composition in Ido obede a regulas plus stricte que in Esperanto, particularmente le formation de substantivos, adjectivos, e verbes ab un radice de un altere classe. Le principio de reversibilitate suppone que pro cata regula de composition (addition de un affixo), le regula de decomposition (subtraction del affixo) es valide.
Assi, durante que in Esperanto un adjectivo (pro exemplo, 'papera', formate sur le radice nominal 'papero') pote significar un attributo ('papera enciklopedio': 'encyclopedie in papiro') e un relation ('papera fabriko': 'usina de papiro'), Ido distinguera per construction le attributo 'papera' del relation 'paperala'.
Similmente, 'krono' significa in Esperanto e in Ido 'corona'; ubi Esperanto permitte le formation de 'coronar' per simple 'kroni' ('coronation' se dice 'kronado'), Ido impone un affixo pro que le composition sia reversibile: 'kronizar' ('coronation' se dice 'kronizo').
Secundo Claude Piron, certe modificationes apportate per Ido es in practica non utilisabile e ruina le expression spontanee: 'Ido presenta, in le dominio linguistic, altere inconvenientias que Esperanto ha reussite a evitar, ma io non ha sub le mano le documentos que me permitterea de entrar plus in le detalio. Pro exemplo, si mi memoria es exacte, ubi Esperanto ha solmente le suffixo -igi, Ido ha plure: -ifar, -izar, -igar, que corresponde a subtilitates que esseva supponite facer le lingua plus clar, ma que, in practica, inhibe le expression spontanee.
Un vocabulario plus occidental
[modificar | modificar fonte]Le vocabulario de Ido es plus proxime a ille del linguas occidental que ille de Esperanto, e notabilemente al francese; de plus, le vocabulario de Ido es plus naturaliste.
Pro exemplo, le 'correlativos' de Esperanto, construite secundo le logica de un tabula con duo dimensiones (schematic), in le qual solmente 14 elementos debe esser cognoscite, ha essite substituite in Ido per 45 parolas considerate como plus 'natural'. Le numero de parolas a apprender es dunque plus grande.
Al altere parte, le uso de parolas nominate 'international' ha contribuite, plus que in Esperanto, al apparition de pseudo-prefixos, como bi- pro 'duo', pre- pro 'ante'. Ido usa etiam le prefixo mi pro medietate.
Alphabeto
[modificar | modificar fonte]Ido usa le 26 litteras de base del alphabeto latino, sin signos diacritic, assi como plure digraphos. Su scriptura non es fonemica: ultra le digrammas, certe litteras pote haber pronunciationes variabile. Ergo, durante que le litteras 'eu' generalmente forma un diphthongo [eŭ], illes essera pronunciate separatemente [eu] in 'neutila' (decomposite in 'ne-utila').
Ido ha ergo rejeitate le sex litteras con diacritic de Esperanto (ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ) e introductite le litteras q, w, x, y nonexistentes in Esperanto. In 1894, Zamenhof proponeva, al le petita de esperantistes occidental, un reforma que deberia, inter alteres, eliminar iste litteras accentuate. Iste reforma esseva rejectate per le majoritate de esperantistes durante un votation32, lo que permetteva mantener le grande facilitate del pronunciation.
Neutralitate de genere in Ido
[modificar | modificar fonte]Le parolas in Ido es de genere neutre per defecto. Pro exemplo, 'frato' exprime simultaneemente un fratre o un soror. In Ido, es le suffixo -ino que precise le feminin (fratino, 'soror') e -ulo pro precise le masculin (fratulo, 'fratre').
De simile maniera in Esperanto, le majoritate del terminos es neutre. Le feminin se forma per le adjunction del suffixo -ino, le masculin per le adjunction del prefixo vir-, e le reunion del sexos per le adjunction del prefixo ge-. Ergo, ab le radice 'kat-', on forma le sequente parolas:
- kato = 'gato' (in general)
- katino = 'gata' o 'gato femina'
- virkato = 'gato masculin'
- gekatoj = 'gatos masculin' e 'gatos feminin'
Tamen, certe radices es sexualisate. Ergo, 'frato' significa 'fratre' e 'fratino' significa 'soror' (le feminin se forma per le adjunction del suffixo -ino). Sur iste puncto, certe qualifica Esperanto de sexista, nam in certe formas le masculin domina sur le feminin. Iste observation debe esser multo nuanciate, proque in Esperanto como in anglese, in un parola composite le parvule parola principal - hic -ino - se trova al fin e assi domina sur le parvule parola determinant. De facto, Esperanto non ha facite altere que importar le formas linguistic del linguas european dominante al epocha quando Esperanto se formava. Desde differente projectos de reformas que tenta introducer un symmetria total inter le generes (uso del suffixo -iĉo pro le masculin, riismo) ha essite proponite; ma al minus usque nunc, nulle de iste projectos ha prevalete inter le esperantophones.
Numero de radices in le lingua
[modificar | modificar fonte]Quando Zamenhof creava Esperanto, ille optava pro un economia maxime de radices. Le differentias de signification esseva exprimite per le uso extensive de composition lexical (assemblage de radices).
Per exemplo, le parola esperanto 'kulpigi' se forma super le adjectivo 'kulpa' ('culpabile', 'faultose') per le suffixo '-igi' ('facer', 'render'). Le signification literal del parola sarebbe ergo 'render culpabile', 'facer devenir culpabile'. In realitate, 'kulpigi' significa 'accusar'; le signification non se deduce del analyse del differente partes del parola. Similarmente, 'almiliti' (literalmente 'facer le guerra in direction de') significa 'conquerir' ('almiliti' es ora un arcaismo. On usa 'konkeri').
Tal definitiones constitue de idiosyncrasias a memorisar. Le economia de radices, volite pro reducer le effortio de memorisation, ha su limites hic. Pro evitar iste incognita, Ido se dotava ab initio con un numero superior de radices pro evitar ambiguitates e idiosyncrasias.
Le differentia inter un Esperanto con pauc radices e un Ido ric in radices differente ha se considerabilemente reduce con le tempore. De facto, Esperanto se ha gradualmente arricchite pro cambiar officialmente de 2.629 radices in le Fundamento a 4.444 in le Baza Radikaro Oficiala del fin del seculo XX. Per exemplo, a imitation de Ido 'akuzar', le verbo 'akuzi' esseva introducte al lato de 'kulpigi' pro render 'accusar'.
Ergo, Esperanto forma multe terminos como 'malbona' o 'maldekstra' per lor contrarios prefixate per 'mal-': 'malbona' = 'contrario de bon', 'malbona' = 'malbona'. In vice, Ido, ben que anque capace de definir le mesme parolas per lor contrarios ('desgranda', 'desbona', etc.), possede etiam parolas specific pro definir positivemente iste notiones (assatis, 'petit' se dice 'mikra', 'mal' se dice 'mala', etc.). Assi, plure esperantistas introduciva radices simplice concorrente con formas con 'mal-': 'ovri' veniva a competir con 'malfermi' pro significar 'aperir'. Sur iste puncto, Esperanto se ha gradualmente approximate a Ido e le differentia actual inter le duo linguas non es plus multo grande.[cita necessari]
Il ha anque un differentia in le tractamento de certe parolas. In Ido, 'genitoro' significa 'parent'. Ben que sia possibile usar 'genitorulo' e 'genitorino', il es plus usual usar 'patro' pro 'patre' e 'matro' pro 'matre'. Isto es un cammino que Esperanto non prende, usante un sol radice in iste caso: 'patro' pro 'patre', 'patrino' pro 'matre' (feminin de 'patre') e 'gepatroj' pro 'parentes'. Le prefixo 'ge-' exprime ambos generes in Esperanto como in Ido.
Literatura
[modificar | modificar fonte]Le litteratura in Ido comenciava de maniera splendide, ma post le crise de 1927-28, le movimento idista e su litteratura esseva al bordo del morte pro un longe periodo de tempore. Notabile de iste epocha es alcun libres como "Makedonia a la Makedoniani". Iste texto, que sempre es actual, esseva scripte in 1913. Al mesme tempore appariva le classico "Nova Horizonti", un obra philosophic e francmason de J. Barral.
Durante le prime guerra mundial, appareva "Buddho e lua doktrino", que tractava del doctrina buddhista. In 1923, un altere obra remarkable appariva, un anthologia del litteratura hungare de ille epocha. Le textos traducite esseva in ido classic e habeva al mesme tempore un stilo elegante. Durante le annos 20, le idistas catholic traduceva vidas de sanctos. Un excellente libro es le traduction del drama francese de Jean Racine intitulate "Ester", traducite per le clerc Guignon. Iste libro es un del culmines del litteratura in Ido.
On asseverava que Ido non esseva apte pro poesia, pois su function esseva simple communication. Tamen, multe poetas sentiva se attrahite per le euphonia e le expressivitate de Ido e, in consequentia, componeva poesias. Durante le annos sequente, multe poesias esseva compose. Le poeta plus eminente in Ido es Andreas Juste. Le alte qualitate de su poesias e su grande productivitate es notabile. Altere poetas include Luis Pasko (hispano), Jean Houillon (francese), Gilbert H. Richardson (anglese), Jules Gross (francese), e alteres. Hodie, destacant es Heidi Neussner (germano), Friedrich Porzenheim (germano), e Gonçalo Neves (portugese). Anque notabile es le irlandese Tatanka.
Il es notabile que Andreas Juste revivificava le litteratura in Ido. Ille scribeva un anthologia del litteratura in Ido ab le initios usque le annos 40. In tempores recente, Hans Stuifbergen se distingue con su traduction del vita del poeta francese Arthur Rimbaud.
In le fiction scientific, destaca G. T. Romanin, con "La suno di Tiahuanako" publicate prime tempore in 2004. In 2005, le satira "Skandalo en Roseringen" sequiva, editate per le editor idista Editerio Krayono. Le grande sensation litterari de 2005 esseva "La Sucedanto", un roman de detectivos del argentino Eduardo A. Rodi, qui anque publicava su secunde roman in Ido, "Narkotanti". In le campo de fiction scientific, on pote mentionar le mexicano Jose Cossio Ramirez, con "Aventuri dil Amazonia: Unesma Kontakto" (2006), e "L' Aventuri dil Amazonia II: Gravito Zero" (2007).
In 2006, "GDR 66" appariva in Germania del Est, de Robert Pontnau (Francia). Le Princepito (La Princeto) e Pinocchio de Carlo Collodi esseva traducite e editate, ambes obras traducite per le hispano Fernando Tejón. Ille tamben traduceva "Romeo e Julieta" de Shakespeare.
In le presente, Brian E. Drake se distingue como un del principal autores in iste lingua, con publicaciones tanto original como traductiones.
Publicationes
[modificar | modificar fonte]Ido ha un numero de publicationes al quales on pote subscriber se o descargar gratuitemente, in le major parte del casos. Kuriero Internaciona es un magazin producite in Francia cata pauc menses con un varietate de themas. Adavane! es un magazin producite per le Societate Ido hispan cada duo menses, que contine un varietate de themas, assi como etiam dece paginas de obras traducite ex altere linguas. Progreso es le organo official del movimento Ido e existe desde le initio del movimento in 1908. Altere sitios pote esser trovate con diversas contos, fabulas o proverbes, junte con pauc libros del Biblia traducite a Ido a scala minor. Le sito publikaji ha pauc podcasts in Ido, junte con diversas cantos e altere material recordate.
Wikipedia include un edition in Ido (conocite in Ido como Wikipedio); in januario 2012, illo esseva le 81esime Wikipedia le plus visitate.
Exemplos
[modificar | modificar fonte]Patrenostre in ido
[modificar | modificar fonte]Patro nia, qua esas en la cielo, tua nomo santigesez; tua regno advenez; tua volo facesez quale en la cielo tale anke sur la tero. Donez a ni cadie l'omnadiala pano, e pardonez a ni nia ofensi, quale anke ni pardonas a nia ofensanti, e ne duktez ni aden la tento, ma liberigez ni del malajo.
Texto exemplar in ido
[modificar | modificar fonte]Por homo vere civilizita, filozofo o yuristo, la konoco di Latina esas dezirinda, ma linguo internaciona esas utila por la komunikado moderna de un lando al altra.
Magazines in ido
[modificar | modificar fonte]Referentias
- ↑ De Beaufront, Louis (2004). Pronunco dil vokali (ido) (PDF). Kompleta Gramatiko detaloza di la linguo internaciona Ido. Krayono.
- ↑ De Beaufront, L (2004). Acento tonika. Kompleta Gramatiko Detaloza di Ido 11–12.
- ↑ Dyer, Luther H (1923). The Problem of an International Auxiliary Language and its Solution in Ido, 101–121.
Ligamines externe
[modificar | modificar fonte]- (ido) Ido Wiktionary
- (ido) Uniono por la Linguo Internaciona Ido (ULI)
- (germano) Die Internetpräsenz der Deutschen Ido-Gesellschaft - La interret-loko dil Germana Ido-Societo
- (francese) Ido-France
- (espaniol) IdoHispania. La página web oficial de la Ido Societo Hispana
- (anglese) Ido Quick Reference Archived 2012-10-02 at the Wayback Machine
- (anglese) English-Ido Dictionary by L.H. Dyer
- (anglese) The international language Ido - improved Esperanto
- (anglese) Ido for All. English course for learning Ido Archived 2012-01-19 at the Wayback Machine
- (anglese) (ido) Louis de Beaufront, Louis Couturat, Paul Hugon, English-international dictionary (1908) super https://www.archive.org