Cynhadledd Potsdam

Cynhadledd Potsdam
Enghraifft o'r canlynol	cynhadledd, cytundeb
Gwlad	UDA ; Undeb Sofietaidd ; Prydain Fawr
Dechreuwyd	17 Gorffennaf 1945
Daeth i ben	2 Awst 1945
Rhagflaenwyd gan	Cynhadledd Yalta
Olynwyd gan	Cytundeb Paris (1947)
Lleoliad	Cecilienhof
Gwladwriaeth	yr Almaen
Rhanbarth	Potsdam
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Cynhadledd rhwng yr Undeb Sofietaidd, yr Unol Daleithiau a'r Deyrnas Unedig oedd Cynhadledd Potsdam, a gynhaliwyd yn syth wedi i'r ymladd ar gyfandir Ewrop ddod i ben. Nid oedd Ffrainc yn bresennol, ond fe'i llofnodwyd fel y ddogfen derfynol pŵer meddiannu. Cynhaliwyd y gynhadledd rhwng 17 Gorffennaf a 2 Awst 1945 ym Mhalas Cecilienhof yn Potsdam i'r de-orllewin o Berlin. Y cyfranogwyr yn y gynhadledd oedd arweinwyr y tair gwlad, Josef Stalin, Harry Truman a Winston Churchill, yn ogystal â'u gweinidogion tramor. Ar 27 Gorffennaf, bu’n rhaid i Churchill ymddiswyddo fel Prif Weinidog Prydain o ganlyniad i drechu etholiad a daeth Clement Attlee, arweinydd Llafur, yn ei le yn Potsdam.

Pwrpas y Gynhadledd oedd i ymgynnull i benderfynu sut i weinyddu’r Almaen, a oedd wedi cytuno i ildio’n ddiamod naw wythnos ynghynt ar yr 8 Mai (Diwrnod Buddugoliaeth yn Ewrop).^[1] Roedd nodau'r gynhadledd hefyd yn cynnwys sefydlu'r drefn ôl-ryfel, materion cytundeb heddwch, a gwrthweithio effeithiau'r rhyfel.

Roedd y ddogfen derfynol^[2] yn cynnwys darpariaethau y dylai'r pedwar pŵer buddugol gadw atynt, a phwysleisiodd fod y pedwar yn ceisio llywodraethu unedig yr Almaen ac y byddent yn rhannu cyfrifoldeb.

Yn ystod y gynhadledd, nododd y tair gwlad y canllawiau ar gyfer dilyn y polisi yn ystod meddiannaeth ac ailadeiladu'r Almaen ar ôl y Rhyfel. Yn ogystal, cyhoeddwyd datganiad a oedd yn cynnwys rhybudd i Japan o ildio llwyr neu wynebu ddinistr llwyr.

Dim gwahodd Ffrainc

Ar alwad yr Americanwyr, ni wahoddwyd Charles de Gaulle i Potsdam i gynrychioli Ffrainc, yn union fel y gwrthodwyd iddo gynrychiolaeth yn Yalta. Roedd y sarhad diplomyddol yma yn achos drwgdeimlad dwfn a pharhaol i de Gaulle.^[3] Roedd y rhesymau dros y penderfyniad yn cynnwys y tynnu croes bersonol hirsefydlog rhwng Franklin D. Roosevelt (cyn-Arlywydd yr UDA oedd wedi marw rhai misoedd ynghynt) a De Gaulle, anghydfodau parhaus dros barthau meddiannaeth Ffrainc ac America a'r gwrthdaro buddiannau Ffrainc a ragwelwyd dros ei hymerodraeth yn Indo-Tsieina Ffrengig,^[4] Roedd hefyd yn adlewyrchu barn Prydain ac Americanwyr bod amcanion strategol Ffrangeg mewn perthynas â llawer o eitemau ar agenda'r gynhadledd yn debygol o wrthddweud yr amcanion y cytunwyd arnynt Eingl-Americanaidd.^[5]

Cyd-destun

Roedd y Cynghreiriaid eisoes wedi cytuno yng Nghynhadledd Casablanca ym mis Ionawr 1943 i fynnu ildio'r Almaen yn ddiamod. Fodd bynnag, gyda Chynhadledd Tehran ym mis Rhagfyr 1943, roedd y Cynghreiriaid wedi gwneud eu hunain yn fwy a mwy meddylgar am beth i'w wneud â thiriogaethau'r Almaen ar ôl i'r Almaen gael ei threchu. Fodd bynnag, ni nodwyd rhai canllawiau sefydlog ar gyfer polisi meddiannaeth yn nhiriogaethau'r Almaen; ar y llaw arall, nid oedd y gynhadledd hon yn ddiystyriol o syniadau am raniad o'r Almaen yn amrywiol genhedloedd annibynnol.

Yng Nghynhadledd Yalta ym mis Chwefror 1945, pan oedd gorchfygiad yr Almaen yn amlwg, daethpwyd i gytundeb ar union derfynau parthau meddiannaeth y Cynghreiriaid. Penderfynwyd sefydlu Cyd-Gomisiwn Canolog i safoni rheolaeth y gwahanol barthau meddiannaeth. Gyda'r symudiad hwn, rhoddwyd y gorau i'r syniad o'r Almaen wedi'i rhannu'n amrywiol genhedloedd annibynnol.

Pan ddaeth yr Almaen Fwyaf i ben trwy ildio diamod y wlad ar 8 Mai 1945, daeth darpariaethau'r cynadleddau cynnar i rym. Penderfynodd y pedwar gynnal cyfarfod i egluro canllawiau polisi meddiannaeth cyffredin yn y parthau meddiannaeth.

Canlyniadau'r gynhadledd

Dyma oedd prif bwyntiau a deilliannau'r Gynhadledd.^[6] Canlyniad y gynhadledd oedd consensws ar ganllawiau cyffredin ar gyfer y polisi y dylai'r pwerau buddugol eu cynnal yn eu priod barthau meddiannaeth. Canlyniadau'r gynhadledd yw'r pum prif bwynt, a elwir hefyd yn bum D yn Saesneg.

Byddai materion a ffiniau terfynol gwledydd eraill - yr Eidal, er enghraifft, yn cael eu penderfynu yng Nghytundeb Heddwch Paris yn 1947.

Ffiniau'r Almaen

Penderfynwyd gwrthdroi'r holl enillion yr Almaen o ran tiriogaeth yn Ewrop ar ôl 1937, gan gynnwys datgymalu Awstria oddi wrth yr Almaen (dadwneud yr Anschluss). Sefydlwyd ffin ddwyreiniol yr Almaen gyda Gwlad Pwyl ar hyd Llinell Oder-Neisse a phenderfynwyd y dylid di-arddel yr holl boblogaeth Almaenig oedd bresennol yn y diriogaeth o fewn ffiniau newydd (neu ffiniau cyn-1938) Gwlad Pwyl, Tsiecoslofacia a Hwngari. Cawsant eu hail-leoli o fewn ffiniau yr Almaen newydd, llai. Rhannwyd yr Almaen yn bedwar parth meddiannaeth, a weinyddir gan y tri phŵer buddugol y byddai Ffrainc yn ymuno â nhw er nad oedd Ffrainc wedi ei chynrychioli yn Potsdam).

Ffiniau mewnol yr Almaen ac Awstria

Yn ogystal â meddiannu yr Almaen ac Awstria, penderfynwyd ar barthau meddiannaeth, fel y penderfynwyd yn flaenorol yng Nghynhadledd Yalta, a rhaniad tebyg Berlin a Fienna yn bedwar parth (America, Prydain, Ffrainc a Sofietaidd).^[7] Yn ddiweddarach, ym 1961, byddai parth y Cynghreiriaid (Americanaidd, Prydeinig, Ffrengig) ym Merlin yn cael ei ynysu oddi wrth weddill Dwyrain yr Almaen gan Wal Berlin, a gwblhaodd ffin fewnol yr Almaen.

Dad-natsieiddio

Dad-natsieiddio (Almaeneg: Entnazifizierung) oedd addewid y Cynghreiriaid i dynnu holl elfennau'r Natsïaid o'r wasg, diwylliant, gweinyddiaeth, y llysoedd a meysydd gwleidyddol trwy amrywiol brosesau, sancsiynau a rhagofalon. Roedd hefyd yn ymwneud ag addysgu ac egluro i'r Almaenwyr am y troseddau yr oedd eu gwlad wedi'u cyflawni trwy raglenni addysg. Roedd y dad-natsieiddio yn cael ei ymarfer yn wahanol iawn yn y pedwar parth galwedigaeth.

Bydd prif swyddogion y Natsiaid yn sefyll achos llys fel troseddwyr rhyfel yn Achosion Nuremberg yn ninas Nuremberg.

Dad-filwro

Yng Nghynhadledd Potsdam, penderfynwyd chwalu lluoedd arfog yr Almaen a chael gwared ar yr holl arfau a safleoedd arfau, er mwyn dileu'r risg o bob math o ymosodiad gan yr Almaenwyr. Dehonglwyd dad-filwro yn wahanol hefyd yn y gwahanol barthau. Yn ystod y Rhyfel Oer yng nghanol y 1950au, enillodd Gorllewin yr Almaen a Dwyrain yr Almaen eu lluoedd milwrol eu hunain.

Democratiaeth

Er mwyn i’r Almaen beidio â dod yn wladwriaeth dotalitaraidd eto, roedd diddordeb mewn creu traddodiad democrataidd a ddioddefodd yn yr Almaen yn ystod Gweriniaeth Weimar. Ymrwymodd yr Undeb Sofietaidd, yr UD a'r DU yn Potsdam i adeiladu sefydliadau democrataidd sefydlog yn eu parthau ac i ddatblygu traddodiadau democrataidd yn y wasg, ysgolion a chymunedau. Roedd yn rhaid sefydlu'r system addysg fel bod myfyrwyr yn dysgu rhywbeth am ddemocratiaeth a dylid caniatáu a chynorthwyo pleidiau democrataidd ledled yr Almaen a feddiannwyd.

Datgymalu

Yn benodol, dioddefodd yr Undeb Sofietaidd yn ystod yr Ail Ryfel Byd, a phenderfynodd y gynhadledd ddigolledu'r wlad trwy ganiatáu iddi dderbyn llawer iawn o offer ac offer gan ddiwydiant yr Almaen yn benodol. Nod arall y datgymalu oedd gwanhau'r posibilrwydd o bŵer newydd yn yr Almaen.

Trafodwyd y pwynt hwn oherwydd ei fod yn gwrthddweud yr awydd i greu amodau sefydlog a democrataidd yn yr Almaen a feddiannwyd.

Datganoli

Gwelodd y gynhadledd mai rhan fawr o'r rheswm dros lwyddiant Hitler oedd ei allu i ganoli grym yn strwythurol. Y gobaith oedd, trwy gynnydd strwythur rhanbarthol, ffederal, y gellid osgoi canoli gormod o rym mewn un plaid neu berson yn yr Almaen unwaith eto yn y dyfodol.

Ymrannu yr Almaen ac Awstria

Yn ogystal â colli tiroedd tua'r dwyrain, trafodwyd ymrannu yr hyn oedd yn weddill o'r Almaen a hefyd Awstria. Ym mis Ionawr 1946, rhannodd Cyngor Rheoli'r Cynghreiriaid yr Almaen yn 4 parth meddiannaeth i'w rheoli gan yr Unol Daleithiau, yr Undeb Sofietaidd, y Deyrnas Unedig a Ffrainc. Meddiannodd y gwledydd hyn yr Almaen rhwng 1945 a 1948.

Rhannwyd tiriogaeth Awstria yn gyfartal ac yn sydyn, gan fod o dan reolaeth y Cynghreiriaid tan 1955.

Cynadleddau pwysig blaenorol

Cytundeb Heddwch Paris, 29 Gorffennaf - 15 Hydref 1946
Cynhadledd Potsdam, 17 Gorffennaf - 2 Awst 1945
Cynhadledd Yalta, 4-11 Chwefror 1945
Cynhadledd Quebec (1944), 12-16 Medi 1944
Cynhadledd Tehran, 28 Tachwedd - 1 Rhagfyr 1943
Cynhadledd Cairo (1943), 22-26 Tachwedd 1943
Cynhadledd Quebec (1943), 17-24 Awst 1943
Cynhadledd Casablanca, 14-24 Ionawr 1943

Cyfeiriadau

↑ Attlee participated alongside Churchill while awaiting the outcome of the 1945 general election, and then replaced him as Prime Minister after the Labour Party's defeat of the Conservatives.
↑ y ddogfen derfynol, ac eithrio'r amodau ynghylch Japan, yma https://en.wikisource.org/wiki/Potsdam_Agreement
↑ Reinisch, Jessica (2013). The Perils of Peace. Oxford University Press. tt. 53.
↑ Thomas, Martin (1998). The French Empire at War 1940-45. Manchester University Press. t. 215.
↑ Feis, Hebert (1960). Between War and Peace; the Potsdam Conference. Princeton University Press. tt. 138.
↑ Michael Neiberg, Potsdam: The End of World War II and the Remaking of Europe, Basic Books, 2015
↑ Henry Heller, The Cold War and the New Imperialism: A Global History, 1945-2005, Monthly Review Press, New York, 2006.

Dolenni allanol

[1] Attlee participated alongside Churchill while awaiting the outcome of the 1945 general election, and then replaced him as Prime Minister after the Labour Party's defeat of the Conservatives.

[2] y ddogfen derfynol, ac eithrio'r amodau ynghylch Japan, yma https://en.wikisource.org/wiki/Potsdam_Agreement

[3] Reinisch, Jessica (2013). The Perils of Peace. Oxford University Press. tt. 53.

[4] Thomas, Martin (1998). The French Empire at War 1940-45. Manchester University Press. t. 215.

[5] Feis, Hebert (1960). Between War and Peace; the Potsdam Conference. Princeton University Press. tt. 138.

[6] Michael Neiberg, Potsdam: The End of World War II and the Remaking of Europe, Basic Books, 2015

[7] Henry Heller, The Cold War and the New Imperialism: A Global History, 1945-2005, Monthly Review Press, New York, 2006.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]