Sosyal Antropoloji

Türkçede levirat üzerine oluşan sınırlı literatürün bu geleneksel evlilik biçimini yalnızca tarihsel bir tema olarak ele almış olması, konu üzerine yüzeysel bir literatür taraması yapan kişilerde levirat geleneğinin geçmişte yaşanmış ve artık icra edilmeyen bir uygulama olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucunu doğurmaktadır. Bu, sorunlu bir durumdur çünkü bu gelenek tüm canlılığı ile Anadolu’nun tamamında hâlen icra edilmektedir.

Kocasını kaybeden bir kadın, kaynıyla; abisini ya da kardeşini kaybeden bir erkek, yengesiyle neden evlenir? Bu evlilik icracılar için nasıl bir anlam taşır? Ortaya çıkan köklü rol değişikliği bazı hasarlara sebep olmaz mı? Olursa bunlar nasıl düzeltilir?

Yukarıdaki sorulara halkbilimi disiplininin yöntem ve araçları ile cevap arayan bu çalışma, levirat geleneği kapsamında evlenmiş kişilerle yapılan derinlemesine mülakatlardan elde edilen bilgilere dayanmaktadır. Alandaki önemli bir boşluğu doldurma gayesi ile kaleme alınan bu eser; levirat geleneğinin yapısı, işlevi ve anlamını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

İstanbul'da giderek yeknesak hale gelen yaşamı biraz hareketlendirmek biraz da uzun süredir merak ettiğim ama bir türlü gidemediğim Hakkar Kabilesinin yurdu Hakkâri ilinin sınırlarında bulunan Cilo ve Sat Sıradağları Reşko ve Sat Buzulu ve Reşko dağını yakından görmek için iki bin kilometrelik bir yolculuğu göze alarak uçakla Van'a hareket ettim. Her dağcı ve doğa yürüyüşçüsünün hayallerini süsleyen Cilo ve Sat Dağları'nı yakından görme arzum çok güçlüymüş demek ki.

Çalışmamızda Lolan aşiretinin tarihsel bir seyrini sunmaktan ziyade aşiret kimliği ve etnisite kavramlarıyla olan ilişkisinin, tarih içerisindeki dinamizminin sosyal ve kültürel antropoloji bağlamında incelenmesi hedeflen mektedir. Daha açık bir ifadeyle Lolan’ın “aidiyet çatışmaları” antropolojik
bir yaklaşımla değerlendirilmeye çalışılacaktır. Bunun için de bizzat Doğu
Anadolu bölgesi başta olmak üzere Türkiye ve yurt dışında yaptığım etnografik saha çalışmalarından edindiğim bilgilerle konuya dair yerli araştırmacı-yazarların kaleme aldıkları metinler üzerinden ulus-devlet inşasıyla beraber aşiret kavramının nasıl bir toplumsal işleve sahip olduğunu Lolan aşireti
bağlamında ele almaya çalışacağım. Akabinde de bu durumun arka planında
yer alan tarihsel vakalardan hareketle dinî ve inançsal aidiyetle nasıl bir bağlantı kurulduğunu irdeleyeceğim.

Makalenin konusu “mana”dır. Tılsım da mananın tezahür biçimi olarak ele alınmıştır. “Mana”, Mardin’den derlenen tılsım örnekleri üzerinden kuantum fiziğiyle yeniden değerlendirilmiştir. Amaç, tılsım ve “mana”nın beş duyu ile algılanamayan yönlerinin kuantum fiziği üzerinden somutlaştırma yoluyla yeni bir okuma imkânının olduğunu ortaya koymaktır. Bu okuma, kuantum fiziğini ölçek kullanarak soyutun somut alana çekilmesiyle gerçekleşmiştir. Sonuç olarak “mana”nın doğadaki oluşuma eşlik eden bir potansiyel olduğu, tılsımın da bu oluşum dengesi içinde yer aldığı görülmüştür. Kuantum fiziği bulgularının “mana”nın özelliklerine işaret ettiği, bu açıdan kuantum fiziğinin “mana”nın fiziği olma niteliği taşıdığı sonucuna da ulaşılmıştır. Dolayısıyla büyü kategorisinde ele alınan inanışların ve ritüellerin yeniden değerlendirilmesi gerekliliği de kendini göstermiştir. Bu yöndeki bir okuma neticesinde “sempatik büyü” kategorisinde ele alınan inanışlarda ve ritüellerde sahte sebeplerin değil, “mana”ya yönelik katılım ve “kıvam” durumunun belirleyici olduğu görüşüne ulaşılmıştır. Böylece makalede, sonraki çalışmalar için giriş mahiyetinde, kuantum fiziğinin sosyal bilimlere dâhil edilmesi gerekliliğine de işaret edilmiştir.
The subject of the article is mana. Talisman has also considered as the manifestation of mana. “Mana” has been re-evaluated with the talisman samples compiled from Mardin and the results of quantum physics. The aim is to reveal the possibility of reading the talisman and mana, which cannot be perceived by the five senses, with quantum physics. In addition, it is aimed to point out a new approach area. As a result, it has
been seen that mana is a potential that accompanies the formation (occurrence) in nature and the talisman is in this balance of formation. It is concluded that the findings of quantum physics point to the properties of mana and in this context, quantum physics is the physics of mana. It is determined that beliefs and rituals related to talisman and mana should be evaluated in terms of mana interactions, not in the magic
category.

Bu kitabın, basım, yayım ve sa ş hakları Atatürk Üniversitesi'ne ai r. Bireysel öğrenme yaklaşımıyla hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. Atatürk Üniversitesi'nin izni alınmaksızın kitabın tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi, manye k kayıt veya başka şekillerde çoğal lamaz, basılamaz ve dağı lamaz.

Sosyal antropolog Meriç Kükrer bu çalışmasında, Ankara’da dilencilik yaparak geçimini sağlayan insanların dilenme performanslarını, toplumla ve zabıtayla ilişkilerini, bir başka deyişle dilenciliğin yaşam dünyasını aktarıyor; hem dilencinin, hem toplumun hem de zabıtanın performanslarını ve özellikle de dilenci-zabıta etkileşimini irdeliyor. Yazar, dilenciliğe ilişkin yaygın kanaatleri ve kurumsal bakış açılarını içerecek biçimde ancak bunların da ötesinde yeni bir çözümleme yaparak dilenciliğin, sanılanın aksine havadan para kazanma yolu olmadığını, kendi içinde de bir yaşam dünyasına sahip olduğunu gözler önüne seriyor. Dilenciliğin yaşam dünyasını kavrayıp açıklarken dilencilerin; toplumla, kovalayanlarla ve birbirleriyle ilişkilerini, kısaca hayatla ilişki biçimlerini çözümlüyor; insanın, dilenme vasıtasıyla meydana gelen bir varoluş biçimini ortaya koymaya çalışıyor. Tüm bunları incelerken; bir yandan edebiyatta, sinemada yer alan ve kolektif hafızamızı şekillendiren dilenci temsillerine yer veriyor, diğer yandan da dilenciliğin tarihsel ve toplumsal boyutunu göz ardı etmeden etimolojiden,  dinlerde dilenciliğe verilen anlamlardan besleniyor ve dilenciliğin tarihsel arka planını ve dilenciliğe ilişkin yasal düzenlemeleri de aktarıyor. Nihayetinde dilenciliğin nasıl bir performans olduğunu alan araştırmasından çıkardığı özgün gözlemleri aracılığıyla okura çarpıcı bir biçimde gösteriyor.

Antropoloji dersi üniversitelerin psikoloji,felsefe,sosyoloji,sosyal hizmet,sosyal bilimler programlarında okutulan bir derstir.Atatürk Üniv. Antropoloji ders kitabının hazırlanmış full özetidir.. Pratik bilgiler ders hakkında sizlere temel oluşturabilecek,güzel bir özet çalışmasıdır. Eksik ve yanlışların olmamasına özen gösterilmiş ve oluşabilecek yanlışlardan kimsenin sorumlu tutulamayacağını bildiririm.

Yüzyıllık sosyal/kültürel antropoloji disiplini tarihi boyunca çeşitli kuramlar gelişmiştir. Antropolojinin gelişiminde kuramsal zenginlik daha çok sosyal/kültürel alanda ortaya çıkan tartışmalardan türemiştir. Sosyal/kültürel antropolojide felsefeden ve diğer sosyal bilimlerden etkilenerek gelişen kuramlar bilimin gelişim tarihi içinde farklı değer ve sorunlar üzerinde odaklaşan ve birbirini eleştirerek zamanla iç içe giren, hatta birbirini besleyen birçok antropoloji okulunun doğmasıyla ortaya çıkmıştır.

HALK İNANÇLARINDA ve BAZI GEÇİŞ RİTÜELLERİNDE GEÇEN MİTSEL SİMGE VE SEMBOLLER

Halk inançları ve bu çerçevede gelişen ritüeller, toplumsal yaşamda yarattıkları etkiler ile günlük yaşam pratikleri olma özelliği gösterirler. Kültürel süreç içerisinde insan, kendisini etkileyen her türlü yaşam deneyimine çeşitli anlamlar ve değerler yüklemiş, yüklediği bu anlam ve değerleri günlük yaşam pratikleri ve simgesel motiflerle ifade etmiştir. Bir kültürel bütünün yaratıları olan simgeler, pek çok şeyi temsil edebilirler. Halk inançları, efsaneler ve ritüeller içerisinde kendilerine yer bulan simgesel motifler, kültürel miras yoluyla kuşaktan kuşağa aktarılırlar. İnançla tekrarlanan sembolik davranış biçimlerinden meydan galen ritüeller, grup bilincini ve birlikteliğini ortaya koyan, gelecek kuşaklar için rehber vazifesi gören ve geçmişi günümüze taşıyan bağlardır. Toplumsal hafızanın göstergeleri olan, hatırlamayı ya da başka bir ifadeyle unutmamayı sağlayan halk inançları ve bu çerçevede gelişen ritüeller, çeşitli mitsel anlatılar ve simgesel motiflerle bezenmişlerdir. Kars ve Ardahan kentlerinin hem coğrafi konumlanışları, hem de çeşitli inanç ve uygulamalarla yoğrulmuş zengin bir kültürel birikime sahip olmaları, geleneksel kimi uygulamaların ve ritüellerin yaşanışını göstermesi açısından önemlidir. Çalışmamızda Kars ve Ardahan illerinde varlığını devam ettiren halk inançları ve bazı geçiş ritüellerine ilişkin simgesel motifler, mitsel anlatılar ve uygulamaların neler olduğu ve bu ritüellerin ifade ettiği farklı anlamlar incelenecektir. Bu bağlamda halk inançları ve ritüellerin yaşanışına ilişkin elde ettiğimiz veriler, kültürel değer ve pratikleri göstermesi açısından da önemlidir.

Özet

Ölümsüzlüğün bedensel olarak mümkün olamayacağını gören ölümlü insanoğlu, bu dünyadan göçtükten sonra sonsuza kadar yaşayacağı başka bir dünyanın var olduğuna inanmıştır. Öldükten sonra gidilecek dünyanın yeryüzünde değil, Tanrı veya tanrılar katında yani gökte olması gerektiği inancı her zaman ağır basmıştır. Bu nedenle toplumlar, ruha kafes olan ölü bedeni çeşitli yollarla göğe yükseltme törenleri icra etmişlerdir. Bu yollardan en yaygın olanı, cesedi kutsal ve arındırıcı olarak kabul edilen ateşle yakmak suretiyle buhar ve duman biçiminde gökte olduğuna inanılan öteki dünyaya göndermektir. Cesedi, Tanrı veya tanrılar katına yani öldükten sonra yaşanılacağına inanılan gökteki dünyaya gönderme yolunun ikincisi ve pek fazla bilinmeyeni ise tanrısal özellikler atfedilen yırtıcı kuşlara vermektir. Ölü beden veya kurban, yerle gök arasında uçabildiği için Tanrı veya tanrılarla insanlar arasında elçi sayılan bazı kutsal yırtıcı kuşlara verilmiştir. Türkler de tarihin karanlık dönemlerinde diğer komşu toplumlar gibi bu göksel defin uygulamasına başvurmuşlardır. Bu çalışma; Kök Türk Yazıtları ve Divanü Lügati't-Türk başta olmak üzere, diğer sözlü ve yazılı kaynaklardan yola çıkarak günümüze kadar bu uygulamanın izlerini sürmektedir.

Anahtar Kelimeler: Türkler, cenaze töreni, yırtıcı kuşlar, göksel defin, kergek, kerkes.

Abstract

The inevitable perishability of dead human body versus the insistent desire to live the eternity somewhere away from the earth after death has always taken a great significant in the believes of man. After the exodus from this world, the immortal soul will live for ever in heaven beside God or where Gods are living. Thus, societies designed various ceremonies to liberate the spirit from the prison of the flesh to the sky. The most common of these is sending the spirit to the other world in the form of rising steam and smoke by burning the body in what is believed to be sacred purifying fire. Another way for the dead to reach the eternal heavenly world of God(s) in the sky is to give away his body-and sacrifices-to some holy birds of prey. This less known ceremony suggests that these flying birds of prey between earth and sky are believed to have divine characteristics, they are considered to be the ambassadors of God(s). Turks as well as their neighboring communities back in that dark period of history had practiced this celestial burial rites. This paper, depending on the Gokturk Inscriptions, Divanü Lügati't-Türk (Dīwān ul-Lughat al-Turk) besides other oral and written sources will follow the traces of this ceremony back to the days of its practice until now.

Keywords: Turks, funeral ceremony, birds of prey, celestial burial, kergek,kerkes.

Archaeology is a scientific discipline that emerged in Europe at the dawn of the Age of Enlightenment during the 18 th century, like several other disciplines. Having been conducted in collaboration with various other disciplines since early stages of its emergence, Archaeology fed on history in general and cultural history in particular in Europe, and the infrastructure of thought of anthropology in U.S.A. Various theories have been suggested in different locations of the world for the past two centuries. Besides detection, documentation and analysis of remnants through excavations; archaeology, as a scientific discipline, has engaged in multiple ventures as to comprehending life styles of the ancient people, who left the legacy of those remnants. It is obvious that excavation techniques and documentation methods are followed at global standards in our country and that archaeological work conducted in Turkey has an esteemed place in the world. Notwithstanding, such productivity in terms of generation of theories did not occur in Turkey. Theoretical archaeology endeavors were initiated in the early republican era in Turkey, however such efforts did not perpetuate. This present study aims at acknowledging the theories set forth by the Turkish archaeological circles and the reasons of theoretical infertility within the Turkish archaeological realm in addition to addressing general properties and historic background of globally accepted fundamental archaeology theories.

Kızıl Deli, diğer bir adıyla Seyit Ali Sultan; kaynaklardaki bilgilere göre, bir Anadolu erenidir. Kızıl Deli adı, Alevi – Bektaşi geleneği içerisinde sıkça geçer. Biz, bu çalışmamızda onun tarihsel kişiliğini ortaya koyarak ve Malatya’ da Kızıl Deli adı çevresinde oluşmuş kültürel değerleri incelemeye çalışacağız. Kızıl Deli dergâhının Bulgaristan’ ın Dimetoka yöresinde bulunduğu birçok yazılı kaynakta da yer almaktadır. 
Malatya’ nın Yazıhan ilçesine bağlı Fethiye Köyü’ nün mahallesi (mezra) durumunda olan Tenci’ de ise “Kızıl Deli” isminde bir türbenin bulunduğunu görüyoruz. 1998 yılının Şubat ayında yapmış olduğumuz saha çalışmasında; Kızıl Deli adı etrafında geniş bir kültür çevresinin oluştuğunu gözlemledik. Bu yönüyle tebliğimizin kapsamı Alevi – Bektaşi geleneğinde adı çok sık geçen, yaşamı üzerinde çeşitli rivayetler – söylenceler anlatılan Kızıl Deli, diğer adıyla Seyid Ali Sultan’ ın tarihi kişiliği, velayetnamelerdeki görünümü ve Malatya’daki izleri olarak belirlenmiş oldu. 2013 yılında makale eklerle genişletildi.

Senkretizm enkretizm, kültürel görüngülerin analizinde, çoğu zaman birbirine yabancı (hatta kimi durumlarda karşıt) inanç öğelerini (ya da ritüelleri) ahenkleştirme girişimidir. Farklı toplumsal gelenekler gibi gündelik hayata dair kültür örüntüleri arasında benzerlikler kurma eylemini işaret ettiği kadar, örneğin, farklı düşünce okullarına ait kuramlar arası etkileşimler gibi yeni düşünsel sentezleri de kapsayıcı nitelikte kullanılan bir kavramdır. Bu haliyle, yabancı/öteki kültürlere ait söylemlerin, davranışların, inanmaların, ritüellerin, geleneklerin veya maddi kültür öğelerinin (göç, savaş, fetih, sömürgeleştirme, ticaret, mübadele vb.) temaslar yoluyla kültürler arasındaki karşılıklı hareketini ve zamanla (aynı öğelerin evrimiyle) ortaya çıkan yeni tekil kültürel formları ifade eder. Nihayetinde senkretizm karışma, melezleşme, kaynaşma anlamlarını karşılayacak biçimde kullanılan analitik bir araçtır.

Günümüzde beslenme amaçlı olmasa da savaşlarda ve kıtlıklarda olduğu üzere, zorunluluk hallerinde insanların kendi türlerini yediği örnekler bulmak mümkündür. İlginç olan konu şudur ki insanlar halen, Suriye örneğinde olduğu gibi, siyasal davranışlarını yamyamlık pratikleriyle sembolize etmeye devam etmektedirler. İnsanın yine kültür aracılığıyla, evrimin derinliklerinden bugüne taşıdığı kimi davranışları terk etmesi acaba ne kadar sürede ve nasıl mümkün olacaktır?

Öz Bu çalışmanın konusunu, Diyarbakır ili, Bismil ilçesinde ve köylerinde yaşayan Alevilerin ritüelleri oluşturmaktadır. Bu bağlamda Alevilerin; inanç, ibadet, kurum ve sosyal ilişkileri ele alınarak, kültürel hayatın korunmasında, ritüellerin ne kadar etkili olduğunun ve ritüellerin kimlik inşasındaki belirleyiciliğinin tespiti amaçlanmıştır. Burada kavramsal olarak kimliğin ne olduğundan çok kimliğin oluşumunda ritüellerinin nasıl bir işlev gördüğüne bakılmıştır. Bismil, geçmişte de günümüzde de hep Sünni/Şafii kimliğine mensup bireylerin yoğun yaşadığı bir bölge olmuştur. Bu bölgede uzun zamandır yaşayan/yaşamaya çalışan Alevi kimliğine mensup bireyler, bu yoğunluk karşısında hep azınlıkta kalmıştır. Bu durum karşısında, kimliğin korunmasındaki direngenliklerinin ne üzerinden sağlandığı ve bu kimliğin devamlılığını sağlayan dinamiklerin neler olduğuna yapılan alan araştırmasıyla bakılmıştır. Abstract The subject of the study comprise the rituals of Alawites living in the Bismil town and villages of Diyarbakir province. The purpose was to find how effective the rituals are in the protection of cultural life, and to determine their effects in the construction of identity by taking Alawites' faith, prayer, civil society and social

Bu denemede Medici Ailesi'nin Rönesans aydınlanmasını teşvik ettiğine dair ürettiği idari ve iktisadi politik yeniliklerin yanında desteklediği sanatçıların yarattığı kültürel tanımlamalarla antik dönemin tüm nüvelerini nasıl ortaya koymasına yardımcı olduğuna ilişkin düşünsel analizler yapılmış ve Rönesans'ın kültür boyutunun nitelikli ve derinlikli içtimai analizlerinin tüm detayları açıklanmaya çalışılmıştır.

Hatırlamak.

Geçmiş, insanın zincirleridir Nietzsche’ye göre, nereye giderse gitsin onunla gelir. “Zamanın tomarından” kopan her yaprak, insana geçmişini hatırlatır: Geçmişin ağır yükünü taşıyan “hatırlamak”tır. Geçmişin ve geleceğin yükü olmaksızın bugünü yaşayan çocukların huzuru, “bir zamanlar…” ifadesinin anlamını öğrenince bozulacaktır. Bu yüzden insanın geçmişi, hiçbir zaman geçip gitmiş değildir, hatırlandıkça şimdiki zamanda var eder kendisini.

Geçmişin zincirlerine karşı Ahmet Muhip, “Ey unutuş! kurtar bu gamlardan beni.” diye seslenir dizelerinde. “İnsan” kelimesinin kökeni bakımından “nisyan” (unutmak) ve “ünsiyet” (alışmak) kelimeleriyle ilişkili olması, insanın “unutan ve alışan bir canlı” şeklinde tanımlanmasına kapı aralar. Her şey zıddı ile kaimdir, hatırlayan insan unutur da.

Hatırlamak ve unutmak arasında salınan insan, geçmişini hiçbir zaman olduğu gibi hatırlayamaz. Walter Benjamin “Tarih, yerini bağdaşık ve boş zamanın değil ama şimdiki anmanın oluşturduğu bir kurgulamanın nesnesidir.” demektedir. Her tarihin bugünün tarihi olduğu düşünüldüğünde hatırlananlar da unutulanlar da çağın ruhuna göre değişecektir.

Tarih kelimesinin Fransızcada “öykü” kelimesi ile eşanlamlı olması dikkate değerdir. Tarihin bir kurgulama nesnesi olması, onu bir iktidar pratiği olarak da konumlandırır. Tarih, bir iktidar pratiği ise hatırlamak ve hatırlatmak da politik bir eylem halini alacaktır.

Noktasız Dergi, altıncı sayısında "hatırlamak" başlığını ele alıyor.

Dersin Tanıtımı: Antropolojiyi tek kelimeyle tanıtmak/açıklamak istersek, onu " anlamak " eylemiyle dahi anlatabilmemiz mümkündür. Bu haliyle antropolojik bilimsel etkinliğin temel hedefi " öteki " ni anlamaktır. " Diğerlerini " yani " öteki " toplulukları, toplumları, çevreleri, kültürleri, " onların " anlam dünyalarını… özcesi, " biz " den olmayanı öğrenmek/anlamaktır. Bu anlamda Antropolojik etkinlik, ilkçağlardan itibaren ortaya çıkan fetih ve gezi yazınına dek geri götürülebilir. Modern dönem Kıta Avrupalı bir sosyal bilim olarak ortaya çıkışı ise " Avrupalı olmayan " halklara yönelik ekonomik ve siyasi sömürgecilik ikliminin tetiklediği bir eğilimi kuvvetle barındırmıştır. Ne ki 20. yüzyılın ortalarından itibaren, eleştirel düzlemde, yaşayan modern insanın kendisini (içerisinde yer aldığı topluluk, toplum, çevre, kültür vd. bağlamı itibariyle) anlama eylemi haline dönüşecektir. Bugün itibariyle baktığımızda çağdaş antropolojinin madunların, ezilenlerin, ötekileştirilenlerin bilimi olarak baskın bir karakter kazandığını da görebiliriz. Bu noktada etimolojik olarak bakarsak, Yunancada " insan " anlamına gelen " anthropos " sözcüğü ile " bilim " i tanımlayan " logos " un bileşimi olan Antropoloji, insan toplumlarını belirli bir tarihsel izlek içerisindeki biyolojik evrimiyle birlikte, karşılıklı ilişkilerini ve iç toplumsal yapılarını, yaşayışlarını, ürettikleri tüm maddi ve manevi süreçler toplamını araştırmayı içermektedir diyebiliriz. Kapsamın bu denli geniş bir alana yayılması, Antropolojiyi doğa bilimlerinin (biyoloji, coğrafya vd.) önemli bir bölümüyle de ilişkili kılarken, bugün sınırlarının tanımlanması hala bir tartışma konusu olmaya devam eden alt çalışma alanlarıyla birlikte, toplum bilimlerinin (sosyoloji, psikoloji, linguistik, arkeoloji, tarih, iktisat, siyaset-bilim vd.) hemen hepsiyle yan yana getirmektedir. Ancak yine de Antropolojiyi diğer sosyal bilimlerden ayırt etmemizi sağlayacak bir tarihi, özgün araştırma teknikleri ve ilgilendiği belli başlı konuları vardır. Dersin Amacı ve Hedefleri: Dersin temel hedefi, Antropolojinin tarihsel gelişimi ve temel çalışma konuları bağlamında Antropolojik bilimsel perspektifin kavranmasını sağlamaktır. Bu kapsamdan olmak üzere disiplininin tarihsel gelişimi, temel konuları ve kavramları, araştırma yöntem ve teknikleri gibi ana başlıklar değerlendirilecektir. Beklentiler: Farklı insan toplulukları ve kültürler üzerine karşılaştırmalarda, farkları ve benzerlikleri aramak ve bunların nedenlerini anlamak öncelikle " kendimiz " ve " başkaları " hakkında soru sormakla başlar. Bilimsel ve eleştirel bir perspektifle insan çeşitliliğini tartışabilmek ise ön yargıların, duygusal tutumların ve koşullanmaların terk edildiği yerde başlar. Derste işlenecek konu başlıkları hakkında sorular geliştirmek, derse hazırlanarak gelmek ve etkin bir tartışma ortamı yaratmak, beklentileri karşılama yolunda atılacak önemli adımlardır. Katılımcıların derse hazırlanarak gelmeleri, kaynakçada belirtilen ve ders sorumlusunun önerdiği kitapları okumaları faydalı olacaktır. Bundan ayrı olarak, her ders için belirlenmiş makale ya da bölüm okumalarını yapmış olarak gelmeleri kesinlikle önemlidir.

Cumhuriyet tarihi boyunca Türkiye'de bazı konuların akademik düzlemde ele alınmasının sakıncalı bulunduğu ve kimi mekânların ise yasaklı olduğu görülür. Ne ki sosyal bilimler konuları itibariyle bu alanlara adım atar. Ancak daha ziyade bilimcinin kişisel ideolojik tutumu, politik faaliyetleri itibariyle devletçe belirlenmiş bazı sınırlar ihlal edilir. Antropoloji ise, daha doğru ve kapsayıcı deyişle antropolojik alan araştırması, biliminsanını bu ihlale sürükleyen kendine içkin özgünlükler arz eder. Antropoloji ve yasaklı mekânlar, sakıncalı konular umhuriyet tarihi boyunca Türkiye'de bazı konuların akademik düzlemde ele alınmasının sakıncalı bu-lunduğu ve kimi mekânların ise yasaklı olduğu gö-rülür. Bu konularda araştırma yapan, kalem oynatan ve derslerde, seminerlerde, sunumlarda görüşlerini aktaran biliminsanlarının çeşitli yaptırımlarla kar-şı karşıya kaldıkları bilinir.

Öz Geleneksel bilgi aktarım süreçlerinde törenler, anlatılar ve mekânlar kuşaklar arasında toplumsal bellek taşıyıcısı işlevi görür. Hayatın geçiş dönemleri olan doğum, evlenme ve ölüm etrafındaki inanış ve uygulamalar, sözlü kültür geleneğinin korunduğu alanlar içerisindedir. Evlenme törenleri, sosyal dayanışma ve ekonomik paylaşım modellerini yoğun biçimde barındıran uygulamaları içerir. Makalenin konusunu Gaziantep evlenme törenleri içerisinde yer alan yataküstü geleneği ve işlevleri teşkil etmektedir. Makalede, yataküstü geleneğindeki hediyeleşme biçiminin incelenip bu hediyeleşme biçiminin sosyal dayanışma ve kültürel aktarım işlevlerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda halk bilgisi derleme yöntemlerinden gözlem ve görüşme teknikleri kullanılmış, ayrıca anket tekniğine uygun soru formu hazırlanıp Gaziantep kent merkezinde ikamet eden kaynak kişilerden bilgi alınmıştır. Yataküstü geleneği, çeyiz yeni çiftlerin oturacakları eve götürülmeden önceki hafta içerisinde belirlenen bir günde kız evinde kadınlar arasında yapılan bir uygulamadır. Burada hazırlanan çeyiz davet edilen misafirlere sergilenir. Yataküstüne gelen misafirler, çeyizi tamamlayacak ve destekleyecek hediye getirirler. Bu hediyenin mahiyeti geçmişten bugüne eşya, altın ve para şeklinde değişiklikler göstermektedir. Yörede geçiş dönemleri ve diğer sosyal hadisler etrafındaki hediyeleşmeler için öndüç kelime kullanılmaktadır. Getirilen hediyede karşılıklılık ilkesi esastır. Hediyenin karşılığı getirilmediğinde, daha önce verilmiş olan hediyenin mahiyetine göre bir şekilde bedel istenir. Yataküstüne getirilen hediyenin değerini akrabalık derecesi ve mütekabiliyet belirler. Yakın akrabalar çeyizin eksiklerini tamamlamakla yükümlüdür. Yataküstü geleneği, hazırlanan çeyizdeki hüner ve el becerilerinin sergilenmesini, kadınlar arasında eğlence, müzik, sözlü kültür ve edebiyat ile yeme-içme etkinliğini içeren bir toplanmadır. Buna bağlı olarak makalede, Gaziantep evlenme törenleri içerisindeki yataküstü geleneğinin çok yönlü sosyoekonomik ve kültürel işlevleri olduğu sonucuna varılmıştır.

Mitos, insanın içinde bulunduğu evrene ve kendi varlık olmaklığına yönelttiği düşünsel etkinliğinin bir parçasıdır. Bu bağlamda çalışmanın ilk bölümünde mitosun ilkel toplulukta ortaya çıkış koşullarına değinilmiştir; insanın kültür varlığı olarak yükselişinin merkezindeki mitosun ritüel ve ekonomik işlevi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Doğal güçlerin insanın ritüel, ekonomik etkinliklerinde bir imge olarak yeniden tasarımlanmasının ve üretilen bu türden imgelerin her çağın kendi koşulları özelindeki yolculuğunun izi sürülmüş, dramayla ilişkisi ele alınmıştır. Böylece dramanın kökenindeki taklit ilkesinin mitosla ilişkisi kapsamlı bir şekilde irdelenebilmiş ve taklit-mitos ilişkisi, dini bağlam da ortaya çıkarılabilmiştir. Nihayetinde insan aklının tek kutupluluktan kurtuluşunun tarihsel seyri ve bununla ilintili olarak Hellen felsefesi ele alınmıştır. Kuramsal düşüncenin mitos yollu düşünceyle olan çelişkileri ve uzlaşı noktalarını felsefi düşünce ve modern literatür üzerinden aydınlatmanın yolları aranmıştır. Hellen aklının Sokrates öncesi, muğlaklık ve Nietzsche düşüncesindeki gibi Apollon - Dionysos ikililiği üzerinden okunmaya çalışılmış ve yine bu bağlamda dramanın Hellenler’de sekülerleşme süreci aydınlatılmaya çalışılmıştır. Hellen aklının mitos-logos ikililiği arasında salınan, karmaşık dönemin bir ürünü olarak çalışmanın ikinci bölümünde tragedyanın ve trajik insanın doğuşu da incelenmiştir. En nihayetinde mitik düşünceyle yakından ilişkili imgelemin, kuramsal düşüncede ele alınma biçimlerine değinilmiştir ve bu süreç tragedyalar ve sinema sanatı üzerinden okunmaya çalışılmıştır. Çalışmanın konusunu etkileyen Nietzsche düşüncesi tragedyanın yerini ardılına bırakmadan öldüğünü ifade etmektedir. Lakin Nietzsche eğer sinema sanatını görseydi, bu düşüncesini tekrardan ele alma ihtiyacı duyar mıydı? Çalışmanın konusu bu soru üzerine şekillenmiştir.

Öz Ritüeller, toplumsal yaşamda yarattıkları etkiler ile günlük yaşam pratiklerinin temel dinamikleri olma özelliği gösterirler. Ritüellerin kültür içindeki önemi, işlevleri ve özellikle günlük yaşam süreçlerindeki etkileşim ağları, ait olunan kültürün değerlerini sergilemesi açısından önemlidir. Sosyo-kültürel değerler sistemi içinde ritüeller; görünen anlamlarının yanı sıra simgesel çeşitli motiflerle bezenerek başkaca anlamlar sergilemektedirler. Açıklayamadığı durumlar karşısında insan, içinde yaşadığı kültürel ardıla göre değişkenlik gösteren pratikler ve ritüellerle; iklime, çevresel faktörlere, coğrafi ve kültürel koşullara çeşitli çözümler üretmeye çalışmıştır. Ekonomik uğraşıları yağmura gereksinim gösteren tarım toplumları, kurak mevsimlerde yağmuru kontrol etmek için karmaşık büyüsel-dinsel pratiklere ve ritüellere başvururlar. Yağmur Duası ritüellerine bakıldığında, uygulamalar sırasında dini motiflerin ağır bastığı görülmekle birlikte, dua öncesi ve sonrasında yapılan pratikler ayrıntılı incelendiğinde din dışı farklı motiflerle de karşılaşılabilmektedir. Yağmur duası sırasında sergilenen pratikler ve uygulamalar bölgeden bölgeye çeşitlilik göstermektedir. Kars'ın Alaca köyü (ve çevre köyler) ile Ardahan'ın Çağlayık köyünde gerçekleştirdiğimiz derinlemesine görüşme ve gözleme dayanan çalışmada, kuraklığı önlemek ya da çare olmak üzere düzenlenen ritüellerin iki şekilde gerçekleştiğini görmekteyiz. Bunlardan birincisi İslami motifleri içinde barındıran ve köylerin çevresinde açıklık alanlarda, dağ başlarında ya da köyün yakınındaki şehitlikte gerçekleştirilen, tüm köylünün katıldığı ve sonrasında kurban kesilerek yemek ikramı yapılan "Yağmur Duası" ritüeli, ikincisi ise çocuklar tarafından bir çalı süpürgesinin gelin gibi süslenerek köyün içerisinde kapı kapı dolaştırılarak gerçekleştirilen "Buka Barane" (Yağmur Gelini) uygulamasıdır. Çalışmamızda her iki uygulama yapısal işlevsel açıdan incelenmiş olup bu pratiğin ifade ettiği farklı anlamlar ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Endüstri Çağı’nın nesneleştirdiği insanın modernite ile birlikte ortaya çıkan açmazı, yeni arayışlara sebep olmuştur. Bilginin tek üreticisi ve geliştiricisi olan insan, bu çıkmazda yaşadığı yabancılaşmanın bir yan etkisi olarak sâhip olduklarını da sorgulamaya başlamıştır. Endüstri Çağı’nın başat kavramlarından biri olan “sermâye”nin insanda bulduğu kısıtlı ve sığ karşılık, bu kavram üzerinden yeni açılımlar yapılması ihtiyâcını doğurmuştur. Bu açılımlar, insanın toplumsal hayâtına yoğunlaşmış düşünürleri yeni tanımlamalara ve yaklaşımlara itmiştir. Bu yeni tanımlamalardan ve yaklaşımlardan biri de sermâye kavramının farklı bağlamlar üzerinden kullanılması olmuştur. Öncelikle iktisâdî bir kavram olan sermâyeyi zaman içinde daha soyut olan sosyal açıdan tanımlama ihtiyâcı duyulmuştur. Dolayısıyla sosyal sermâye ve onun türevleri olarak beşerî sermâye, kültürel sermâye gibi kavramsallaştırmalar yapılmıştır.
Bu çalışmada sosyal sermâye kavramının ortaya çıkışıyla başlayan süreçte, günümüzün kültürel yapısı içinde varlıklarını devam ettiren vakıflarla bağlantısı ele alınmaktadır. Vakıfların Türk toplumu içindeki yeri ve önemi, vakıflara verilen önemin sosyal altyapısının ışığında ortaya konmaktadır. Vakıfların birer sivil toplum kuruluşu olarak târihsel süreç içinde yüklendikleri işlevin, sosyal sermâyenin temel unsurlarıyla olan ilişkisi, kavramsal bağlam çerçevesinde incelenmektedir. Vakıflar ve sosyal sermâye arasındaki ortak paydalar, güncel örnekler ve benzetmelerle daha açık hâle getirilmeye çalışılmaktadır.

Zaman içerisinde semantik değişimlere uğramakla birlikte en basit anlatımla
belirli kriterlere göre insan topluluklarını tasnif ve tahdit suretiyle müşterek bir ad
altında tanımlayıp kolektif hareket etme zemini sunan ulus fenomeni bu işlevinin doğal
bir sonucu olarak dünyayı da egemenlik alanlarına ayrıştırır. Pekâlâ, tersinden
okuma ile bu alanların ulusları yaratabileceği de ileri sürülebilir. O halde bir biçimde
üzerinde var olunmuş bulunulan bu egemenlik alanları mıdır kolektif hareket etmeyi
sağlayan, yoksa daha kolay bir akıl yürütmeyle bu alanlar için mi kolektif hareket
edilir. Dahası insan mı toprağı işler toprak mı insanı sorunsalına felsefi bir yanıt
gerekir.
Modern dönemin etnisite bazlı anlayışına indirgenmediğinde ulus, zengin
bileşenleriyle birbirinden farklı toplumsal yapılar inşa etme potansiyeline sahiptir.
Toplum, bu bileşenlerden örtük olan doğum yeri ve buna bağlı olarak ortaya çıkan
yerlilik mefhumu temelinde siyasallaştırıldığında alternatif bir ulus modeline
evirilebilir. Sınırları belirli, iyi tanımlanmış bir coğrafyada çok toplumluluk üzerinden
kader birliği yapmış kolektif topluluğa dönüşümde yerlilik üzerinden meşruiyet
kazanan bir paradigmanın üretimi özgül kolektif tarihsel deneyimleri meydana
çıkaracak bir anlatıya ihtiyaç duyar. Bilinmeyen bir metot ya da anlayış inşa/icat etme
kaygı ve iddiası taşımayan bu çalışma, tarih yazıcılığında var olan fakat tam ifadesini
bulup kavram(sal)laştırılmamış bir yaklaşımı kuramsal temelde irdeleyip
belirginleştirerek görünür kılmayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler: Teritoryalite, teritorya, tarihyazımı, tarih kuramı

In the course of time semantically changing, the phenomenon of nation is
basically a way to describe human communities under a common name by
classification according to some criteria and is a ground for colletive action. Nations, as a result, divide the world into sovereign areas. It is also possible to argue that these
areas constitute nations. So, do the soverign areas on which one is somehow existing
provide a collective action, or, more simply, is the collective action taken for these
areas? Moreover, the question of that which it is human being to cultivate land or the
land does so requires a philosophical answer.
Unless it is oversimplified in a modern ethnical understanding way, nation with
its affluent components has potential to construct different social structures. If
politiced on the basis of birth place and nativity, society can evolve into an alternative
nation model. In a well-defined land such a paradigm gains legitimacy over nativity
in the process of transformation from multiple-community to collective community
sharing a common fate. And this paradigm needs a narrative which reveals specific
and collective historical experiences. Intended not to construct or invent a previously
unknown method, the text's aim is to examine theoretically and make more visible an
already existing but not conceptualized approach in historiography.
Keywords: Territoriality, territory, historiography, theory of history

Kırsal dönüşümün antropolojisi, yerelin ekonomik, sosyal ve siyasal anlam dünyası içerisinden yaşanmakta olan uyum ve çatışkı süreçlerini analiz ederken; bunun, küreselleşme gibi ulusal ve küresel ölçekteki ekonomik, sosyal ve siyasal dönüşümlerle olan eşzamanlı ve etkileşimli, diyalektik bir antropolojik okuması olarak düşünülebilir. u sayıdaki tartışmada, küreselleşme olgusu bağlamında köy ve köylülük kavramlarının sosyal bilimlerde 2000'li yıllarla birlikte yeniden görünür olmaya başlayan "kırsal dönüşüm" çalışmaları içerisinde antropolojik çerçeveden nasıl yeniden ele alınabileceği üzerine düşünceler değerlendirilecek. Öncelikle tartışmanın içerdiği kimi temel kavramlara eğilecek ve ardından genel yaklaşımlar bağlamında bazı düşüncelerimi sunmaya çalışacağım.

Konuyu çok kısa olarak "Antropoloji'ye Giriş" olarak bel rtt kten sonra, bu çalışmanın amacını üç madde de özetleyeb l r z. Antropoloji'n n ne olduğunu anlatmak ve tanıtmak. Antropolog'un nasıl düşündüğüne, bakış açısının ne olduğuna açıklık get rmek. Genel olarak günlük hayatta, özel olarak profesyonel olarak b r uygulama alanında, Antropoloj ve Antropologdan nasıl yararlanılacağına değ nmek. Burada hemen hatırlanması gereken b r nokta, Antropoloj ve Antropologdan yararlanab lmek ç n, onlardan ne steneceğ n y b lmek gerek r. Bu da sorunun b l nmes demekt r. Sorun tanımlanmadan çözüm aranmamalıdır. İk nc nokta da, sunulan antropoloj k ver , çıkarım ve/ya öner n n ne anlattığını anlamak, yeter nce değerlend rmek gerekmekted r. Kısaca y sonuç ç n y let ş m ve/ya 'kooperasyon'a gereks n m vardır. Karşılıklı olarak farklı alanlarda çalışan profesyoneller n, farklı düşünenler n, sorun çözmek ve öner gel şt rmek steyenler n, kend n yet şt r p rahat yaşamak, mutlu olmak, hayatın tadını çıkarmak steyenler n Antropoloji'y y tanıyıp anlaması zorunludur d yeb l r z. 1.1. Antropoloji Nedir? Bütün b l mler doğal olguları bet mleme ve açıklama çabasından barett r. Antropoloj n n amacı bel rl b r doğal olguyu bet mlemek ve açıklamaktır. D s pl n n adı " nsan anlamına gelen Yunanca "anthropos" ve "açıklama"anlamına gelen "logos" sözcükler nden türet lm şt r. Antropoloj , nsanı, b z , yan kend m z nceleyen b r b l m dalıdır. Burada antropoloj n n, konusu " nsan" olan (b yoloj , ps koloj , sosyoloj , kt sat vd.) d ğer b l mlerden nasıl ayırt ed leceğ sorunu gündeme gelmekted r. Antropoloj sayılan bu b l m dallarının heps yle yakından l şk l olup, bu b l m dallarından, özgül tar h , nceleme konusu ve kullandığı araştırma tekn kler açısından farklılık serg ler. Antropoloj lerde açıklanacağı üzere nsanı her yönüyle anlamaya ve anlatmaya çalışır. Çalışma alanının sınırları ç ne nsanın hem f z ksel hem de sosyokültürel yönler g rmekted r. Kısaca Antropoloj nsanı kültürel, toplumsal ve b yoloj k çeş tl l ğ ç nde anlamaya; nsanların varoldukları andan ber çeş tl koşullara nasıl uyarlandığını, bu uyarlanma b ç mler n n nasıl gel ş p değ şt ğ n görmeye ve göstermeye çalışır. Bu nedenle Antropoloj yerkürey b r bütün olarak ele alır ve nsanlığı bütünlüğü ç nde görmeye çalışır. Bu yönüyle antropoloj hem bütüncü hem de farklılıklara ortaya koyan, karşılaştırmalı d s pl n olma özell ğ sah pt r.