մեծ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [mɛt͡s]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ մեծ
վանկեր՝ մեծ
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Բնիկ հնդեվրոպական՝ *meg՛a-՝ *meg՛(h)- «մեծ» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն mahā-, ալբաներեն madh, լատիներեն magnus, գոթերեն mikils, թոխարերեն Ա mak, Բ makā «մեծ»։
Գոյական
- ծավալով՝ չափսերով սովորականից՝ միջինից կամ հարկ եղածից ավելին, խոշոր ◆ Մեծ քար՝ կոշիկ՝ զգեստ։
- ընդարձակ, ընդարձակատարած, լայնատարած ◆ Մեծ հարթավայր։
- քանակով՝ թվով շատ, բազմաթիվ, բազմաքանակ ◆ Մեծ բազմություն։
- ուժգնությամբ՝ հաճախականությամբ՝ զորությամբ նշանակալից, զորավոր, ուժեղ ◆ Մեծ հարված՝ ուժ։
- զգալի, նշանակալից, նշանավոր ◆ Մեծ հաջողություն՝ դժվարություն՝ բավականություն։
- կարևոր, իր նշանակությամբ՝ դերով շատ խոշոր ◆ Այո, մեծ, պատմականորեն պատասխանատու խնդիրներ էին ընկած սովետական մեղադրողի ուսին։ (Ա. Պոլտորակ)
- թանկ, թանկագին ◆ Մեծ գանձ՝ փող։
- մարդու հատկությունը ցույց տվող գոյականների հետ սաստկացուցիչ իմաստ ունի՝ չափազանց, շատ նշանակությամբ
- անվանի, տաղանդավոր, շատ, շնորհալի, որևէ տեսակետից մեծատաղանդ
- մեծահասակ, հասակավոր ◆ Մեծերի մոտ նա կարողանում էր իրեն պահել հարկ եղած չափավորության սահմաններում։
- արժեքավոր, նշանակալից, մեծարժեք ◆ Ով որ մեծ որսով կգա Սուրբ-Սարգիս, նա էլ կլինի ժառանգի Ավագիս։ (Վ.Միրաքյան)
- շատ նշանավոր՝ անմոռաց (թողած տպավորությամբ, կարևորությամբ, ուրախալիությամբ և այլն) ◆ Ինձ համար մեծ օր էր, երբ այդ նորությունը հասավ։
- մարմնեղ, խոշորամարմին, խոշորակազմ ◆ Լամբերը սեղմեց մեր ձեռքը մեծ և ժպտուն։ (Տենցինգ)
- սաստիկ, ուժգին, խոր ◆ Մեծ վիշտ՝ ուրախություն՝ տառապանք։
- բարձր դիրք՝ պաշտոն ունեցող, մեծավոր ◆ Արաբների մեծն առաջ եկավ և խնդրեց բանակցությունների համար իրեն թույլ տալ հրամանատարի մոտ գնալ։
- ավագ (համեմատական կերպով՝ ըստ դիրքի կամ տարիքի) ◆ Մռայլ թամադեն բեղերն ոլորեց, նրա հետ վերցրին լիք բաժակները բոլոր մեծերը՝ գյուղի տերերը։ Հովհաննես Թումանյան
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- խոշոր, հսկա, հսկայական, ահագին, աժդահա, ահռելի, վիթխարի, ստվար, մեծղի, մեծկակ, մեծկեկ, հաղթ, (գվռ․) բետ, կոլլո, կոմբ, ջոջ, ջոջիկ, ջոջկեկ, մեծողի, ղոլոլա, տզման, տռտռա, զմփո, զռփ, զռփո
- ընդարձակ, ընդարձակածավալ, ընդարձակատարած, լայնատարած, լայնածավալ, մեծատարած, մեծածավալ
- բազմաթիվ, բազմաքանակ, մեծաքանակ, մեծաթիվ, բյուր, բյուրաքանակ, բյուրաթիվ
- բարձր, վեհ, վսեմ,
- տե՛ս ուժեղ
- տե՛ս նշանավոր
- տե՛ս նշանակալից
- տե՛ս թանկ
- տե՛ս հասակավոր
- տե՛ս մարմնեղ
- տե՛ս սաստիկ, խոր
- տե՛ս մեծավոր
- տե՛ս ավագ
- տե՛ս պետ
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- Մեծ Արջ կամ Մեծ Սայլ - (աստղգ․) երկնակամարի հյուսիսային կիսագնդի համաստեղծություններից մեկը
- մեծ բերան - նույնն է՝ մեծաբերան
- Մեծ եռյակ - ֆաշիստական գերմանիայի դեմ 1941-1945թթ. պատերազմում դաշնակցած երեք գլխավոր տերությունները ՍՍՀՄ-ը, ԱՄՆ-ը և Անգլիան
- մեծ էշը ախոռում թողնել՝ մոռանալ՝ պահել - ամենակարևոր բանը անուշադրության մատնել
- մեծ թիքեն ականջը թողնել - կտոր-կտոր անել, ջարդուփշուր անել այնպես, որ ականջից մեծ կտոր չլինի
- մեծ-մեժ խոսել - մեծախոսել
- մեծ կտորը ականջը թողնել - կտոր-կտոր անել, ջարդուփշուր անել այնպես, որ ականջից մեծ կտոր չլինի
- մեծ կտորը ականջը մնալ - սաստիկ ջարդ ուտել, ջարդուփշուր լինել
- մեծ հասարակություն
- բազմաքանակ հասարակություն
- հասարակության բարձր խավերը, արիստոկրատական խավը
- մեծ մահ - ժանտախտ
- մեծ մատ - բութ մատ
- մեծ մասամբ
- մեծավ մասամբ (հնց․), մեծ մասով, գլխավորապես, հիմնականում
- ավելի հաճախ, առավելապես
- Մեծ Շուն (աստղգ․) - հարավային երկնակամարի համաստեղություններից մեկը
- Մեծ պաս (եկեղ․) - յոթ շաբաթյա պասը բուն բարեկենդանից մինչև զատիկ
- մեծ ուղեղ - նույնն է՝ գլխուղեղ
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։