Spartacus
Spartacus | |
|---|---|
 Beeld van Spartacus deur Denis Foyatier in die Louvre | |
| Gebore | ca. 111/109 v.C. |
| Sterf | ca. 71 v.C. by Senerchia |
| Jare aktief | 73−71 v.C. |
Spartacus was 'n gladiator uit die Romeinse Republiek wat in die jare 73 tot 71 v.C. 'n groot slaweopstand gelei het. Sy leër van ontsnapte slawe het in verskillende veldslae teen die Romeinse leër te staan gekom. In die Romeinse Republiek het daar reeds voorafgaande slawe-opstande plaasgevind wat weldra bekend sou staan as die "Slaweoorloë". Hierdie opstand was die laaste en grootste en sou mettertyd bekendstaan as die Derde Slaweoorlog. Dit is egter te betwyfel of die werklike doelwit van die opstand die totnietmaking van slawerny was.[1]
Vroeë lewe
[wysig | wysig bron]Die bronne oor Spartacus is nie altyd betroubaar nie en weerspreek mekaar soms. Spartacus kom oorspronklik uit die streek van Thracië. Sommige bronne wil dit hê dat Spartacus 'n gevangene soldaat of droster was wat later 'n tyd lank in die Romeinse leër gedien het. Dit is moontlik dat Spartacus as vrywilliger in die auxilia (hulptroepe bestaande uit buitelanders) van die Romeinse leër gedien het. Yann Le Bohec, 'n Franse historikus wat spesialiseer in Romeinse geskiedenis, weerlê hierdie hipotese egter in sy boek getiteld Spartacus - chef de guerre (in 2016 gepubliseer deur Tallandier), en maak gebruik van die werk van die Romeinse historikus Marcus Terentius Varro Reatinus, wat beweer dat Spartacus aan 'n vrye familie behoort het en op 'n jeudige ouderdom op onwettige wyse deur die Romeinse leër gevange geneem is en ten spyte van sy betogings in slawerny verkoop is aan 'n gladiatoreskool in Capua, wat besit is deur die lanista Lentulus Batiatus. Volgens die Romeinse historikus Lucius Annaeus Florus sou Spartacus daar opleiding ontvang het.
Die Derde Slaweoorlog
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Derde Slaweoorlog.
In 73 v.C. het Spartacus saam met 73 ander gladiatore uit die gladiatoreskool ontsnap. Dit is bewerkstellig deur messe uit die kombuis te gebruik en daarmee egte wapens te bekom. Hulle het daarin geslaag om met waens wat buitgemaak is weg te kom. Die twee ander leiers van die opstand was Crixus en Oenomaus. In die geplunder wat hierna plaasgevind het, het hulle ander slawe bevry en hulle leër uitgebrei. Die Romeinse leër was destyds grotendeels afwesig van die Italiaanse skiereiland aangesien hulle teen die Koninkryk van Pontus (Derde Mithridatiese oorlog) sowel as Quintus Sertorius moes veg. Praetor Gaius Claudius Glaber is deur die Senaat gestuur om die rebellie met drie legioene te onderdruk.
Spartacus en sy volgelinge het teruggetrek na die hellings van Vesuvius naby Napels. Die weermag het langs die enigste toeganklike roete kamp opgeslaan om Spartacus sodoende uit te honger sodat hulle sou oorgee. Spartacus het egter daarin geslaag om hulle met 'n verrassingsaanval te fnuik deur met tuisgemaakte toue teen 'n steil helling af te daal en vanuit 'n onbewaakte hoek aan te val. Hierna het die verhaal van Spartacus versprei en het al hoe meer ontsnapte slawe, drostersoldate en arm mense by hulle aangesluit, insluitend vroue, kinders en bejaardes. Spartacus het verskeie dorpe onder sy gesag gebring en wapens laat maak. In die daaropvolgende winter het Spartacus daarin geslaag om sy leër tot 'n effektiewe guerrillamag op te lei. Terselfdertyd het hulle 'n steeds groter gebied geplunder.
In die lente het Spartacus noordwaarts getrek. Spartacus was waarskynlik oorspronklik van plan om na Gallië of gebiede noord van die Alpe te reis, maar het later van plan verander. Dit het moontlik onder druk van sy volgelinge gebeur. Dit was waarskynlik moeilik om die groep te beheer en sommige van hulle wou moontlik voortgaan met plunder, terwyl ander Rome wou aanval. Daar bestaan bronne wat beweer dat 'n deel van Spartacus se leër wel die Alpe oorgesteek het, maar die grootste deel van Spartacus se leër het egter weer suidwaarts getrek. Die Senaat het weer twee legioene gestuur om hulle te verslaan, maar dit het ook misluk.
Die Senaat, wat nou besef het dat hulle met 'n geharde teenstander te doen gehad het wat nie onderskat moet word nie, het opdrag gegee aan Marcus Licinius Crassus (destyds die rykste man in Rome) om Spartacus te verslaan. Hy is uitgestuur met 40 000 soldate wat hy tot die uiterste gedissiplineer het. Spartacus het weer noord teruggetrek. Verskeie botsings met Crassus se leër het gevolg en Crixus is gedood. Om Crixus se nalatenskap te vereer het Spartacus gevange Romeinse soldate soos gladiatore laat veg.
Die opstandelinge is al hoe verder suid gedryf. Spartacus het probeer om na Sisilië te ontsnap in die hoop om daar nuwe ondersteuners te werf. Hy het 'n ooreenkoms met seerowers gesluit wat 2,000 man sou oorplaas, maar na betaling het die seerowers hom verraai.
Die Romeinse Senaat het die leërs van Pompeii en Lucullus van onderskeidelik die Iberiese Skiereiland en Klein-Asië laat terugkom. Sommige rebelle het daarin geslaag om na Strongoli te ontsnap. Spartacus het weer 'n ooreenkoms met Crassus probeer sluit, waarskynlik in die hoop dat Crassus bang sou wees om oorskadu te word indien Pompeii Spartacus sou verslaan, maar Crassus het geweier. Die beslissende geveg het naby Senerchia plaasgevind, waartydens Spartacus verslaan is. 'n Bloedbad het hierop gevolg, en Spartacus is waarskynlik ook gedood, maar dit is egter nie seker nie. As waarskuwing is 6,000 rebelle langs die Via Appia gekruisig.
Dit sou byna tweeduisend jaar duur voordat 'n groter opstand as Spartacus s'n gevolg het, naamlik die Haïtiaanse rewolusie. Die naam Spartacus sou in die geskiedenisboeke verewig word as sinoniem met die "stryd vir vryheid".
Film en teater[2]
[wysig | wysig bron]
- Aram Khachaturian het in 1954 'n ballet gekomponeer oor die onderwerp. Dit is die eerste keer in 1956 in Leningrad opgevoer. Dit is egter die weergawe uit 1968 van die choreograaf Yury Grigorovich wat gesorg het dat die stuk as 'n klassieke werk in die repertorium van die Bolsjoi-ballet en ander Russiese dansgeselskappe uit die voormalige Sowjetunie beskou word en ook die rede waarom dit tot vandag toe nog opgevoer word. Die adagio van Spartacus en Phrygia uit die suite van die ballet het 'n bekende musiekstuk geword.
- Stanley Kubrick het in 1960 die rolprent Spartacus vervaardig, met Kirk Douglas in die hoofrol. Sy antagonis is Laurence Olivier (in die rol van Crassus). Verdere rolle is deur onder andere Tony Curtis en Peter Ustinov vertolk.
- In 2004 is die verhaal van Spartacus nogmaals verfilm as minireeks, met Goran Višnjić in die hoofrol, met as antagonis Angus Macfadyen in die rol van Crassus.
- In 2010 het die Amerikaanse reeks Spartacus: Blood and Sand verskyn.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Strauss 2009, p. 7 "We do not know if Spartacus wanted to abolish slavery, but if so, he aimed low. He and his men freed only gladiators, farmers, and shepherds. They avoided urban slaves, a softer and more elite group than rural workers. They rallied slaves to the cry not only of freedom but also to the themes of nationalism, religion, revenge, and riches. Another paradox: they might have been liberators but the rebels brought ruin. They devastated southern Italy in search of food and trouble."
- ↑ (2009). Historian Barry Strauss on His New Book The Spartacus War [Interview]. Simon & Schuster.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
