Суонси

Суонси
	Суонси
	ингл. Swansea; валл. Abertawe
	Герб
Нигеҙләү датаһы	1158
Рәсми атамаһы	Swansea һәм Abertawe
Девиз тексы	Floreat Abertawe
Дәүләт	Бөйөк Британия
Административ үҙәге	Уэст-Гламорган[d] һәм Суонси[d]
Административ-территориаль берәмек	Суонси[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC±0:00[d]
Историческое графство	Гламорган[d]
Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан	Гоуэр[d] һәм Swansea Bay[d]
Халыҡ һаны	246 700 кеше (2023)
Туғандаш ҡала	Мангейм, Феррара[d], Корк, Наньтун[d], По[d], Ухань һәм Быдгощ[d]
Майҙан	390 000 000 квадрат метр
Почта индексы	SA1-SA7
Рәсми сайт	swansea.gov.uk
Тема иҡтисады	economy of Swansea[d]
Урындағы телефон коды	1792
Географический код Великобритании	SS6593
	Суонси Викимилектә

Суонси (ингл. Swansea, әйтелеше [ˡswɒnzi], валл. Abertawe, «тамағынан Тав») — Уэльс графлығындағы яр ҡалаһы һәм графлыҡ.

Суонси —Уэльстың ҙурлығы буйынса Кардиффтан һуң икенсе ҡалаһы. Ҡала статуслы унитар административ берәмеге булып тора (ингл. city), Суонсиға был статус 1969 йылда королева Елизавета II улы Чарльздың Уэльс принцытитулын алыу хөрмәтенә бирелгән.

ҠалалаКөньяҡ Уэльста, туранан-тура көнсығышта,Гауэр ярымутрауы ҡартршыһында, урынлашҡан, ул административ рәүештә уның слставына ингән, төньяҡта Кармартеншир өлкәһе һәм көнсығышта Нит-Порт-Толбот өлкәләре менән сиктәш. XVIII һәм XIX быуаттарҙа мөһим ҡала булып ҡала.

Ҡаланың исеме инглиз теленән «аҡҡош утрауы» тип атала (сағ исл. ey‎, англ. ieg 'утрау')^[5].

Географияһы

Суонси муниципалитетының майҙаны 378 км² тәшкил итә. Суонси округы территорияһында 68 ҡала һәм ауыл биләмәләре бар.

Бында бик күп ауылдар, бер нисә бәләкәй ҡала (мәҫәлән Горсейнона һәм Лоугор), шулай уҡ Гауэр ярымутрауы инә.

2004 йыл уртаһында яҡынса 225 000 кеше йәшәй (2001 йылда халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса), 13,4 % халҡы иркенләп һөйләшеп валлий телендә һөйләшә^[6]. Был телдә уҡыған, әммә һөйләшә белмәгәндәр һаны 22,5 процент тәшкил^[7]. Суонси конурбацияһының дөйөм халҡы (шул иҫәптән ҡултыҡ тирә-яғы ҡалалары) 270 056 кеше тәшкил итә, был уны Англияла һәм Уэльста 22-се урынға ҡуя^[8].

Суонси климаты йомшаҡ. Шулай ҙа Атлантиканан елле ямғырҙар килеп тора. Бөйөк Британияның Метеорология бюроһы мәғлүмәттәре буйынса, Суонсиҙа яуым-төшөм илдең башҡа ҡалаларына ҡарағанда күберәк^[9].

тарих

Гауэр ярымутрауындаl таш быуаттың күп археологик ҡомартҡылары бар . Суонси ҡалаһында иң аҙ археологик ҡомартҡылар. Хәҙерге Суонси урынында римлеләр һәм викингтар йәшәгән, өҫтәүенә, улар ҡалаға һуңғы исемде биргән.

Суонси 1550-се йылдарҙа мөһим портҡа әйләнгән, ошонан таш күмер һәм бик күп эзбиз сығарылған. Сәнәғәт революцияһы Уэльсҡа килеп еткән саҡта Суонси, порт һәм бер үк ваҡытта элекке күмер сығарыу үҙәге булған, шулай уҡ Корнуолл, Девон һәм көнбайыш Англия менән тығыҙ бәйләнештә торған. 1720 йылда ҡала төҫлө металлургия үҙәгенә әйләнә (беренсе сиратта баҡыр етештереү).

Артабан таш күмер, мышаяҡ, цинк , ҡурғаш, шулай уҡ һауыт-һаба етештерелгән. Тиҙ үҫешә һәм XVIII һәм XIX ҡала исемен ала. Copperopolis («мегаполис»).

1804 йылда Суонсиҙа донъяла иң беренсе тимер юлы асыла. 25 мартта, 1807 йылда, уның буйынса даими пассажирҙар ташыу башлана (тәүҙә — ат көсө менән). 1877 йылда паровоз, ә 1929 йылда электрлаштырылған юл, трамвай линиялары барлыҡҡа килә. 1960-сы йылдарҙа булған юл ябыла, һүтелә һәм урынына автобустар йөрөй башлай.

XХ быуатта ауыр сәнәғәте бөлгөнлөккә төшә.

ХХ быуатта ҡала бөлгөнлөккә төшә, унда урта быуаттарҙан бер ниндәй ҙә ҡомартҡылар һаҡланып ҡалмай. Икенсе донъя һуғышында ҡала үҙәге бомбаға тотола, ҡала үҙәге ер менән тигеҙләнә.

Ҡала

Суонси ҡала статусын ала (city)1969 йылда^[10] ала^[11].

XXI быуат башында төбәктә байтаҡ үҙгәрештәр була. Уэльс милли бассейны төҙөлә, унда Олимпия кимәлендәге ярыштар үткәрергә мөмкин була. 2005 йылдың октябрендә Уэльс яр буйы милли музейы асыла, ул ҡаланың сәнәғәт революцияһына арналған.