Manifest GNU

Manifest GNU (który widzicie poniżej) został napisany przez Richarda Stallmana w 1985 roku w celu uzyskania współpracowników i poparcia. Część tekstu jest z oryginalnego ogłoszenia z 1983 roku. Do 1987 był uaktualniany wraz z rozwojem projektu, lecz teraz najlepszym wyjściem jest przekazywanie go w stanie niezmiennym.

Od tamtego czasu dowiedzieliśmy się o pewnych nieporozumieniach, których można uniknąć używając innego słownictwa. Przypisy dodane w roku 1993 powinny rozjaśnić te kwestie.

Jeśli chcecie zainstalować system GNU/Linux, sugerujemy abyście używali jedną z dystrybucji zawierających w 100% wolne oprogramowanie. Aby dowiedzieć się jak pomóc, odwiedźcie https://www.gnu.org/help.

Projekt GNU jest częścią ruchu wolnego oprogramowania, działania aby użytkownicy oprogramowania mieli wolność.Jest błędem łączyć projekt GNU z terminem „open source” – ten termin wymyślono w 1998 roku przez ludzi, którzy się nie zgadzają z wartościami ruchu wolnego oprogramowania. Używają go aby promować podejście bez morałów.

Czym jest GNU? GNU to Nie Unix!

GNU, czyli GNU to Nie Unix (ang. GNU's Not Unix), jest nazwą kompletnego, kompatybilnego z Uniksem systemu, który piszę, aby potem móc rozdawać go każdemu kto zechce zacząć go używać.(1) Pomaga mi również kilku wolontariuszy. Potrzebna jest nam pomoc w postaci poświęconego czasu, pieniędzy, programów oraz sprzętu.

Aktualnie mamy edytor Emacs z Lispem do pisania do niego komend, debugger źródeł, kompatybilny z yacc generator parserów, linker i około 35 innych narzędzi. Powłoka (interpreter komend) jest prawie ukończona. Nowy, przenośny, optymalizujący kompilator C skompilował sam siebie i może być wydany już w tym roku. Mamy również jądro w początkującym stadium rozwoju lecz jeszcze wiele mu brakuje by emulować Uniksa. Gdy jądra i kompilator będą ukończone, będzie możliwa dystrybucja systemu GNU w postaci wystarczającej na tworzenie programów. Będziemy używać systemu TeX jako narzędzie do formatowania tekstu, ale pracujemy nad nroffem. Użyjemy również wolnego, przenośnego systemu X Window System. Następnie dodamy przenośnego Common Lispa, grę Empire, arkusz kalkulacyjny i wiele innych rzeczy, wraz z dokumentacją online. Mamy nadzieję dostarczyć wszystkie narzędzia zazwyczaj dołączane do systemów Uniksowych, a nawet więcej.

GNU będzie mogło uruchamiać programy Uniksowe, lecz nie będzie identyczne jak Unix. Wprowadzimy wszelkie przydatne nowinki, bazując na doświadczeniu z innych systemów. Głównie zależy nam na wprowadzeniu dłuższych nazw plików, numery wersji plików, system plików odporny na awarie, być może uzupełnianie nazw plików, obsługę wyświetlania niezależną od terminala i być może bazujący na Lispie system okien, w którym niektóre programy Lispowe i Uniksowe będą mogły wspólnie korzystać z ekranu. C oraz Lisp będą językami programowania systemu. Będziemy się starać wspierać UUCP, MIT Chaosnet i inne Internetowe protokoły komunikacyjne.

Wstępnie GNU pisany jest dla maszyn klasy 68000/16000 z wirtualną pamięcią, bo na nich będzie najłatwiej go uruchomić. Pozostawiamy pole do popisu dla tych, którzy chcieliby go uruchomić i używać na słabszych komputerach.

W celu uniknięcia nieporozumień, proszę wymawiać g na początku słowa „GNU”, gdy odnosi się ono do niniejszego projektu [standardowo w angielskim „g” w wyrazie „gnu” nie jest artykułowane].

Dlaczego muszę napisać GNU

Uważam, że złota zasada wymaga, żebym programem, który mi się podoba, podzielił się z innymi, którym też się spodobał. Sprzedawcy oprogramowania chcą podzielić użytkowników i nad nimi zapanować poprzez zmuszanie ich, by zgodzili się nie dzielić zakupionym oprogramowaniem. Odmawiam zerwania solidarności z innymi użytkownikami w taki sposób. Nie mogę z czystym sumieniem podpisać umowy o poufności lub umowy licencyjnej. Przez długie lata pracując w AI Lab [Laboratorium Sztucznej Inteligencji w Massachussets Institute of Technology] starałem się oprzeć takim tendencjom i innym tego typu działaniom, ale w końcu stały się one zbyt daleko posunięte: nie mogłem pozostać w instytucji, w której robi mi się takie rzeczy wbrew mojej woli.

Aby nadal używać komputerów z honorem, zdecydowałem się zebrać razem wystarczającą ilość wolnego oprogramowania, żeby obejść się bez programów, które nie są wolne. Odszedłem z AI Lab, żeby odebrać MIT wszelkie prawne preteksty do powstrzymania mnie przed rozdawaniem GNU.(2)

Dlaczego GNU będzie zgodne z Uniksem

Unix nie jest moim idealnym systemem, ale nie jest taki zły. Podstawowe cechy Uniksa wydają się być dobre i myślę, że będę w stanie bez zepsucia uzupełnić to, czego w nim brak. Poza tym, system kompatybilny z Uniksem byłby dla wielu ludzi znacznie łatwiejszy do przyswojenia.

W jaki sposób GNU będzie rozpowszechniane

GNU nie jest w domenie publicznej. Każdy będzie mógł modyfikować i rozpowszechniać GNU, lecz żaden z dystrybutorów nie będzie mógł zabronić dalszej dystrybucji. Innymi słowy, własnościowe modyfikacje nie będą dozwolone. Chcę być pewien, że wszystkie wersje GNU pozostaną wolne.

Dlaczego wielu innych programistów chce pomóc

Znalazłem wielu innych programistów, którzy są zachwyceni GNU i chcą pomóc.

Duża ilość programistów jest niezadowolona z faktu komercjalizacji oprogramowania systemowego. Wprawdzie pozwala to im zarabiać więcej pieniędzy, ale zarazem powoduje, że czują się poróżnieni z innymi, zamiast czuć się jak towarzysze. Podstawowym aktem przyjaźni pomiędzy programistami jest dzielenie się programami; typowe współczesne układy marketingowe zasadniczo nie pozwalają programistom traktować innych jak przyjaciół. Nabywca oprogramowania musi wybierać pomiędzy przyjaźnią a przestrzeganiem prawa. Oczywiście wielu decyduje, że przyjaźń jest ważniejsza. Ale ci, którzy wierzą w prawo, często nie są usatysfakcjonowani żadną z tych alternatyw. Stają się cyniczni i myślą, że programowanie to tylko sposób zarabiania pieniędzy.

Poprzez prace nad GNU i używanie go zamiast programów objętych restrykcyjną licencją, możemy zarazem być przyjaźni dla innych i przestrzegać prawa. Ponadto GNU jest inspirującym przykładem dzielenia się z innymi oraz sztandarem, pod którym możemy się jednoczyć. Może to dać nam poczucie zgodności, które nie jest możliwe do osiągnięcia jeśli używamy oprogramowania, które nie jest wolne. Około połowa z programistów, z którymi rozmawiam, uważa, że jest to ważne poczucie, którego pieniądze nie są w stanie zastąpić.

Jak możecie pomóc

(Aby sprawdzić obecną listę prac nad oprogramowaniem, sprawdźcie Listę projektów wysoko-priorytetowych oraz Listę projektów potrzebujących wsparcia, ogólną listę zadań dla paczek oprogramowania GNU. Inne sposoby pomocy są opisane w przewodniku pomocy systemowi GNU.)

Proszę producentów komputerów o darowizny w postaci sprzętu i pieniędzy. Proszę osoby prywatne o programy i wkład pracy.

Przez dotację w postaci sprzętu, możecie się spodziewać, że GNU szybko będzie na takich maszynach działać. Oczekujemy kompletnych, gotowych do użycia systemów, zaaprobowanych do użytku na terenach mieszkalnych i mogących się obyć bez skomplikowanego chłodzenia lub źródeł energii.

Znalazłem bardzo wielu programistów skłonnych pracować dla GNU po godzinach. W przypadku większości projektów, taki rozproszony system pracy po godzinach byłby bardzo trudny do skoordynowania; niezależnie od siebie napisane części nie działałyby ze sobą. Jednakże w przypadku tego konkretnego zadania, tj. zastąpienia Uniksa, problem ten nie istnieje. Kompletny system Uniksowy składa się z setek narzędzi, z których każde jest osobno udokumentowane. Większość specyfikacji interfejsowych jest ustalona przez zgodność z Uniksem. Jeśli każdy z uczestników projektu może napisać kompatybilny program zastępczy dla jednego narzędzia uniksowego i sprawić, by działał na miejscu oryginału w uniksowym systemie, to będzie to znaczyło, że nowe narzędzia będą współpracowały ze sobą. Nawet zakładając, że da o sobie znać prawo Murphyego, to połączenie tych komponentów i tak będzie wykonalnym zadaniem. (Praca nad jądrem będzie wymagała ściślejszego kontaktu i będzie przeprowadzona przez małą, zwartą grupę.)

Jeśli dostanę darowizny w postaci pieniędzy, będę mógł wynająć kilku ludzi na pełny lub na pół etatu. Płaca nie będzie wysoka jak na standardy programistów, ale szukam ludzi, dla których budowanie ducha wspólnoty jest równie ważne jak zarabianie pieniędzy. Widzę to jako sposób dający zaangażowanym ludziom szansę na poświęcenie całego swojego potencjału na prace nad GNU poprzez oszczędzenie im konieczności zarabiania na życie w inny sposób.

Dlaczego wszyscy użytkownicy komputerów na tym zyskają

Gdy GNU już zostanie napisane, wszyscy będą mogli zyskać dobry system bez żadnych ograniczeń, niczym powietrze.(3)

Oznacza to znacznie więcej niż tylko zaoszczędzenie wydatku na licencję uniksową. Oznacza to, że nie będzie się już marnować czasu i wysiłku na duplikowanie tych samych partii kodu systemowego. Ten czas i wysiłek będzie można zamiast tego przeznaczyć na postęp w dziedzinie programowania.

Kompletne źródła systemu będą dostępne dla każdego. W rezultacie użytkownik potrzebujący zmian w systemie zawsze będzie mógł je zrobić sam albo wynająć jakiegokolwiek programistę lub firmę by zrobili to dla niego. Użytkownicy nie będą już na łasce jednego programisty lub firmy posiadających na własność kod źródłowy i będących jedynymi uprawnionymi do wprowadzania zmian.

Szkoły będą mogły zaoferować o wiele bardziej pouczające zajęcia poprzez zachęcanie studentów do badania i ulepszania kodu systemowego. Laboratorium komputerowe na Harvardzie miało kiedyś zasadę nieinstalowania programów, których kody źródłowe nie były publicznie dostępne i stało na jej straży rzeczywiście zabraniając instalowania niektórych programów. Bardzo mnie ten fakt zainspirował.

Ostatecznie, zostaną zniesione koszty rozpatrywania, kto jest właścicielem oprogramowania systemowego oraz co można a czego nie można z nim robić.

Umowy zmuszające ludzi do płacenia za program, włączając licencjonowanie kopii, zawsze ściągają na społeczeństwo ogromne koszty poprzez kłopotliwe mechanizmy potrzebne do określenia ile (tzn. za które programy) trzeba zapłacić. Poza tym tylko państwo policyjne jest w stanie zmusić wszystkich do przestrzegania tychże umów. Wyobraźcie sobie stację kosmiczną, na której wielkim kosztem trzeba produkować powietrze: pobieranie opłaty od każdego oddychającego za każdy zużyty litr powietrza wprawdzie jest sprawiedliwe, ale noszenie maski z miernikiem powietrza przez cały dzień i całą noc jest nieznośne, nawet jeśli każdego stać na zapłacenie rachunku. Nie mówiąc już o wszechobecnych kamerach telewizyjnych pilnujących czy nikt nie zdejmuje maski, które są nie do pomyślenia. Lepiej już utrzymywać fabrykę powietrza z pogłównego a maski wywalić.

Kopiowanie całego programu lub jego części jest dla programisty tak samo naturalne, jak oddychanie, i równie efektywne. Powinno być równie swobodne.

Kilka łatwych do odparcia zarzutów wobec celów GNU

„Nikt nie będzie go używał jeśli będzie darmowy, bo oznacza to brak jakiegokolwiek wsparcia technicznego.”

„Trzeba pobierać opłaty za program, żeby mieć za co zapewnić wsparcie techniczne.”

Jeśli ludzie woleliby płacić za GNU razem z obsługą zamiast dostawać GNU za darmo bez obsługi, to firma, która zapewniałaby obsługę dla ludzi, którzy uzyskali system GNU za darmo, powinna przynosić dochody.(4)

Musimy rozróżnić pomiędzy pomocą techniczną w formie rzeczywistej pracy programistycznej a zwykłym prowadzeniem za rękę. To pierwsze jest czymś, na co nie można liczyć ze strony sprzedawcy oprogramowania. Jeśli Wasz problem nie dotyczy wystarczająco dużej liczby użytkowników, sprzedawca powie wam, żebyście się wypchali.

Jeżeli Wasza firma musi mieć pewność, że będzie mogła polegać na pomocy technicznej, to jedynym na to sposobem jest posiadanie wszystkich niezbędnych źródeł i narzędzi. Wtedy możecie wynająć jakąkolwiek dostępną osobę do rozwiązania waszego problemu; nie jesteście na łasce jednej, konkretnej osoby. Jeśli chodzi o Uniksa, to koszty źródła wykluczają takie rozwiązanie w większości przypadków. Z GNU będzie inaczej. Wprawdzie jest możliwe, że akurat nie będzie dostępny nikt kompetentny, ale nie można o to obwiniać warunków dystrybucji. GNU nie rozwiązuje wszystkich problemów świata, tylko niektóre z nich.

Natomiast użytkownicy, którzy nie znają się zupełnie na komputerach, potrzebują prowadzenia za rękę, czyli robienia dla nich rzeczy, które z łatwością mogliby zrobić samodzielnie, tylko nie wiedzą jak.

Takie usługi mogłyby być świadczone przez firmy sprzedające wyłącznie usługi naprawcze i prowadzenia za rękę. Jeśli rzeczywiście użytkownicy woleliby raczej wydać pieniądze i otrzymać produkt z pomocą techniczną, to znaczy, że będą również chcieli kupić samą pomoc techniczną, jeśli dostaną produkt za darmo. Firmy oferujące taką pomoc będą konkurować pod względem jakości i cen; użytkownicy będą mieli wybór. Tymczasem ci z nas, którzy serwisu nie potrzebują, nie będą musieli za niego płacić.

„Nie da się dotrzeć do wielu ludzi bez reklamy, a żeby mieć na nią środki, trzeba pobierać opłaty za program.”

„Reklamowanie programu, który można dostać za darmo, jest bezcelowe.”

Istnieje wiele darmowych lub bardzo tanich sposobów, dzięki którym można nadać rozgłos czemuś takiemu jak GNU wśród wielu użytkowników komputerów. Ale być może można dotrzeć do nawet większej ich liczby poprzez reklamę. Jeśli rzeczywiście tak jest, to firma reklamująca kopiowanie i rozsyłanie GNU za opłatą powinna przynosić wystarczające zyski, by móc pokryć koszty reklamy i jeszcze coś zarobić. W ten sposób za reklamę płacą tylko ci użytkownicy, którzy na niej korzystają.

Z drugiej strony, jeśli wielu ludzi dostanie GNU od swoich znajomych i takie firmy nie odniosą sukcesu, udowodni to, że reklama nie była tak naprawdę potrzebna do rozpowszechnienia GNU. Dlaczego zwolennicy wolnego rynku nie chcą pozwolić, by wolny rynek to rozstrzygnął?(5)

„Moja firma potrzebuje objętego restrykcyjną licencją systemu operacyjnego, żeby mieć przewagę nad konkurencją.”

GNU wyłączy systemy operacyjne ze sfery konkurencji. Nie będziecie mogli uzyskać na tym polu przewagi, ale z drugiej strony Wasi konkurenci nie będą mogli uzyskać przewagi nad Wami. Będziecie konkurować na innych polach, wspólnie korzystając na GNU. Jeśli Wasza firma sprzedaje jakiś system operacyjny, to GNU Wam się nie spodoba, ale mówi się trudno. Jeśli Wasza firma zajmuje się czymś innym, GNU może pozwolić Wam uniknąć bycia wepchniętym w drogą zabawę w sprzedaż systemów operacyjnych.

Chciałbym, żeby GNU rozwijało się poprzez dary od wielu producentów i użytkowników, obniżając im wszystkim koszty.(6)

„Czy programiści nie zasługują na zapłatę za swoją kreatywność?”

Jeśli cokolwiek zasługuje na zapłatę, jest to działalność dla społeczeństwa. Kreatywność może być taką działalnością, ale tylko wtedy, gdy społeczeństwo może swobodnie korzystać z jej owoców. Jeśli programiści zasługują na zapłatę za tworzenie nowatorskich programów, to z tego samego powodu zasługują na karę, jeśli ograniczają ich użycie.

„Czy programista nie powinien móc domagać się zapłaty za swoją kreatywność?”

Nie ma nic złego w oczekiwaniu na zapłatę za wykonaną pracę, albo w próbowaniu uzyskania jak największych dochodów, jeśli tylko nie używa się do tego destrukcyjnych środków. Jednak sposoby obecnie będące w zwyczaju na polu oprogramowania opierają się na destrukcji.

Wyciąganie pieniędzy od użytkowników programu poprzez ograniczanie jego użycia jest destrukcyjne, ponieważ ograniczenia te redukują ilość możliwych sposobów, w jakie program ten może być wykorzystany. To z kolei redukuje ogólne korzyści, które dzięki niemu uzyskuje cała ludzkość. Jeśli celowo się coś ogranicza, to szkodliwe tego konsekwencje są celową destrukcją.

Dobry obywatel nie powinien używać takich destrukcyjnych środków, aby się wzbogacić, ponieważ jeśli każdy by w ten sposób postępował, to wszyscy zbiednielibyśmy przez wzajemną destrukcyjność. To etyka kantowska, zwana też złotą zasadą. Skoro nie podobają mi się konsekwencje wynikające z tego, że nikt nie dzieli się informacjami, to jestem zobligowany uważać, że takie postępowanie jest złe. Mówiąc konkretnie, chęć bycia nagrodzonym za kreatywność nie usprawiedliwia pozbawiania całego świata jej części lub całości.

„Czy programiści nie będą głodować?”

Mógłbym odpowiedzieć, że nikogo nie zmusza się na siłę, by został programistą. Większość z nas nie jest w stanie zarobić na życie stojąc na ulicy i robiąc miny. Ale nie skazuje to nas na spędzenie życia na staniu na ulicy, robieniu min i głodowaniu. Robimy coś innego.

Jednak taka odpowiedź jest zła, bo akceptuje ona domyślne założenie pytającego, a mianowicie, że bez własności oprogramowania programiści nie zarobią ani centa. Czyli wszystko albo nic.

Prawdziwym powodem, dla którego programiści nie będą głodować, jest fakt, iż nadal będzie się im płacić za programowanie, po prostu nie aż tyle, co teraz.

Ograniczanie kopiowania nie jest dla firm programistycznych jedynym sposobem na uzyskiwanie dochodów. Jest po prostu najczęściej spotykanym(7), bo przynosi najwięcej pieniędzy. Jeśli byłby on zabroniony, lub zbojkotowany przez użytkowników, to branża korzystałaby z innych możliwości, po które teraz sięga rzadziej. Każdy interes można zawsze zorganizować na wiele sposobów.

Prawdopodobnie nowa organizacja branży oprogramowania spowoduje, że programowanie nie będzie już tak lukratywnym zajęciem jak teraz. Ale to nie jest żaden argument przeciwko zmianom. To, że sprzedawczynie w sklepie zarabiają tyle, ile zarabiają, nie jest uznawane za niesprawiedliwość. Jeśli programiści zarabialiby tyle samo, to też nie byłoby niesprawiedliwe. (Tak naprawdę i tak zarabialiby znacznie więcej.)

„Czy ludzie nie mają prawa kontrolować w jaki sposób używane są ich pomysły?”

„Kontrola nad użyciem własnych pomysłów” tak naprawdę stanowi kontrolę nad życiem innych ludzi i zwykle jest używana do jego utrudnienia.

Ludzie, którzy dokładnie studiowali prawo własności intelektualnej(8) (np. prawnicy), twierdzą, że nie ma żadnego wrodzonego prawa do własności intelektualnej. Rzekome prawa do własności intelektualnej uznawane przez rząd zostały wprowadzone przez konkretne akty legislacyjne dla osiągnięcia konkretnych celów.

Na przykład prawo patentowe zostało ustanowione by zachęcić wynalazców do ujawniania sekretów ich wynalazków. Jego celem było działanie na rzecz społeczeństwa, a nie wynalazców. W owym czasie 17-letni okres trwania patentu był krótki w porównaniu z tempem rozwoju techniki. Patenty zazwyczaj nie są bardzo szkodliwe, ponieważ dotyczą tylko wytwórców, dla których koszty umowy licencyjnej są małe w porównaniu z kosztami rozpoczęcia produkcji. Nie zawadzają one większości indywidualnych użytkowników opatentowanych produktów.

Koncepcja prawa autorskiego nie istniała w starożytności, kiedy to autorzy często kopiowali długie fragmenty innych dzieł. Ta praktyka była przydatna i tylko dzięki niej dzieła wielu autorów przetrwały, chociażby po części. System prawa autorskiego został stworzony specjalnie po to, by zachęcić autorów do pisania. W sferze, dla której został wymyślony – tj. książek, które mogły być tanio kopiowane tylko na prasie drukarskiej – nie wyrządzał on dużo szkody i nie przeszkadzał większości czytelników książek.

Wszystkie prawa do własności intelektualnej to po prostu licencje wydawane przez społeczeństwo, ponieważ zakładano, słusznie bądź nie, że społeczeństwo jako całość na nich zyska. Ale w każdej konkretnej sytuacji musimy zadać pytanie: czy naprawdę zyskujemy, gdy wydajemy taką licencję? Na jakiego rodzaju czyn udzielamy licencji?

Kwestia programów komputerowych w dzisiejszych czasach bardzo się różni od kwestii książek sto lat temu. To, że najłatwiejszym sposobem uzyskania programu jest skopiowanie go od przyjaciela, jak również to, że program ma osobny kod źródłowy i osobny wynikowy, a także fakt, że program jest raczej używany, a nie czytany dla przyjemności, razem stwarzają sytuację, w której osoba narzucająca prawo autorskie szkodzi społeczeństwu materialnie i duchowo; sytuację, w której nikt nie powinien tego robić niezależnie od tego, czy prawo na to zezwala.

„Konkurencja poprawia jakość usług i produktów.”

Konkurencja opiera się na modelu wyścigu: poprzez nagradzanie zwycięzcy zachęcamy wszystkich do szybszego biegu. Gdy kapitalizm rzeczywiście tak działa, to działa dobrze; ale jego obrońcy mylą się zakładając, że zawsze działa w taki sposób. Jeśli biegacze zapominają, po co jest nagroda i stają się skupieni na wygrywaniu bez względu na środki, mogą zacząć używać innej strategii – np. atakowania innych uczestników wyścigu. Jeśli biegacze wdadzą się w bójkę, w rezultacie wszyscy dobiegną do mety spóźnieni.

Objęte restrykcyjną licencją lub tajemnicą oprogramowanie jest moralnym odpowiednikiem bójki wśród uczestników wyścigu. To smutne, ale jedyny sędzia, którego mamy, nie wydaje się sprzeciwiać walkom; jedyne co robi, to je reguluje („Na każde przebiegnięte 10 metrów możecie oddać jeden strzał”), a powinien rozdzielić biegaczy i karać ich za najmniejszą próbę wszczęcia bójki.

„Czy bez pieniężnej motywacji nie przestanie się programować?”

W rzeczywistości wiele osób będzie programować bez żadnej motywacji finansowej. Niektórych ludzi, zwykle tych, którzy są w tym najlepsi, programowanie nieodparcie fascynuje. Nie brakuje profesjonalnych muzyków, którzy trzymają się swojego zajęcia, mimo że nie liczą nawet na to, że będą w stanie w ten sposób zarobić na życie.

Jednak to pytanie, mimo że często się je słyszy, nie jest odpowiednie do sytuacji. Programistom nadal będzie się płacić, tylko że mniej. Tak więc właściwym pytaniem jest czy ktokolwiek będzie chciał programować przy zmniejszonej motywacji finansowej? Z mojego doświadczenia wynika, że tak.

Przez ponad dziesięć lat wielu spośród najlepszych światowych programistów pracowało dla AI Lab za dużo mniej pieniędzy, niż mogliby dostawać gdziekolwiek indziej. Byli nagradzani na inne sposoby, na przykład zyskując sławę i uznanie. A kreatywność daje radość, jest nagrodą samą w sobie.

Potem większość z nich odeszła, kiedy dostali szansę wykonywania tej samej interesującej pracy w zamian za dużo pieniędzy.

Fakty pokazują, że ludzie chcą programować z powodów innych niż bogactwo; ale gdy da im się szanse zarabiania przy tym wielkich pieniędzy, to zaczną się tego spodziewać i domagać. Słabo płacące organizacje nie wypadają dobrze w konkurencji z tymi, które płacą dużo, ale mogłoby być inaczej, jeśli te drugie będą zdelegalizowane.

„Bardzo potrzebujemy programistów. Jeśli oni domagają się, żebyśmy przestali pomagać swoim przyjaciołom, to musimy ich posłuchać.”

Nigdy nie potrzebujecie ich aż tak bardzo, by słuchać tego rodzaju żądań. Pamiętajcie: miliony na obronę, ale ani centa daniny! [„Millions for defense, but not one cent for tribute!” – Robert Goodloe Harper]

„Programiści muszą jakoś zarabiać na życie.”

W krótkiej perspektywie to prawda. Jednak programiści mają mnóstwo możliwości zarabiania na życie oprócz sprzedawania praw do używania programów. Ten sposób jest teraz najbardziej rozpowszechniony, bo przynosi programistom i biznesmenom najwięcej pieniędzy, a nie dlatego, że jest to jedyny sposób na ich zarabianie. Jeśli tylko się chce, to łatwo znaleźć inne możliwości. Oto kilka przykładów:

Producent wprowadzający na rynek nowy komputer będzie płacił za dostosowanie do niego systemu operacyjnego.

W usługi sprzedaży kursów, prowadzenia za rękę oraz konserwacji mogliby angażować się także programiści.

Ludzie z innowacyjnymi pomysłami mogliby rozpowszechniać programy jako „freeware”(9), prosząc zadowolonych użytkowników o darowizny, lub sprzedając usługi prowadzenia za rękę. Zdarzyło mi się spotkać ludzi, którzy już odnieśli w ten sposób sukces.

Ludzie o podobnych zapotrzebowaniach mogą tworzyć grupy użytkowników i płacić składki. Grupy takie mogłyby następnie podpisywać kontrakty z firmami programistycznymi, które pisałyby potrzebne im programy.

Przeróżne drogi rozwoju mogą być finansowane przez Podatek Na Rzecz Oprogramowania:

Przyjmijmy, że każdy kto kupuje komputer musi zapłacić jakiś procent jego ceny jako podatek na rzecz oprogramowania. Rząd przekazuje zebrane w ten sposób pieniądze agencji takiej jak NSF [National Science Foundation], żeby rozdysponowała je na rozwój oprogramowania.

Jednak jeśli kupujący komputer sam przekaże jakąś darowiznę na rzecz rozwoju oprogramowania, to może odliczyć ją od podatku. Może przekazać pieniądze na rzecz samodzielnie wybranego projektu – takiego, którego ma nadzieję w przyszłości sam używać, gdy będzie gotowy. Może odliczyć kwotę darowizny do wysokości całego podatku, który musiałby zapłacić.

Stawka podatkowa mogłaby być ustalona na podstawie głosowania samych opodatkowanych i wyważona stosownie do kwoty, która będzie opodatkowana.

Konsekwencje:

• Społeczność użytkowników komputerów wspiera rozwój oprogramowania.
• Ta sama społeczność decyduje, jak duże wsparcie jest potrzebne.
• Użytkownicy, którym zależy, na co idą ich składki, samodzielnie mogą wybrać wspierany projekt.

W dalszej perspektywie rozwój wolnych programów jest krokiem ku światu dostatku, w którym nikt nie będzie musiał ciężko harować tylko po to, by przeżyć. Ludzie będą mogli oddawać się czynnościom, które sprawiają radość, takim jak programowanie, po tym jak spędzą wymagane 10 godzin tygodniowo na niezbędnych zadaniach takich jak legislacja, doradztwo rodzinne, naprawy robotów i badania geologiczne asteroid. Nie trzeba już będzie zarabiać na życie programowaniem.

Już udało nam się bardzo zwiększyć produktywność, ale niewiele z tego przełożyło się na czas wolny dla pracowników, bo działania produktywne wymagają przeprowadzania wielu działań nieproduktywnych. Głównymi tego przyczynami są urzędy i obustronne zmagania z konkurencją. Wolne oprogramowanie znacznie ograniczy te utrudnienia na polu produkcji oprogramowania. Musimy to zrobić, żeby technologiczne zyski w wydajności przełożyły się na mniej pracy dla nas.

Przypisy

1. [Przypis ten wyjaśnia nieporozumienia związane z użyciem w oryginale dwuznacznego angielskiego słowa „free”, mogącego oznaczać zarówno „darmowe” jak i „swobodne”; w polskim tłumaczeniu nie istnieje nieporozumienie.] W tym miejscu użycie słów było niedbałe. Tekst miał mówić, że nikt nie będzie musiał płacić za pozwolenie na używanie GNU. Ale słowa nie wyrażają tego jasno, więc ludzie często interpretują ten fragment jako mówiący, że kopie GNU zawsze powinny być dystrybuowane za niewielką opłatą lub za darmo. To nigdy nie było naszą intencją; później manifest wspomina o możliwości istnienia firm świadczących usługi dystrybucji za opłatą. Z czasem nauczyłem się starannie rozróżniać pomiędzy „wolnym” oprogramowaniem i oprogramowaniem „darmowym”. Wolne oprogramowanie to takie oprogramowanie, które użytkownicy mogą swobodnie rozpowszechniać i zmieniać. Niektórzy użytkownicy mogą uzyskać kopie za darmo, a niektórzy za nie płacą – jeśli zebrane w ten sposób środki pomogą ulepszyć oprogramowanie, to tym lepiej. Ważne jest, że każdy, kto ma kopię, może swobodnie współpracować z innymi użytkownikami.
2. Wyrażenie „rozdawać” jest kolejnym przykładem na to, że w momencie pisania tego tekstu nie rozdzieliłem jeszcze wyraźnie kwestii ceny od wolności. Aktualnie zalecamy unikanie tego wyrażenia, kiedy mówimy o wolnym oprogramowaniu. Patrz „Mylące słowa i sformułowania” po dokładniejsze wyjaśnienie.
3. Tutaj też nie udało mi się rozróżnić pomiędzy „wolnym” a „darmowym”. Stwierdzenie w swojej postaci nie jest fałszywe – można dostać kopie GNU za darmo, od swoich przyjaciół lub poprzez Internet – jednakże prowadzi ono do nieporozumień.
4. Istnieje teraz kilka takich firm.
5. Fundacja Wolnego Oprogramowania (The Free Software Foundation) przez 10 lat zdobywała większość swoich funduszy poprzez dystrybucję oprogramowania, chociaż jest raczej organizacją charytatywną, a nie firmą. Możecie składać zamówienia na rzeczy z FSF, by nas wspierać.
6. Grupa firm komputerowych ok. 1991 r. zebrała fundusze, aby wspomóc utrzymanie GNU C Compiler.
7. Zdaje się, że popełniłem błąd mówiąc, że własnościowe oprogramowanie było głównym środkiem zysków z oprogramowania. Zauważyłem, że w zasadzie większość modeli biznesowych opierało się i opiera na tworzeniu oprogramowania specjalistycznego. Nie tworzy to dodatkowych opłat, więc biznes się kręci dzięki nowym zewnętrznym zamówieniom. Segment biznesowy oprogramowania specjalistycznego będzie wciąż istniał, prawdopodobnie bez większych zmian w świecie wolnego oprogramowania. Zatem, moim zdaniem, zarobki najlepszych programistów nie będą się wiele różnić w świecie wolnego oprogramowania.
8. W latach osiemdziesiątych nie zdawałem sobie jeszcze sprawy, jak niejasne jest mówienie o „własności intelektualnej”. Termin ten jest oczywiście tendencyjny; mniej oczywiste jest to, że wrzuca on do jednego worka zasadniczo odmienne prawa, które poruszają różne kwestie. Obecnie nakłaniam ludzi, by całkowicie odrzucali termin „własności intelektualnej”, żeby uniknąć sugerowania innym, że jest to jedna, spójna kwestia. Aby wszystko było jasne, należy oddzielnie rozmawiać o patentach, prawach autorskich i znakach towarowych. Przeczytajcie późniejsze wyjaśnienie, w którym opisano, w jaki sposób termin ten szerzy nieporozumienia i stronnicze podejście do pewnych kwestii.
9. Z czasem nauczyliśmy się odróżniać „wolne oprogramowanie” i oprogramowanie typu „freeware”. „Freeware” to oprogramowanie, które można bez ograniczeń kopiować, jednak zwykle nie ma zgody na badanie lub modyfikowanie jego kodu źródłowego, więc większość tego typu programów nie jest wolna. Artykuł „Mylące słowa i sformułowania” to dokładniej wyjaśnia.