Jump to content

Դրյու Վայսման

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դրյու Վայսման
Դիմանկար
Ծնվել էսեպտեմբերի 7, 1959(1959-09-07)[1] (65 տարեկան)
ԾննդավայրԼեքսինգթոն, Միդլսեքս շրջան, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Կրոնհուդայականություն
ԿրթությունԲրանդեյսի համալսարան (1981)[2] և Բոստոնի համալսարան (1987)[2]
Մասնագիտությունհետազոտող, կենսաքիմիկոս, կենսաբան և համալսարանի դասախոս
ԱշխատավայրՓենսիլվանիայի համալսարանի Փերելմանի անվան բժշկական դպրոց[3], Փենսիլվանիայի համալսարան[4] և Փենսիլվանիայի համալսարան[5]
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԱրվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
 Drew Weissman Վիքիպահեստում

Դրյու Վայսման (անգլ.՝ Drew Weissman, սեպտեմբերի 7, 1959(1959-09-07)[1], Լեքսինգթոն, Միդլսեքս շրջան, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ), ամերիկացի բժիշկ և իմունոլոգ, հայտնի ՌՆԹ-ի կենսաբանության մեջ իր ներդրումով։ Վայսմանը պատվաստանյութերի հետազոտության ոլորտում Ռոբերթսի ընտանիքի առաջին պրոֆեսորն է, ՌՆԹ-ի նորարարության Պենի ինստիտուտի տնօրենը և Փենսիլվանիայի համալսարանի Պերելմանի բժշկական դպրոցի բժշկության պրոֆեսորը։

Վայսմանի աշխատանքն ընկած է mRNA պատվաստանյութերի մշակման հիմքում, որոնցից ամենահայտնին COVID-19-ի դեմ պատվաստանյութերն են, որոնք արտադրվել են BioNTech/Pfizer և Moderna-ի կողմից[20]։ 2023 թվականին Վայսմանը կենսաքիմիկոս Կատալին Կարիկոյի հետ համատեղ ֆիզիոլոգիայի և բժշկության Նոբելյան մրցանակ ստացավ, «նուկլեոզիդային բազայի փոփոխությունների վերաբերյալ իրենց հայտնագործությունների համար։ Հայտնագործությունները հնարավորություն տվեցին մշակել արդյունավետ mRNA պատվաստանյութեր COVID-19-ի դեմ»[21][22]։ Վայսմանը բազմաթիվ մրցանակների դափնեկիր և համահեղինակ է, այդ թվում նաև հեղինակավոր Lasker–DeBakey Clinical Medical Research Award-ը։ 2022 թվականին նա ընտրվել է Բժշկության ազգային ակադեմիայի[23], ինչպես նաև Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա անդամ[24]։

Վաղ կյանք և կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վայսմանը ծնվել է Լեքսինգթոնում, Մասաչուսեթս, 1959 թվականի սեպտեմբերի 7-ին[25], Հալ և Ադել Վայսմանների ընտանիքում[26]։ Հալը հրեա է, իսկ Ադելը` իտալացի[27][28]։ Թեև նրա մայրը չընդունեց հուդայականությունը, նա մեծացավ հրեական բոլոր տոները նշելով[29]։ Նա մեծացել է Լեքսինգթոնում, Մասաչուսեթս[30] և հաճախել Լեքսինգթոնի ավագ դպրոցը, որն ավարտել է 1977 թվականիn[31]:

Վայսմանը իր կենսաքիմիայի և ֆերմենտաբանության բակալավրի և մագիստրոսի կոչումը ստացել է Բրանդեյսի համալսարանից 1981 թվականին, և աշխատել Ջերալդ Ֆասմանի լաբորատորիայում[32]։ 1987 թվականին նա ավարտել է իմունոլոգիայի և մանրէաբանության ասպիրանտուրան և դոկտորի գիտական աստիճան է ստացել Բոստոնի համալսարանում[33]։ Այնուհետ Վայսմանը օրդինատուրա անցավ Բեթ Իսրայել Սարկավագ բժշկական կենտրոնում, որից հետո կրթաթոշակ ստացավ Առողջապահության ազգային ինստիտուտում (NIH)՝ Էնթոնի Ֆաուչիի ղեկավարությամբ, ով այն ժամանակ Ալերգիայի և վարակիչ հիվանդությունների ազգային ինստիտուտի տնօրեն էր[34]։

Կարիերա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վայսմանը Կատարին Կարիկոյի հետ, 2022

1997 թվականին Վայսմանը տեղափոխվեց Փենսիլվանիայի համալսարան։ Նա այժմ համալսարանի պատվաստանյութերի հետազոտության գծով Ռոբերտսի ընտանիքի պրոֆեսորն է[35]։

Համալսարանում Վայսմանը, լուսապատճենահանման սարքի մոտ, հանդիպեց իր ապագա գործընկերոջը՝ Կատալին Կարիկոյին։ Այնտեղ, նրանք միմյանց կարեկցեցին ՌՆԹ-ի հետազոտության սուղ ֆինանսավորման համար։ Այդ ժամանակ Կարիկոն ՌՆԹ թերապիան փորձարկում էր ուղեղային հիվանդությունների և ինսուլտների դեպքում[36]։ Իմունոլոգ Վայսմանը սկսեց համագործակցել կենսաքիմիկոս Կարիկոյի հետ, ով իր ուշադրությունը կենտրոնացրեց ՌՆԹ տեխնոլոգիայի կիրառմանը պատվաստանյութերում[37]։ Վայսմանի աջակցությունը Կարիկոյին, հետազոտությունը շարունակելու և ընդլայնելու տեսակետից, վճռորոշ էր։ Կամաց-կամաց նրանք սկսեցին առաջ տանել տեխնոլոգիան՝ մեկ առ մեկ լուծելով խնդիրները։ Իրենց աշխատանքի համար ֆինանսավորում և ճանաչում ձեռք բերելու դժվարության մասին Վայսմանը մեկնաբանել է. «Ողջ ճանապարհին մենք ստիպված էինք պայքարել»[38]։

Հիմնական գիտական խոչընդոտներից մեկը որ նրանք առերեսվեցին, այն էր, որ ՌՆԹ-ն, որպես կողմնակի ազդեցություն, անցանկալի իմունային և բորբոքային ռեակցիաներ էր առաջացնում։ 2005 թվականից սկսած նրանք հրապարակեցին մի քանի նշանակալի հետազոտություններ, որոնք սինթետիկ նուկլեոզիդներն օգտագործում էին ՌՆԹ-ն մոդֆիկացնելու և օրգանիզմում դրա դեգրադացիան կանխելու համար[39][40]։ Այս ճեղքումը հիմք դրեց ՌՆԹ թերապիայի կիրառման համար, թեև, այդ ժամանակ, այն քիչ ուշադրության արժանացավ[41]։

Վայսմանը և Կարիկոն մեկ այլ կարևոր դժվարություն հաղթահարեցին՝ մՌՆԹ-ն լիպիդային նանոմասնիկների մեջ փաթեթավորելու տեխնիկա մշակեցին, դեղամիջոցների առաքման նոր համակարգ mRNA-ի համար, որը պաշտպանում է փխրուն մոլեկուլը, մինչև այն մարմնի ցանկալի հատված հասնի։ [42] Առաքման համակարգի արդյունավետությունը նրանք ցույց տվեցին կենդանիների վրա[43]։

2006 թվականին Վայսմանը և Կարիկոն RNARx-ը հիմնեցին։ Նրանց նպատակն էր ՌՆԹ թերապիայի նոր մեթոդներ մշակել։ 2020 թվականին նրանց մոդիֆիկաված ՌՆԹ տեխնոլոգիան դարձավ Pfizer/BioNTech և Moderna COVID-19 պատվաստանյութերի հիմնարար բաղադրիչը, որոնք գործարկվեցին՝ ընդդեմ COVID-19 համաճարակի ողջ աշխարհում[44]։ Վայսմանը համագործակցում է Թաիլանդի Չուլալոնգկորն համալսարանի գիտնականների հետ։ Վերջին շրջանում զբաղված է երկրի և հարևան ցածր և միջին եկամուտ ունեցող երկրների համար COVID-19 պատվաստանյութեր մշակելով և մատակարարելով[20][45][46]։

Վայսմանի լաբորատորիան շարունակում է ակտիվորեն ուսումնասիրել mRNA-ի օգտագործումը հաջորդ սերնդի պատվաստանյութերի, գեների խմբագրման և mRNA թերապևտիկ միջոցների համար։ Նախագծերը ներառում են համակորոնավիրուսային պատվաստանյութերի մշակում, գեների խմբագրման տեխնոլոգիա՝ հնարավորություն տալու բացակայող հակամարմիններ առաջացնել և սուր բորբոքային հիվանդություններ բուժել[47]։ Վայսմանը հույս ունի, որ mRNA տեխնոլոգիան կարող է օգտագործվել գրիպի, հերպեսի և ՄԻԱՎ-ի դեմ պատվաստանյութեր մշակելու համար[30]։

Ճանաչում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

mRNA-ի հետ կապված աշխատանքի համար Վայսմանը և Կարիկոն արժանացել են 2023 թվականի ֆիզիոլոգիայի կամ բժշկության Նոբելյան մրցանակի[48], 2020 թվականի Ռոզենստիել մրցանակի[49], Լուիզա Գրոս Հորվիցի մրցանակի[50],, Ալբանի բժշկական կենտրոնի մրցանակի[51], Lasker-DeBakey Clinical Medical Research Award-ի[52], և BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award-ի[53]։

Վայսմանը պատվավոր կոչում է ստացել Դրեքսելի համալսարանի բժշկական քոլեջի կողմից[30]։ 2021 թվականին նա արժանացել է Աստուրիայի արքայադստրի մրցանակին, գիտական հետազոտությունների անվանակարգում[54]։ 2022 թվականին նա արժանացել է բժշկագիտության առաջընթացի մրցանակի՝ ԳԱԱ Ջեսի Սթիվենսոն Կովալենկոյի մեդալի[55] Կատալին Կարիկոյի հետ համատեղ, նաև Ճապոնիայի մրցանակի[56] 2022 թվականին նա նաև ստացել է Ռոբերտ Կոխի մրցանակը[57] և կենսադեղագործական գիտության ոլորտում Թանգ մրցանակը, Ամերիկյան նվաճումների ակադեմիայի «Ոսկե թիթեղ» մրցանակը[58], Վայսմանը ընտրվել է Բժշկության ազգային ակադեմիայի և Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիայի անդամ[59][60]։ 2023 թվականին նա արժանացել է Իսրայելի «Տեխնիոնի Հարվի» մրցանակին (շնորհվել է 2021 թվականի համար)[61]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ — 1973.
  2. ↑ 2,0 2,1 Krammer F., Palese P. Profile of Katalin Karikó and Drew Weissman: 2023 Nobel laureates in Physiology or Medicine // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum — [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2024. — Vol. 121, Iss. 9. — P. e2400423121. — ISSN 0027-8424; 1091-6490 — doi:10.1073/PNAS.2400423121 — PMID:38381788
  3. ↑ https://www.med.upenn.edu/apps/faculty/index.php/g275/p20322
  4. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  5. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  6. ↑ https://www.rtve.es/noticias/20210623/premios-princesa-asturias-2021-investigacion-cientifica/2108722.shtml
  7. ↑ https://www.theguardian.com/world/2021/sep/10/scientists-egos-key-barrier-to-progress-covid-vaccine-pioneer-katalin-kariko
  8. ↑ https://www.amacad.org/new-members-2022
  9. ↑ https://www.brandeis.edu/rosenstiel/rosenstiel-award/past.html
  10. ↑ https://www.cuimc.columbia.edu/research/louisa-gross-horwitz-prize/horwitz-prize-awardees
  11. ↑ https://www.nasonline.org/programs/awards/kovalenko-medal.html
  12. ↑ https://warrenalpert.org/prize-recipients/drew-weissman
  13. ↑ https://engage.amc.edu/wp-content/uploads/2022/12/AlbanyPrize_PastRecipients_2023.pdf
  14. ↑ https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2023/press-release/
  15. ↑ Drew Weissman
  16. ↑ https://laskerfoundation.org/award/clinical/
  17. ↑ https://www.pauljanssenaward.com/winners
  18. ↑ https://www.cancerresearch.org/william-b-coley-award
  19. ↑ https://thejohnscottaward.github.io/jsc/2011-recent.html
  20. ↑ 20,0 20,1 «This Philly Scientist's Technology Helped Make the Pfizer COVID-19 Vaccine Possible». 2020 թ․ նոյեմբերի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
  21. ↑ «Covid | Premio Nobel de Medicina 2023: qué es el ARN mensajero por el que premiaron a Katalin Karikó y Drew Weissman». BBC News (իսպաներեն). 2023 թ․ հոկտեմբերի 2. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  22. ↑ «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2023». NobelPrize.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  23. ↑ «NAM Members Katalin Karikó and Drew Weissman Receive Nobel Prize in Medicine». National Academy of Medicine. 2023 թ․ հոկտեմբերի 2.
  24. ↑ «Drew Weissman». American Academy of Arts & Sciences (անգլերեն). 2023 թ․ հոկտեմբերի 5.
  25. ↑ «Drew Weissman». nobelprize.org. 2023 թ․ հոկտեմբերի 2. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  26. ↑ O’Kane, Caitlin (2023 թ․ հոկտեմբերի 6). «This Nobel Prize winner's call to his parents has gone viral. But they always thought he could win it». CBS News. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
  27. ↑ «Drew Weissman, Katalin Karikó win Nobel in medicine for enabling mRNA COVID vaccines». www.timesofisrael.com.
  28. ↑ «Jewish American scientist wins Nobel Prize in Medicine for COVID vaccine». The Jerusalem Post. 2023 թ․ հոկտեմբերի 2.
  29. ↑ Agencies and ToI Staff. «Drew Weissman, Katalin Karikó win Nobel in medicine for enabling mRNA COVID vaccines». www.timesofisrael.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Johnson, Carolyn Y. (2021 թ․ հոկտեմբերի 1). «A scientific hunch. Then silence. Until the world needed a lifesaving vaccine». The Washington Post. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  31. ↑ «An Overview of Vaccines».
  32. ↑ «The Brandeis alum whose research may lead to a COVID-19 vaccine». BrandeisNOW (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 8-ին.
  33. ↑ «Drew Weissman | Faculty | About Us | Perelman School of Medicine | Perelman School of Medicine at the University of Pennsylvania». www.med.upenn.edu (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 8-ին.
  34. ↑ Johnson, Carolyn Y. «A gamble pays off in 'spectacular success': How the leading coronavirus vaccines made it to the finish line». The Washington Post (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0190-8286. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 8-ին.
  35. ↑ «Drew Weissman, MD, PhD profile». www.pennmedicine.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 8-ին.
  36. ↑ «Drew Weissman, l'architecte des vaccins contre le Covid-19». LEFIGARO (ֆրանսերեն). 2020 թ․ դեկտեմբերի 24. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 8-ին.
  37. ↑ Franzoni, Chiara; Stephan, Paula; Veugelers, Reinhilde (2021 թ․ հունիս). «Funding Risky Research». doi:10.3386/w28905. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  38. ↑ De George, Matthew (2021). «The Vaccine Trenches» (PDF). The Pennsylvania Gazette. No. May/June. էջեր 42–49.
  39. ↑ Hogan, Michael J.; Pardi, Norbert (2022 թ․ հունվարի 27). «mRNA Vaccines in the COVID-19 Pandemic and Beyond». Annual Review of Medicine (անգլերեն). 73 (1): 17–39. doi:10.1146/annurev-med-042420-112725. ISSN 0066-4219. PMID 34669432. S2CID 239050929.
  40. ↑ Katalin Karikó; Michael Buckstein; Houping Ni; Drew Weissman (2005년 Օգոստոս). «Suppression of RNA recognition by Toll-like receptors: the impact of nucleoside modification and the evolutionary origin of RNA». Immunity (անգլերեն). 23 (2): 165–75. doi:10.1016/J.IMMUNI.2005.06.008. ISSN 1074-7613. PMID 16111635. Wikidata Q24316383.
  41. ↑ Kolata, Gina (2021 թ․ ապրիլի 8). «Long Overlooked, Kati Kariko Helped Shield the World From the Coronavirus». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  42. ↑ Żak, Magdalena M.; Zangi, Lior (2021 թ․ հոկտեմբերի 13). «Lipid Nanoparticles for Organ-Specific mRNA Therapeutic Delivery». Pharmaceutics. 13 (10): 1675. doi:10.3390/pharmaceutics13101675. ISSN 1999-4923. PMC 8538155. PMID 34683969.
  43. ↑ «Katalin Karikó and Drew Weissman». National Academy of Sciences.
  44. ↑ «Understanding mRNA COVID-19 Vaccines». Center for Disease Control and Prevention. 2021 թ․ մարտի 4. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  45. ↑ «Chula Medicine Announced the Success of Clinical Trials for the "ChulaCov19" Vaccine». Chulalongkorn University. 2021 թ․ օգոստոսի 23.
  46. ↑ Saengmanee, Pattarawadee (2021 թ․ հունիսի 15). «Leading by example». Bangkok Post (անգլերեն).
  47. ↑ Siddiqui, Imran (2021 թ․ ապրիլի 6). «Penn professor whose mRNA research paved way for COVID-19 vaccine is leading new treatments». www.thedp.com (ամերիկյան անգլերեն).
  48. ↑ «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2023». NobelPrize.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  49. ↑ «Lewis S. Rosenstiel Award for Distinguished Work in Basic Medical Research». www.brandeis.edu (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 23-ին.
  50. ↑ «The Louisa Gross Horwitz Prize». Columbia University Irving Medical Center. 2018 թ․ հունիսի 14. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  51. ↑ Albany Medical Center Prize 2021
  52. ↑ Hofschneider, Mark. «Modified mRNA vaccines». Lasker Foundation. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  53. ↑ «Find out about the BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award». Premios Fronteras.
  54. ↑ IT, Developed with webControl CMS by Intermark. «Katalin Karikó, Drew Weissman, Philip Felgner, Uğur Şahin, Özlem Türeci, Derrick Rossi and Sarah Gilbert – Laureates – Princess of Asturias Awards». The Princess of Asturias Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից 2023-04-14-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  55. ↑ «Jessie Stevenson Kovalenko Medal». www.nasonline.org.
  56. ↑ «The Japan Prize Foundation». The Japan Prize Foundation.
  57. ↑ «Aktuelle Presse-Informationen». www.robert-koch-stiftung.de.
  58. ↑ «Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement». www.achievement.org. American Academy of Achievement.
  59. ↑ «Tang Prize | Media | 2022 Tang Prize in Biopharmaceutical Science Honors Three Scientists for Developing COVID-19 mRNA Vaccines». www.tang-prize.org.
  60. ↑ «Awards and Accolades | The Weissman Lab | Perelman School of Medicine at the University of Pennsylvania». www.med.upenn.edu.
  61. ↑ «Harvey Prize 2021». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 23-ին.


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դրյու_Վայսման&oldid=10102250» էջից