Honor

Duelu por honor ente Alexander Hamilton y Aaron Burr (1804)

Mosaicu nel zaguán del Panteón d'Homes Pernomaos de Madrid (España), que resalta'l honor como virtú ejemplificada nes vides de les persones allá soterraes.

El honor ye un conceutu con diverses valencies, según tómese nuna acepción suxetiva (lo qu'unu siente como'l so propiu honor) o na so acepción social, como elementu qu'entra en xuegu nes rellaciones sociales en munches civilizaciones.

Implica l'aceptación personal y la construcción nel imaxinariu social, ya inclusive na superestructura xurídica, d'una cualidá moral venceyada al deber, a la virtú, al méritu, al heroísmu; que tesciende al ámbitu familiar, de la descendencia (la sangre y la casta) y de la conducta sexual; que se reflexa na opinión, la fama o la gloria y en distintes ceremonies de reconocencia pública; y que produz pagos materiales o dignidaes, como cargos, emplegos, rentes, patrimonios, heriedos, etc. Específicamente cumplió esa función mientres un gran periodu de la historia de la civilización occidental, con conceutos precedentes na Antigüedá clásica grecorromana y nos pueblos xermánicos, llegando a una alta codificación dende la conformanza del feudalismu d'Europa Occidental na Edá Media. Siguió operante nes sociedaes d'Antiguu Réxime (la Edá Moderna en Francia, España, etc.) mientres la nobleza siguió siendo clase dominante na sociedá estamental. El conceutu pervivió en formaciones sociales históriques que se converten en sociedad de clase o burgueses (Inglaterra) mientres la Edá Contemporánea; pero la so función ye yá otra, esaxerando los sos estremos más románticos (por casu, el duelu, que tien la so edá d'oru nel sieglu XIX).

Yá nel periodu históricu del Antiguu Réxime, l'honor reparáu hasta l'estremu llevaba hasta'l ridículu (como ejemplifica Cervantes en Don Quixote), mientres otros tomar dafechu en serio anque punxeren en cuestión les sos llendes, esponiendo a crítica'l conceutu socialmente aceptáu que les elites intelectuales ven como una rémora a refugar (drames d'honor de Pedro Calderón de la Barca y Guillén de Castro).

Na actualidá, el derechu al honor, acomuñáu a otros derechos, como los relativos a la mesma imaxe y a la intimidá personal y familiar (incluyendo'l derechu a la proteición de datos), y sobremanera al conceutu de dignidá humana, ye oxetu de proteición xurídica tantu nes distintes llexislaciones nacionales como na Declaración Universal de los Derechos Humanos. ^{[ensin referencies]}

Códigu d'Honor y Tribunales d'Honor

Suelse entender l'honor como un conxuntu d'obligaciones, que si non se cumplen faen perdelo: ye lo conocío como Códigu d'Honor o sistema d'honor; una serie de regles o principios que gobiernen una comunidá basaes n'ideales que definen lo que constitúi un comportamientu honorable frente a esa comunidá. La violación d'un Códigu d'Honor puede ser oxetu de sanciones, o inclusive d'espulsión de la comunidá o la institución afeutada (principalmente nes militares y educatives). La Constitución española de 1978 prohibió los Tribunales d'Honor nel so Artículu 26.

prohiben los Tribunales d'Honor nel ámbitu de l'Alministración civil y de les organizaciones profesionales.

Anque tal redaición dexaba a salvo los tribunales militares d'honor (creaos por Real Decretu de 3 de xineru de 1867, y que s'estendieron a l'Alministración cola Llei de funcionarios civiles de 1918 y darréu a los colexos profesionales), inclusive esos primeres fueron suprimíos darréu pola Llei Orgánica 2/1989, de 3 d'abril.

Honor y civilización

La Edá Antigua disponía de conceutos similares, como la vírtus (virtú, lliteralmente "homía" o "hombredad", de vir, "varón" en llatín) romana, pero'l conceutu medieval inclúi apurras xermánicos, o siquier provenientes de los costumes del norte d'Europa (n'España, l'imaxinariu conceutu de venir de godos).

Otres civilizaciones presenten conceutos similares al honor bien ellaboraos, notablemente'l casu de Xapón, que la so semeyanza al Feudalismu o la Monarquía Absoluta señalóse pola historiografía (Perry Anderson, Kohachiro Takahasi).

Honor, honra y honradez

Anque puramente son conceutos distintos, ye bien común confundir honor con honra o con honradez, pos el so finxamientu ye difícil. L'honor confundir col conceutu medieval castellán d'atueldu, decoro, decencia o dignidá humana. La honra, tal como s'entiende nel teatru clásicu español (frente al honor, que ye la dignidá de puertes adientro), ye la dignidá de puertes fuera y equivalente a la reputación, el prestíu, la llealtá, la opinión, la gloria o la fama: esto ye, la sanción y conocencia social del orixe familiar esclariáu, que se remonta al méritu d'un antepasáu que, fundamentalmente por servicios militares, conquistó la nobleza (como virtú o honor). Baxar d'él confier l'heriedu de la nobleza, n'España la fidalguía (ser fidalgu o fíu de daqué). Deriváu del conceutu vien la necesidá de fidelidá conxugal y castidá nes muyeres de la familia, garantía de que los varones herieden con el sangre la nobleza orixinal.

El conceutu de honradez sería más propiu d'una concepción burguesa del mundu (la fiabilidá pa los negocios).

Nel derechu l'honor, la honra y la reputación tán desaxeradamente amestaes, anque esta postrera acomúñase más al conceutu d'imaxe.

Son atropellos a dereches a la honra, que ye un derechu humanu, y la reputación, que tamién ye un derechu humanu, los comportamientos empobinaos a suburdiar a les persones, los qu'entienden la imputación de delitos y d'inmoralidaes, les espresiones de vituperio y los actos de públicu faigo de menos.

Derechu humanu

La honra y la reputación son derechos humanos establecíos nel Artículu 12 de la Declaración Universal de los Derechos Humanos.

Naide va ser oxetu d'inxerencies arbitraries na so vida privada, la so familia, la so casa o la so correspondencia, nin d'ataques a la so honra o a la so reputación. Toa persona tien derechu a la proteición de la llei contra tales inxerencies o ataques.

Declaración Universal de los Derechos Humanos.

La Convención Americana sobre Derechos Humanos, o Pactu de San José de Costa Rica, menta a la honra como derechu humanu nel so Artículu 11.

Proteición de la honra y de la dignidá.

1. Toa persona tien derechu al respetu de la so honra y a la reconocencia de la so dignidá.
2. Naide puede ser oxetu d'inxerencies arbitraries o abusives na so vida privada, na de la so familia, na so casa o la so correspondencia, nin d'ataques illegales a la so honra o reputación.

3. Toa persona tien derechu a la proteición de la llei contra eses inxerencies o esos ataques.

Convención Americana sobre Derechos Humanos.

L'Artículu 14 d'esta Convención consagra'l "Derechu de rectificación o respuesta".

Derechu de rectificación o respuesta.

1. Toa persona afeutada por informaciones inexactes o agravantes emitíes nel so perxuiciu al traviés de medios d'espardimientu llegalmente reglamentados y que se dirixan al públicu polo xeneral tien derechu a efeutuar pol mesmu órganu d'espardimientu'l so rectificación o respuesta nes condiciones qu'estableza la llei.
2. En nengún casu la rectificación o respuesta eximirán de les otres responsabilidaes llegales en que s'haber incurríu.

3. Pa la efeutiva proteición de la honra y la reputación, toa publicación o empresa periodística, cinematográfica, de radiu o televisión va tener una persona responsable que nun tea protexida por inmunidaes nin disponga de fueru especial.

Convención Americana sobre Derechos Humanos.

La Constitución española de 1978 protexer nel so artículu 18:

1. Garantízase'l derechu al honor, a la intimidá personal y familiar y a la mesma imaxe.
2. La casa ye inviolable. Nenguna entrada o rexistru va poder faese nel ensin consentimientu del titular o resolución xudicial, salvu en casu de flagrante delitu.

3. Garantízase'l secretu de les comunicaciones y, cuantimás, de les postales, telegráfiques y telefóniques, salvo resolución xudicial.

4. La Llei va llindar l'usu de la informática pa garantizar l'honor y l'intimidá personal y familiar de los ciudadanos y el plenu exerciciu de los sos derechos.

El derechu humanu del honor o honra tien el so fundamentu, ente otres fontes, en "el respetu a la persona humana", nel "principiu de dignidá de la persona humana", en "el principiu de inviolabilidad de la persona humana" y na sentencia del filósofu Immanuel Kant de que: "Los seres humanos constitúin fines en sí mesmos y nun pueden ser utilizaos solamente como medios d'otres persones". Esta máxima del filósofu Kant ye precisada pol principiu de que "nun s'usa a un ser humanu como mediu en provechu d'otres persones, nin tampoco s'interfier en forma illexítima colos proyeutos que tenga pa la so vida, si ye qu'un gravame, imposición o restricción a que se suxetar tien sustentu nel so consentimientu". Sicasí, los Derechos Humanos tienen la carauterística de ser irrenunciables, esto ye, naide podría arrenunciar al derechu humanu de la so honra.

Per otra parte, la dignidá ye una cualidá que-y pertenez a tou ser humanu pol fechu de ser tal. Constitúi un atributu de la personalidá de toa persona humana. Asina, nel so Artículu 1, la "Declaración Universal de los Derechos Humanos" establez que nun esisten persones que sían indignes o infames diciendo:

Tolos seres humanos nacen llibres ya iguales en dignidá y derechos […]

Declaración Universal de los Derechos Humanos.

La dignidá humana

Artículu principal: Dignidá humana

Reconocida n'innumberables documentos como la Declaración de los Derechos Humanos nel so artículu primeru y la constitución italiana de 1947 na so art. 3, la dignidá ye'l fundamentu o puntu de referencia de los derechos fundamentales y, ente ellos, y especialmente, del derechu al honor, a la intimidá y a la mesma imaxe.

Definir la dignidá nun ye n'absolutu una tema senciella y “hasta tal puntu paez esistir dificultá pa definir qué hai d'entendese por dignidá, que Kriele, citáu por Vidal, señaló que'l conceutu de dignidá trai un interesáu tonu de solemnidá, una fonda dimensión que dacuando permanez oculta.”

Sicasí, si la dignidá ye'l rangu de la persona como tal, entós tolos seres humanos son iguales en dignidá. Esta concepción foi criticada y ye por ello, precisamente, polo que prefier definise la dignidá humana como la suma de calteres o cualidaes que configuren ante nós la esistencia d'un determináu ser y non otru, como un conxuntu de traces que sumaos unos a otros confirmaríen la pertenencia d'un ser dau a la especie humana.

Postures xurídiques en redol al honor

Concepciones y postures doctrinales

La dignidá humana atopar nel fundamentu del derechu al honor, la que xustifica'l deber de respetu a los demás homes. Asina'l derechu al honor sería una derivación o emanación de la dignidá humana, entendíu como derechu a ser respetáu polos demás. Sicasí, el derechu al honor ye autónomu ya independiente del derechu a la intimidá y a la mesma imaxe, anque munches vegaes otorgar el mesmu tratamientu xurídicu.

Tocantes a les concepciones normativistas del honor, señaláronse trés distintos postures: La primera d'elles basada na direición social, según la cual l'honor referir al xuiciu de valor que la sociedá tien d'un individuu. Na so opinión de los sos detractores, trai a introducir de nuevu aspeutos fácticos nel conceutu d'honor y supondría estremar el conceutu d'honor en tantes parceles como espacios nos que se mueve l'individuu. La segunda concepción basada na autonomía del individuu, según la cual l'honor vendría coincidir con una reconocencia que se vería afeutáu polos ataques contra'l suxetu. Esto supón una escesiva individualización, incompatible col principiu de seguridá xurídica, y la perda de los calteres xenerales necesarios por que un bien seya protexíu pol derechu públicu. Otra parte de que l'honor tien una función personal y una función social. Los sos detractores refugar porque en primer llugar esta teoría obliga a integrar la verdá como elementu de la inxuria y, amás, fai posible qu'haya persones ensin honor anque con capacidá de consiguilo, de forma que una persona ensin honor puede ser injuriada, porque puede llegar a tener honor.

Otros autores añaden un nivel cimeru d'honor en vistes a ser proyeición de la virtú. Nesti sentíu, por que -y home tien llibertá, ye capaz de méritu, esto ye, ye capaz d'obres con autoría personal, con responsabilidá propia; y eses obres, con tolos sos efeutos, tán llamaes a integrar el patrimoniu moral. L'honor como proyeición de la virtú, tien nun planu valorativo fuertes implicaciones tamién cola tema de la responsabilidá. Y el honor, dende esti puntu de vista, ye unu de los efeutos que se siguen de les aiciones que zarren virtú, la solombra que proyeuta socialmente la virtú, ensin pretendelo. L'honor ye unu –otru más- de les maneres que tien l'home de manifestase pública y socialmente, anque esa manifestación nun seya sinón la proyeición necesaria de daqué anterior: la esistencia d'unes aiciones xustes que, en razón de la so fuercia difusiva, tien trescendencia social, esto ye, comuniquen los sos efeutos a un ámbitu social; depués l'honor tesciende na honra.

Naturaleza xurídica del honor

L'honor, como bien xurídicu reviste dos formes distintos, esto ye, que se da a conocer al traviés de dos maneres distintes y bien definíes, a saber: l'honor suxetivo, y l'honor oxetivo.

El primeru referir a la autovaloración, esto ye, l'apreciu de la mesma dignidá, como ye'l xuiciu que cada cual tien de sigo mesmu en cuanto suxetu de rellaciones éticu-sociales. Toles persones tienen una autoestima determinada, la que sía. Dalgunos van tener más elevada qu'otros, pero ello non obsta a que cada cual tenga la suya propia y que ello seya de suma importancia pa los homes. Ye la valoración como persona que cada unu tien de sigo mesmu bien dientro so, yá na psiquis, yá nel espíritu, pol solu fechu de ser tal. Cuando ye estropiada esta valoración, esto ye, cuando una persona ye deshonrada, como esta afección consiste n'ofender moralmente, esto ye, faer de menos a una persona, tornala, entós nun se riquir la producción de perxuiciu visible o oxetivu dalgunu pos lo que se manca ye l'alma, y como tal, nun puede apreciase nin sensible nin cuantitativamente el posible dañu causáu. La mancadura ye del espíritu. Amás d'ello y como cuestión fundamentalmente suxetiva y personal que ye, aquello que quiciabes manque en forma cruel y escomanada a un home, a otru pueda causa-y hasta gracia, d'ende la imposibilidá real d'afitar parámetros xenerales, y en consecuencia ye responsabilidá del intérprete la de saber apreciar cada casu en particular acorde a les vivencies, condiciones de vida, esperiencies personales, educación, ambiente nel que se desendolca y cuestiones análogues de la víctima, con cuenta d'alministrar la xusticia del casu. Otros autores referir al honor suxetivo cuando consideren amás que nun puede faese depender l'honor de lo que los demás piensen d'una persona, porque nesti casu la seguridá xurídica y el principiu d'igualdá ver en peligru.

D'otru llau, l'honor oxetivo ye la reputación como ser social que tien una persona, ello ye, la fama que supo ganase con rellación a los sos pares y de la cual gocia, seya la que fora, pero connotada positivamente. Ye la valoración que los demás tienen d'una persona, l'estatus que socialmente ye-y asignáu y que supo ganase, consecuencia d'una llinia de conducta llevada alantre pol suxetu, d'una forma dada de vida. Esti aspeutu del honor vese afeutáu al traviés del bilordiu, del quitar creitu, vale dicir, del desprestixu, con ello perxudica la fama del suxetu. Ye por esta razón que se fala de "desacreditación" del suxetu. Asina, la idea o imaxe que la sociedá o la redolada tienen sobre una persona determinada va tar representada pola so reputación o fama, concepción na cual, p'afirmar la presencia del honor tienen d'entendese estos términos en sentíu valorativo. Poro, l'honor va ser la bona reputación o la bona fama de que gocia una persona na redolada social nel que-y correspuende desendolcar se.

Pa establecer un conceutu d'honor, dellos autores parten de dos premises xenerales: la primera que defende que'l conceutu d'honor hai de ser un conceutu aprehensible, con suficiente conteníu por que pueda cumplir les sos funciones. Y la segunda que propón que cuando se fala d'honor, nun se refier al ser humanu polo xeneral, sinón a un ser humanu en concretu que'l so honor ye atacáu y que va ser l'únicu autorizáu pa escorrer procesalmente esa conducta.

Anque'l derechu al honor ye un derechu de la personalidá que según dellos autores, encontar na dignidá de la persona, otros autores sicasí axudicar al pueblu o la nación entera (honor nacional) y, asina al rematar el Preámbulu de la Constitución de Xapón dizse: “Nós, el pueblu xaponés, comprometemos el nuesu honor nacional nel cumplimientu, por toos nuesos medios, d'estos altos ideales y propósitos”

Nesti orde d'idees ye de destacar que l'honor, como valor que ye, foi reconocíu como d'importancia suprema a tal puntu que foi teníu en mira como tal na Convención Americana de Derechos Humanos, nel so art. 11 del Capítulu I de la Parte Primera, sol títulu "Proteición de la honra y de la dignidá", reza: " 1- Toa persona tien derechu al respetu de la so honra y a la reconocencia de la so dignidá". Coles mesmes, dispón el inc. 2-: "Naide puede ser oxetu d'inxerencies arbitraries o abusives na so vida privada, na de la so familia, o na so casa o na so correspondencia, nin d'ataque illegales a la so honra o reputación". El derechu al honor ye amás reconocíu en Constituciones tales como la española nel so artículu 18.1, l'alemana nel párrafu 2 del artículu 5 y la peruana nel so artículu 2.7, y en forma indireuta, na enmienda novena de la Constitución de los Estaos Xuníos.

==== Funciones del honor Entendíu l'honor so esa naturaleza xurídica, ye consideráu por dellos autores aparente pa cumplir determinaes funciones, que completen el sentíu y significáu d'esi derechu fundamental:

En primer llugar dexa delimitar lo que realmente ye merecedor d'una proteición xurídicu-penal frente a ofienses ensin un conteníu abondo que les faiga merecedores de tal proteición. Asina, nun s'atentaría contra'l bien xurídicu honor cuando coles ofienses nun haya posibilidá d'alteriar les rellaciones sociales, nin suponga un verdaderu ataque a la dignidá. Tampoco se produz un ataque al honor cuando se falsia la realidá, sacantes que esi falseamiento seya tan grave que pueda afectar a les rellaciones sociales del ofendíu.

De segundes, el derechu al honor ye un derechu fundamental que tien suficiente conteníu como pa constituyise nun bien xurídicu penal. Amás, la so influencia transciende del ámbitu individual porque forma les rellaciones sociales ente los individuos y la so falta de proteición podría llevar a un mal usu d'otros derechos, lo que de la mesma provocaría un aumentu de l'agresividá social.

Los llamaos “conflictos de derechos fundamentales”

Castillo Córdova dedica tou un capítulu a los llamaos conflictos de derechos fundamentales una y bones l'estudiar constitucionalmente los derechos lleva inevitablemente escontra una adicional cuestión: la de los llamaos conflictos de derechos.

Según una posición conflictivista, cita Castillo, de los derechos fundamentales éstos pueden entrar n'oposición ente sigo. Los principales mecanismos de solución qu'utilicen quien parten d'una visión conflictivista de los derechos fundamentales son la xerarquía y la ponderación de los derechos.

L'otru avezáu mecanismu de solución dientro de la concepción conflictivista ye la llamada ponderación de derechos. Esti mecanismu ye especialmente desenvueltu nel ámbitu anglosaxón y consiste en sopesar los derechos o bienes xurídicos en conflictu, con cuenta de determinar cuál derechu “pesa” más nesi casu concretu, y cuál tien de quedar movíu. Un derechu mueve a otru dependiendo de les concretes circunstancies del casu.

1. Crítica a les posiciones conflictivistas.

Concebir los derechos fundamentales como realidaes contrapuestes ente sigo, sostién Castillo, y que por tanto tienden a entrar en choque, trai de resultes qu'esista una suerte de derechos de primera y otros de segunda categoría.

Como bien dixo Toller, “resultancia ye qu'en gran parte, el resolución de pleitos constitucionales pasa güei día pola eleición d'unu de los bienes en xuegu y nel diferimiento o anulación del otru”. Asina les posiciones conflictivistas torguen una formulación de vixencia conxunta y harmoniosa de tolos derechos constitucionalmente reconocíos al home.

Vistos estos considerandos, apostamos xunto con Castillo, a la interpretación de que los derechos humanos apuerten precisamente d'una realidá unitario y coherente , nun puede haber manera de que los derechos puedan ser contradictorios entres sí, al puntu que puedan entrar en conflictu y la única manera que tienen d'esistir y de ser exercitaos ye la de compatibilidá harmoniosa ente unos y otros. Y, poro, los llamaos conflictos ente derechos nun esisten. Nengún derechu fundamental puede esixir y llexitimar una conducta que seya contradictoria col conteníu d'otru derechu fundamental.

Nesti mesmu sentíu, los conflictos nun se dan ente los derechos fundamentales o constitucionales, sinón ente les pretensiones de les partes que son enfrentaes nun pleitu, yá que caúna invoca un derechu fundamental distintu. D'esta manera, como infier Castillo, concluyendo xunto con Serna y Toller, que'l conflictu dase namái aparentemente ente los derechos, y realmente ente les pretensiones y ente los intereses individuales de caúna de les partes.

De cuenta que podemos afirmar que si son namái aparentes los conflictos de derechos, yá que nun pueden tener un conteníu contradictorio unos y otros derechos o yá que les disposiciones constitucionales que los reconocen nun pueden interpretase de manera contradictoria ente sigo, entós débese definir en cada casu quién exercitó'l so derechu según el so algame jurídicamente protexíu y quién non.l'honor ye l'honor

2. Conflictu ente honor, intimidá y mesma imaxe

Paralelamente al bien xurídicu "honor de les persones", atópase un derechu constitucional que nos últimos tiempos ya inclusive nel planu internacional adquirió una gran relevancia, ésti ye "el derechu a la intimidá o privacidá de les persones", estrechamente amestáu con aquél. Con éses como sostién Vidal, consideróse que nel derechu a la intimidá'l bien xurídicu protexíu ye una llibertá potenciada o superlativa que la persona reclama nel ámbitu de lo íntimo, ente que nel derechu al honor el bien xurídicu protexíu nun ye la llibertá sinón el patrimoniu moral qu'a una persona correspuende pol fechu de selo.

Novoa Montreal, citáu por Vidal, considera que'l derechu a la intimidá ta integráu por dos aspeutos: el primeru correspondería a dereches que tien tou ser humanu a disponer de momentos de soledá, recogimiento y apaciguadura que-y dexen replegar se sobre sí mesmu, meditar, orar, abrir a la contemplación tanto esterior como interior; el segundu aspeutu traducir nel derechu de caltener fora de la conocencia ayena fechos o actos que pertenecen a lo privao d'una persona. Y pa Carmona Salgado , citada tamién por Vidal, el derechu a la intimidá nun ye namái un status negativu frente a los demás, sinón tamién un status positivu, de tala forma que na actualidá la intimidá, más qu'un derechu a nun ser fadiáu (que persiste), ye un derechu de participación y control de les informaciones qu'afecten a la persona y sobre les que'l comenenciudu ta legitimado pa incidir na forma y conteníu de la so divulgación.

Ye según los conceutos d'honor y d'intimidá non se superponen nin coinciden. Ente que el derechu al honor tien por oxetu protexer a personar frente a los ataques d'otros que pretendan humildala o facer# de menos, el derechu a la intimidá tien por oxetu protexer al suxetu frente a les inxerencies de terceros dientro de la so esfera íntima, bien seya escluyendo ésta de la conocencia ayena, bien seya por aciu el control de les informaciones que la afecten.

Agora bien, puede dicise que mancando tantu la privacidá o la intimidá de les persones de manera direuta, fráyase de la mesma l'honor de les mesmes d'una forma indireuta o mediata; cuantimenos nel so aspeutu suxetivu. Sicasí ello nun importa necesariamente mancar l'honor na so fase oxetiva. Vale dicir qu'al traviés d'una conducta determinada puede trate afeutada la intimidá d'una persona. Como por casu publicar la fotografía d'un ser queríu d'una persona nun estáu pésimu de salú, cercanu a la muerte nuna revista, importa ello de la mesma una ofiensa de calter moral (mancadura del honor suxetivo de la víctima), pero non necesariamente resta-y creitu frente a los sos pares (afección del honor oxetivo, pos con dicha conducta non se desacredita, nun se quitar fama).

N'igual sentíu, atacar direutamente l'honor oxetivo de les persones nun va afectar dicha aición la intimidá o privacidá d'estes. Dicir d'una persona que ye deshonesta (restar creitu) nun significa n'absolutu, mancar la so privacidá. Ello ye asina con calter de necesidá, ensin perxuiciu de que dichu actuar afecte concomitantemente l'honor suxetivo del suxetu pasivu (una y bones el fechu que se-y imputara l'axetivu calificativu de deshonesto, puede mancalo moralmente), en tantu y en cuanto trátese d'una persona física (pos nun ye asina nel casu de les persones d'esistencia ideal). De lo espuesto derívase que magar esiste una rellación intensa ente los conceutos, los mesmos nun se confunden n'unu solu.

3. Conflictu ente les llibertaes informatives y l'honor

Nel Perú esiste responsabilidá penal pol espardimientu d'opiniones qu'afecten el derechu al honor. Cuando les opiniones tengan por oxetu asuntos y persones que nun guarden rellación con asuntos públicos o d'interés xeneral, la proteición de la llibertá d'espresión frente a dereches al honor debilítase, lo cual ye por cuenta de que s'atopa ausente'l fundamentu de la so posición preferente, esto ye la so contribución a la llibre y plural espardimientu d'información, idees o opiniones, presupuestu indispensable pa la formación d'una opinión pública llibre ya informada sobre asuntos d'interés xeneral.

Distintu ye'l casu cuando se trate d'espardimientu d'opiniones referíes a temes d'interés xeneral o públicu y el suxetu afeutáu nel so honor ye un funcionariu públicu o una persona de relevancia pública, yá que nestos supuestos la evaluación de la naturaleza lesiva de la opinión tendrá de faese en términos bien tolerantes. Entiéndese claramente que los funcionarios públicos, políticos o persones de relevancia pública espónense “inevitable y deliberadamente, a una fiscalización sollerte de los sos actos y xestos, tantu polos periodistes como pol ensame de ciudadanos, y por ello tien qu'amosase más tolerante”

Lo que sí tienen de quedar escluyíes del ámbitu de proteición de la llibertá d'espresión son les frases “manifiestamente inxurioses ensin rellación coles idees o opiniones que s'espongan y que resulten innecesaries pa la tresmisión de les mesmes”, según “les manifestaciones xenófobes o racistes que manquen la dignidá humana, base de tolos derechos fundamentales (...), yá que éstes, n'última instancia atenten contra'l principiu de non discriminación.

Sicasí, como sostién López-Hermida , estos dos derechos humanos como son el derechu al honor y a la información – o comunicación – tán más amestaos de lo que paez. Gracies al honor, como proyeición de lo más íntimu del ser humanu como individuu, facilítase la comunicación pacífica ente les persones d'una sociedá, xenerándose asina'l triángulu lóxicu ente honor-sociedad-comunicación.

Mirar en menos l'honor d'una persona xuega en contra de la sociedá mesma, pos se ruempe toa posible comunicación. Resulta lóxicu pensar que, si empezar a considerar nun “segundu nivel honoríficu” a los pelirroxos, la comunicación ente éstos y los morenos tarde o aína va faese imposible, produciéndose un quebre social causáu, nesti absurdu exemplu, pol color del pelo, pero que na realidá producir pol sexu, la clase socioeconómica, el color de la piel, la raza, la relixón, etc. A última hora, romper l'honor de les persones ye romper la sociedá y, polo tanto conduz a romper la comunicación.

4. Derechu a la rectificación

Podría afirmase, como lo indica Castillo Córdova, qu'en casu del derechu al honor, esiste'l derechu de rectificación de cuenta que si dixo daqué inexactu de daquién, cola rectificación de los informáu quedaría a salvo l'honor. Pero nun ye asina, siquier non siempres Y nun ye siquier por dos razones. Primer, porque ye preferible evitar la vulneración del derechu que dexala y depués reparala. Y segunda, espérase demasiáu del mecanismu reparador (la rectificación) , y nun se tien en cuenta que ye imposible que col mecanismu reparador tornar a la mesma situación anterior d'asocedida la vulneración.

Sicasí la rectificación ye un derechu reconocíu nel segundu párrafu del art. 2.7 de la Constitución, al señalar que: “Toa persona afeutada por afirmaciones inexactes o agraviada en cualquier mediu de comunicación social tien derechu a qu'ésti se rectifique en forma gratuita, inmediata y proporcional, con perxuiciu de les responsabilidaes de llei.”

Coles mesmes, la Convención Americana sobre Derechos Humanos precisa nel so artículu 14.1 que: “Toa persona afeutada por informaciones inexactes o agraviantes emitíes nel so perxuiciu al traviés de medios d'espardimientu llegalmente reglamentados y que se dirixan al públicu polo xeneral, tien derechu a efeutuar pol mesmu órganu d'espardimientu'l so rectificación o respuesta nes condiciones qu'estableza la llei”.

Otra manera, magar el so espresu reconocencia nos trataos sobre Derechos Humanos, la Defensoría del Pueblu alviértenos sobre la importancia de tomar nota de lo sensible de la tema pos esisten dellos cuestionamientos al so exerciciu. Asina se sostuvo que “los llamaos derechos de respuesta, retruque o rectificación constitúin ensin dulda, una forma d'imposición arbitraria y obligatoria d'información”

Aspeutos relevantes nos delitos contra l'honor

1. Delitos contra l'honor

La inxuria ye la ofiensa al honor d'una persona que ta presente y que puede faese en priváu.

El bilordiu ye la ofiensa al honor d'una persona que puede tar ausente, fecha ante otru o la publicación de fechos de faigo de menos y rebaxamientu ante la opinión pública que son falsos. Lo relevante nel bilordiu ye la divulgación y publicidá que se fai d'un fechu a un terceru.

Va Depender del ámbitu sobre'l cual incúrranse, y puede ser tantu nel campu civil (va ser responsable la persona física o xurídica propietaria del mediu informativu al traviés del cual arrobinárase el llevantu o inxuria yá que tou direutor sabe'l conteníu de la información y opinión que'l periódicu espubliza) como penal (al traviés de llevantos que pueden tratar sobre l'atribución d'un delitu, o imputación d'una falsedá yá por ser inesistente'l delitu o por intervenir nél la persona imputada). Nel casu de la inxuria ye l'ataque a la honra o honor suxetivo, fama y estimación de les persones.

Lo importante ye determinar si esistió intención real de producir el dañu causáu porque puede asoceder que, a pesar de ser un fechu real, si la persona nun tuvo esa intención nun hai delitu. Nos supuestos de intromisión illexítima, por que se produza una mancadura del derechu al honor, hai d'haber una imputación de fechos o manifestación de xuicios de valor na qu'una persona puede trate afeutada pola imputación d'un fechu concretu. Amás hai de contener aiciones y espresiones que, comoquier, manquen la dignidá d'otra persona al traviés de la publicidá de ciertos fechos o noticies que faigan desmerecer la considerancia ayena.

La divulgación va algamar la llende de los sos normales destinatarios y siendo indiferente'l mediu emplegáu pa la mesma. Los medios d'espardimientu pueden ser la radio, televisión, prensa. En cuanto al acabamientu de la fama o atentáu contra la mesma estimación rique de dos elementos como ye'l bilordiu o desmerecimiento na considerancia ayena.

El bilordiu ye toa información pública tendenciosa na que se sopelexar fechos de la conducta privada o situaciones morales con propósitu de desprestixu o descreitu que puede perxudicar la fama y la imaxe. En cuanto al desmerecimiento señalar que ye la divulgación cierta de datos que nun se quixeron sopelexar, entrando na esfera personal.

2. Suxetos pasivos

Plantégase'l problema de si les persones xurídiques y les distintes coleutividaes pueden ser suxetos pasivos de los delitos d'inxuries (de los ataques illexítimos contra'l so honor). Na doctrina, como indica Álvarez García, pueden atopase dos postures opuestes y claramente estremaes. Nun llau asítiense los autores que, como Concha Carmona Salgado, cunten que les persones xurídiques y les coleutividaes nun tienen honor y por tanto nun tienen de tener lo protexíu penalmente. Esta postura parte d'un conceutu del bien xurídico honor basáu o equivalente a la dignidá humana. Esto ye, namái cabría la proteición del honor de les persones individuales. Reconocen, sicasí esti autores, que podría faese una esceición pero siempres y cuando esi atentáu contra l'honor d'una coleutividá, grupu o persona xurídica, trescendiera al honor de les persones individuales que conformen esi grupu.

Nel otru estremu doctrinal atópense los que como Serrano Gómez o Bello Landrove consideren que les persones xurídiques ya inclusive les asociaciones carentes de personalidá, pueden ser suxetos pasivos de los delitos contra l'honor. Esta postura basar na creencia de qu'anque l'ataque seya contra l'honor del grupu, ye l'honor de les persones individuales que componen esi grupu'l que resulta estropiáu.

3. Garantíes constitucionales

o Garantíes procesales xenériques. o Aición d'inconstitucionalidá. o Aición popular. o Aición de cumplimientu (Llei 26301) o Aición de Habeas Hábeas (Llei 23506 y 25398), recoyida nel incisu 1 del art. 200 del Códigu Penal. o Aición d'amparu. o Aición de Corpus Data, recoyida nel incisu 3 del art. 200 del Códigu Penal (Llei 26301)

4. Procesu de Habeas Data.

La Constitución de 1993 incorpora per primer vegada la garantía constitucional del Habeas Data. Ye un procesu xudicial de calter constitucional que tien como finalidá protexer el derechu de les persones d'aportar a determinada información per parte de cualquier entidá pública y el derechu a que los bancos d'información (públicos o privaos) nun suministren informaciones qu'afecten a la intimidá personal y familiar. Puede presentar el mesmu afeutáu o cualesquier otra persona nel so nome; si'l Xuez comprueba que, efeutivamente, ta atentándose contra estos derechos, ordena que se dexe aportar a la información refugada al demandante o, nel so casu, dar# en torgar que se suministre determinada información.

a. Derechos que protexe'l Hábeas Data

1. El derechu a solicitar información de les persones natural y xurídicu a cualquier entidá pública, con esceición d'informaciones relatives a la intimidá, seguridá nacional o otres llendes qu'estableza la llei.

2. El derechu de les persones natural y xurídicu a que los servicios informáticos o non, públicos o privaos, nun suministren informaciones qu'afecten la intimidá personal y familiar (Art. 2°-6).

3. El derechu al honor y a la bona reputación, a la intimidá personal y familiar, según a la voz y a la imaxe propies (Art. 2° 7).

El Perú nun ye ayenu al sentimientu constitucional y ye según la Constitución Política del Estáu de 1993 encamentó al Tribunal Constitucional funciones bien importantes dientro del denomináu sistema constitucional. Estes funciones son espresaes al traviés del artículu 202° el cual señala les sos respeutives atribuciones. El Tribunal Constitucional foi creáu nel Perú pola Constitución Política de 1979. Entró en funciones en payares de 1982 pa resolver les aiciones d'inconstitucionalidá contra normes llegales y los recursos de casación contra resoluciones de la Corte Suprema.

En particular, los xueces y tribunales ordinarios y demás autoridaes alministratives, atópense sometíos a la xurisprudencia del TC, tanto si declara la inconstitucionalidá de la norma llegal, como si foi des- envalorada la demanda. Nesti sentíu, l'artículu 39° de la LOTC dispón que "los xueces tienen d'aplicar una norma que la so constitucionalidá fuera confirmada pol Tribunal".

Con respectu a dereches al honor, el Tribunal Constitucional sentenció , “el derechu personal a la integridá física, síquica y moral, el derechu al honor, a la dignidá personal y a la bona reputación, el derechu a una vida sele y en paz y el derechu a la igualdá ente los seres humanos, son valores más altos, constitucionalmente...”

Ver tamién

• Dignidá
• Derechos humanos
• Fontes del Derechu
• Ética
• Moral
• Duelu
• Fidalguía
• Nobleza
• Homía de bien
• Virtú
• Honradez

Enllaces esternos

• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Honor.

• Testu de la "Declaración Universal de los Derechos Humanos", en sitio web de la O.N.U.

• Datos: Q207333
• Multimedia: Honour
• Cites famoses: Honor