Bước tới nội dung

Tải xuống tệp GPX cho bài viết này
Từ Wikivoyage

A view of Jerusalem from Mt Olives.
Vị trí
Quốc kỳ
Thông tin cơ bản
Thủ đô Wi/vi/Jerusalem (không được Liên Hiệp Quốc công nhận)
Chính phủ Dân chủ nghị viện
Tiền tệ New Israeli Sheqel (₪)
Diện tích tổng: 20.770 km2
nước: 440 km2
đất: 20.330 km2
Dân số 7.900.117 (ước 2008)
Ngôn ngữ Tiếng Hebrew (chính thức), tiếng Ả Rập (chính thức), tiếng Nga và tiếng Anh là các ngoại ngữ phần lớn được sử dụng phổ biến
Tôn giáo Do Thái giáo 75%, Hồi giáo 16% (phần lớn Hồi giáo Sunni), Thiên Chúa giáo 2%, khác 1% (ước 2008)
Hệ thống điện 220V/50Hz (ổ cắm Israel)
Mã số điện thoại +972
Internet TLD .il
Múi giờ UTC +2 / DST

Israel (phiên âm: Ixraen; cũng được gọi là Nhà nước Do Thái) là một quốc gia theo chế độ cộng hòa ở vùng Trung Đông bên cạnh Địa Trung Hải.

Tên "Israel" có nghĩa là "đã được Thiên Chúa sửa", nhưng do phiên âm sai nên đã thành ra "đã đấu với Thiên Chúa", và tên đó bắt nguồn từ đoạn Sáng thế ký 32:28 của Kinh Thánh, trong đó Jacob được đổi tên là Israel sau khi đấu với một người tấn công thần bí vô danh. Tên Israel trong tiếng Do Thái là מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (không có niqqud:מדינת ישראל; chuyển tự: Medinat Yisra'el), và trong tiếng Ả Rập là دَوْلَةْ إِسْرَائِيل (chuyển tự: Dawlat Israil).

Tổng quan

[sửa]

Lịch sử

[sửa]

Dân tộc Do Thái bắt đầu định cư ở vùng đất Israel ngày nay từ khoảng 1800 năm TCN, sau đó di cư sang Ai Cập trong 1 thời gian. Đến khoảng 1255 TCN, nhà tiên tri Moses dẫn dắt dân tộc Do Thái trở về đất nước Israel. Trong thời gian sau đó, người Israel liên tục phải chiến đấu chống lại quân du mục Philistine khi bộ tộc này bị đuổi khỏi quê hương của họ là đảo Crete.

Cái tên Israel có lẽ lúc ban đầu được nhắc tới để chỉ một nhóm dân tộc chứ không phải một địa điểm, nhóm dân đó là người Merneptah Stele Ai Cập từ khoảng năm 1210 TCN. Trong hơn 3.000 năm, người Do Thái đã coi Vùng đất Israel là quê hương của họ, nó vừa là Đất thánh và là miền Đất hứa. Vùng đất Israel là vùng đất thiêng liêng đối với người Do Thái, gồm chứa những vị trí quan trọng nhất của Do Thái giáo - gồm cả những phần còn sót lại của Đền thứ nhất và Đền thứ hai, cũng như những nghi thức liên quan tới các đền đó[6]. Bắt đầu từ khoảng năm 1200, một loạt vương quốc và quốc gia Do Thái đã tồn tại liên tục trong vùng trong hơn một thiên niên kỷ. Vào năm 1028 TCN, Saoul, một quý tộc quân sự được các bộ tộc Hebrew tôn làm vua. Triều vua David (1012 - 972 TCN).

Dưới thời cai trị của Babylonia, Ba Tư Achaemenes, Hy Lạp, La Mã, Đông La Mã và (một thời gian ngắn) Ba Tư Sassanid, sự hiện diện của người Do Thái trong vùng bị thu hẹp vì các đế chế này đã trục xuất người Do Thái hàng loạt. Đặc biệt, thất bại của cuộc khởi nghĩa Bar Kochba chống lại Đế quốc La Mã đã dẫn tới sự trục xuất hàng loạt người Do Thái ở quy mô lớn. Chính trong giai đoạn này, người La Mã đã đặt tên Syria Palaestina cho mảnh đất này để cố gắng xoá bỏ các mối liên hệ của người Do Thái với nó. Mishnah và Jerusalem Talmud, hai bản kinh tôn giáo quý giá nhất của Do Thái giáo, đã được viết ra ở vùng này và cũng trong giai đoạn này. Những người Hồi giáo chinh phục vùng đất từ tay Đế chế Byzantine năm 638. Vùng này nằm dưới sự cai trị của nhiều quốc gia Hồi giáo (chỉ bị ngắt quãng ở thời Thập tự chinh) trước khi trở thành đất thuộc Đế quốc Ottoman của người Thổ Nhĩ Kỳ năm 1517. Làn sóng di cư cận đại đầu tiên của người Do Thái tới Israel, hay Aliyah (עלייה) bắt đầu năm 1881 khi họ trốn chạy khỏi sự ngược đãi, hay đi theo những tư tưởng xã hội Zion của Moses Hess và những người khác về "sự cứu rỗi của đất đai". Những người Do Thái mua đất đai từ Ottoman và những chủ đất người Ả Rập khác. Sau khi người Do Thái đã lập nên những khu định cư nông nghiệp, căng thẳng nảy sinh giữa người Do Thái và người Ả Rập.

Sự thành lập chủ nghĩa phục quốc Do Thái dẫn tới Aliyah thứ hai (1904–1914) với số người Do Thái lên tới khoảng 40.000. Năm 1917, Bộ trưởng ngoại giao Anh Arthur J. Balfour đưa ra Tuyên bố Balfour "ủng hộ việc thành lập tại vùng đất Do Thái cũ đã bị người Palestine chiếm một nhà nước quê hương cho những người dân Do Thái". Năm 1920, vùng này được giao cho Hội Quốc Liên và được quản lý bởi Anh.

Làn sóng di cư của người Do Thái lại tiếp tục lần thứ ba (1919–1923) và lần thứ tư (1924–1929) sau Thế chiến thứ nhất. Những cuộc bạo động ở Palestine năm 1929 của người Ả Rập đã giết chết 133 người Do Thái, gồm 67 người ở Hebron.

Sự trỗi dậy của Chủ nghĩa Phát xít năm 1933 dẫn tới làn sóng Aliyah thứ năm. Người Do Thái trong vùng tăng từ 11% của dân số năm 1922 lên tới 30% năm 1940. Việc tàn sát người Do Thái có tính chất diệt chủng ở châu Âu của Adolf Hitler khiến người dân Do Thái ở mọi miền châu Âu trốn chạy tạo nên làn sóng tỵ nạn mới. Tới cuối Thế chiến thứ hai, số lượng người Do Thái ở Palestine đã lên tới xấp xỉ 600.000.

Năm 1939, Anh đưa ra Sách trắng năm 1939, hạn chế sự tỵ nạn của người Do Thái trong thời gian diễn ra chiến tranh là 75.000 và hạn chế không cho người Do Thái mua nhiều đất, có lẽ nguyên nhân do có cuộc Khởi nghĩa Ả Rập vĩ đại (1936-1939). Cuốn sách trắng này bị cộng đồng Do Thái và những người theo chủ nghĩa phục quốc coi là phản bội, họ cho rằng nó trái ngược với Tuyên bố Balfour năm 1917. Người Ả Rập cũng không hoàn toàn hài lòng, họ muốn cuộc di cư của người Do Thái phải dừng lại vĩnh viễn. Tuy nhiên, chính sách của Anh vẫn bám chặt vào cuốn sách này cho tới tận cuối thời kỳ uỷ trị của họ. Năm 1947, khi xung đột vũ trang ngày càng gia tăng với các nhóm quân sự Do Thái và những nỗ lực hoà giải không thành công giữa người Do Thái và người Ả Rập, chính phủ Anh quyết định rút khỏi Lãnh thổ ủy trị Palestine của Hội Quốc Liên. Đại hội đồng Liên hiệp quốc thông qua Kế hoạch phân chia năm 1947 của Liên hiệp quốc chia lãnh thổ đó làm hai quốc gia, với vùng Do Thái chiếm khoảng 55% diện tích và vùng Ả Rập khoảng 45%. Theo kế hoạch, Jerusalem sẽ trở thành một vùng do Liên hiệp quốc quản lý để tránh xung đột về trạng thái của nó.

Ngay sau khi kế hoạch phân chia của Đại hội đồng Liên hiệp quốc được thông qua ngày 29 tháng 10 năm 1947, David Ben-Gurion chưa dứt khoát chấp nhận nó, trong khi Liên đoàn Ả Rập từ chối nó. Nhiều cuộc tấn công của người Ả Rập vào dân cư Do Thái nhanh chóng biến thành xung đột khắp nơi giữa người Ả Rập và người Do Thái, các xung đột này là giai đoạn đầu tiên của Chiến tranh giành độc lập năm 1948.

Ngày 14 tháng 5 năm 1948, trước khi hết thời hạn uỷ trị của Anh tại Palestine vào lúc nửa đêm ngày 15 tháng 5 năm 1948, nhà nước Israel được tuyên bố thành lập.

Hoa Kỳ, Liên Xô và nhiều nước khác đã công nhận sự độc lập của Israel.

Địa lý

[sửa]

Israel có chung biên giới với Liban ở phía bắc, Syria, Jordan và Bờ Tây ở phía đông, Ai Cập và Dải Gaza ở phía tây nam. Nó có đường bờ biển trông ra Địa Trung Hải ở phía tây và Vịnh Eilat (cũng được gọi là Vịnh Aqaba) ờ phía nam. Trong cuộc Chiến tranh sáu ngày năm 1967, Israel chiếm Bờ Tây của Vương quốc Hashemite ở Jordan, Cao nguyên Golan của Syria, Dải Gaza (lúc ấy nằm dưới sự chiếm đóng của Ai Cập) và Sinai của Ai Cập. Israel rút toàn bộ quân đội và những người định cư khỏi Sinai năm 1982 và ra khỏi Dải Gaza vào ngày 12 tháng 12 năm 2005. Tương lai của tình trạng của Bờ Tây, Dải Gaza và Cao nguyên Golan vẫn còn chưa được xác định. Tổng diện tích lãnh thổ Israel — không bao gồm những vùng đất Israel chiếm đóng năm 1967 — là 20.770 km² hay 8.019 mi² (dặm vuông); (1% nước). Tổng diện tích vùng nằm dưới quyền cai trị của luật pháp Israel — gồm Đông Jerusalem và Cao nguyên Golan — là 22.145 km² hay 8.550 mi²; với chưa tới một phần trăm diện tích nước. Tổng diện tích vùng nằm dưới quyền kiểm soát của Israel — gồm cả kiểm soát quân sự và vùng đất thuộc quyền quản lý của người Palestine ở Bờ Tây — là 28.023 km² hay 10.820 mi² (~1% nước).

Vùng

[sửa]

Israel sở hữu một vài khu vực, có nhiều cảnh quan khác nhau bao gồm bờ biển, núi, thung lũng và sa mạc. Ngoài các thị trấn và thành phố, mỗi khu vực ở Israel luôn có những nét hấp dẫn riêng của nó. Vùng lãnh thổ của Israel được chia như sau:

Regions of Israel
Galilee
Khu vực này có thể được chia thành các dãy đồi Thượng Galilee và Hạ Galilee, cũng như cácJezreel Valleybiển Galilee.
Bờ biển bắc Israel
Đôi khi còn gọi là "Western Galilee", khu vực này kéo dài dọc theo bờ biển Địa Trung Hải từ Haifa đến Rosh Haniqra và biên giới Lebanon. Nó cũng bao gồm Carmel Range.
Đồng bằng ven biển Israeli
Phần phát triển nhất của Israel nằm giữa dãy Carmel và Dải Gaza. Khu vực phía bắc của Tel Aviv được gọi là Sharon.
Shefela
Vùng nội địa đồi núi màu mỡ giữa đồng bằng ven biển và vùng cao nguyên xứ Judea.
Negev
Sa mạc bao phủ phần lớn phía nam của Israel, trong đó có Ramon Crater. Cũng bao gồm các phần Israel của sa mạc JudeaBiển Chết.

Vùng lãnh thổ tranh chấp

[sửa]
Cao nguyên Golan
Một cao nguyên chiến lược và là một vùng núi nằm ở phía nam dãy núi Đông Lebanon, nằm giữa Syria, Israel, Lebanon và Jordan. Từ năm 1967, tên gọi này được dùng để chỉ một lãnh thổ chỉ chừng 1200 km2 bao gồm phần phía tây của cao nguyên, một vùng nhỏ của Thung lũng sông Jordan ở phía tây bắc, và vùng núi cao ở phía bắc, trải xuống phía đông nam từ núi Hermon. Cao nguyên Golan có tầm quan trọng chiến lược trong khu vực. Cao nguyên Golan thuộc về Syria từ năm 1944, cho tới khi Israel đánh chiếm được vùng này trong cuộc chiến tranh Sáu ngày. Khu vực này nằm dưới quyền kiểm soát của Israel kể từ khi đó
Bờ Tây and Dải Gaza
Hai vùng lãnh thổ theo tự nhiên là riêng biệt, Bờ Tây về phía đông của sông Jordan và Dải Gaza ở phía tây nam dọc theo bờ biển Địa Trung Hải. Không được quốc tế công nhận như là một phần của bất kỳ nước nào - Judea và Samaria (Bờ Tây) nhận các dịch vụ chính phủ (an ninh, dịch vụ y tế, vv) của Israel, chính quyền Palestine, hoặc kết hợp, tùy thuộc vào vị trí chính xác như một kết quả của Hiệp định Oslo.

Thành phố

[sửa]
  • Jerusalem - thành phố thủ đô của Israel, một thành phố thiêng liêng cho thiên niên kỷ để ba tôn giáo: Do Thái, Kitô hữu và người Hồi giáo
  • Akko (Acre) - một thành phố cổ với một cảng lịch sử các trang web Baha'i thiêng liêng nhất
  • Beer Sheva - thủ đô trên thực tế của các khu vực Negev
  • Eilat - của Goa của Trung Đông, cửa sổ của Israel trên Biển Đỏ, một thành phố nghỉ dưỡng sôi động
  • Haifa - trung tâm của Đức tin Bahá'í, nơi có đền của Bab và Terraces và Quý Đức
  • Nazareth - quê hương của Chúa Giêsu, nay là thành phố Ả Rập lớn nhất ở Israel
  • Tel Aviv - thành phố sôi động nhất trong cả nước và khu vực, bao gồm các thành phố trắng, một địa điểm kiến ​​trúc Bauhaus và nhà đại sứ quán nước ngoài nhất
  • Tiberias - một thị trấn nghỉ mát hiện đại có nguồn gốc cổ xưa trên bờ phía tây của biển Galilee
  • Safed (Tzfat) - thành phố hấp dẫn đầy với các nghệ sĩ và thần bí, nơi ARI người thành lập Kabbalah trường phái tư tưởng

Các điểm đến khác

[sửa]

Đến

[sửa]
Travel Warning Các hạn chế visa: Do sự tranh chấp giữa Israel và Palestine đang diễn ra, Afghanistan, Algeria, Iran, Iraq, Kuwait, Lebanon, Libya, Saudi Arabia, Somalia, Sudan, SyriaYemen ngăn chặn những hộ chiếu có dấu hoặc visa hoặc từ Israel. Bạn cũng có thể có khó khăn đi vào và / hoặc bị từ chối thị thực cho quốc gia Hồi giáo khác, chẳng hạn như Bangladesh, Brunei, Indonesia, Malaysia, Pakistan, vv Nếu bạn có ý định nhập cảnh bất kỳ của các quốc gia, hãy xin cơ quan xin di trú đóng dấu một trang trống, chứ không phải là hộ chiếu của bạn, khi nhập cảnh. Lưu ý rằng các nước cũng sẽ tìm kiếm dấu xuất cảnh Jordan / Ai Cập từ biên giới đất liền với Israel và tương tự như vậy sẽ cấm nhập cảnh của bạn nếu họ tìm thấy dấu/visa.

Hãy giữ mảnh giấy này kỹ và an toàn. Đặc biệt, bạn không nên đưa nó cho nhân viên cảnh sát biên phòng đứng ngay sau khi kiểm tra hộ chiếu. (Anh ta lơ đãng có thể nghĩ rằng đó là một xác nhận trượt và bóc nó lên.) Nếu giấy này bị mất hoặc bị hư hỏng, bạn sẽ không có xác minh về việc có vào Israel về mặt pháp lý, mà sẽ làm cho bạn khó khăn khi rời khỏi quốc gia này.

Người nước ngoài của quốc gia / vùng lãnh thổ sau đây có thể nhập Israel miễn thị thực cho đến 3 tháng: thành viên tất cả các quốc gia Liên minh châu Âu

Tuy nhiên, nếu bạn đang bị nghi ngờ là các hoạt động công khai và bất hợp pháp, có nguồn gốc Ả Rập, Hồi giáo, hoặc một nhà hoạt động chính trị, có một khả năng bạn sẽ bị hỏi các câu hỏi bổ sung, truy vấn và/hoặc bị từ chối nhập cảnh, nếu họ không hài lòng sau khi đặt câu hỏi, theo quy định của Bộ Ngoại giao Mỹ. Lưu ý rằng quốc tịch trong một trong những quốc gia được liệt kê ở trên không đảm bảo nhập cảnh. Những quyết định này là trái với ý của nhân viên di trú. .

Lưu ý rằng công dân Đức sinh ra trước ngày 01 Tháng Một 1928 phải xin thị thực trước. Thị thực này sẽ được cấp nếu bạn không tham gia sâu vào các sự kiện trong thời kỳ Đức Quốc xã và sẽ có hiệu lực trong toàn bộ thời gian hộ chiếu của bạn là hợp lệ. (Đức quốc xã cam kết tội diệt chủng chống lại người Do Thái trong Thế chiến thứ hai, lý do cho sự hạn chế này.)

Đối với một số quốc gia Ả rập thì nước họ nhập cảnh vào Israel thì sẽ cấu thành tội phạm. Thậm chí nếu bạn là một công dân Ả rập công dân châu Âu và Bắc Mỹ sinh ra tại Ả Rập, sau khi bước vào Israel có thể có hậu quả khi trở về nước nơi sinh của bạn.

Chú ý đến thực tế là nhiều quốc gia Ả Rập và Hồi giáo từ chối nhập cảnh vào bất kỳ người nào đã tới Israel. Nếu đến bằng đường hàng không hoặc đường biển và có nhu cầu đi đến các quốc gia Ả Rập với cùng hộ chiếu thử hỏi nhân viên nhập cảnh Israel để đóng con dấu của họ vào một tờ giấy riêng. Tùy thuộc vào tình hình hiện nay, họ thường sẵn sàng để làm điều này. Sau đó, bạn đang an toàn không bị từ chối nhập cảnh của quốc gia Ả rập có tên nêu trên. Tuy nhiên, điều này có thể không đủ nếu bạn đã nhập vào Israel bằng đường bộ: trong nước hoang tưởng nhất (đặc biệt là Syria và Lebanon), hộ chiếu của bạn sẽ được xem xét kỹ lưỡng không chỉ đối với tem của Israel, mà còn tem quốc gia lân cận từ cửa khẩu biên giới đất Israel như Taba (Ai Cập) và Arava / Aqaba (Jordan). Họ cũng sẽ kiểm tra nhãn hành lý (hoặc dư lượng của họ) được dán vào mặt sau của hộ chiếu tại các cửa khẩu của Israel. Trong trường hợp này, bạn sẽ phải nộp đơn xin hộ chiếu thứ hai, cho phép bạn có một dấu Israel trong một hộ chiếu và đi du lịch đến các quốc gia Ả rập với nhau. Hỏi tại đại sứ quán của riêng bạn.

Bằng đường hàng không

[sửa]

Sân bay quốc tế chính của Israel là sân bay quốc tế Ben-Gurion của Tel Aviv (mã IATA: TLV, ICAO: LLBG) có cự ly khoảng 40 km từ Jerusalem và 12 km từ trung tâm Tel Aviv, và phục vụ cả hai thành phố. Ben Gurion hoạt động như một trung tâm cho ba hãng hàng không quốc tế chính của Israel, El Al hãng hàng không có chuyến bay cung cấp trên toàn cầu, hãng hàng không quốc gia và là hãng hàng không lớn nhất của Israel, Arkia Israel Airlines co.il /, hãng hàng không nội địa lớn nhất của Israel còn phục vụ một số điểm đến châu Âu, và Israir mà còn phục vụ nhiều điểm đến châu Âu. Khoảng 50 hãng hàng không quốc tế bay đến sân bay Ben Gurion từ khắp nơi trên thế giới, bao gồm Delta, United Airlines, Turkish Airlines, British Airways, Air France, Lufthansa, Iberia, LOT, Aegean Airlines, Austrian Airlines, Brussels Airlines, Royal Jordanian, Egypt Air (vai Air Sinai), Ethiopean Airlines, Korean Air, Cyprus Airways, Air Canada, Swiss, và các hãng khác.

Bạn cũng có thể bay vào sân bay Ben Gurion thông qua các hãng hàng không chi phí thấp từ London (Luton Town), Manchester, Basel và Geneva trên Easyjet . Một số hãng hàng không chi phí thấp sử dụng nhà ga của sân bay 1, vì vậy nếu bạn cần để có được nhà ga xe lửa của sân bay - bạn sẽ cần phải sử dụng đưa đón miễn phí thiết bị đầu cuối 3, nơi mà các nhà ga xe lửa tọa lạc. Sân bay quốc tế thứ hai của Israel (được sử dụng chủ yếu là các hãng bay thuê chuyến) nằm ở Ovda , và phục vụ nam Israel, chủ yếu là, Eilat (mã IATA:VDA, ICAO:LLOV)

Lưu ý rằng các biện pháp an ninh trên và ngoài những gì bạn có thể gặp trong hầu hết các nước đang thực hiện các chuyến bay đến và đi từ cả Israel - đây, tất nhiên, được thực hiện để đảm bảo an toàn và an toàn của bạn. Bạn nên có mặt ở nhà ga ít nhất 3 tiếng trước giờ bay do các thủ tục an ninh Israel có thể tốn nhiều thời gian. Kiểm tra túi, cả bằng tay và bằng máy, là thường xuyên và nên được dự kiến, ngoài các cuộc phỏng vấn lặp đi lặp lại về thời gian của bạn trong Israel. Bạn nên giữ điềm tĩnh với những câu hỏi khó chịu này - nó thực sự được thực hiện với những ý định tốt nhất, nếu không luôn luôn tỏ ra thanh lịch nhất. Có số điện thoại của bạn bè hoặc đồng nghiệp mà bạn làm việc cùng khi ở Israel, và ai có thể xác minh cho bạn, luôn luôn giúp ích cho bạn trong quá trình thẩm vấn này. Nếu đi du lịch theo một nhóm, họ thường sẽ hỏi bạn một cách riêng biệt trước khi kiểm chéo.

Từ sân bay, bạn có thể đi xe buýt, xe lửa, xe taxi (không đặc biệt là giá rẻ) hoặc taxi ngồi chung (sherut). Để đến:

  • Jerusalem-đi xe buýt tuyến 947 từ El Al ngã ba (7:00-21:00, 20 phút, 20 NIS đến trạm xe bus trung tâm) hoặc taxi chia chỗ chung ( sherut) từ nhà ga số 3 (hoạt động 24/7, 63 NIS cho mỗi hành khách cho dịch vụ đưa đến cửa). Xe lửa đến Jerusalem nổi tiếng là chậm và không hiệu quả.
  • Tel Aviv, Netanya, Akko (Acre), Nahariya, Beer Sheva và nhiều các điểm khác, đón tàu lửa trực tiếp Tel-Aviv [https:// www.rail.co.il/EN/Stations/Pages/8600.aspx] (3:53-23:23, mỗi nửa giờ trong ngày, từng giờ trong đêm, 14 NIS). Từ Tel-Aviv đến các điểm đến khác, tiếp tục bằng tàu hỏa hoặc xe buýt. Nhà ga xe lửa là trên thiết bị đầu cuối 3.
  • Haifa-ngoài tàu lửa, bạn có thể đi taxi chia chỗ (sherut) (hoạt động 24/7 cấp phát chính thức về số lượng hành khách, khoảng 50 NIS cho mỗi hành khách).

Bằng tàu hỏa

[sửa]

Bằng ô-tô

[sửa]

Bằng buýt

[sửa]

Bằng tàu thuyền

[sửa]

Đi lại

[sửa]

Ngôn ngữ

[sửa]

Mua sắm

[sửa]

Chi phí

[sửa]

Thức ăn

[sửa]

Đồ uống

[sửa]

Chỗ nghỉ

[sửa]

Học

[sửa]

Làm

[sửa]

An toàn

[sửa]

Y tế

[sửa]

Tôn trọng

[sửa]

Liên hệ

[sửa]
Bài viết này còn ở dạng sơ khai nên cần bổ sung nhiều thông tin hơn. Nó có thể không có nhiều thông tin hữu ích. Hãy mạnh dạn sửa đổi và phát triển bài viết!