II. Tuthaliya
| II. Tuthaliya | |
|---|---|
| Hitit Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 14. yüzyıl ortaları |
| Önce gelen | I. Arnuvanda |
| Sonra gelen | Genç Tuthaliya(?) veya I. Şuppiluliuma |
| Eş(ler)i | Hašnuhepa |
| Çocuk(lar)ı | Genç Tuthaliya, I. Şuppiluliuma |
| Babası | I. Arnuvanda |
| Annesi | Taduhepa |
| Hitit kralları listesi |
|---|
| Hititler-Dönemler
MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji) |
Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
II. Tuthaliya, MÖ 14. yüzyılın ortalarında[1] hüküm sürmüş Hitit kralıdır. Kral I. Arnuvanda’nın oğlu, I. Şuppiluliuma’nın babasıdır.
Kimliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Tuthaliya isimli Hitit kralları üzerindeki belirsizliklerden dolayı bu kralların numaralandırılmasında çelişkiler doğmuştur. Eski Hitit döneminde hüküm sürmüş olduğu düşünülen ancak sonradan mevcut olmadığı anlaşılan başka bir Tuthaliya yüzünden,[2] 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan iki adet Tuthaliya isimli Hitit kralı eski kaynaklarda II. ve III. Tuthaliya diye geçer. Kimi yeni kaynaklarda da karışıklığa mahal vermemek için birincisi I/II. Tuthaliya, ikincisi de II/III. Tuthaliya diye belirtilir.
Ayrıca, II. Hattuşili diye bir Hitit kralının var olduğunu savunan bazı tarihçiler MÖ 14. yüzyılda iki değil üç adet Tuthaliya isimli Hitit kralı olduğunu ve II. Hattuşili'nin, I. Tuthaliya'dan sonra, ama ilave edilen bir II. Tuthaliya'dan önce hüküm sürdüğünü öne sürerler. Bu görüşü savunanlar I. Arnuvanda'nın ardılı olan Tuthaliya için III. Tuthaliya ismini kullanmaktadır.[3]
II. Tuthaliya’nin prensken kullandıgı Hurrice ismi Tašmi-šarri’dir.[4]
Hükümdarlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tahta babası I. Arnuvanda'nın ölümüyle çıkmıştır. Mevcut dokümanlardan II. Tuthaliya döneminde Hitit devletinin her yönde ayaklanma ve saldırılara maruz kaldığı ve kralın neredeyse bütün zamanını çeşitli cephelerdeki düşmana karşı yaptığı seferlere ve Hitit devlet otoritesini tekrar yerleştirmeye harcadığı anlaşılmaktadır.
III. Hattuşili dönemine ait bir dokümanda,[5] tahminen II. Tuthaliya dönemine atıfta bulunularak, Hitit devletinin neredeyse dağılma aşamasına geldiği, kuzeydeki Kaşka kavimlerinin Hattuşa’yı yağmalayıp Kızılırmak'ın güneyine kadar indiğini, batıdan Arzava’nın, doğudan Azzi ve İsuva’nın saldırdığı, güneyde ise düşmanın Kizzuvatna’ya kadar ilerlediği belirtilmektedir.[6]
II. Tuthaliya hakkında bilgi sağlayan en önemli kaynaklardan biri, oğlu I. Şuppiluliuma’nın seferlerinin anlatıldığı dokümandır.[7] Yer yer hasarlı olan dokümandan, Hattuşa’nın Hitit kontrolünden çıktığı dönemde, Tuthaliya’nın seferlerini Samuha şehrinden yönettiği anlaşılır. Kaşka kavimlerine karşı çeşitli başarılı seferler yaptığı, bir seferinde 9 kabilelik bir grubu, baska bir seferinde 12 kabilelik bir grubu yendiği belirtilmiştir.
Batı Anadolu’da Hitit topraklarını sürekli taciz eden Masa ve Kammala ülkelerine karşı caydırıcı seferler yapar. Ancak Batı Anadolu’nun büyük bir kısmına hakim durumda bulunan Arzava ülkesi, dedesi I. Tuthaliya zamanında başarılı seferlerle yıpratılmış olmasına rağmen, bu dönemde oldukça güçlenmiş durumdadır. Amarna'da bulunmuş olan, Arzava kralının Mısır kralı III. Amenhotep'e yazdığı iki adet mektup yaklaşık olarak II. Tuthaliya dönemine tarihlenir ve Hitit devletinin zayıflığı ile ilgili ipuçları verir.[8] Arzava’nın uç bölgelerine Şuppiluluma komutasında seferler de yapılmasına rağmen bunlar sadece Arzava ilerlemesini durdurmaya yeterli olmuştur.
Doğuda Hayasa kralı Karanni ile savaşmıştır ancak mücadelenin neticesi belli değildir. Hayasa ülkesinin tamamen kontrol altına alınmasının oğlu I. Şuppiluliuma zamanında olacaktır.
Oğlu Şuppiluliuma bu seferlerin birçoğunda babasıyla birlikte savaşmış, kimı zaman da babasından ayrı olarak seferlere gönderilmiştir. Bu kaynaklarda iki kez II. Tuthaliya’nın sağlık nedenlariyle Yukarı Ülke’de[9] kalıp sefere çıkamadığından bahsedilir ki bu da kralın bu dönemde ilerlemiş bir yaşta olduğu şeklinde yorumlanabilir.
II. Tuthaliya’nın ne zaman öldüğü ve taht devir tesliminin ne şekilde olduğu tam belli değildir. II. Tuthaliya’nın varisi Genç Tuthaliya olarak bilinen oğludur ancak Şuppiluliuma buna karşı çıkmış, Genç Tuthaliya öldürülmüş ve diğer soyluların da desteğini alan Şuppiluliuma tahta çıkmıştır. Genç Tuthaliya’nın kısa bir süre de olsa krallık yapıp yapmadığı belli değildir.[10]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası kral I. Arnuvanda, annesi ise Taduhepa’dır. Eşi Kraliçe Hašnuhepa ve bilinen oğulları Şuppiluliuma ve Şuppiluliuma'nin döneminde kraliyet muhafız birliği komutanlığı (GAL MEŠEDI) yapmış olan Zita’dır.[11] Genç Tuthaliya ise bir cariyeden olan oğludur. Şuppiluluima henüz genç iken Genç Tuthaliya bir süre tahta geçmiş ancak Şuppiluluima daha sonra bunu kabul etmeyip hakkı olan tahtı almıştır.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bu tarihler takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır: Bryce, s. xv.
Hitit krallarının 'uzun', 'orta' ve 'kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) Hititolojiye Giriş, s. 155. - ^ Halen bu görüşü savunan tarihçiler mevcuttur; Beal, R. (2003) “Predecessors of Hattušili I,” s. 15-20 Hittite Studies in Honor of Harry A. Hoffner, Jr. Winona Lake: Eisenbrauns.
- ^ Bu konudaki tartışmaları ve değişik görüşleri özetleyen bir makale için: (İngilizce) de Martino, S. (2010) "Some Questions on the Political History and Chronology of the Early Hittite Empire," Altorientalische Forschungen 37, s. 186-197.
- ^ Haas, V. (1985) “Betrachtungen zur Dynastie von Hattusa im Mittleren Reich (c.1450-1380),” AoF 12: 269-77.
- ^ KBo 4.28
- ^ İlgili paragrafın İngilizce tercümesi için: Bryce, s. 146.
- ^ Bu dokümanın İngilizce tercümesi: "Deeds of Suppiluliuma"
- ^ EA 31-32; metupların İngilizce tercümeleri için: Moran, W. L. (1992) ‘The Amarna Letters,’ s. 101-3.
- ^ Burada Yukarı Ülke ile muhtemelen bu bölgede bulunan Samuha şehri kastedilmektedir.
- ^ Kaynaklar için Genç Tuthaliya maddesine bakınız.
- ^ Bryce, s. 160. Zita’nın Şuppiluliuma ile akrabalığı II. Murşili'nin yıllıklarında belirtilmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
- (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford; Oxford University Press.
- (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Leiden: Brill.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- (İngilizce) *II. Tuthaliya'nın hükümdarlığı4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Bu sayfada III. Tuthaliya olarak yazılmıştır)