Aruba

Aruba Aruba
Zastava Grb
Himna: "Aruba Dushi Tera"
Položaj Arube na karti Položaj Arube
Glavni grad		Oranjestad
Službeni jezik		holandski, papiamento
Državno uređenje
• Guverner		Fredis Refunjol
• Predsjednik vlade		Nelson O. Oduber
Zakonodavstvo
Nezavisnost		Zavisna teritorija Holandije
Površina
• Ukupno		193 km2
• Vode (%)		neznatan
Stanovništvo
• Ukupno		103,484 (195.)
• Gustoća		571/km2
Valuta		Arubanski florin
Vremenska zona		UTC -4
Pozivni broj		+297
Internetska domena		.aw

Aruba je ostrvo koje se nalazi na krajnjem jugu Karipskog mora. Udaljeno je oko 29 km sjeverno od obale Venecuele. Aruba je duga oko 32 km u pravcu sjeverozapad-jugoistok. Ona je pored Holandije i Holandskih Antila jedno od tri ravnopravna dijela. Stanovnici Arube kao i stanovnici drugih dijelova Holandskih Antila imaju jednu nacionalnost, holandsku. Kao i druga dva dijela Holandije, Aruba ima vlastiti ustav i svoju vladu, te uživa potpunu unutrašnju autonomiju. Glavni i najveći grad je Oranjestad.

Historija

Stanovnike Arube čini narod po imenu Arawak koji su došli iz Venecuele. Ostaci stare indijske kulture datiraju još od perioda 1000. godine. Evropljani su prvi put čuli za Arubu preko istraživača Ameriga Vespuccija i Alonsa de Ojeda u ljeto 1499. godine. Zlato nije istog trenutka otkriveno u Arubi, nego tek 300 godina kasnije. S obzirom na to da Aruba nema dovoljnu količinu padavina, nije pogodna za plantažni način proizvodnje, tako da se ovdje nije razvijala ekonomija niti ropstvo kao u drugim karipskim dijelovima.

Španci su Arubu kolonizirali stoljećima. 1508. Španska kruna je postavila Alonsa de Ojeda za prvog guvernera Arube, koja je postala dio Nove Andaluzije (Nueva Andalucía). Nakon više od stotinu godina, Holanđani će preuzeti vodeću ulogu na ovom ostrvu. Godine 1636. su se doselili Holanđani, koji su okupirali ovu teritoriju. Tokom 19. vijeka Aruba postaje u kontekstu zlatne groznice privredno zanimljiva. Godine 1933. Aruba je poslala prvu peticiju kraljici u kojoj traži status nezavisnosti ili autonomiju. Tokom Drugog svjetskog rata, kada je Njemačka okupirala Holandiju, Aruba je potpala pod britanski protektorat (1940-1942), a kasnije i pod američki (1942-1945). 16. februara 1942. njemačka podmornica U-156 pod komandom Wernera Hartensteina napala je rafineriju nafte na Arubi, ali njemački plan nije uspio.

Zadnje decenije 20. vijeka donose ostrvu ponovo privredni zalet razvojem turističke industrije. Aruba se službeno odvojila od Holandskih Antila, čiji su dijelovi i danas ostrva Bonaire i Curacao, i 1986 postala autonomna država unutar Holandije. Njen status je reguliran ustavom (Staatsreglement ) iz 1947. kojim nije uključena u Holandsko Kraljevstvo. Odnos sa Holandijom se pospješio 1954. kada je Aruba uključena u Holandsko Kraljevstvo. Godine 1976. je usvojena zastava, grb i himna Arube, a godinu dana poslije na referendumu koji je održan pod pokroviteljstvom UN-a, 82% glasača je glasalo za nezavisnost. Nastojanja za potpuno odvajanje od Holandije su zamrznuta na molbu države Aruba 1990. zbog niza razloga koje je donijela Vlada.

Vlada

Vladajuće političko tijelo u Arubi je parlament kojeg čini 21 član. Guverner Arube se bira na četiri ili šest godina. S obzirom na to da sve države Holandskog Kraljevstva dijele zajedničko državljanstvo, samim tim te države koriste jedan, holandski pasoš. Aruba je dio Prekomorskih teritorija i kao takva, ona nije članica Evropske unije. Ali uprkos tome, Aruba može primati pomoć iz Evropskog fonda za razvoj.

Pravni sistem Arube je zasnovan na holanskom modelu. Najnižu jurisdikciju ima Sud Arube. Iznad njega se nalazi Sud pravde za Holandske prekomorske teritorije. A najviši sud je Holandski sud pravde. Policijske snage Arube održavaju red u državi.

Administrativna podjela

Aruba nema zvaničnu administrativnu podjelu, ali za potrebe popisa stanovništva dijeli se u osam regija.

Ime	Površina (km²)	Broj stanovnika 1991.	Broj stanovnika 2000.	Broj stanovnika 2010.
Noord / Tanki Leendert	34.62	10,056	16,944	21,495
Oranjestad zapad	9.29	8,779	12,131	13,976
Oranjestad istok	12.88	11,266	14,224	14,318
Paradera	20.49	6,189	9,037	12,024
San Nicolas sjever	23.19	8,206	10,118	10,433
San Nicolas jug	9.64	5,304	5,730	4,850
Santa Cruz	41.04	9,587	12,326	12,870
Savaneta	27.76	7,273	9,996	11,518
Aruba ukupno	178.91	66,687	90,506	101,484

Geografija

Aruba je najzapadniji i najmanji od tri ABC ostrva. Ovaj naziv je nastao od prvih slova tri ostrva (Aruba, Bonaire i Curaçao). Pretežno je nisko, dugo najviše 30 km a široko najviše 9 km. Najviše brdo je Jamanota sa 188 m nadmorske visine. Zapadni dio ostrva obilježavaju bijele pješčane plaže, dok na istočnom dijelu dominiraju ponekad bizarne stijene oblikovane kroz milenije uticajem vjetra i valova, bez čovjekovog djelovanja. Glavni grad Arube ima sljedeće koordinate: 12°19′S 70°1′Z.

Klima i vegetacija

Za razliku od ostatka karipske regije, Aruba ima suhu klimu. Upravo ovakva klima je omogućila posjetiocima Arube da uživaju u toplom i sunčanom vremenu. U Kepenovoj klasifikaciji klime, Aruba pripada suhoj stepskoj klimi. Tako se npr. u Oranjestadu prosječne mjesečne temperatue kreću između 26,7-29,2 °C, a godišnja količina padavina iznosi svega 470 mm.

Aruba spada u Ostrva zavjetrine pa time leži izvan područja orkana. Stoga ima tokom čitave godine sunčano vrijeme uz osvježavajuće pasate. Među najljepše strane Arube svakako spada njena izvorna vegetacija. Posebnu čar ostrvu daju bujni kaktus, biljke iz porodice aloe i prepoznatljivi obrisi drveća Divi-Divi. Uvid u vegetaciju ostrva daje nacionalni park Arikok.

Gradovi

Ostrvo populacijom nešto većom od 100.000 stanovnika nema mnogo gradskih naselja.

• Oranjestad (oko 33.000 stanovnika)
• Paradera
• San Nicolas
• Noord
• Santa Cruz
• Savaneta

Privreda

Oranjestad, glavni grad Arube

Aruba ima jedan od najviših životnih standarda u regiji Karipskog mora. Veoma nizak je i stepen nezaposlenosti. BDP po glavi stanovnika iznosio je 2004. godine $21.800.

U periodu od 1915. do oko 1955. na Arubi je dobijanje zlata bilo najvažnija privredna grana. Drugi po veličini grad St. Nicolas se upravo u tom periodu razvio do te veličine. Tek 1990. se počelo sa rafiniranjem nafte. Danas je to najvažnija proizvodnja na Arubi. Ostala industrija se naslanja prije svega na duhan i proizvodnju pića. Pored toga, na Arubi ima puno offshore-banaka i firmi za obradu podataka. Od kada je Aruba svrstana na spisak OECD-a kao porezna oaza jer su finansijske strukture Arube bile pogodne za utaju poreza i "pranje novca" u velikom stilu, Vlada Arube je poduzela niz mjera da to spriječi i udovolji mjerama OECD-a. Poljoprivreda na Arubi nema neku značajnu ulogu, jer klima sa puno sunca ali nedovoljno kiše ostavlja za sobom prilično loš kvalitet tla.

Arupski florin je zvanična valuta ostrva. Ova valuta nema tako nisku vrijednost, s obzirom na to da 1,79 florina je jednak 1 USD. Iako je florin zvanična valuta, zbog čestih američkih turista, često kao sredstvo plaćanja služi i dolar, naročito u hotelima.

Najvažniji trgovački partneri Arube su Holandija, SAD kao i Kolumbija i Venecuela.

Turizam

Oko tri četvrtine bruto nacionalnog proizvoda Arube ostvaruje se iz turizma, koji se s pravom može navesti kao osnovna djelatnost ostrva. Aruba se u Evropi smatra odredištem o kojem se, osim u krugovima ljubitelja, ne govori puno kako bi se izbjegla pojava masovnog turizma. Ostrvo je pošteđeno velikih oluja (npr. uragani) i ima krasne plaže i jako ugodnu tropsku klimu. Većina turista dolazi iz SAD-a, ali su u zadnje vrijeme i turisti iz Evrope sve češći, kao i turisti iz Venecuele i Kolumbije. Holanđani u Arubu mogu putovati s olakšicom, s obzirom na to da im za putovanje nije potrebna viza. Osim toga, područje je poznato i kao izraženo povoljno za "surfanje".

Vojska

1999. godine je Odjel SAD-a za odbranu uspostavio Napadačku operacijsku zonu na aerodromu. Ali postoji i mala holandska marinska baza koju sačinjava oko 200 holandskih marinaca,

Stanovništvo

80% stanovništva Arube čine mješanci bijele, crne i karipske indijanske rase, dok ostatak od 20% čine druge etničke grupe. Baština naroda Arawak je sačuvanija na Arubi nego na drugim karipskim ostrvima. U posljednjih nekoliko godina na Arubu je imigrirao veliki broj karipskih nacija, a jedan od osnovnih razloga je veća plaćenost pojedinih zanimanja na Arubi. Kako bi vlast kontrolirala porast populacije, 2007. godine donijela je zakon kojim se inostranim radnicima dozvoljava maksimalni boravak na ostrvu u trajanju od tri godine. Najviše imigranata dolazi iz Arubi najbliže države,Venecuele.

Jezik

Jezik je vrlo važan dio kulture ovog ostrva. Iako svojom površinom tako malena, na Arubi se priča više jezika. Zvanični jezik je holandski, a od 2003. jezik Papiamento. Na Arubi se pričaju i brojni kreolski jezici koji su obogaćeni brojnim riječima i terminima iz portugalskog, holandskog i španskog jezika. Veliki broj stanovnika se koristi i engleskim jezikom zbog potreba turizma. Zanimljiva je i činjenica da 12,3% stanovništva priča španski jezik.

U Arubi izlaze četiri lista na Papiamento jeziku:  Diario, Bon Dia, Solo di Pueblo i Awe Mainta; i dva lista ne engleskom: Aruba Today and The News. Amigoe je list koji se štampa na holandskom. Na Arubi postoji 18 radiostanica (2 AM i 16 FM) i tri lokalne televizijske stanice (Telearuba, Aruba Broadcast Company i Channel 22).

Kultura

18. mart je nacionalni dan Arube, jer je na taj dan 1976. Aruba predstavila svoju zastavu i nacionalnu himnu (Aruba Dushi Tera).

Aruba ima raznoliku kulturu. Prema podacima  Bureau Burgelijke Stand en Bevolkingsregister (BBSB) u 2005. godini na Arubi su živjele 92 različite nacionalsnosti. Božić i Nova godina se slave uz tipičnu muziku i pjesme. Uticaj Amerikanaca-turista se vidi kroz slavljenje praznika kao što su Noć vještica i Dan zahvalnosti u novembru.

Obrazovanje

Obrazovni sistem Arube je formiran na principu holandskog sistema obrazovanja. Vlada Arube finansira nacionalni sistem obrazovanja. Privatne škole, kao što je Međunarodna škola Arube finansira sama svoje aktivnosti. Postotak novca koji je namijenjen obrazovanju je veći nego prosječna izdvojena sredstva u ostatku Latinske Amerike. Nakon završenog osnovnog i srednjeg obrazovanja, veliki broj učenika nastavlja fakultetsko obrazovanje na nekom od univerziteta u Evropi. Najviša obrazovna ustanova na Arubi je Univerzitet Arube (UA) u čijem sklopu se nalazi pravni fakultet, ekonomski i medincinski fakultet, kao i turistički menadžment.

Infrastruktura

Međunarodni aerodrom kraljice Beatrix je smješten nadomak Oranjestada. Prema izvještaju Arupskog aerodroma, 2005. godine je oko 1,7 miliona putnika koristilo usluge aerodroma. A 61% putnika su bili Amerikanci. Aruba ima dvije luke, Barcadera i Playa, koje se nalaze u Oranjestadu. Luka Playa nudi niz usluga kao što su krstarenja. Oko jedan milion posjetioca posjeti ovu luku svake godine. Arubus je vladina autobuska kompanija koja svoje usluge nudi svakim danom. Postoje i tri telekomunikacijska provajdera: Setar-vladina kompanija; Mio Wireless i Digicel, u privatnom vlasništvu.

Poznate ličnosti

• Dave Benton, muzičar koji je pobijedio na Izboru za pjesmu Evrovizije 2001. predstavljajući Estoniju.
• Maurice Bishop, predsjednik Grenade
• Emily Bolton, glumica
• Percy Irausquin, modni dizajner
• Padu del Caribe, arupski muzičar i tekstopisac
• Roger Peterson, muzičar
• Pete Philly, holandski hip-hoper

Vanjski linkovi

• Službeni sajt
• ArubaTourism.com Arhivirano 10. 6. 2006. na Wayback Machine - Turistički portal
• Službeni sajt Centralne banke na Arubi
• Aruba na CIA World Factbook
• Library of Congress Portals on the World - Aruba
• Razglednice Arube