Mihri Belli

Mihri Belli
Mihri Belli
Doğum	Aralık 1915; Silivri, İstanbul, Türkiye
Ölüm	16 Ağustos 2011 (95 yaşında); İstanbul, Türkiye
Ölüm sebebi	Solunum yetmezliği
Defin yeri	Feriköy Mezarlığı, İstanbul
Evlilik	Sevim Belli

Mihri Belli (Aralık 1915, Silivri, İstanbul - 16 Ağustos 2011, İstanbul), Türk komünist siyasetçi ve yazar. Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında Trakya Müdaafası'nı yönetenlerden Mahmut Hayrettin Bey'in oğludur.

1936-1945

Robert Kolej'in ardından ABD'de Mississippi Üniversitesi İktisat Fakültesi'ni bitirdi. Marksist düşünce ve devrimci eylemle 1936'da iktisat okumaya gittiği Amerika'da tanıştı. Orada gençlik ve işçi hareketlerine katıldı. Bir süre Mississippi'de zenci yarıcılar arasında faaliyet gösterdi. 1940'ta Türkiye'ye döndü. TKP ile ilişkiye geçti.

Türkiye o yıllarda tek parti (CHP) yönetimi altındaydı. Belli, yurda döner dönmez o sıralarda İstanbul il sekreteri olan ilkokul arkadaşı Davit Nae^[1] aracılığı ile yasa dışı Türkiye Komünist Partisi'yle ilişki kurdu. TKP saflarında faaliyet göstermeye başladı. 1942 yılı sonlarında TKP'nin Merkez Komite üyeliğine getirildi.

1943-1944 yıllarında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde Ordinaryüs Profesör Fritz Neumark’ın asistanlığını yaptı. Orada İlerici Gençler Birliği'nin kurucu ve örgütleyicilerinden biri oldu. 1944'te İlerici Gençler Birliği kovuşturmasında tutuklandı, iki yıl hapis ve sürgün cezasına çarptırıldı.

1946-1959

1946'da yurt dışına çıktı. Yunan İç Savaşı'na gerilla olarak katıldı. Demokratik Ordu saflarında tabur komutanlığına kadar yükseldi. Burada "Kapetan Kemal" olarak anılıyordu. Çatışmalarda iki kez yaralandı. Bulgaristan ve Sovyetler Birliği'nde tedavi gördü. Akıcı bir şekilde Yunanca konuşabiliyordu.^[2] 2009 yılında Yunan yönetmen Fotos Lamprinos tarafından kendisi hakkında "'Kaptan Kemal, Bir Yoldaş" isminde bir belgesel vizyona girmiştir.^[3]

1950'de Türkiye'ye pasaportsuz girmekten ve tabanca bulundurmaktan tutuklandı ve kısa süre hapis yattı. Serbest bırakıldıktan sonra ertesi yıl, ünlü 1951 TKP tevkifatında tekrar tutuklandı. Yargılandı ve 7 yıl hapis ve iki yıl dört ay mecburî ikamet cezasına mahkûm edildi.

1960-1970

Mihri Belli ilk kez 1960'larda yasal olarak, kendi adıyla konuşma ve yazma olanağını ^{[kaynak belirtilmeli]} elde etti. “Türk Solu” ve “Aydınlık Sosyalist Dergi” adlı yayın organlarının yayınlanmasına yardımcı oldu. Bu dönemde de konuşma ve yazılarından dolayı iki kez tutuklandı, aylarca hapis yattı.

Mihri Belli, bu dönemde ünlü Millî Demokratik Devrim (MDD) tezlerini geliştirdi. Arkadaşlarıyla birlikte kitlesel bir nitelik kazanmaya başlayan gençlik hareketinin Deniz Gezmiş, Mahir Çayan gibi liderleriyle ilişkiye geçti. MDD kısa süre içinde solcu gençlik hareketi içinde önemli ^{[kaynak belirtilmeli]} bir etkinlik sağladı ve Türkiye'de, 68 kuşağı gençlik hareketinin devrimci ve Marksist bir nitelik kazanmasında rol oynadı.^{[kaynak belirtilmeli]}

1971-1979

Mihri Belli, 12 Mart 1971 Muhtırası'nın ardından yakalanmamak için yurt dışına çıktı. Bir süre Filistin Kurtuluş Örgütü'nün konuğu oldu. Ardından Türkiye'ye giriş yaptı ama birkaç ay sonra tekrar yurt dışına çıkarak Batı Avrupa'ya geçti. Orada bir süre kalarak Yurtsever dergisinin yayınlanmasına yardımcı oldu. Bülent Ecevit’in önderliğindeki CHP’nin en büyük parti olarak çıktığı 1973 Genel Seçimlerinde Türkiye’deydi.

1974 Af Yasası'ndan sonra arkadaşlarıyla birlikte 1975'te Türkiye Emekçi Partisi'ni kurdu. Parti kurulur kurulmaz Sıkıyönetim Mahkemesi Savcılığı harekete geçti ve Program ve Tüzük'te yer alan "Kürt" sözcüğünün kaldırılmasını istedi. Aradan yıllar geçtikten sonra Anayasa Mahkemesi harekete geçti ve Parti'yi, Kürtlere eşit hakları savunduğu için kapattı.^{[kaynak belirtilmeli]}

1979'da suikast girişiminde bulunuldu. Saldırıda ağır yaralandı.

1980-2011

12 Eylül 1980 darbesinden sonra, 1981 sonlarına doğru yurt dışına çıktı. Bir süre Ortadoğu'da kaldı. “Faşizme Karşı Birleşik Direniş Cephesi”nin kuruluşuna katıldı.

Oradan İsveç'e geçti. Tüm bu süreç boyunca Kürt hareketini yakından izledi. 1992'de Türkiye'ye döndü. 1997’de Abdullah Öcalan ile buluşarak Kürt sorunun fedarasyona gidilmeden de üniter devlet çatısı altında eşitlik temeli üzerinde gönüllü birliğin kurulabileceği konusunda görüş birliğine vardıkları uzun bir görüşme yaptılar. ^{[kaynak belirtilmeli]} Bu görüşme sonradan kitap olarak yayınlandı. ^{[kaynak belirtilmeli]}

1996'da ÖDP, 2002'de de SDP kurucusu oldu. 3 Kasım 2002 Genel Seçimleri'nde DEHAP’tan İstanbul Birinci Bölge Adayı oldu.

2005'te 50 yıl önce hapiste yaptığı portreler, “Hapisaneden çizgiler" adı altında sergilendi.

Kürt halkı özgür olmadan Türk halkının özgür olamayacağını savunmuştur. ^{[kaynak belirtilmeli]} Türkiye'de en önemli temel ve birinci sorununun Kürt meselesi olduğunu belirtmiştir. ^{[kaynak belirtilmeli]}

Toplam 11 sene hapis, 18 sene zorunlu sürgün yaşadı. 2006 yılında 90. yaşı kutlandı.

29 Aralık 2007 tarihinde SDP'den istifa etti.

2008 Yılında Sosyalist Demokrasi Partisi'nden (SDP) ayrılanlarla birlikte İşçilerin Sosyalist Partisi'nin (Sosyalist Parti) kuruluşunda bulundu. Yazılarında İşçi Partisi'ni ve ÖDP'yi çok sert bir dille eleştirmiştir.

16 Ağustos 2011 tarihinde solunum yetmezliği nedeniyle İstanbul Göztepe'deki evinde yaşamını yitirdi. Feriköy Mezarlığı'nda toprağa verildi.^[4]

Mihri Belli bir ateistti.

Belli başlı kitapları

(Rigas’ın Dediği) – Türkçe – İngilizce.
(Eine Analyse der türkischen Linken) - Almanca
(Türk Solu – Dün, Bugün) - Türkçe - İngilizce
(Türkiye: Yapı, Ulusal Sorun) - Türkçe - İngilizce
(İnsanlar Tanıdım) - Türkçe (1997)
(Gurbetten Notlar) - Türkçe (1998)
(Gerilla Anıları) - Türkçe (2000)
(Asıl Mesele O Kiraz Ağaçları) (2002)
İnsanlar Tanıdım, Mihri Belli'nin Anıları / Mayıs 1999 / 3. baskı Aralık 2002

Kaynakça

^ "Unutulmuş Bir TKP'li Davit Nae - Rifat Bali" (PDF). 17 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013.
^ Katsounaki, Maria (8 Nisan 2009). "The Turk in the Greek ranks". Kathimerini. 28 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
^ "Kapetan Kemal, o syntrofos". IMDb. 28 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
^ "Mihri Belli yaşamını yitirdi". 14 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2011.

[1] "Unutulmuş Bir TKP'li Davit Nae - Rifat Bali" (PDF). 17 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013.

[2] Katsounaki, Maria (8 Nisan 2009). "The Turk in the Greek ranks". Kathimerini. 28 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.

[3] "Kapetan Kemal, o syntrofos". IMDb. 28 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.

[4] "Mihri Belli yaşamını yitirdi". 14 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]