Milton Friedman

Milton Friedman
Doğum	31 Temmuz 1912(1912-07-31) Brooklyn, New York, ABD
Ölüm	16 Kasım 2006 (94 yaşında) San Francisco, ABD
Milliyet	Yahudi
Vatandaşlık	Birleşik Devletler
Mezun olduğu okul(lar)	Rutgers University (BA 1932), University of Chicago (MA 1933) Columbia University> (Doktora 1946)
Ödüller	John Bates Clark Medalyası (1951) Nobel Ekonomi Ödülü (1976) Cumhurbaşkanlığı Bağımsızlık Madalyası (1988) Milli Bilim Madalyası 1988
Kariyeri
Dalı	Makroekonomik tüketim analizi, para arzı tarihi ve teorisi, istikrar sağlama politikası karmaşıklığı, serbest piyasa ekonomisi, monetratizm
Çalıştığı kurumlar	Rutgers University Hoover Institution (1977-2006) University of Chicago (1946-77) Columbia University (1937-41, 1943-45, 1964-65) NBER (1937-40)
İmza

Milton Friedman (d. 31 Temmuz 1912 – ö. 16 Kasım 2006), tüketim analizi, para tarihi ve teorisi ve istikrar politikasının karmaşıklığı üzerine yaptığı araştırmalardan dolayı 1976 Nobel Ekonomi Ödülü'nü almış Amerikalı ekonomistti.

Yaşamı

Milton Friedman 31 Temmuz 1912'de Brooklyn, New York'ta Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan yeni göç etmiş bir Yahudi ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Ailesi çocukken New Jersey'de taşındı ve Friedman bu eyalette 1928'de 16 yaşında iken lise ayarı okuldan mezun oldu. Üniversite diploma eğitimini 1932'de Rutgers Üniversitesi'nde matematik bölümünden aldı. ABD'de büyük iktisadi buhran sırasında mezun olmuştu ve önce bu buhrandan ve üniversitesinde bulunan iktisat hocalarından çok etkilendi. Master için branşını değiştirip Chicago Üniversitesi'nde Master çalışmalarını iktisat üzerinde yaptı ve burada bulunan ünlü iktisatçılardan olan Jacob Viner, Frank Knight ve Henry Simons'dan etkilendi.

1933'te Columbia Üniversitesi'nde iktisatçı ve istatistikçi Harold Hotelling altında çalışmalar yaptı. 1934'te yine Şikago Üniversitesi'ne gelerek "talep ölçülmesi" üzerinde çalışan Henry Schultz'un asistanlığını yaptı. Fakat kriz dolayısıyla akademik iş bulamadı ve Roosevelt zamanında devlet idaresinde iktisatçı olarak çalıştı. 1941-43'te Federal Hükûmetin harp için vergilendirme konularında çalışmalar yaptı ve stopaj usulüyle gelir vergisi toplanmasına büyük katkı yaptığı söylenmektedir. 1945'te Columbia Üniversitesinde matematik istatistikçi olarak çalıştı. Friedman sonradan bu dönemin Amerikan halkı ve işçisine sağladığı iktisadi başarılarını ve bu dönemdeki kendi görüşlerini ve başarılarını kökünden inkâr etmiştir.

Friedman 1940'ta hazırlamış olduğu "Serbest Profesyonel Çalışmadan Gelirler (Incomes from Independent Professional Practice)" adlı eserini geliştirerek 1945'te Columbia Üniversitesi'ne doktora tezi olarak sunmuş ve 1946'da Doktora derecesi almıştır.

1946'da Chicago Üniversitesi'ne iktisat teorisi okutmak için atandı ve bundan sonra 30 yıl akademik kariyerini bu kurumda geçmiştir. Bu dönemde Serbest piyasa ve sadece sıkı para politikasına önem veren, hiç piyasaya ve sosyal konulara karışmayan bir küçük devlet prensiplerine inanan fikirler taşıyan çok doktriner bir ekonomiciler grubunun yetişmesine on ayak oldu. Bu doktriner görüşlerini yaymak için mikroekonomi, makroekonomi, ekonomi tarihi ve kamu idaresi konularında akademik monograflar, kitaplar, makaleler yazdığı gibi liberal medyada popüler olarak gazeteler, dergiler, radyolar, televizyonlar, videolar için popüler yazılar ve konuşmalar yaptı. Cumhuriyetçi Parti'nin seçimi Lyndon Johnson'a kaybeden cumhurbaşkanı adayı Barry Goldwater'in ekonomi danışmanı oldu.

1976'da Nobel Ekonomi Ödülü'nü aldıktan sonra 65 yaşında 1977'de Chicago Üniversitesi'nden emekli oldu. Karısı ile San Fransisco'ya taşındı ve orada liberal iktisadi politikaları geliştirmek için kurulmuş "Hoover Institution"'da çalışmaya başladı. 1977'de bir liberal eğilimli "Seçim Yapmak İçin Bağımsızlık (Free to Choose Network)" televizyon program şirketinde de katkı yaptı ve bu şirket için hazırladığı 10 programlık serilik program ve bundan ortaya çıkan kitap epeyce popüler oldu. Ekonomik teorilerini deneme fırsatını Şili'de buldu. Şili için hazırlanan ekonomik programlar Şili Ekonomisinin Güney Amerika ülkelerinin üstüne çıkmasını sağladı. Şili kişi başına geliri en yüksek olan Güney Amerika ülkesi olup birinci dünya ülkeleri arasındadır. 1980'de Cumhuriyetçi Parti cumhurbaşkanı adayı Ronald Reagan'a danışman oldu ve bu kişi cumhurbaşkanı seçilince Friedman ABD Federal hükûmetinin baş ekonomi danışmanı olan "Ekonomik Politika Danışma Kurulunda görev yaptı. 1980'li ve 1990'li yıllarda Friedman yine popüler makaleler ve TV konuşmaları yapmaya devam etti. Sovyetler sisteminin yıkılışından sonra serbest piyasa fikirlerinin yayılmasını sağlayan büyük bir doktrinci olarak övgü gördü. 2006'da 94 yaşındayken San Francisco'da kalp krizinden öldü.

İktisata katkıları

Milton Friedman, Monetarizmin oluşumunda ve tanıtımında en önemli isimdir. 1976 yılında "Paranın Miktar Teorisi üzerine çalışmalar" adlı kitabında Monetarizmin temel ilkelerini ortaya koymuştur. Amerika'daki Devlet okullarında öğrencilere ücretsiz öğle yemeği verilmesi tartışmaları sırasında söylediği "There is no such thing as a Free Lunch" (Bedava öğle yemeği diye bir şey yoktur) sözü monetarist ekonomi'ye inananların ana tartışma ekseni oldu.

Milton Friedman kendisine Nobel Ekonomi Ödülü verilirken yaptığı konuşmada "enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgu olmuştur" sözüyle parasal genişleme - enflasyon arasındaki sıkı ilişkiye vurgu yapmıştır.

Friedman ayrıca bir ekonomik durgunluk ya da bunalım döneminde bir şekilde "ipleri elinde tutmak" şeklindeki dinamik agresif bir para arzı genişlemesinin etkili olmayacağı düşüncesinden hareketle ortaya atılan "para önemli değildir" tarzındaki hakim Keynesyen düşünceyi sarsmıştır.

Friedman ve diğer Monetaristlerden Schwartz, para politikasının hem genişlemelerde hem de daralmalarda gerçekten etkili olduğunu göstermişlerdir.

Milton Friedman'ın para ekonomisi üzerine yaptığı çalışması, 1960'larda ve 1970'lerde enflasyon tehlike sinyalleri vermeye başladıkça, giderek önemli ve uygulanabilir hale geldi. Friedman'a göre ileri ülkelerde 1970'lerden sonra baş gösteren krizin asıl nedeni John Maynard Keynes'ten esinlenerek uygulamaya sokulmuş konjonktür politikalarıdır.

Yüksek düzeyde istihdam oluşturmayı esas almış olan konjonktür politikalar, gevşek politikasından doğan etkilerle ekonomileri raydan çıkararak istikrarsızlığı yaygınlaştırmıştır.

1970'lerin ve 1980'lerin başlarında Monetaristler gerek Akademik ve gerekse politik çevrelerden birçok taraftara toplayarak düşüncelerini yaymışlardır. Onlara göre 1970'li yıların sorunu olan işsizlik ve enflasyonun sebebi uygulanan gelişigüzel para politikalarıdır. Ekonomik istikrarsızlığın kaynağı ise para arzındaki düzensiz dalgalanmalardır

Ayrıca bakınız

• Kapitalizm
• Nobel Ekonomi Ödülü sahipleri listesi
• Monetarizm
• Neoliberalizm
• Augusto Pinochet
• Ronald Reagan
• Margaret Thatcher

Dış bağlantılar

• Milton Friedman Vakfı5 Temmuz 2009 tarihinde Portuguese Web Archive sitesinde arşivlendi
• Nobel Ödülü - Biyografisi 5 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)