Skylaksi i Kariandës

Skylaksi i Kariandës ishte një eksplorues dhe shkrimtar grek i fundit të shekullit VI dhe fillimit të shekullit V pes. Vetë shkrimet e tij kanë humbur, megjithëse herë pas here citohen nga autorë të mëvonshëm grekë dhe romakë. Periplus i quajtur ndonjëherë Periplusi i Scylaksit nuk është, në fakt, vepër e Skylaksit të Kariandës; sepse i ashtuquajturi Periplus i Pseudo-Skylaks u shkrua rreth fillimit të viteve 330 pes nga një autor i panjohur që punonte në kuadër të Akademisë post-Platonike dhe/ose Peripatos (Liceut) Aristotelian në Athinë.

Eksplorimi

Bota sipas Herodotit. Grekët e lashtë imagjinonin se Indusi rridhte në juglindje dhe India ishte pellgu i tij i poshtëm, dmth, Sindhi i sotëm.

Skylaksi ishte nga Karianda, një qytet i vogël në një ishull afër Iasos në Azinë e Vogël . Ai ishte ndoshta një karian etnik, i cili mund të ketë qenë i njohur me greqishten dhe e ka përdorur atë për shkrimet e tij. Nuk dihet shumë për Skilaksin, përveç disa fragmenteve të informacionit të transmetuara nga shkrimtarët e mëvonshëm grekë. Herodoti e quan atë një kapiten deti nga Jonia. Thuhet se ai ka lundruar poshtë lumit Indus me urdhër të perandorit Achaemenid Darius I (522–486 pes) dhe më pas rreth Gadishullit Arabik për të arritur në Suez .

Vepra

Skilaksi shkroi një tregim të udhëtimeve të tij, ndoshta të titulluar Periplus (Rreth lundrimit) dhe thuhet se i ishte kushtuar Darit. Vepra është zhdukur me përjashtim të shtatë citimeve nga shkrimtarët e mëvonshëm. Citimet e mbijetuara tregojnë se ai nuk ishte thjesht një ditar, por përmbante rrëfime të njerëzve, peizazhit, kushteve natyrore dhe ndoshta edhe çështjeve politike. Studiuesi Klaus Karttunen beson se mund të jetë shkruar në greqisht, në këtë rast do të ishte ndër veprat e para që do të ishin shkruar në prozë greke. Hekataios u ndikua nga vepra dhe Herodoti e dinte për të, megjithëse ai mund të mos e kishte parë në të vërtetë atë vetë.

Vepra e cila njihet si Periplusi i Pseudo-Skylaksit tashmë është vërtetuar se nuk është shkruar fare nga Skylaksi i Kariandës.

Citimet e mbijetuara duken përrallore. Njëri flet për Troglodytë (banorë të shpellave), tjetri për Monophthalmic (njerëz me një sy), dhe një tjetër për Henotiktontes (njerëz që prodhojnë vetëm një pasardhës). Sipas Tzetzes, Scylax pretendoi se të gjitha këto gjëra ishin të vërteta dhe jo të sajuara. Studiuesi R.D. Milns thotë se Scylax do t'i kishte raportuar historitë që kishte dëgjuar nga vendasit, të cilat ai do t'i kishte pranuar me mirëbesim.

Periplus i Skylaksit i dha Perëndimit rrëfimin e tij të parë për njerëzit lindorë dhe shërbeu si model për shkrimtarët e mëvonshëm grekë. Më e qëndrueshme, ai i dha Indisë emrin e saj. Njerëzit e rajonit të Indusit quheshin Hiduš ose Hi ⁿ dush në persisht (për shkak të ndryshimit të tingullit të *s > h nga Sindhu Proto-Iranian). Nëse Skilaksi do të shkruante në dialektin jonik të greqishtes, i cili nuk shqiptonte tingujt fillestarë h, ai do ta kishte shndërruar atë në Indos (shumës: Indoi ). Toka e tyre u karakterizua si Indike (forma mbiemërore, që do të thotë "indian"). Herodoti i përdor këto terma si ekuivalente me termat persianë Hiduš dhe Hi ⁿ dush, edhe pse ai i përgjithësoi ato edhe për të gjithë njerëzit që jetonin në lindje të Persisë, duke çuar në paqartësi të konsiderueshme.

Skylaksi ishte i famshëm në botën e lashtë. Ai përmendet nga Straboni si një "shkrimtar i lashtë". Sipas Sudës, ai shkroi gjithashtu (ndoshta "në dekadat rreth 480 para Krishtit" ) një jetë të bashkëkohësit të tij, Heraklidit të Mylasa (τὰ κατὰ Ἡρακλείδην τὸν Μυλασσῶν βασιλέα), i cili përmendet në Herodoti 5.121.

Shih edhe

• Iliria
• Skylaksi
• Ilirologjia
• Greqia e lashtë
• Pseudo Skylaksi
• Periplusi i Pseudo-Skylaksit

Literatura

• Bivar, A. D. H. (1988), "The Indus Lands", përmbledhur nga John Boardman; N. G. L. Hammond; D. M. Lewis; M. Ostwald (red.), Cambridge Ancient History, Volume IV – Persia, Greece and the Western Mediterranean, c. 525 to 479 B.C. (bot. Second), Cambridge University Press, fq. 194–210, ISBN 978-0-521-22804-6 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Gray, G. B.; Cary, M. (1926), "The Reign of Darius", përmbledhur nga J. B. Bury; S. A. Cook; F. E. Adcock (red.), Cambridge Ancient History, Volume IV – The Persian Empire and the West, Cambridge University Press, fq. 173–228 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Karttunen, Klaus (1989), India in Early Greek Literature, Finnish Oriental Society, ISBN 978-951-9380-10-0 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Milns, R. D. (2008). "Greek Writers on India Before Alexander". Australian Journal of Politics & History. 35 (3): 353–363. doi:10.1111/j.1467-8497.1989.tb01296.x. ISSN 0004-9522. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Mouton, Alice; Rutherford, Ian; Yakubovich, Ilya (2013), Luwian Identities: Culture, Language and Religion Between Anatolia and the Aegean, BRILL, ISBN 978-90-04-25341-4 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Olmstead, A. T. (1948), History of the Persian Empire, University of Chicago Press, ISBN 978-0-226-62777-9 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Parker, Grant (2008), The Making of Roman India, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-85834-2 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Vogelsang, W., "The Achaemenids and India, Two Worlds in Contact", përmbledhur nga Heleen Sancisi-Weerdenburg; Amelie Kuhrt (red.), Centre and Periphery: Proceedings of the Groningen 1986 Achaemenid History Workshop, fq. 93– {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)