Er Shi Si Cheng Ji (2008)

Zhang Ke Jia gaat weer een stap verder en doet documentaire en fictie hier perfect samenvloeien in een poëtisch geheel.

Er Shi Si Cheng Ji is hiermee vooral erg interessant in opzet. Het volgen van mensen die hun levensverhaal recht in de camera vertellen vermengt met een portret van de omgeving (ondersteunt door oud Chinese teksten, poëzie van Yeats en een prachtige score van Yoshihiro Hanno) weet uiteindelijk te overtuigen in zeggingskracht. Emotioneel wist de film me (nog) niet helemaal mee te krijgen, maar het is er zeker één om nogmaals te bekijken.

Vond het toch wel weer heel fijn. Niet zo mooi als Sanxia Haoren, maar wel heel bijzonder. Met de hierboven genoemde elementen die allemaal erg mooi in elkaar schuiven en van Jia Zhang Ke een soort van poëet van het veranderende China maken. Dit keer gesymboliseerd door een oude communistische fabriek die wordt afgebroken om een luxe appartementengebouw neer te zetten. De regisseur (van wie ik zijn andere films hoognodig moet gaan zien trouwens) schuift steeds verder op richting experimenten met vorm en grens tussen fictie en realiteit en lijkt daarmee een beetje de weg van Kiarostami in te slaan.

4.0*

Briljante cinema, briljante film. Jia's beste tot nu toe (klein halfje aftrek voor enkele iets te uitgesponnen, trage stukjes).

Jia Zhang Ke heeft het lumieuze idee gekregen de transitie van China (plus minus afgelopen 50 jaar) te vangen in een fake documentaire over een transitie op kleine schaal: namelijk in Chengdu (hartje China).

Hij volgt de oprichting en het verval van de "geheime" miliitaire fabriek 420 en de latere omvorming ervan naar het appartementen complex 24 City. De vondst om dit transitie proces te koppelen aan de verhalen van negen mensen van verschillende generaties heeft een fabelachtige uitwerking. De reis van mensen in de jaren 50/60 vanuit heel China naar Chengdu (vaak in opdracht van het regime), een generatie later (jaren 70/80) de mensen wiens leven vergroeit is met 420 en Chengdu en nog een generatie later (jaren 90/heden) de mensen die Chengdu juist willen verlaten vanwege 420 en het achterblijven van Chengdu bij het "echte" nieuwe China. Het documentaire karakter (als je niet beter zou weten is hier geen speelfilmelement te ontdekken) draagt bij aan authenticiteit (er is ongetwijfeld uit bestaande verhalen geput), is zeer persoonlijk en ontroerend en ongelofelijk puur.

Het slotbeeld van Chengdu (in de resiprogramma's en reisfolders altijd geprezen als groene stad met de traditionele theehuizen - je zou het niet zeggen en 'City of the Panda') zegt alles. Dit land is bezig met een ongelofelijke transitie en we hebben er net een prachtig inzicht gehad wat door voor mensen betekende, betekent en zal betekenen. Geraakt in het hart.

Trouwens grappig (1): dat SB Jia vergelijkt met Kiarostami. Had ik niet gelezen en ook niet met hem over gehad, maar ik had precies dezelfde associatie tijdens het kijken. Beiden zijn meester in het vervagen van de grenzen tussen documentaire en drama en weten daar optimaal effect uit te halen.

Trouwens grappig (2): dat Joan Chen een vrouw speelt die als voormalig arbeidster van de fabriek met Joan Chen werd vergeleken en daarom Little Flower werd genoemd. Je ziet een stukje van de film Little Flower, die vorig jaar op het IFFR draaide in het Chinese Vierde Generatie programma.

Jia Zhangke lost alle verwachtingen in, want 24 city is een waardige aanvulling op zijn inmiddels indrukwekkende oeuvre. Opdat we niet vergeten, dat is zijn hoofdthema geworden. Met een twisted gevoel voor nostalgie schetst Jia een beeld van het communistische fabrieksleven, een periode die zeer kenmerkend is geweest voor de moderne Chinese geschiedenis maar die langzaam begint te verdwijnen. Een fabriek voor wapentuig, met de prozaïsche naam “fabriek 420”, moet verhuizen om, zo blijkt pas heel laat, plaats te maken voor een modern appartementencomplex, 24 city. Vóór de film was ik geneigd ‘24’ te interpreteren als de uren die in een dag zitten, en die interpretatie houdt stand. Want de werknemers, die door Jia in documentaire stijl worden geïnterviewd, vertellen geen rooskleurige verhalen. Wat opvalt is dat niet wordt geklaagd over het communistische systeem of fabrieksbazen. Niet dat deze werknemers het zo fijn hebben gehad, maar het systeem zat ook in de mensen, zo lijkt de boodschap. De internationale die ergens wordt aangeheven klinkt volstrekt ironisch, want van vereniging of opstand ontbreekt ieder spoor. De terloopsheid en het geduld waarmee de film conclusies in het hoofd van de kijker plant, dat is de kracht van Jia, die naar het einde toe langzaam de toon verandert. Steeds en alleen als hoogopgeleiden of kaderleden aan het woord zijn (met een opvallende aanwezigheid van Joan Chen) komen de eenvoudige ingrediënten die het leven de moeite waard maken, zoals liefde, aan bod. En als naar het einde toe de jongere mensen aan het woord komen, komt de omslag: zij passen voor een bestaan dat verbonden is met “fabriek 420”. Daarmee is 24 city naast Jia’s grimmigste film (het eerste deel dreigt zelfs even pamfletterig te worden) tevens zijn meest hoopvolle, omdat voor een keer de snelle ontwikkelingen niet louter negatief geduid worden. Je moet de film op een groot scherm zien, want net als met Still life moet je de omgeving voelen. Jia doet zijn uiterste best om de aftandse fabrieksgebouwen zo imposant mogelijk te filmen - voordat ze tegen de vlakte gaan - opdat we niet vergeten.

Vorig jaar op het IFFR zag ik ''Useless'' van Zhang Ke Jia. Ik was meteen verkocht aan zijn manier van verhalen vertellen. Daarbij kun je bij zijn films nergens echt duidelijk achterhalen of we te maken hebben met een documentaire of speelfilm. Hij heeft zijn eigen vorm gecreëerd om het te laten samensmelten. In de tussentijd heb ik meteen wat andere films van Zhang Ke Jia bekeken en ze vielen me op ''Unknown Pleasures'' na niet tegen. In Rotterdam kwam ik ook in de Mediamarkt ''Still Life'' tegen, dus binnenkort kan ik die ook bekijken.

Terug naar de Luxor waar ''24 City'' werd gedraaid in een half lege zaal. Opnieuw zag ik de kracht van een poëtische regisseur. De manier waarop hij overschakelt tussen interviews en de omgeving van de staatsfabriek ben ik nog steeds van onder de indruk. Dat komt mede doordat hij de geïnterviewde aan het woord laat en niet zoals in westerse begrippen de montage het interview leuker eruit laat zien dan het is. Oftewel voor heel veel mensen kan het langdradig en saai worden. Verder viel me op hoe indringend hij alweer de beelden gefilmd heeft. De mooiste momenten vond ik toch wel de stukken tussen de interviews door. Zhang Ke Jia registreert met zijn camera alleen en geeft doormiddel van zijn beelden impliciet commentaar op China.

De film draait om acht verschillende karakters die hun verhaal doen over hoe het was om te werken in de staatsfabriek 420. De staatsfabriek wordt gesloten en gesloopt vanwege enkele luxe appartementen genaamd ’24 City'. De oud-arbeiders en de staatsfabriek staan symbool voor het oude communisme in China.

Als je niet weet waar je naartoe gaat dan kan je in de val gezet worden door het feit dat het lijkt op een documentaire. Het documentaire gehalte komt sterk naar voren in de acht interviews die open, puur en zeer respectvol in beeld zijn gebracht. Hoewel de arbeiders niet klagen over het oude communistische systeem. Zie je het toch in de mensen en voel je het aan je water dat het geen fijne tijd geweest moet zijn. Toch zie je het in de mensen en je voelt het aan je water aan dat het geen fijne tijd moet geweest zijn. Enig nadeel was dat ik het na een tijdje bij een aantal arbeiders gewoon saai begon te vinden. Ik vraag me af of de film beter was geweest met minder geïnterviewden en meer beelden van de staatsfabriek en de opkomst van het appartementencomplex. Persoonlijk vind ik dat Zhang Ke Jia in ''Useless'' beter weet uit te werken. Voor nu een sterke film die af en toe te lang aanvoelt door de niet altijd interessante interviews. Maar met de poëtische beelden heel veel goed maakt.

Ik vond Useless niet veel meer dan een enorm niemendalletje eigenlijk.

Ik heb Useless (nog) niet gezien, wellicht juist omdat dat een documentair werk is. Waar Verhoeven aan voorbij gaat is dat de interview niet louter documentair waren, maar alles in scene was gezet en "gescript". Dan kán het nog steeds saai blijken, maar mijns inzien s is die keuze dé gouden greep van Jia geweest. Hij kan zo optimaal sturen en bereikt zo optimaal effect in zijn beschrijving van de transitie van de drie generaties en drie verschillende manieren/fasen waarop China evolueert. Nog steeds in mijn ogen een briljante film.

Dan ben ik wel benieuwd waarom u dat vind?

Dit ben ik inderdaad vergeten te melden maar dat had ik wel door.

Kiarostami is niet de enige die grenzen van de contemplatieve cinema opzoekt en experimenteert met de realiteit en fictie. Godard en Werner Herzog doe dat bijv. ook al een tijdje. En er zijn ook een hoop andere Amerikaanse cineasten (Errol Morris) die zich hier al jaren mee bezig houden. En wat zij doen is echt niet nieuw. Cineasten als Roberto Rossellini, Robert J. Flahertye en vele Soviet meesters gingen ze allang voor.

De associatie met de cinema van Kiarostami gaat dus naar mening een beetje te ver. De postmoderne cinema van Kiarostami is (meer) minimalistisch, ritmischer, veel speelser en optimistischer van toon. De postmoderne cinema van Godard is abstract en speels. Deze film komt meer in de buurt van de postmoderne cinema van Werner Herzog. Maar je merkt meteen dat dit een Jia Zhangke-productie is. Origineel en inhoudelijk (thema's als urbanisatie en vervreemding) lijkt dit het meest op de cinema van Antonioni.

En wat heeft Jia Zhangke met John Woo? Dit keer verwijst hij met een liedje naar Dip Huet Seung Hung.

**** / *****, voor de mooie digitale fotografie. Sanxia haoren is beter.

Fijn.

Liefhebbers van deze film, zeker Wakamatsu's Cycling Chronicles een keertje proberen.

Die film kent namelijk hetzelfde sterke punt als deze. De lange verhalen van een aantal personages die hoewel gescript en fake, wel compleet en puur doordringen. Mooi om deze "mensen" te horen vertellen, op een vreemde manier realistischer dan de vaak al te lelijke echte docus.

Verder uiteraard mooi in beeld gebracht, af en toe bijgestaan door een wel erg aanwezige maar toch knappe score. Vormgeving is zeer afgewerkt, verder wel erg klassiek.

Enige minpunt vind ik het gebrek aan balans tussen oud en nieuw. Bij Jia twijfel ik altijd een beetje als hij oud en nieuw tegenover elkaar plaatst. Ik vind hem meestal iets te melancholisch, zo ook hier. De verhalen van de oudere generaties zijn een stuk romantischer dan de wat kille fragmenten van de jongere generatie.

Mooiste scene is het stukje rolschaatsen, jammer genoeg een beetje kort. Verder een mooie film, maar weet net niet goed genoeg de balans te houden om echt knap te zijn.

Dikke 3.5*

Ik denk dat "Danuz" het commentaar op deze film prima verwoord. Heb hier dan ook weinig meer aan toe te voegen,behalve dan dat ik het een prachtige film vond en dat ik er van genoten heb!!

Een bijzondere film dat is het zeker...

Documentaire over een oude vliegtuigonderdelen fabriek die plaats moet maken voor een modern en peperduur wooncomplex. De documentaire bestaat voornamelijk uit interviews met ex-medewerkers van de fabriek of mensen die anderszins met de geschiedenis te maken hebben.

Die interviews zijn echter meestal nietszeggend en maar weinig interessant omdat je vooral de bijbehorende beelden bij de verhalen mist. De losse beelden tussendoor geven wel een mooi beeld van het China van nu en hoe de oude fabriek langzaam ontmanteld wordt. De kracht van de documentaire zit hem echter toch vooral in hoe het oude China plaats maakt voor het nieuwe China. Maar ik blijf erbij dat dit toch een stuk interessanter gebracht kan worden dan dat het hier gebeurt.

Is het nu een film, of is het een documentarie....

Ik ben er nog steeds niet helemaal achter.

Maar het was wel mooi om het contrast te zien tussen... heel veel ijzer en beton en de warme menselijke verhalen.

3 1/2 ster

Onverwacht mooie film, maandagavond gezien bij een raar underground-collectiefje in Rotterdam Noord. Van het onderwerp wist ik helemaal niets, heb het op me af laten komen. Interessante levensverhalen. Niet alles even boeiend, maar boeiend genoeg om het bijna 2 uur vol te houden. Grappig dat je af en toe stilstaande portretjes krijgt te zien maar dat ze dan niet aan bod komen in een interview. En nu ben ik erg benieuwd wat er in scene gezet en wat niet - ik zag op de begincredits de naam van Joan Chen zien staan, maar kende haar niet zo goed genoeg dat ik wist wie de vrouw in kwestie was. Heeft iemand hier meer informatie over? Mooi, mooi mooi!!

4,0*

Tergend saaie film.

Straf om uit te zien. Paar interessante levensverhalen gehoord.

Maar in z'n geheel een slaapverwekkende film.