Δυναστεία των Σεβήρων
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
H δυναστεία των Σεβήρων ήταν μία αυτοκρατορική δυναστεία, που κυβέρνησε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το διάστημα 193-235. Ιδρύθηκε από τον στρατηγό Σεπτίμιο Σεβήρο, που ανήλθε στην εξουσία μετά τη νίκη του στον εμφύλιο πόλεμο των ετών 193-197. Προηγήθηκε η δυναστεία των Αντωνίνων και ακολούθησε αυτή των Γορδίων.
Αν και ο Σεπτίμιος Σεβήρος αποκατέστησε με επιτυχία την ειρήνη μετά την αναστάτωση στα τέλη τού 2ου αι., η δυναστεία διαταράχθηκε από εξαιρετικά ασταθείς οικογενειακές σχέσεις και από συνεχή πολιτική αναταραχή, η οποία οδήγησε στην Κρίση τού 3ου αι.. Ήταν μία από τις τελευταίες δυναστείες της Ηγεμονίας, που ίδρυσε ο Αύγουστος.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σεπτίμιος Σεβήρος (193-211)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Λούκιος Σεπτίμιος Σεβήρος καταγόταν από οικογένεια ιππέων από τη Φοινίκη. Γεννήθηκε στη Ρωμαϊκή επαρχία ανθυπατική Αφρική, λατ. Africa proconsultaris (νυν Τυνησία-Λιβύη) στην περιοχή Μεγάλη Λέπτιδα (νυν Λιβύη). Από τη στρατιωτική υπηρεσία ανήλθε στο βαθμό τού υπάτου (consul), κατά τις βασιλείες των τελευταίων Αντωνίνων. Νυμφεύτηκε την Ιουλία Δόμνα, ευγενή από τη Συρία και απέκτησε δύο γιους, τον Καρακάλλα και τον Γέτα. Το 192 απεβίωσε ο τελευταίος των Αντωνίνων, ο Κόμμοδος και ακολούθησε πολιτική αναταραχή· τότε ο Σεβήρος ανακηρύχθηκε από τους λεγεωνάριούς του Αυτοκράτορας το 193 στο Νορικόν. Το 197 νίκησε τον τελευταίο που εξεγέρθηκε εναντίον του, τον Κλόδιο Αλβίνο στη μάχη τού Λούγδουνου (Λυών) και έτσι εξασφάλισε την αποκλειστική κυριαρχία στην Αυτοκρατορία.
Πολέμησε εναντίων των Πάρθων με επιτυχία· εκστράτευσε νικηφόρα εναντίον των βαρβαρικών επιδρομών στη Βρετανία και ξανάκτισε το τείχος τού Αδριανού. Στη Ρώμη οι σχέσεις του με τη Σύγκλητο ήταν πενιχρές, αλλά ήταν δημοφιλής στο λαό και στους στρατιώτες του, των οποίων το μισθό αύξησε. Το 197 έπαρχος τού Πραιτορίου (prefect Praetorium) έγινε ο Γάιος Φούλβιος Πλαυτιανός, αλλά η αρνητική του επιρροή έγινε αιτία να εκτελεστεί το 205· τον διαδέχθηκε ο νομικός Αιμίλιος Παπιανός. Ο Σεβήρος συνέχισε τις επίσημες διώξεις των Χριστιανών και των Εβραίων, καθώς ήταν οι μόνες ομάδες που δεν αφομοίωναν τις πεποιθήσεις τους στην επίσημη συγκριτιστική πίστη.
Απεβίωσε, καθώς ήταν σε εκστρατεία στη Βρετανία. Τον διαδέχθηκαν οι γιοί του: ο Καρακάλλας (βασ. 198-217), που κατά τους δέκα πρώτους μήνες συγκυβέρνησε με τον αδελφό του Γέτα (βασ. 189)· κυβέρνησαν υπό την επιρροή της μητέρας τους Ιουλίας Δόμνας.
Καρακάλλας (198-217)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Λεύκιος Σεπτίμιος Βασσιανός γεννήθηκε στο Λούγδουνον (Λυών) της Γαλατίας και ήταν ο πρώτος γιος τού Σεβήρου. Το παρωνύμιο Καρακάλλας το απέκτησε από τον Γαλατικό χιτώνα με κουκούλα, που συνήθιζε να φέρει ακόμη και στον ύπνο του. Από το 198 ο πατέρας του τον είχε συναυτοκράτορα. Το 211 απεβίωσε ο Σεβήρος και ο Καρακάλλας ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας μαζί με τον αδελφό του Γέτα. Η μεταξύ τους σύγκρουση κορυφώθηκε με τον φόνο τού Γέτα από τον Καρακάλλα, δέκα μήνες μετά που ανέλαβαν την αρχή. Ο Καρακάλλας έμεινε γνωστός για τις πλούσιες παροχές στους λεγεονάριους και την πρωτοφανή σκληρότητα, που επέτρεπε τον φόνο σε θεωρούμενους εχθρούς και στασιαστές. Από τα κτήρια που οικοδόμησε κατά τα έξι έτη εξουσίας του, εκείνο που επέζησε περισσότερο είναι τα λουτρά (thermae) τού Καρακάλλα στη Ρώμη. Ενώ ήταν σε εκστρατεία εναντίον των Πάρθων, τον φόνευσε ένας από την Πραιτοριανή Φρουρά.
Ηλιογάβαλος (218-222)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο μικρανιψιός τού Σεβήρου, ο Βάριος Άβιτος Βασσιανός γεννήθηκε το 205 και αργότερα έλαβε το όνομα Μάρκος Αυρήλιος Αντώνιος. Η γιαγιά του Ιουλία Μαίσα ήταν από τη Συρία, κόρη τού ιερέα τού θεού Ελεγάβαλ, ο οποίος λατρευόταν ως ένας μεγάλος μαύρος λίθος, που ήταν βαίτυλος (μετεωρίτης). Όταν ο Βάριος Άβιτος Βασσιανός έγινε σε μικρή ηλικία ιερέας τού θεού αυτού, ονομάστηκε Ελαγάβαλος (Ηλιογάβαλος). Η Ιουλία Μαίσα ήταν αδελφή της Ιουλίας Δόμνας, συζύγου τού Σεπτίμιου Σεβήρου. Το 217 ο έπαρχος της Πραιτοριανής Φρουράς Μακρίνος είχε διατάξει τον φόνο τού Καρακάλλα και είχε γίνει Αυτοκράτορας. Δεν πλήρωσε τα προνόμια των στρατιωτών και τους άφησε να διαχειμάσουν στη Συρία, όπου γνώρισαν τον Ηλιογάβαλο. Η Ιουλία Μαίσα, χρησιμοποίησε τον τεράστιο πλούτο της και έπεισε την 3η λεγεώνα στην Έμεσα (νυν Χομς) -λέγοντας στους στρατιώτες, ότι ο 13χρονος Ηλιογάβαλος ήταν νόθος γιος τού Καρακάλλα- να ορκιστούν πίστη σε αυτόν. Οι λεγεωνάριοι τού φόρεσαν την πορφύρα και το στέμμα τού Αυτοκράτορα. Ο Μακρίνος ήλθε με στρατό και σε μάχη κοντά στην Αντιόχεια, νικήθηκε και σκοτώθηκε, 14 μήνες μετά που ανέλαβε την εξουσία.
Η τετραετής εξουσία τού Ηλιγάβαλου ήταν, αν θεωρήσουμε ότι δεν υπερβάλουν οι πηγές, εξωφρενική: σε συμπόσιο πλημμύρισε το δωμάτιο με ροδοπέταλα, ώστε πνίγηκαν οι καλεσμένοι· παντρεύτηκε μία Εστιάδα παρθένο -πράγμα απαγορευμένο- και μετά τον εραστή του, ενώ ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του αυτοκράτειρα και επιθυμούσε να αλλάξει φύλο. Η εξουσία γινόταν από την μητέρα του Ιουλία Σοαιμιάδα και τη μητέρα της Ιουλία Μαίσα. Η τελευταία, βλέποντας ότι με τις υπερβολές του ίσως έχανε την εξουσία, τον έπεισε να ορίσει ως καίσαρα (i.e. διάδοχο) τον -κατά δύο έτη- μικρότερο εξάδελφό του Αλέξανδρο Σεβήρο. Αυτός ήταν δημοφιλής στους στρατιώτες, των οποίων η δυσαρέσκεια στον Ηλιογάβαλο αύξαινε. Βλέποντας αυτό ο Ηλιογάβαλος φθόνησε τον Αλέξανδρο και τον εκτόπισε από καίσαρα. Η Πραιτοριανή φρουρά εξοργίστηκε και στασίασε, σκοτώνοντας στο στρατόπεδο τον Ηλιογάβαλο με τη μητέρα του.
Αλέξανδρος Σεβήρος (222-235)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Μάρκος Ιούλιος Γέσσιος Βασσιανός Αλεξιανός, αποκαλούμενος Αλέξανδρος είχε υιοθετηθεί από τον Ηλιογάβαλο για να τον διαδεχθεί. Ο Ηλιογάβαλος ήταν εξάδελφός του, δύο έτη μεγαλύτερος και αντιδημοφιλής. Η υιοθεσία έγινε επειγόντως με προτροπή της γιαγιάς τους Ιουλίας Μαμαίας, γυναίκας ισχυρής και με επιρροή, η οποία είχε καταφέρει την 3η λεγεώνα να ανακηρύξει τον Ηλιογάβαλο Αυτοκράτορα.
Το 222 διαδόθηκε η φήμη, ότι ο Αλέξανδρος φονεύτηκε. Αυτό εξόργισε την Πραιτοριανή Φρουρά, που άρπαξε από το παλάτι τον Ηλιογάβαλο και τη μητέρα του, τους έσυρε στους δρόμους, τους σκότωσε και τους πέταξε στον Τίβερη. Έπειτα η Φρουρά ανακήρυξε τον Αλέξανδρο ως νέο Αυτοκράτορα. Ο 14ετής νέος, υπό την επιρροή της ικανής μητέρας του Ιουλίας Αβίτας Μαμαίας, αποκατέστησε τη μετριοπαθή πολιτική τού μεγάλου θείου του Σεπτίμιου Σεβήρου. Η άνοδος των Σασσανιδών ήταν η πιο μεγάλη πρόκληση τού 3ου αι. για τη Ρώμη.
Στην εκστρατεία του εναντίων των Γερμανών που εισέβαλαν στη Γαλατία, ηττήθηκε. Οι στρατιώτες του, δυσαρεστημένοι από την εκτέλεση τού πολέμου, τον ανέτρεψαν. Ακολούθησαν στρατηγοί, που έπειτα από εξέγερση γινόταν Αυτοκράτορες για λίγο χρόνο και των οποίων την εξουσία διεκδικούσαν άλλοι. Αυτό επέφερε εμφύλιο, χάος και οικονομική αναστάτωση: είναι η Κρίση τού 3ου αι.. Πρώτος ήταν ο Μαξιμίνος ο Θράξ και έπειτα από 50 έτη, όπου οι Αυτοκράτορες έμεναν για 2-3 έτη, την εξουσία ανέλαβε ο Διοκλητιανός.
Γενεαλογία των Σεβήρων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Simon Swain, Stephen Harrison and Jas Elsner (eds), Severan culture (Cambridge, CUP, 2007).
- Handy, Markus, Die Severer und das Heer (Berlin: Verlag Antike, 2009) (Studien zur Alten Geschichte, 10).
- Birley, Anthony R. Septimius Severus: The African Emperor (Routledge, London, 1999) ISBN 0415165911