Sydney

Sydney
Stad
Vlag Wapen
Die Local Government Areas van Sydney
Sydney Ligging van Sydney in Nieu-Suid-Wallis
Koördinate: 33°51′54″S 151°12′34″O
Land	Australië
Deelstaat	Nieu-Suid-Wallis
Administratiewe verdeling	Local Government Areas
Gestig op	26 Januarie 1788
Regering
• Burgemeester	Clover Moore
Oppervlak
• Totaal	12 367 km2 (4 775,2 vk. myl)
Bevolking
• Totaal	5 029 768
• Digtheid	406,7/km2 (1 053,3/vk. myl)
Tydsone	UTC+10:00 (Australiese Osterse Standaardtyd)
Webwerf	cityofsydney.nsw.gov.au

Sydney (Engels: [ˈsɪdni], ) is die hoofstad van die deelstaat Nieu-Suid-Wallis in Australië en is die grootste en oudste stad in daardie land. Dit het 'n bevolking van meer as 5 miljoen (2016) en word dikwels as die hoofstad van Australië beskou, hoewel dié eintlik Canberra is.

Daar is min stede wat op so 'n presiese stigtingsdatum kan roem of so 'n kort en dramatiese geskiedenis soos Sydney het. Op 18 en 26 Januarie 1788 het elf Britse skepe, wat vandag as Die Eerste Vloot (The First Fleet) bekend staan, met sowat 1 000 mense aan boord in Sydney se Botanybaai anker gegooi. Meer as 700 van hulle was gevangenes wat onder bevel van kaptein Arthur Phillip na Australië gedeporteer is.

Ingevolge die destydse Georgiaanse regstelsel is die doodstraf dikwels selfs vir klein oortredings opgelê. Sydney se eerste inwoners was dus nie noodwendig kriminele in die huidige betekenis van die woord nie, maar eerder arm skepsels wat tot deportasie "begenadig" is vir oortredings soos die onwettige pluk van komkommers in 'n vreemde tuin of die diefstal van 'n sakdoekie.

Etimologie

In 1788 het kaptein Arthur Phillip, die eerste goewerneur van Nieu-Suid-Wallis, die inham waar die eerste Britse nedersetting gestig is Sydney Cove genoem na die minister van binnelandse sake, Thomas Townshend. Die inham is deur die Aboriginal-bewoners Warrane genoem. Phillip het dit oorweeg om die nedersetting Albion te noem, maar dié naam is nooit amptelik gebruik nie. Teen 1790 het Phillip en ander amptenare gereeld na die stad Sydney verwys as. In 1842 het Sydney amptelik stadstatus verkry.

Die Gadigal-stam, wie se grondgebied langs die suidelike oewer van Port Jackson van South Head tot by Darling Harbour strek, is die tradisionele eienaars van die grond waarop die Britse nedersetting aanvanklik gevestig is, en noem hul gebied Gadi. Aboriginal-stamname in die Sydney-streek is dikwels gevorm deur die agtervoegsel "-gal" by 'n woord te voeg wat die naam vir hul grondgebied, 'n spesifieke plek in hul gebied, 'n voedselbron of totem aandui. Groter Sydney streek oor die tradisionele lande van 28 bekende Aboriginal-stamme.

Geskiedenis

Die eerste kaart, wat Sydney en die omliggende gebied vertoon

Woolloomooloo en die Sydney Harbour Bridge in 1932

Die gebied rondom die hawe van Sydney word al langer as 40 000 jaar bewoon deur Aborigines, Australiese inboorlingstamme. Alhoewel verstedeliking die meeste spore van hierdie bewoning al uitgewis het, is daar op verskillende plekke steeds rotstekeninge te vinde. Die Europese belangstelling het begin toeneem na kaptein James Cook Botanybaai (nou 'n wyk in die suide van Sydney) ontdek het. Op bevel van die Britse owerheid is daar in 1788 'n strafkamp deur Arthur Phillip gestig. Hy het eers in Botanybaai aangeland, maar die plek nie geskik gevind vir sy doeleindes nie. Na 'n kort seiltog na die noorde het hy uiteindelik in Sydney Cove aan wal gegaan te Port Jackson (wat ook allerweë as Sydney-hawe bekend staan).

Arthur Phillip het die kolonie "New Albion" genoem maar om die een of ander onduidelike rede het dit uiteindelik die naam "Sydney" gekry, genoem na die toenmalige Britse minister van binnelandse sake Thomas Townshend wat ook as Lord Sydney bekend gestaan het. Waarskynlik is die rede vir die naamsverandering vanweë Lord Sydney se toestemming om 'n kolonie daar te begin. Gevangenes is vinnig aan die werk gesit om 'n nedersetting te bou en in 1822 het die stad reeds banke, markte, strate en 'n georganiseerde polisiemag gehad. In 1847 het gevangenes maar sowat 3,2% van die bevolking uitgemaak. Weekliks het daar skepe uit Europa met Iere, Engelse en ander Europese emigrante daar aangekom wat 'n nuwe lewe in die nuwe land wou begin. Die eerste van die goudstormlope het in 1851 plaasgevind en sedertdien het vele mense die land vanuit Sydney-hawe binnegekom.

Met snelle nywerheidsontwikkeling het Sydney vinnig gegroei en aan die begin van die 20ste eeu het dit al meer as 1 miljoen inwoners gehad. Gedurende die eeu het Sydney steeds bly groei en die stad het teenswoordig 'n kosmopolitiese voorkoms as gevolg van die groot aantal verskillende kulture wat die stad binnegestroom het.

Tweetalige tekens in Sydney.

Geografie

Nasa-Satellietbeeld van Sydney

Sydney is geleë tussen die Stille Oseaan in die ooste en die Blue Mountains in die weste. Dit het ook die grootste natuurlike hawe in die wêreld, met meer as 70 strande, waaronder die beroemde Bondi Beach tel. Sydney het ook die wêreld se grootste woonbuurte, twee maal so groot as Beijing en ses keer so groot as die stede van Rome of Londen. Die metropolitaanse gebied van Sydney (Sydney Metropolitan Area) beslaan 'n oppervlakte van 12 138 vierkante kilometer. Sydney strek oor 'n lengte van 105 kilometer vanaf sy suidelike grens by die Koninklike Nasionale Park oor Botanybaai en Port Hacking tot by die Ku-ring gai Nasionale Park.

Die groot oppervlakte van Sydney is die gevolg van die Australiese lewenstyl waarby die meeste gesinne oor hul eie huis beskik. Nogtans is daar ook woonstelblokke (wat in Australië home units genoem word), veral in die digbevolkte ouer woonbuurte en naby die hawe.

Stedelike uitleg

Sydney

Die sentrale sakekern van Sydney strek suidwaarts vanaf Sydney Cove tot by die gebied rondom die Central-treinstasie. Die sentrale sakekern word in die ooste begrens deur verskeie parke en deur Darling Harbour, 'n gewilde trekpleister vir toeriste met 'n lewendige naglewe. Saam met die besigheidsdistrik van Noord-Sydney wat aan die sentrale sakekern deur die bekende Harbour-brug verbind word, is die ander noemenswaardige besigheidsentra Parramatta in die suidweste, Chatswood in die noorde en Hurstville in die suide.

Die uitgestrekte woongebiede van Sydney word amptelik in 642 woonbuurte verdeel en word bestuur as 40 plaaslike owerheidsgebiede. Daar is nie 'n sentrale stadsbestuur nie, maar die regering van Nieu-Suid Wallis het wel verskeie agentskappe wat stadswye dienste lewer. Die stad word ook verder in die volgende streke verdeel: Eastern Suburbs, Hills District, Inner West Sydney, Canterbury-Bankstown, Lower North Shore, Northern Beaches, Northern Suburbs, North Shore, St George, Southern Sydney, South-eastern Sydney, South-western Sydney, Sutherland Shire en Western Sydney.

Klimaat

Sydney het 'n vogtige subtropiese klimaat met warm somers en koel winters, terwyl reën dwarsdeur die jaar val. Januarie is die warmste maand van die jaar en 'n gemiddelde 14,6 dae per jaar het 'n maksimum temperatuur hoër as 30 °C. Die rekord maksimum temperatuur is 45,3 °C, wat op 14 Januarie 1939, aan die einde van 'n hittegolf gemeet is. In die winter daal die temperatuur nouliks onder 5 °C in kusgebiede. Die koudste maand is Julie, waartydens 'n rekord minimum temperatuur van 2,1 °C al ooit gemeet is.

Die gemiddelde jaarlikse reënval is 1217 mm, wat tydens 'n gemiddeld van 138 dae per jaar val. Die laaste sneeu in die Sydney-gebied is in 1836 aangeteken, alhoewel baie sagte hael in Julie 2008 ook deur baie vir sneeu aangesien is en daarop dui dat die 1836-sneeu moontlik nie werklik sneeu was nie.

Hoewel Sydney nie deur siklone getref word nie en die risiko vir aardbewings laag is, word die stad wel af en toe geteister deur bosbrande soos onder andere in 1994 en 2002.

Weergegewens vir Sydney (Observatory Hill)
Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Hoogste maksimum (°C)	45,8	42,1	39,8	33,9	30,0	26,9	25,9	31,3	34,6	38,2	41,8	42,2	45,8
Gemiddelde maksimum (°C)	25,9	25,8	24,8	22,4	19,5	17,0	16,3	17,8	20,0	22,1	23,6	25,2	21,7
Gemiddelde minimum (°C)	18,7	18,8	17,6	14,7	11,6	9,3	8,1	9,0	11,1	13,6	15,6	17,5	13,8
Laagste minimum (°C)	10,6	9,6	9,3	7,0	4,4	2,1	2,2	2,7	4,9	5,7	7,7	9,1	2,1
Neerslag (mm)	101,1	118,0	129,7	127,1	119,9	132,0	97,4	79,8	68,4	76,9	84,3	77,3	1 211,9
Reëndae (d)	12,2	12,5	13,6	12,8	13	12,5	11,1	10,4	10,5	11,6	11,7	11,5	143,4
Humiditeit (%)	62	64	62	59	57	57	51	49	51	56	58	59	57
Bron: Bureau of Meteorology (Australië)

Demografie

Bevolking

• 1800: 2540 inwoners
• 1820: 12 000
• 1851: 39 000
• 1871: 206 800
• 1901: 487 900
• 1925: 1 039 000
• 2006: 4,3 miljoen
• 2050: 6 miljoen (vooruitskatting)

Besienswaardighede en ontspanningsgeriewe

Toeristetrekpleisters

Daar bestaan 'n verskeidenheid toeristetrekpleisters in Sydney, bv.:

• 
  Sydney-opera
• 
  Sydneyhawebrug
• 
  Bondi Beach
• 
  Sydney Akwarium, Darlinghawe
• 
  Sydney Olympic Park
• 
  Chinatown
• 
  Sydney Tower
• 
  Taronga-dieretuin, Mosman
• 
  Sydney-vismarkte
• 
  Oceanworld Manly

Museums

• Kunsgallery van Nieu-Suid-Wallis
• Australian Centre for Photography
• Museum of Contemporary Art
• Powerhouse Museum of Science and Design
• Sydney Observatory
• Museum of Sydney
• Australian Museum

Parke

• Royal Botanic Gardens
• Hyde Park

Baie van hierdie besienswaardighede kan met die Sydney-veerdiens bereik word. Daar is ook 'n aantal nasionale parke binne die stadsgrense geleë.

Sydney het ook 'n aktiewe naglewe. Beroemde uitgaanplekke is die wyke Kings Cross en Darling Harbour.

Infrastruktuur

Verkeer en vervoer

Circular Quay, die hoofveerbootterminaal in Sydney

Die meeste inwoners in Sydney gebruik hulle eie motor vir vervoer. Sydney het egter ook 'n uitgebreide trein-, taxi-, bus- en veerbootnetwerk. Die treine in Sydney word bestuur deur CityRail, 'n maatskappy wat deur die regering van Nieu-Suid-Wallis besit word. Die treindienste het vir 'n tydperk na die 2000 Olimpiese Spele kwaai agteruit gegaan, maar het na 'n besondere swak jaar in 2004 weer verbeter.

Die meeste buitelandse toeriste land eers by Sydney Internasionale Lughawe. Die lughawe is in 1920 geopen en is daarom ook een van die oudste lughawens ter wêreld. Daar vlieg ongeveer 28 miljoen passasiers per jaar vanaf en ná die stad.

Watervoorsiening

Watervoorsiening en opgaardamme word bestuur deur die Sydney Catchment Authority, wat onder beheer van die deelstaat van Nieu-Suid-Wallis se regering staan. Die liggaam verkoop water aan "Sydney Water" en ander agentskappe. Water in die Sydney opvangsgebied word hoofsaaklik gestoor in die Nepean-opgaarskema, damme in die Blue Mountains, Woronoradam, Warragambadam en die Shoalhaven opgaarskema.

Sport

Die Sydney-krieketveld

In 2000 het die Olimpiese Somerspele in Sydney plaasgevind. Die Olimpiese kompleks is geskep deur die nywerheidsgebied van Homebush Bay om te skep. Die Olimpiese Stadion met 'n kapasiteit van 117 000 toeskouers is een van die hoogtepunte van die kompleks. Tydens die sluitingseremonie het die toenmalige voorsitter van die Internasionale Olimpiese Komitee, Juan Antonio Samaranch, Sydney se spele as die beste ooit beskryf.

Na die spele is die verblyf en stadions steeds in gebruik gehou. Die nasionale Australiese spanne in sportsoorte soos rugby en sokker speel steeds gereeld tussenwedstryde in die (nou verkleinde) Olimpiese Stadion. Buiten dit maak sekere klubspanne vanuit rugbyliga (Bulldogs, West Tigers, South Sydney) gereeld gebruik van die stadion. Die basketbalsaal word ook deur die West Sydney Razorbacks gebruik, 'n span wat in die NBL (National Basketball League) speel.

Sydney was een van die Australiese gasheerstede tydens die Rugbywêreldbeker 1987, Krieketwêreldbeker 1992, Rugbywêreldbeker 2003, Krieketwêreldbeker 2015 en T20I-wêreldbeker 2022.

Ekonomie

Die sakekern met die operahuis in die aandskemer

Sydney is die finansiële en handelsentrum van Australië. Dit is daarnaas ook 'n toeriste trekpleister met goedkoop verblyf. Die stad verskyn dikwels op ranglyste as een van die mooiste en mees leefbare stede in die wêreld.

Die grootste ekonomiese sektore in Sydney sluit eiendoms- en besigheidsdienste, kleinhandel, vervaardiging en gesondheids- en gemeenskapsdienste. Sedert die 1980's het werke al hoe meer van die vervaardigingsektor na die dienste- en inligtingsektor geskuif. Sydney verskaf ongeveer 25% van die land se totale bruto binnelandse produk.

Internasionale verhoudings

Susterstede

• San Francisco, Verenigde State, sedert 1968.
• Nagoja, Japan, sedert 1980.
• Wellington, Nieu-Seeland, sedert 1983.
• Portsmouth, Verenigde Koninkryk, sedert 1984.
• Guangzhou, Volksrepubliek China, sedert 1986.
• Florence, Italië, sedert 1993.

Vennootskappe

• Parys, Frankryk, sedert 1998.
• Athene, Griekeland, sedert 2000.
• Berlyn, Duitsland, sedert 2000.
• Dublin, Republiek Ierland, sedert 2002.
• Wuhan, Volksrepubliek China, sedert 2015.
• Chicago, Verenigde State, sedert 2019.

Bronne

• (en) Porter, Peter: Sydney. Amsterdam (Nederland): Time Life International 1980

Eksterne skakels

• (en) Toerisme-inligting oor Sydney op Wikivoyage
• (en) Amptelike webwerf
• (en) "Sydney". Encyclopædia Britannica. Besoek op 22 Mei 2024.

	Hoofstede van Australië
Hoofstede Adelaide • Brisbane • Canberra • Darwin • Hobart • Melbourne • Perth • Sydney